Oproep: geen Saoedisch doodvonnis voor de dichter Ashraf Fayadh

Oproep: geen Saoedisch doodvonnis voor de dichter Ashraf Fayadh
Oliesjeiks speculeren intensief in hedendaagse kunst. Maar ondertussen veroordeelt Saoedi-Arabië
een dichter tot de dood voor het schrijven van menslievende poëzie. Onze regering kijkt weg, want
winst krijgt voorrang op mensen. Ondertussen gaat de collaboratie met dat reactionaire regime
gewoon verder, ondanks de terreurdreiging. Ondergetekenden roepen op tot protest.
Ashraf Fayadh behoort tot de dichters in de Arabische wereld voor wie de religie een open vraagstuk
is, geen toegetimmerd antwoord. Misschien bestaat God wel, vinden ze, maar hij blijft toch voor velen
verborgen.
In het land van “onze bondgenoot” Saoedi-Arabië is dat letterlijk een doodzonde. In januari 2014 werd
Fayadh opgepakt. De aanklacht: ‘belediging van God’, vanwege een gedichtenbundel uit 2008,
Instructions within. Na een vonnis van vier jaar gevangenis en 800 zweepslagen is de dichter vorige
week alsnog ter dood veroordeeld.
Doodzonde?
“Ik zoek troost voor mijn situatie,” schrijft Fayadh in zijn gedicht De snor van Frieda Kahlo. “Maar
mijn situatie staat me niet toe jouw lippen te lezen zoals ik zou willen.” Een liefdesgedicht? Een
metafysische zucht? Verdriet vanwege discriminatie of onderdrukking? Een politieke kreun? Je kunt
veel achter deze verzen lezen, maar dat ze tegen God gericht zijn?
Fayadh dicht over de rusteloosheid en gedrevenheid van de hedendaagse mens. “Het geboorteland: een
kaart om in je jaszak te steken”, schrijft hij in het gedicht Asiel. “En de terugkeer: een mythologisch
schepsel… uit de verhalen van je grootmoeder.” De thuis als kaart, de terugkeer als mythe. In dit beeld
van de thuisloze mens zit voor Fayadh ook een concrete betekenis, want als telg van Palestijnse
vluchtelingen is hij een stateloze. Sinds zijn geboorte leeft de 35-jarige weliswaar in Saoedi-Arabië,
maar hij is geen burger van het koninkrijk.
Saoedi-Arabië behandelt migranten uit het Bilad asch-Scham (“het land aan de linkerkant”) – de regio
van Syrië, Libanon, Jordanië en de Palestijnse gebieden – neerbuigend en met argwaan. Het land
neemt dan ook geen oorlogsvluchtelingen uit Syrië op. De conservatieve religieuze leiders
brandmerken hen als de invoerders van moderne ideeën.
Van de zoom van Arabië tot Tate London
Het valt de Saoedische zedenmeesters ook zwaar dat Fayadh een prominent lid is van de
kunstenaarsgroep Edge of Arabia. Deze “zoom” van Arabië is de uiterste tip van de Arabische wereld,
1
de westelijke rand van het geografisch aan de rand van het Midden-Oosten gelegen Arabische
schiereiland.
De naam van deze kunstenaarsgroep verwijst naar een rijk maar verloren verleden. Die schijnbare
uithoek was ooit het culturele centrum van het hele schiereiland. Tot er aardolie ontdekt werd. De
havenstad Dschidda was toen de poort naar Azië en Afrika. Van hieruit kozen schepen zee naar India
en Somalië. Zo werd Dschidda, zoals de hele westkust, de gangmaker van een multicultureel Arabië,
een regio die lange tijd meer dan alleen de islam in een 18de-eeuwse versie kende.
Met die geest voelt ook Fayadh zich verbonden. Een doodzonde? Hij koestert die als kunstenaar en
daaruit ontstonden ook contacten met de Londense Tate Gallery waar de Belg Chris Dercon directeur
was. Ashraf Fayadh nodigde Dercon uit voor een tentoonstelling van zijn kunstenaarsgroep in
Dschidda. In 2013 was Fayadh curator voor een groep Saoedische kunstenaars op de Biënnale van
Venetië.
“Rhizoma” noemde deze groep zich, verwijzend naar het Griekse woord rizoom: een wortelnetwerk.
Die niet-hiërarchische structuur is een metafoor voor het bonte, diverse karakter van hedendaagse
samenlevingen. Ashraf Fayadh wou de radicale veranderingen in de kunstscene van Saoedi-Arabië
documenteren: die kunstscene botst almaar meer met de machtige emirs. Deze bontheid wil het
Saoedische gerecht nu afknijpen met een doodsvonnis.
Asiel
Ashraf Fayadh
Asiel: Staan aan het eind van een rij.
Een homp brood krijgen.
Weerstaan!: Iets wat je grootvader placht te doen. Zonder te weten waarom.
De homp?: Jij.
Het geboorteland: Een kaart om in je jaszak te steken.
Geld: Papieren met de beeltenis van leiders.
De foto: Je vervanging, hangende je terugkeer.
En de terugkeer: Een mythologisch schepsel… uit de verhalen van je grootmoeder.
Einde van de eerste les.
(uit Instructions within. Eigen vertaling uit het Engels)
Oproep
Koning Salman heeft 30 dagen om gratie te verlenen. Zal hij dat doen? Hij weet hoe diep buitenlandse
regeringen en leiders buigen voor zijn oliedollars en dat een zaak van realisme noemen. Sinds Salman
aan de macht kwam, zijn de executies – onthoofdingen – een bijna dagelijkse realiteit: dit jaar werden
al 150 mensen op middeleeuwse wijze geëxecuteerd.
Het kan niet dat ons koningshuis, onze regeringen en onze captains of industry zoete broodjes blijven
bakken met deze dictators; dat ons land hen wapens levert die in handen van IS en andere terroristen
terechtkomen. Dat wij zaken doen met de financiers van haatpredikanten die leidden tot de aanslagen
in Parijs. Wij moeten de onmiddellijke vrijlating eisen van Ashraf Fayadh en van de vele anderen die
in Saoedi-Arabië voor hun overtuiging vervolgd worden.
PEN-clubs, Samidoun Palestinian Prisoner Solidarity Network en Amnesty International zetten
Saoedi-Arabië onder druk. Honderden Arabische intellectuelen eisen Fayadhs vrijlating, en duizenden
2
mensen uit de hele wereld tekenden verschillende petities, zoals deze. We roepen de Belgische
cultuurwereld op zich bij dit protest aan te sluiten. Het gaat niet alleen om deze dichter. Wij willen
samen de adem vinden om te laten horen dat het woord en de gedachten vrij moeten zijn. Ook bij ons.
Daarom is het schandalig dat Amnesty International geen toestemming krijgt om de geplande wake
van donderdag 3 december voor de ambassade van Saoedi-Arabië in Brussel. Het toont dat 2015 het
jaar is waarin de democratie terecht staat: de hold-up op Griekenland, de aanval op de vakbonden, het
verbieden van de Climate Express. Hoe lang zal het nog duren voor dichters ook bij ons hun woorden
moeten doorslikken? Met de ondertekenaars van deze tekst gaan we samen een alternatief initiatief
opzetten.
Eerste Ondertekenaars
Robrecht Vanderbeeken, boekhandel de Groene Waterman
Lieve Franssen, Red de cultuur!
Han Soete, Solidair
Wouter Hillaert, Hart Boven Hard
Jokke Schreurs, muzikant
Pascal De Weze, muzikant (Novastar, Metal Molly)
Lucas Catherine, auteur
Dominique Willaert, Victoria Deluxe
Marijke Pinoy, actrice
Tristan Faes, operazanger
Rachida Aziz, modeontwerpster en activiste
Dirk Tuypens, acteur en woordvoerder PVDA Mechelen
Lebuïn D’Haese, beeldhouwer
…
Wie mee wil ondertekenen graag een seintje aan: [email protected]
3