8 mei nieuwsbrief - 8 Mei Comité Mechelen

8 MEI NIEUWSBRIEF
PERIODIEK - VERSCHIJNT DRIEMAANDELIJKS
Ledentijdschrift van het 8 Mei Comité Mechelen
Voorzitter en verantwoordelijke uitgever : Berthe UREEL, Sparrenstraat 6, 2811 Hombeek
Tel. & fax : 015/41.56.31 - [email protected]
België - Belgique
P.B.
1980 ZEMST
BC 1760
Nr. 26 - september 2005
3° trimester 2005
AFGIFTEKANTOOR 1980
ZEMST
ERK. NR. P209412
Academische zitting 21 mei 2005
Verzet begint niet met
grote woorden
maar met kleine daden
jezelf een vraag stellen
daarmee begint verzet
en dan die vraag aan
een ander stellen
www.8meicomitémechelen.be
In dit nummer:
Academische Zitting
vervolg
Stil en ongeweten
Info
1
Op 21 mei 2005 vierde ons Comité, na
vele maanden intense voorbereiding de
vrouwen in het verzet tijdens een Academische zitting met als titel ‘Mechelen in
Vrouwelijke Weerstandshanden’ in de
raadszaal van het stadhuis te Mechelen.
Het 8 Mei stelde tal van prominente sprekers voor, wiens toespraken afgewisseld
werd door prachtige muziek van het Sintcecilia-Koor te Ramsel o.l.v. René Celis.
2
De Mechelse Schepen Frank Nobels verwelkomde de aanwezigen. Ook Magda
3 Van Loon vertegenwoordigde de Stad
Mechelen. Hij zei : « Elke democraat,
elkeen die bekommerd is met gerechtig4 heid en menselijke waarden, moet de
herinnering aan de kampen en de weggevoerde in stand houden. .. in de hoop
dat de huidige en volgende generaties er
voldoende lering uit zullen trekken om
nooit meer in zulke dwalingen te vervallen.
Andere sprekers zetten de bijzondere
vrouwen die we vierden in de kijker .
Dr. Patrick Nefors, historicus verbonden
aan het Nationaal Memoriaal Fort van
Breendonk, gaf een toelichting bij zijn
boek over het Fort van Breendonk en
had daarbij bijzondere aandacht voor de
vrouwelijke gevangenen van het Fort.
Ward Adriaens, Historicus-Directeur van
het Joods Museum voor Deportatie en
Verzet, belichtte de rol van de vrouwelijke koerierster in de regio. Daarbij zette
hij de gevierden erg zorgvuldig in de kijker.
Tenslotte waren we erg verheugd Gravin
Marie-Pierre d’Udekem d’Acoz als spreker te verwelkomen. Zij is historica en
auteur van een boek over deadel in de
weerstand. Meer in het bijzonder gaf zij
toelichting bij een speciale gevierde,
Gravin Andrée ‘Dédé’ De Jongh, oprichtster van de ontsnappingslijn Comète.
PAGINA 2
Nr. 26 – september 2005
8 ME I NIE UW SB RIE F
Natuurlijk was elke gevierde een bijzondere vrouw in
het verzet.
Nina Van Kerckhoven was koerierster in de weerstand en zou voor deze acties opgepakt worden en
naar verschillende concentratiekampen gedeporteerd
worden waaronder Ravensbruck—Mauthausen.
Maria Liekens verspreidde sluikpers e, verzekerde dagelijks verbindings– en koeriersopdrachten en bracht
wapens over. Ze werkte voor de Groep 037 o.l.v. Louis
Van Brussel en Frans Storms. Ook zij werd naar Ravensbruck - Mauthausen gedeporteerd.
Georgette Lefevre, echtg. Collaer, was koerierster bij
het OF en werkte bij Solidariteit.
Simone Roelants, Luitenant bij het Verzet en echtgenote van Louis Van Brussel, vervoerde als koerierster
letterlijk alles : van geld, wapens en documenten, tot
schrijfmachines enz.
Simone Kieckens maakte 44 maanden deel uit van
het officieel Geheim Leger. ze bood hulp aan de agenten van de inlichting– en actiediensten. ze ving ook piloten op.
Clementine Van Houdt was koerierster en draaide in
het Volkshuis van Duffel, een hoofdkwartier van de
weerstand, de verboden pers.
Rachel Pira was agente van de inlichtingsdienst en
koerierster in de rangen van het Belgisch Partizanenleger. ze hielp mee Joden en gevallen piloten onderduiken.
Amanda Stassart werkte onder de schuilnaam
Moeschka in de Comètelijn. Ook zij werd gedeporteerd
naar Ravensbruck - Mauthausen.
Deze Comètelijn werd opgericht door een heel merkwaardige vrouw : Dédé De Jongh. Het was dan ook
erg ontroerend Dédé De Jongh, samen met haar engelbewaarder Marie-Thérèse De Wael te mogen begroeten tijdens de toespraak van Gravin d’Udekem
d’Acoz. Dédé De Jongh redde het leven van 100-tallen
piloten met moed en volharding. Ze kreeg dan ook terecht een staande ovatie van de aanwezigen.
Na vele jaren mocht Dédé De Jongh, één van haar
kampgenoten, nl. Nina Van Kerckhoven, weer ontmoeten en in haar armen sluiten.
Gravin De Jongh blijft corresponderen met de voorzitster van het 8 Mei Comité. Ze was erg verheugd met
de blijk van waardering, genoot van het prachtige koor
en bedankte het bestuur voor hun enthousiasme waarmee zij de vrouwen in het verzet 40 - 45 bedachten.
Ook de Britse Ambassade heeft eraan gehouden een
vertegenwoordiger, nl. Sergeant Julie Knapman, af te
vaardigen bij de huldiging.
Voor meer informatie verwijzen we naar het programmaboekje van de academische zitting.
Gravin d‟udekem d‟Acoz tijdens haar toespraak geflankeerd door
de Voorzitster en Schepen frank Nobels.
Thérese De Wael bracht de toespraak van
Gravin Dédée De Jong oprichtster van de
Cometelijn.
Nr. 26 - september 2005
8 ME I NIE UW SB RIE F
PAGINA 3
Patriek Nefors in gesprek met Julie Knapman
die de Britse Ambassadeur vertegenwoordigde.
Het St Ceciliakoor uit Ramsel o.l.v. Réne Celis was een muzikaal
hoogstandje.
Stil en ongeweten….
Wat is er allemaal onder de voorbije wereldoorlog gebeurt?
Dikke boeken, duizenden boeken zijn er vol geschreven met militaire geschiedenis.
Misschien wel honderden over gewapend verzet.
Hoeveel zijn er geschreven over het stil en ongeweten verzet?
Laat ik jullie nu eens wat vertellen over zo een stille verzetsman, verzet op zijn manier! Zijn naam doet niets ter
zake. Ten andere hij zou niet willen dat ik zijn naam openbaar maak. De feiten, die tellen wel. Die mogen niet
verloren gaan in de grote trommel der vergetelheid. Een stukje Mechelse oorlogsgeschiedenis.
Stil en ongeweten gebruikte hij zijn kennis en kunde om duizenden te helpen. In een blaadje “MOTER CYCLING”
uitgegeven in Engeland , februari 1945, staat de ongelooflijke geschiedenis. Hier volgt de vertaling van de aanvang van het verhaal.
(Nota voor de lezer vanwege de vertaler.Onterecht heeft Major Pope het over “Two scouts”. Het weze van meet
af aan duidelijk dat „J.L.‟ de hele operatie alleen uitvoerde. Het “misverstand” vloeit voort uit het feit dat wij destijds de Major meestal samen ontvingen en dat ik – toen beter vertrouwd met het Engels – de Major wel eens te
woord stond. Buiten „J.L.‟ zijn huisgenoten waren slechts enkele buitenstaanders , zonder wiens medewerking en
medeweten de klus niet had kunnen geklaard worden, onontkoombaar op de hoogte.
“Zij namen de Gestapo in de maling.
Major Noël Pope, R.A.S.C. ontdekte hoe paspoorten werden nagemaakt door leden van de Belgische
“underground”.
“Het spijt ons,” verzekerde de voortrekker-scout en zijn broer mij “ maar nu de vijand het hazenpad gekozen
heeft , zijn wij er de bezem aan het doorhalen. Op zichzelf interessant genoeg voor een collega-kunstenaar, die
zelf een boyscout is. Maar toen zij mij naar de zolder loodsten om te gaan bekijken hoe, zomaar onder de neus
van de Duitsers paspoorten, identiteitskaarten en andere officiële documenten werden nagemaakt, kreeg ik een
kick en haalde mijn notaboek boven.”…..
Vertel ik nu , kort samengevat wat J.L. me zelf vertelde.
Na de Padvinderspost waarin hij , samen met een tiental Mechelse scout actief was, kreeg hij via de aalmoezenier
van het Sint-Pietersgasthuis te Brussel, het verzoek om valse papieren te maken voor de legerofficieren en weerstanders die ondergedoken zaten in bijgebouwen van dat gasthuis. Het waren allemaal oud-scouts. Enkel gekende oud-scouts werden opgevangen. Men vermeed hierdoor dat er verklikkers zouden infiltreren.
J.L. liet zich inschrijven te Brussel met als officieel adres ; Molièrelaan 196 te Elsene. Het was een adres van een
oud-scoutsleider te Mechelen: Robert Janssen. Zoon van de brouwer Janssen in de Blokstraat te Mechelen. Daar
was ook het scoutslokaal van de Franstalige Scouts gevestigd: 7de BP. Kardinaal Merciergroep.
Daar zou, op een kleine zolder,JL starten met zijn vervalsingen.
Ter inlichting, hij was een begaafd tekenaar en etser , zoon van een drukker.
De rubberstempels liet hij verder afwerken, na een minutieus natekenen, door een Antwerpse vriend D. graveur
van beroep. Het afgewerkte product werd steeds afgeleverd in het Brussels gasthuis.
Naast het vervaardigen van stempels, waarvan het pronkstuk toch wel de stempel van Von Falkenhausen was!
PAGINA 4
8 ME I NIE UW SB RIE F
Nr. 26 – sept. 2005
Informatief
Niet vergeten!!!
23 september : Voorstelling Boek “Wij Muselmänner”
in het Vredescentrum van de provincie Antwerpen met
lezing van Dr. Jans-Christian Wagner, conservator van
het museum KZ-gedenkstätte Mittelbau-Dora
25 september : Nationale Bedevaart naar de Kazerne
Dossin te Mechelen. Aanvang 10.00u.
25 september : Plechtigheid Dorpsveld Sint-KatelijneWaver
5 november - 18 december : Expo „Emilie Fresco‟ in De
Noker in het kader van Mechelen 2005 - Stad in Vrouwenhanden. Opening op 5 november.
12 oktober : Lezing Prof. Mark Van Den Wijngaert in
het Fort van Breendonk “de nazi repressie in België.
Meer info : Fort van Breendonk. Inkom gratis.
Ter info : persmededeling
Oproep aan de partijvoorzitters
Mevrouwen, Mijnheren Voorzitters,
Al de leden van de Groupe Mémoire in samenwerking met de
Nationale Confederatie van Politieke Gevangenen en Rechthebbenden van België en de Verbroedering van de Vriendenkringen van de nazi concentratiekampen en de nazi-gevangenissen
die zonder uitzondering allen vertegenwoordigen die waren gevangen genomen tijdens de laatste wereldoorlog, vragen u beleefd, doch met aandrang, om op volgende vragen te antwoorden :
1. Zijn uw programma, alsook de voorstellen van de mandatarissen van uw partij, conform de « Conventie ter Bescherming
van de Rechten van de Mens en zijn fundamentele vrijheden »,
ondertekend in Rome en goedgekeurd bij wet op 13 mei 1955
(Staatsblad 19 augustus 1955, Err. 21 juni 1961).
2. Het negeren van deze overeenkomst kan dus gerechtelijk
vervolgd worden. In geval van veroordeling, aanvaarden jullie
dan dat volgende sancties worden opgelegd :
a) het verbod aan deze partij-kandidaten om zich de volgende
4 jaar verkiesbaar op te stellen, gezien hun schuld automatisch voortvloeit uit hun actieve deelname aan de motieven van
de veroordeling
b) dat de partij zelf geen subsidies meer krijgt.
Deze brief zal tevens worden doorgespeeld aan de pers op 15
september 2005 en uw antwoorden zullen tevens in het bijzijn
van de pers gecommentarieerd worden een maand later.
Al de ondertekenaars van deze brief drukken zich vooral en in
het bijzonder uit in naam van zij, die niet het geluk hadden om
levend uit de kampen terug te keren en niet het voorrecht hebben, zoals wij, om vandaag alsnog te getuigen.
Zij spreken dus in naam van Vlamingen, Walen en alle Belgen,
die voor hetzelfde ideaal zijn opgehangen, onthoofd, gefusilleerd of gefolterd tot de dood. Zij zouden niet begrijpen dat in
onze democratie, waarvoor zij hun leven hebben geofferd, de
politiekers niet de nodige maatregelen, treffen om de heropleving van het nazisme te onderdrukken.
Het 8 Mei Comité ondersteunt deze oproep van
harte!
In memoriam
Frans GEYS : Ere-Stadssecretaris van de stad Mechelen.
Overleden op 30 mei 2005.
Andre GERYL-SIMON : Overleden op 8 juli 2005
Karel DIERCKX : Overleden op 26 augustus 2005.
Het bestuur van het 8 Mei Comité betuigen aan de families hun oprechte deelneming in hun verlies
Van harte proficiat
Z.M. de Koning kende een adeltitel van Ridder
toe aan Nathan RAMET, Voorzitter en Bezieler van het Joods Museum van Deportatie en
Verzet te Mechelen, en van barones aan Antoinette
VAN
HELSMOORTEL-PECHER,
Voorzitter van het Nationaal Instituut OOO te
Brussel.
Onze goede vriend Nathan RAMET werd door
de Vrije Universiteit Brussel uitgekozen om
een Ere-doctoraat toe te kennen.
Het 8 Mei Comité feliciteert ridder Dr. Nathan
Ramet en barones Antoinette Van Helsmoortel-Pêcher met deze gepaste en welverdiende
erkenning.
Nathan Ramet:de ziel en de stuwende kracht van het
Joods Museum van deportatie en verzet te Mechelen.
Verantwoordelijke uitgever : P/A - Berthe Palma-Ureel, Sparrenstraat 6 te 2811 Hombeek.
Nr. 26 - september 2005
8 ME I NIE U W S B R IE F
Tussenblad
Het waarlijke en trieste verhaal van Juffrouw Isabelle (Elza) FISCHLOWITZ.
Zij is in Geraardsbergen geboren op 7 maart 1891 als dochter van Ephraiim David Fischlowitz en Clementina
Laemlé die de Poolse nationaliteit had. Isabelle verkreeg de Belgische nationaliteit door naturalisatie. Ze was ongehuwd en lerares Frans en muziek. Ze woonde op de Vesten nr. 76 te Geraardsbergen.
Hier volgt het trieste verhaal, het gebeuren vond waarschijnlijk plaats op 11 mei 1944.
“Als kind van 6 jaar toen, kan ik mij nog herinneren wat op die mooie lentedag in mei 1944 in onze straat gebeurde,
mijn moeder heeft mij dit verhaal dikwijls verteld. De kinderen op de Vesten speelden op de straat en de mensen
zaten zoals gewoonlijk bij mooi weer aan hun deur van hun huis. De oorlog had reeds een wending genomen. Plots
kwam er een Duits Gestapo in open wagen; gevolgd door een militaire vrachtwagen de straat langs rechterzijde
langzaam opgereden. De Gestapo Officier bezag alle huizen. Bovenaan de straat draaiden de wagens terug en reden
langs de linkerzijde de straat af toen ze plots stopten voor het huis van juffrouw Fischlowitz. Ze stapten meteen het
huis binnen. De juffrouw die op dat moment pianoles aan het geven was moest onmiddellijk stoppen, werd door de
Duitsers naar buiten gebracht met als bagage een broodje. Ze werd op de geduwd met de bestemming de Dossinkazerne te Mechelen, waar ze dan op 31 juli 1944 op transport werd gezet naar de uitroeiingskampen in Polen.
Zij was “passagierster” nr. 179 van het 26° konvooi of “Transport naar Auschwitz”. Dit konvooi vertrok op 31 juli
1944 met 563 mensen van wie er 207 onmiddellijk na aankomst zouden zijn “verdwenen”. Isabelle Fischlowitz, die
als staatloze staat vermeld, werd vermoedelijk begin augustus 1944 vergast. Er werd aan de gevel van het huis
waarin ze woonde een gedenkplaat aangebracht die samen met de vlag van de Politieke Gevangenen en Rechthebbenden werd ingehuldigd.”
Informatie en documentatie “Het Joods Museum van Deportatie en Verzet te Mechelen.
Yvan Van der Haegen - Hombeek (Vroeger inwoner Geraardsbergen)
Musical ‘Red Star Line’
Wie zin heeft in een prachtig avondje uit, moet zeker 20 oktober vrijhouden in zijn agenda. Die donderdagavond
wordt 'Red Star Line, Portret van een Verloren Lente' de veelvuldig bekroonde musical van David Verbeeck nog
eens gespeeld in Antwerpen ('t Eilandje). Deze opvoering wordt georganiseerd door de Vrienden van het Joods Museum van Deportatie en Verzet en is ten voordele van ons museum.
Het thema van deze ontroerende musical is het levensverhaal van Chaja en Mozes, een joods koppel uit Oekraïne.
In 1895, moegetergd door de pesterijen en de pogroms, besluiten zij de grote oversteek te wagen naar Amerika, het
beloofde land. Het plan is om de beroemde 'Red Star Line' vanuit Antwerpen te nemen. Maar door omstandigheden,
kunnen Chaja en Mozes hun plannen niet uitvoeren. Zij stranden, zoals zovele joden in die tijd, in Antwerpen. Mozes sterft op 86-jarige leeftijd en laat Chaja achter op het moment dat de Tweede Wereldoorlog uitbreekt.
Deze musical is gemaakt door David Verbeeck, de achterkleinzoon van Mozes Kalter. Bij ons in het museum raakte
hij oude documenten op het spoor die hem stukje bij beetje het verhaal van zijn overgrootouders vertelden.
Lees er de commentaren en recensies maar op na (google: "portret van een verloren lente")... Deze musical is echt
de moeite waard! (inkom 25 euro)
In de zaal van het Ballet van Vlaanderen
Meer info : Marjan Verplacke - Odille Remy Dossinkazerne - 015/29.06.60
Op de boekenplank.
Wij, Muselmanner– Een verhaal over de kampen
van René Lambrechts Ward Adriaens-Tjen Mampaey.
Uigeverij EPO
Terug op de plaats die ik nooit heb verlaten door Tobias Schiff.
Uitgeverij Epo
Verkrijgbaar in Boekhandel FORUM Mechelen.
Nr. 26 - september 2005
8 ME I NIE U W S B R IE F
Tussenblad
De toenmalige “Militarbefelshaber in Belgien Und Nordfrankreich”
Het bewijs daarvan ligt hier bij mij; terwijl ik dit schrijf..
Ik vervolg: J.L. maakte ook valse gedrukte documenten, daarvoor moest hij heel dikwijls heksentoeren
uit halen om aan hetzelfde lettertype te geraken en het zelfde papier te vinden. Gelukkig kon hij ,
„s nachts, beschikken over de drukkerij van zijn vader, voor het eigenlijke drukken.
Een van de stukken waarop hij fier was, was het vrijstellingsdocument van tewerkstelling in Duitsland.
Om zelf niet naar Duitsland gestuurd te worden raadde men hem aan om te gaan werken in een dru kkerij te Brussel die voor de Duitsers werkte. Wie zou anders nog kunnen zorgen voor de valse ste mpels en documenten? J.L. stemde toe en ging zich aanmelden. Bleek de bedrijfsleider een Duitse officier te zijn, kunstenaar als JL in het graveren, etsen endergelijke. Na het formele gedeelte begon de
Duitser over de etsen die J.L. bij had als bewijs van zijn kunnen als illustrator van drukwerken.
De man werd zelfs gemoedelijk, ja vertrouwelijk en vertelde tegen hem dat er tegenwoordig veel goede vervalsingen waren! Zo vertelde hij dat het document voor vrijstelling al nagemaakt was – de vervalser zat voor hem - maar dat zij toch die vervalsing konden ontdekken. J.L. Gaf de Duitser het gevoel dat hij een echte Übermensch was, gevleid begon die uit te leggen wat het geheim was van dat
document! En dat tegen de vervalser!
copyright Jos Maes
De achtergrond van bedoelde Schein was de herhaalde tekst: “arbeitseinsatz” in lichtgeel. Op één enkele plaats werd een opzettelijke fout gedrukt. De letter S werd vervangen door een E dus: arbeiteeinsatz.
Dat was hier het toppunt van verraad door een Duitse officier!(X)
J.L. stond aan de grond genageld . Hij had er al zoveel gedrukt en verspreid.
Zodra hij buiten kwam liep hij naar het Brussels gasthuis om allen te verwittigen: “Gaat niet meer op
straat met die schein, verwittig iedereen die zulk document bezit,
Dat ze moeten binnen te blijven.”
J.L. Heeft dag en nacht gezwoegd om nieuwe scheinen te drukken met de nu gekende drukfout. De
Duitser had hem zelfs laten zien op welke plaats die drukfout stond.
In het Sterckxhof te Antwerpen zaten scouts-weerstanders, die op een geven moment zich gingen
specialiseren in het saboteren van de klokkenroof door de vijand. Na overleg met J.L. besloot men een
document op te stellen dat aan de pastoors werd bezorgd, om te laten zien aan de collaborateurs die
de klokken uit de torens kwamen halen.. Dat document met de nodige “echte” stempels werd vakku ndig in het Duits opgesteld. Het vermelde dat de klok ten voorlopige titel mocht blijven hangen,. Wo nderwel lukte de truc, de Duitse stempels maakten indruk op de afhalers.
En zo werkte J.L. in alle stilte, eenzaam alleen, op dat zoldertje in de Blokstraat .
Door zijn verblijfplaats in Brussel en zijn schein dat hij voor een Duitse firma werkte, kon hij vrij tussen Mechelen en Brussel reizen zonder lastig gevallen te worden door controleurs. Bij het zien van zijn
papieren waren er zelfs die hun hielen tegen elkaar klikten. Nooit heeft men het aangedurfd zijn boekentas te controleren. In feite moest je de Duitsers kunnen overbluffen en zeker hun handlangers! Tot
slot. J.L. heeft nooit lid geweest van een weerstandsgroep, ook niet na de bevrijding toen vele groeperingen ontdekte wat voor vlees men daar in de kuip had. Hij zei steeds tegen de verzoekers: “Ik heb
als scout met mijn kunde het vaderland gediend. De oorlog is voor mij voorbij, het hoeft niet. Dank
voor het aanbod.”
Ps. Voor de enkele insiders:
Zijn codenaam was ME.1
Ps. Kan iemand mij een ingescande kopie bezorgen van dat die “schein” ? Dank U !
E-Mailadress: [email protected]