Schroeder van der Kolk Leerstoel Geschiedenis van de

Schroeder van der Kolk Leerstoel Geschiedenis van de Psychiatrie
2004-2010
De Schroeder van der Kolk leerstoel ‘geschiedenis van de psychiatrie’ werd
officieel op 1 september 2004 ingesteld bij het Departement Geschiedenis en
Kunstgeschiedenis van de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit
Utrecht. De leerstoel is in het leven geroepen door de Stichting Leerstoel
Geschiedenis van de Psychiatrie (gevestigd te Amersfoort), waarin de volgende
organisaties participeren: GGZ Nederland, Pro Persona (Wolfheze), Dimence
(Deventer), GGZ Noord-Holland Noord, de Reinier van Arkel Groep (Den Bosch),
Altrecht (Utrecht), GGZ Noord- en Midden Limburg (Venray) en het Trimbosinstituut Utrecht. Als hoogleraar trad met ingang van genoemde datum Dr. Joost
Vijselaar aan. De omvang van de leerstoel bedraagt 0,4 fte.
De leerstoel geschiedenis van de psychiatrie is gesticht vanuit het besef dat de
geschiedschrijving van de psychiatrie in de afgelopen dertig jaar in Nederland goed
tot ontwikkeling is gekomen maar dat een daarbij passende academische verankering
ontbrak. Als focus van onderwijs en onderzoek op het terrein van de geschiedenis van
de psychiatrie vervult de leerstoel nadrukkelijk die functie. Elders in Nederland is
geen sprake van structurele en systematische aandacht voor dit thema. De leerstoel
heeft de functie om de belangstelling voor, en het onderzoek naar en het onderwijs
over het verleden van de geestelijke gezondheidzorg te stimuleren.
Binnen de leerstoel ‘geschiedenis van de psychiatrie’ is de benadering van de
zogenaamde ‘social history of medicine’ als uitgangspunt voor het onderwijs en
onderzoek gekozen vanuit de visie dat de psychiatrie en de geestelijke
gezondheidszorg in hun ontwikkeling sterk verweven zijn met de samenleving, de
cultuur en de wetenschap in brede zin. Het dragende onderzoeksproject ‘Psyche en
elektriciteit’ is naar opzet en intentie geheel op dit uitgangspunt gebaseerd, zoals
hieronder is aangegeven. Het vormt de operationalisatie van deze visie aan de hand
van de casus van de elektriciteit in de psychiatrie.
Daarnaast is vanuit de leerstoel ook doelbewust contractresearch tot
ontwikkeling gebracht, onder meer om het veld van de GGZ ten dienste te zijn en om
de band ermee te verstevigen. Het is in dit verband verheugend dat zulke belangrijke
thema’s als de biografie van Schroeder van der Kolk, de hervormer van de
Nederlandse psychiatrie, en de geschiedenis van de beroepsvereniging van psychiaters
(de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie) als opdrachtonderzoek ter hand konden
worden genomen.
De leerstoel is inmiddels geïntegreerd in het Descartes Centre for the history
and philosophy of the sciences and the humanities. De leerstoelhouder participeert in
het onderwijs van de master HCSSH en in de andere activiteiten van het Centre. De
doelstellingen en het onderzoeksprogramma van de leerstoel passen naadloos binnen
het interdisciplinaire karakter van het Descartes Centre, juist waar het gaat om het
idee dat de psychiatrie een sterke wisselwerking kent zowel met andere
wetenschappen als met de cultuur.
1
Onderzoek
Project ’Psyche en elektriciteit’
Bij het onderzoek in het kader van de leerstoel ontwikkelt de leerstoelhouder de
laatste jaren een groter onderzoeksthema, en wel het project ‘Psyche en elektriciteit’.
Doel van dit onderzoeksproject is het in kaart brengen van de geschiedenis van het
denken over en de toepassing van elektriciteit in de psychiatrie, en breder het denken
over verbanden tussen psyche en elektriciteit. Meer in het algemeen wil dit onderzoek
de wisselwerking tussen de psychiatrie en andere wetenschappen en de brede
maatschappelijke ontwikkelingen analyseren.
Sedert de opkomst van het moderne onderzoek naar de elektriciteit in de 18e eeuw,
wordt elektriciteit toegepast bij de behandeling van zenuw- en zielsziekten.
Tegenwoordig is er sprake van een nieuwe waardering van de elektroconvulsie
therapie en experimenteert men met verschillende vormen van (elektrische)
Therapeutic Brain Stimulation (waaronder Transcraniële Magnetische Stimulatie
TMS), als mogelijk alternatief voor ECT.
Dit historische onderzoek wil de ideeën over elektriciteit en de psyche en de praktijk
van de therapeutische toepassingen in kaart brengen tegen de achtergrond van:
a. de ontwikkelingen in natuurkunde en technologie met betrekking tot
elektriciteit, meer in het bijzonder met betrekking tot aard en betekenis van
elektrische verschijnselen.
b. De ontwikkelingen van de inzichten met betrekking tot de rol van elektriciteit
in het zenuwstelsel.
c. De toepassing van elektriciteit in de geneeskunde in het algemeen, zowel de
reguliere als de irreguliere.
d. De rol van elektriciteit in de samenleving en de cultuur in het algemeen, zoals
bijvoorbeeld de betekenis van de elektrificatie van de maatschappij sedert de
jaren zeventig van de negentiende eeuw.
e. Het denken van patiënten over elektriciteit. Verschijnselen als elektriciteit,
magnetisme, elektromagnetische straling etc. nemen een belangrijke plaats in
in de wanen van patiënten, al vanaf de negentiende eeuw.
Vanuit dit perspectief worden binnen het project ‘Psyche en elektriciteit’ drie thema’s
ter hand genomen:
Krankzinnigheid en elektriciteit in de 18e eeuw. Dit onderzoek heeft tot doel de positie
van de therapeutische toepassing van elektriciteit bij krankzinnigheid en
zenuwziekten te verhelderen in de context van het toenmalige discours over zenuwen,
elektriciteit en ether en de grote betekenis van de zenuwziekten binnen het publieke
debat van destijds.
Het project ‘Reizbare Schwäche’. Elektriciteit en de ‘neurologisering’ van de Duitse
psychiatrie 1840-1880 dat een studie behelst naar de vraag of het onderzoek van de
Berlijnse ‘organisch fysici’, o.a. Du Bois-Reymond en Von Helmholtz, naar de
elektrofysiologie heeft bijgedragen aan de constituering van de ‘biologische
psychiatrie’ in Duitsland in het midden van de negentiende eeuw.
Het protest tegen de elektroshocktherapie 1970-2000. In de jaren zeventig werd de
elektroshocktherapie (ECT) het onderwerp van heftige kritiek en protest. Dit
onderzoeksproject heeft tot doel een comparatieve historische analyse te maken van
de factoren die van invloed waren op de verschillende carrières van de ECT in landen
als Nederland, Californië en Engeland sinds de jaren zeventig.
2
In eerste instantie is verkennend onderzoek gedaan, mede met als doel om in de oratie
de contouren van dit project te schetsen. Vervolgens is het onderzoek in het teken
geplaatst van het formuleren van een klein programma in het kader van de vrije
competitie van NWO, waarvoor de aanvraag in 2010 zal worden ingediend.
Het voorgenomen onderzoek sluit naadloos aan bij het promotieonderzoek van de
leerstoelhouder naar de receptie van het Dierlijk Magnetisme (De magnetische geest,
2001) en past daarnaast binnen de visie en het programma van het nieuwe Descartes
Centre voor vergelijkende wetenschapsgeschiedenis van de Universiteit Utrecht.
De afgelopen jaren hebben studenten in het kader van een bachelor- of
masteropleiding onderzoek verricht naar onderwerpen binnen het grotere thema
‘Psyche en elektriciteit’. In het kader van de master HCSSH werkte de heer T. Bolt
BA het onderzoeksvoorstel ‘Reizbare Schwäche’. Elektriciteit en de ‘neurologisering’
van de Duitse psychiatrie 1840-1880 nader uit (zie hierboven). Voorts heeft hij
verkennend onderzoek gedaan naar de ontwikkelingen van (de kritiek op) de
elektroshocktherapie in Duitsland in de jaren zestig en zeventig.
Rond de geschiedenis van elektroshocktherapie in Nederland zijn door een drietal
studenten werkstukken vervaardigd, waardoor de grote lijn van die ontwikkeling
langzaam bekend wordt. Zo schreven Jacomien Rook en Stefanie Versteeg
respectievelijk Elektoshocktherapie in Nederland; Introductie, hoogtij en verval,
1939-1970 (Mei 2008) en Van afkeer tot acceptatie. De ontwikkeling van het protest
tegen de elektroconvulsietherapie in Nederland, 1982-2009 (juli 2010). Melissa de
Valk) inventariseerde tijdens een stage bij het Dolhuys in Haarlem de beschikbare
ECT apparaten in de collecties van Nederlandse GGZ-instellingen: Het erfgoed van
de electroshocktherapie in Nederland, 1939-1975 (Maart 2009) waarover ook een
stuk in Psy verscheen (Bram Peeters, ‘Zeventig jaar elektroshock’, Psy 13 (2009) nr 7,
26-28).
Voorts hebben student-assistenten een aanvang gemaakt met de inventarisatie van
relevante bronnen, zoals: de elektroshocktherapie in de Nederlandse vakpers en de
bladen van de patiëntenbeweging in de jaren zeventig en tachtig, ECT in de
opiniepers in de jaren zeventig, en ECT op de televisie en in de speelfilm.
De leerstoelhouder was bovendien verantwoordelijk voor de organisatie van twee
studiedagen rond het thema ‘Psyche en elektriciteit’ (Zie hieronder).
Het gesticht, een enkele reis of retour
In mei 2010 verscheen van de hand van Joost Vijselaar het boek Het gesticht, enkele
reis of retour bij Uitgeverij Boom. Het betreft het resultaat van zijn onderzoek naar
dossiers van patiënten uit drie psychiatrische instellingen (Voorburg, Endegeest en
Wolfheze) in de periode 1890-1950. Het gaat om een historische sociologie van de
psychiatrische inrichting en beschrijft tamelijk indringend de concrete lotgevallen van
patiënten buiten en binnen de muren van het gesticht. Het boek is geschreven in het
kader van het NWO-programma De gestoorde psyche, dat vanaf 1999 liep en in het
kader waarvan Vijselaar postdoc is geweest bij de Universiteit van Amsterdam.
Contractresearch
Naast het genoemde onderzoek is zoals gezegd derdegeldstroom onderzoek,
gefinancierd door partijen uit de GGZ-sector, tot ontwikkeling gebracht,
voortbouwend op de ervaring die de hoogleraar daar in het verleden al mee heeft
opgedaan. Dat onderzoek is ondergebracht bij het Onderzoeksinstituut voor
3
Geschiedenis en Cultuur (OGC) van de Faculteit Geesteswetenschappen, waar men
ruime ervaring heeft met contractonderzoek en over de noodzakelijke faciliteiten
beschikt. Het ging om de volgende projecten.
De Gelderse Roos: De geschiedschrijving van de geestelijke gezondheidszorg in de
regio van de Gelderse Roos, dat wil zeggen Zuid West Gelderland in de twintigste
eeuw. Deze studie vond plaats in het kader van het 100-jarig bestaan in 2007 van het
psychiatrisch ziekenhuis Wolfheze/de Gelderse Roos. Als resultaat verscheen in juni
2007 het boek Van Streek. Honderd jaar geestelijke gezondheidszorg in Zuid-West
Gelderland (Utrecht, Uitgeverij Matrijs, 2007). Het project werd onder leiding van de
hoogleraar uitgevoerd door de hoogleraar zelf, Mw. Dr. Leonie de Goei, Mw. Dr.
Gemma Blok, Dr. Jozef Vos en de heer Leo de Graaf, psychiater.
De biografie van Prof. Dr. J.L.C. Schroeder van der Kolk (1797-1862)
Naar aanleiding van het naderende 550-jarig jubileum (2011) van de GGZ instelling
Altrecht in Utrecht, de vroegere Willem Arntsz Stichting, werken Joost Vijselaar en
Timo Bolt MA momenteel aan een biografie van Prof. Dr. J.L.C. Schroeder van der
Kolk, de Utrechtse hoogleraar die in de eerste helft van de negentiende eeuw de
grondslag legde voor de hervorming van de krankzinnigenzorg en voor de
academische psychiatrie in Nederland. Het resulterende boek zal een nieuw beeld
geven van zowel het werk van Schroeder als van de vroege geschiedenis van de
Nederlandse psychiatrie. Het project wordt gefinancierd door Altrecht, de Inspectie
voor de Gezondheidszorg en de Divisie Hersenen van het UMCU.
De Nederlandse vereniging voor Psychiatrie
Naar aanleiding van het 140-jarig jubileum van de Nederlandse Vereniging voor
Psychiatrie (1871-2011) is een historische studie in voorbereiding over de
geschiedenis van de vereniging, geschreven door Dr. Jozef Vos. Het boek, dat in april
2011 zal verschijnen, geeft gedetailleerd de bemoeienissen weer van de vereniging
met de wetenschapsbevordering, de opleiding en de belangenbehartiging van de
psychiatrische beroepsgroep in de afgelopen anderhalve eeuw.
De hoogleraar was daarnaast intensief betrokken bij de begeleiding van twee andere
projecten van het OGC:
Het project geschiedschrijving van de Stichting Beschermende Woonvormen Utrecht
uitgevoerd door Dr. Leonie de Goei en Dr. Melanie van der Hoorn, dat werd
afgerond met de publicatie van ‘Te gek voor hier, te goed voor daar’, Geschiedenis
van de Stichting Beschermende Woonvormen Utrecht (SBWU) 1978-2004 (Utrecht,
matrijs, 2006).
Het project De identiteit van de Nederlandse Kinder- en Jeugdpsychiatrie 1948-2008
in opdracht van de sectie Kinder- en Jeugdpsychiatrie van de Nederlandse Vereniging
voor Psychiatrie uitgevoerd door Dr. Leonie de Goei en Timo Bolt Ba. In september
2008 verscheen als uitkomst van dit project, het boek: Kinderen van hun tijd. Zestig
jaar kinder- en jeugdpsychiatrie in Nederland, 1948 - 2008 (Assen, van Gorcum,
2008), een publicatie die met de Martinus J. Langeveld prijs 2009 is bekroond.
4
Begeleidingscommissies
De leerstoelhouder participeerde en participeert in de begeleidingscommissies van de
volgende (onderzoeks) projecten:
- Geld en Gekte: geschiedenis van de financiering van de geestelijke
gezondheidszorg in Nederland in de twintigste eeuw, door mw. Drs. C. Th.
Bakker en Dr. H. van der Velden (Universiteit van Amsterdam), dat heeft
geresulteerd in de promotie van Mw. Bakker in oktober 2009.
- Verward van geest en ander ongerief. Psychiatrie en geestelijke
gezondheidszorg in Nederland (1870-2005) door mw. Prof. dr. M. GijswijtHofstra en Dr. H. Oosterhuis, in het kader van het NWO programma De
gestoorde psyche. Theorie en praktijk in de twintigste eeuw. De gelijknamige
studie verscheen in 2008.
- Tastend door de tijd. Twee eeuwen onderwijs en zorg voor slechtzienden en
blinden door Dr. J. Vos (OGC), in opdracht van Koninklijke Visio, Huizen,
uitgegeven in 2008.
- De strijdbare cliënt; Interviews met ‘erflaters’ van de cliëntenbeweging in de
psychiatrie, door mw. P. Hunsche (Het Dolhuys, Haarlem, 2008).
- Psychiatrie terug naar de stad, een fotodocumentaire over de ontmanteling
van het Provinciaal Ziekenhuis Santpoort en de ontwikkeling van het
‘Amsterdamse Model’, door Dr. P. Duurkoop (Het Dolhuys, Haarlem, 2008).
- Converting the addict. The history of addiction treatment in Holland
in the twentieth century, door mw. Dr. Gemma Blok, bij de Universiteit van
Amsterdam (nog lopend onderzoek).
Onderwijs
In het kader van de leerstoel wordt in drie vormen van onderwijs geparticipeerd,
namelijk het onderwijs in twee Masteropleidingen, in de Bacheloropleiding
Geschiedenis van de Universiteit Utrecht en in de opleiding van assistent-psychiaters.
Masteropleidingen
De leerstoelhouder heeft het volgende onderwijs verzorgd in het kader van de Master
Historical and Comparative Studies of the Sciences and the Humanities (HCSSH):
Short seminar ‘Psychiatrie in meervoud’ De wetenschappelijke oriëntaties van de
Nederlandse psychiatrie in het Interbellum (1918-1940), collegejaar 2006/2007, derde
blok, samen met dr. Ruud Abma (ASW).
In het kader van dit seminar zijn een drietal essays geschreven:
Timo Bolt, ‘De pendel, de kloof en de kliniek: een ander perspectief op Leendert
Bouman en de ‘psychologische wending’ in de Nederlandse psychiatrie in het
interbellum’; Ingrid Kloosterman, “Als clinicus over de grenzen van de psychiatrie”;
De verwantschap tussen literatuur en wetenschap in het werk van de psychiater H.C.
Rümke’; Bart Karstens, ‘De ontwikkeling van de antropologische psychiatrie van L.
van der Horst’. Deze teksten zullen waarschijnlijk als een een compleet themanummer
verschijnen in het wetenschapshistorische tijdschrift Studium.
5
Introductiecursus History, role and impact of the medical sciences: gedurende de
collegejaar 2007/2008, 2008/2009, 2009/2010: in samenwerking met Dr. R. Abma
(ASW), Prof.dr F.G. Huisman (Geneeskunde), prof. dr. P. Koolmees en Dr. B.
Nederbragt (Diergeneeskunde). In de cursus lag de nadruk op de vraag in hoeverre
ontwikkelingen in de geneeskunde, de diergeneeskunde en de psychiatrie in de
negentiende eeuw met elkaar vergeleken en op elkaar betrokken kunnen worden.
In het kader van de masters HCSSH en History and Philosophy of the Sciences (HPS)
hebben drie studenten hun masterthesis bij de leerstoelhouder geschreven:
- Timo Bolt (historicus) Van zenuwachtigheid tot hyperactief. Een geschiedenis
van ADHD en aanverwanten, ca. 1900-2008 (2009).
- Jan Martens (geneeskundige en technisch fysicus): Magnetische flikkeringen.
Elektromagnetische therapie aan het einde van de 19e en aan het begin van de
20e eeuw (2010).
- Ingrid Kloosterman (algemene sociale wetenschappen): Capturing the
paranormal scientifically (2009), over de historiografie van de
parapsychologie in Nederland.
Als onderdeel van de Master Politiek en Cultuur schreef Jacomien Gijzeman een
scriptie onder de titel Vrouwe Justitia en de psychiaters (2010) over de discussie over
de forensische psychiatrie rond 1900.
De thesis van Timo Bolt werd voorgedragen voor de Universitaite Scriptieprijs en
drong tot de schortlist door. De tekst is inmiddels in boekvorm verschenen als Van
zenuwachtig tot hyperactief. Andere kijk op ADHD (Uitgeverij SWP, 2010)
Voor de master Medische Geschiedenis bij de Vrije Universiteit in Amsterdam
(gestart in januari 2005) verzorgt de leerstoelhouder de afgelopen jaren inleidingen in
de geschiedenis van de psychiatrie en in het kwalitatief historisch onderzoek van
patiëntendossiers.
Bacheloronderwijs geschiedenis
Casuscollege Melancholie en depressie van 1500 tot 2000, collegejaar 2005-2006.
Themacursus Film als cultuurgeschiedenis: 2005-2006, blok 1, een college over de
psychiatrische aspecten van de film Nynke van Hichtum van Pieter Verhoeff
Casuscursus De inrichting binnenste buiten, 1800-2000, Collegejaar 2007/2008, blok
2. Het evaluatierapport van de cursus vermeldde o.a. het volgende:‘De respondenten
zijn over het algemeen tevreden over het college. De studenten roemen de didactische
kwaliteiten van de docent en zijn tevreden over de wijze waarop een ‘toch niet zo
bekend deel van de geschiedenis’ door de docent werd behandeld. Het enige vaker
genoemde punt van kritiek is het tekort aan college-uren.’ ‘Hoewel het aantal
respondenten beperkt was lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat de cursus
Geschiedenis van de psychiatrie een succes was. Wellicht dat het aantal college-uren
uitgebreid zou kunnen worden. De tevredenheid van de studenten blijk ook uit de
gemiddelde beoordeling: een 7,5.’
Onderzoeksseminar III De inrichting binnenste buiten, 1800-2000. College jaar
2008-2009, blok 1 en 2.
6
Opleiding van assistent-psychiaters
De leerstoelhouder verzorgt een inleiding in de geschiedenis van de psychiatrie
gedurende drie dagdelen in het kader van de opleiding van psychiaters voor het
Consortium Nederland Centraal. Ook verzorgde hij colleges tijdens de summerschool
2010 van de AIO-opleidingen van Arkin en Ingeest in Amsterdam.
Stages
Vanuit de leerstoel werd in de afgelopen jaren de inhoudelijke begeleiding verzorgd
van de volgende stages:
- Candido de Leij (Master Cultureel Erfgoed van de UU): onderzoek ten behoeve van
een website over reizen van psychiaters in de negentiende eeuw, in het kader van een
internationaal samenwerkingsproject van het Dolhuys in Haarlem.
- Lian Hielkema (bachelor geschiedenis): onderzoek naar de geschiedenis van de
patiëntenraad van de Jellinek-kliniek in Amsterdam (1982-2007) uitmondend in de
publicatie: Uit de lorum. 20 jaar Jellinek Cliëntenraad (Amsterdam, 2008).
- Karin van Andel (bachelor geschiedenis): onderzoek ten behoeve van het project De
strijdbare cliënt door mw. P. Hunsche bij het Dolhuys in Haarlem.
- Hanneke Fonville, (bachelor geschiedenis): onderzoek ten behoeve van het project
De strijdbare cliënt door mw. P. Hunsche bij het Dolhuys in Haarlem.
- Ingrid Kloosterman (Master HCSSH): inventarisatie van bronnen op gebied van de
Nederlandse parapsychologie ten behoeve van het Archief en Documentatiecentrum
Nederlandse Gedragswetenschappen in Groningen/Utrecht.
Symposia
De leerstoelhouder was (mede) verantwoordelijk voor de organisatie van de volgende
conferenties:
Het 27e PUK symposium ‘Welke patiënten, welke doktoren in geschiedenis van de
psychiatrie?’, Utrecht 28 oktober 2005: met als sprekers: Dr. Hans de Waardt, Dr.
Ruud Abma, Mw. Dr. Leonie de Goei, Jan Dirk Blom (psychiater), Mw. Dr. Gemma
Blok. Er waren zo’n honderd deelnemers, voornamelijk psychiaters.
Het Anglo-Dutch Wellcome Symposium on the History of Medicine Academic
Medicine and Society, 1800-1940, Utrecht 8/9 december 2005: een tweedaagse
medisch historische studiedag mede ter inauguratie van de master HCSSH. Als
sprekers traden op: Dr. Helen Sweet, Drs. Pieter Caljé, Dr. Keir Waddington, Dr.
Annet Mooij, Prof. dr. J. Pickstone, Prof. dr. E. Houwaart, Prof. dr. Dorothy Porter,
Prof. dr. Toon Kerkhoff, Dr. Eric Engstrom, en Dr. Frank Huisman.
Studiedag Waar geest ontbreekt is elektriciteit een zeer vermogend middel,
georganiseerd door de sectie geschiedenis van de neurowetenschappen van de
Nederlandse Vereniging voor Neurologie, 24 november 2008 in Haarlem, met als
sprekers: Prof. Dr. F. van Lunteren, Dr. P. Koehler, Prof. Dr. J. van Gijn, Mw. Drs. J.
Rook, Prof. dr. J. Vijselaar, Prof. Dr. D. Denys.
Eeen studiemiddag over de geschiedenis van de ECT in Nederland van de
Werkgroep ECT Nederland van de afdeling Consultatieve- en Ziekenhuispsychiatrie
van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) op vrijdag 11 december
7
2009, in Utrecht met van Drs. Jacomien Gijzeman (historicus), Melissa de Valk MA
(historicus) en Joost Vijselaar.
8
Publicaties 2005-2007
Van Joost Vijselaar:
met M. Gijswijt-Hofstra, H. Oosterhuis en H. Freeman (eds.), Psychiatric Cultures
Compared. Psychiatry and mental health care in the twentieth century (Amsterdam,
Amsterdam University Press, 2005).
‘Out and in: The family and the asylum’, in: Marijke Gijswijt e.a. (red.), Psychiatric
Cultures Compared. Psychiatry and mental health care in the twentieth century
(Amsterdam, Amsterdam University Press, 2005) 277-294.
‘Schroeder van der Kolk, Jacobus Ludovicus Conradus’, in: W.F. Bynum en Helen
Bynum (red.), Dictionary of medical Biography Vol. IV (Westport, Greenwood,
2006) 1119-1121.
Met C. Kelk en F. Koenraadt (red.), Tussen behandeling en straf. Rechtsbescherming
en veiligheid in de twintigste eeuw (Deventer, Kluwer, 2007).
Psyche en elektriciteit (Utrecht, Faculteit Geesteswetenschappen, 2007) inaugurele
rede.
Met L. de Goei, J. Vos e.a. (red.), Van streek. 100 jaar geestelijke gezondheidszorg in
Zuid-West Gelderland (Utrecht, Uitgeverij Matrijs, 2007).
‘Een regio en zijn geestelijke gezondheidszorg 1900-2000’, in: Vijselaar, e.a., Van
streek, 14-41, 260-261.
‘”De ander tot vrijheid wekken’”. De psychiatrische inrichting Wolfheze onder het
directoraat van Hendrik van der Drift, 1950-1975’, in: Vijselaar e.a., Van streek,192223, 275-278.
‘Ein ausländischer Zweig der “Weimarer Reformpsychiatrie”. Die niederländische
Psychiatrie und die Fürsorge für psychisch Kranke 1920-1960’, in: Michael Prinz
(red.), Gesellschaftlicher Wandel im Jahrhundert der Politik. Nordwestdeutschland
im internationalen Vergleich 1920-1960 (Paderborn, Ferdinand Schöningh, 2007)
315-326.
‘Psyche en elektriciteit’, Maandblad geestelijke volkgezondheid 62 (2007) 9, 744-760.
‘Voorwoord’, in Petra Hunsche, De strijdbare patiënt. Van Gekkenbeweging tot
9
cliëntenbewustzijn. Portretten 1970-2000 (Haarlem 2008) 8-10.
‘Historische achtergrond’, in: P. Duurkoop, Psychiatrie terug in de stad (Haarlem
2008) 16-26.
‘Achtergrondstudie GGZ-beleid en – organisatie 1970-2000’, in FR. Van Hoof e.a.,
Trendrapportage GGZ 2008, Deel 1 Organisatie, structuur en financiering (Utrecht,
Trimbos-instituut, 2008) 197-229.
‘Isoleren als historisch dilemma’, Column in Deviant maart 2009, nr. 61
Het gesticht, enkele reis of retour (Amsterdam, Uitgeverij Boom, 2010).
Lezingen
‘Franz Anton Mesmer (1734-1825). Zenuwziekten, elektrotherapie en het dierlijk
magnetisme’, Sectie Geschiedenis der Neurowetenschappen, Utrecht, 26 november
2004.
‘A foreign branch of the “Weimarer Reformpsychiatrie”. Dutch psychiatry and mental
health care 1920-1960’, Conferentie ‘Gesellschaftlicher Wandel im Jahrhundert der
Politik. Die Jahre 1920-1960 in vergleicherder Perspektive’, LWL-Institut für
westfälische Regionalgeschichte, Münster, 20-22 januari 2005.
‘Over grenzen heen’, bij de presentatie van het boek ‘Met gezag en deskundigheid,
Geschiedenis van het beroep van psychiater’ van Ruud Abma en Ido Weijers
(Amsterdam, SWP, 2005) op 13 januari 2005 in Zeist.
‘De ander tot vrijheid wekken. Over het werk van H. van der Drift’,
Afscheidssymposium Mw. Prof. dr. M. Gijswijt-Hofstra, Amsterdam, 19 januari
2006.
‘In Wolfheze moet je wezen, want daar worden de gekken genezen’, De Gelderse
Roos, Wolfheze, 13 juni 2006.
‘Psyche and electricity’, wetenschapshistorische conferentie Woudschoten II in Zeist,
28/29 september 2007.
‘Nationale anti shock Aktie 1976-1980’, het Bussum Psychiatrie Symposium, 5
oktober 2007.
Inleiding bij de presentatie van De strijdbare patiënt; van gekkenbeweging tot
cliëntenbewustzijn 1970-2000, van mw. P. Hunsche op 12 september 2008 in Het
Dolhuys, Haarlem.
‘De electroshock schokt ons. De bijna verdwijning van de elektroshocktherapie uit
Nederland’, Studiedag Waar geest ontbreekt, 24 oktober 2008, Haarlem.
10
Op 5 maart 2010 verrichtte de leerstoelhouder in het Erfgoedcentrum DiEP te
Dordrecht de opening van de tentoonstelling 'Vogelvrij' over de Dordtse kunstenaar
Reinier Kennedy, die meer dan dertig jaar in de inrichting Vrederust verbleef en daar
bleef tekenen en schilderen.
Op 3 april 2010 hield Vijselaar in het Dolhuys in Haarlem een lezing voor het
Netwerk Geschiedenis Sociaal Werk onder de titel ‘Van de bossen naar de stad;
trends in de Nederlandse GGZ 1970-2010’.
Utrecht, Juli 2010
11