Bedrijven kloppen aan bij regiofondsen. Groter beroep

tekst versie
|
originele versie
|
print versie
NRC Handelsblad 28-07-2009, pagina 13
Bedrijven kloppen aan bij regiofondsen
Groter beroep op ontwikkelingsmaatschappijen sinds crisis kredieten schaars
maakte
Het Rijk steekt via regionale ontwikkelingsbanken al geld in Noord-, Oost- en
Zuid-Nederland. Sinds de crisis stijgt het aantal aanvragen van bedrijven.
Door
HARM HOKSBERGEN
Rotterdam, 28 juli.
Bedrijven kloppen in toenemende mate aan bij regionale ontwikkelingsmaatschappijen voor
risicodragend vermogen. De publieke investeringsmaatschappijen vormen daarmee een
alternatief voor reguliere banken, die terughoudend zijn met het verschaffen van krediet.
Alleen financieel gezonde bedrijven worden gesteund, verzekeren de regionale
ontwikkelingsmaatschappijen. Maar de eigen middelen om te blijven investeren komen onder
druk te staan.
In Nederland zijn vier grote regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) actief. Het Rijk
is bij alle de grootste aandeelhouder, daarnaast participeren provincies. De overheid beoogt
via de ROM’s de regionale economische structuur te bevorderen. Jaarlijks pompen de vier
grote ontwikkelingsmaatschappijen miljoenen euro’s in het regionale midden- en kleinbedrijf
(mkb) van Limburg, Noord-Brabant, Oost- en Noord- Nederland.
De regionale investeringsmaatschappijen hanteren een omslagstelsel waarbij vrijgekomen
geld uit dividenden en verkochte aandelenbelangen weer in nieuwe bedrijven wordt gestoken.
Nu de economische crisis de regio’s treft, zoeken meer bedrijven financiële ondersteuning bij
de ROM’s. „Momenteel hebben we ongeveer 20 miljoen euro aan investeringsaanvragen,
normaal is dat rond de 5 tot 7 miljoen euro”, zegt algemeen directeur Jérôme Verhagen van de
Limburgse industriebank LIOF. Bij ontwikkelingsmaatschappij Oost NV is de vraag met 50
procent toegenomen. „We draaien dubbele diensten om alle aanvragen te verwerken, ik
verwacht een nog grotere groei waardoor we onze capaciteit moeten uitbreiden”, zegt
directeur Marius Prins van de investeringstak van Oost NV.
In Noord-Nederland is hetzelfde beeld te zien. „Steeds meer bedrijven kloppen bij ons aan
voor hulp. Banken eisen meer risicodragend kapitaal en zijn terughoudend met het
verstrekken van krediet. Maar wij kunnen niet voor bank gaan spelen”, zegt algemeen
directeur Siem Jansen van Noordelijke ontwikkelingsmaatschappij NOM. De ROM’s willen
alleen investeren in bedrijven met een toekomst. Doelstelling is om de economische structuur
te versterken, niet om noodkapitaal te verlenen.
Oost NV investeert in elektronische dossiers
Het jonge bedrijf ProductIP wil groeien. Daarvoor was ongeveer 500.000 euro nodig. Het
bedrijf heeft een digitaal systeem ontwikkeld waarin bedrijven een productdossier kunnen
bijhouden. Maar in tijden van economische krimp ligt geld voor investeringen niet voor het
oprapen. „Banken zijn terughoudend, ze vragen 100 procent zekerstelling voor een lening.
Maar die kan ik als beginnend ondernemer niet geven”, zegt directeur van ProductIP Maarten
van der Dussen. De regionale ontwikkelingsmaatschappij Oost NV bood uitkomst. De
participatietak van de ontwikkelingsmaatschappij heeft in maart een aandeel in het Edese
bedrijf genomen van 12,4 procent en investeerde daarmee ruim 100.000 euro. Een aantal
private investeerders en managers bracht de overige 400.000 euro bij elkaar. Met het geld wil
het jonge innovatieve bedrijf vooral groeien op de Chinese markt.
Maar nee verkopen ligt gevoelig. „Het is onverantwoord om gezonde bedrijven in de kou te
laten staan”, zegt Jansen. Dat het eigen vermogen van de NOM door de groei van uitgaven en
opdrogende inkomsten onder druk komt te staan, moet volgens hem nuchter worden
geïnterpreteerd. „We moeten niet kijken naar pieken en dalen, maar naar de lange termijn. De
huidige economische situatie vraagt om uitzonderlijke maatregelen. Daarom willen we
tijdelijk afwijken van het in stand houden van ons eigen vermogen. Nood breekt wet.”
De ROM’s moeten van het ministerie van Economische Zaken (EZ) voldoen aan strenge eisen
aan het eigen vermogen. Het fonds waaruit nieuwe investeringen worden gefinancierd, moet
in stand blijven. Maar bestaande investeringen in bedrijven zijn momenteel lastig te verkopen.
Bovendien neemt het risico toe dat investeringen niet worden terugverdiend door een stijging
van het aantal faillissementen. EZ zegt voorlopig nog geen redenen te zien om de eisen voor
het in stand houden van het eigen vermogen te versoepelen.
De ROM’s hebben met EZ prestatieafspraken gemaakt waarop volgend jaar de
subsidieafrekening zal plaatsvinden. Over bijna de gehele linie wordt verwacht dat deze
prestatieafspraken voorlopig nog gewoon kunnen worden nagekomen. Al staan bij sommige
de afspraken wel onder druk. Ontwikkelingsmaatschappij Oost NV waarschuwt in haar
jaarverslag dat eind 2008 de middelen van het participatiebedrijf nagenoeg zijn uitgeput. Of in
2009 over de gehele linie de overeengekomen prestaties geleverd kunnen worden, is zeer de
vraag, staat in het jaarverslag. Volgens algemeen directeur van Oost NV, Karin van Willigen,
is dit een gevolg van gewijzigd beleid en de crisis. Met EZ is contact over de situatie, maar
daarover kan ze niets zeggen. Marius Prins, directeur van de investeringstak, verzekert: „We
blijven doen wat we deden.” Met de aandeelhouders wordt gesproken over een versterking
van het eigen vermogen met 15 miljoen euro.
Bij de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) springt de provincie bij met geld. „Een
liquiditeitsimpuls is zeer welkom, we hebben de afgelopen jaren veel geparticipeerd in
bedrijven waardoor we momenteel weinig liquide middelen hebben. Juist in deze tijd is het
erg wrang en paradoxaal als een investeringsmaatschappij potentieel sterke bedrijven niet kan
steunen”, zegt algemeen directeur Jan Pelle van de BOM.
Om meer financiële armslag te krijgen, dringen de ROM’s aan bij EZ om meer
financieringsinstrumenten in handen te krijgen. Getracht wordt om bijvoorbeeld te mogen
investeren met hulp van de Europese Investeringsbank (EIB). Andere voorstellen mislukten.
„EZ heeft de ROM’s uitgenodigd om in het kader van de economische crisis voorstellen te
doen voor tijdelijke extra activiteiten, maar daarop kwamen hoofdzakelijk voorstellen die zijn
te beschouwen als bancaire activiteiten waar EZ niet in mee kan gaan”, zegt een
woordvoerder van het ministerie. De overheid wil voorkomen dat ROM’s gaan bankieren.
Over andere ideeën en voorstellen wordt nog gepraat. „We blijven in gesprek”, zegt de EZwoordvoerder. De partijen willen niet zeggen om wat voor plannen het gaat.
De ontwikkelingsmaatschappijen willen met hun investeringen een katalyserende rol spelen.
Ze willen niet alleen investeren, maar verwachten dat banken en andere partijen meedoen.
„De banken zijn risicomijdender geworden. Maar het kan niet zo zijn dat wij de
investeringsfunctie van banken overnemen. Banken mogen niet achterover leunen en denken:
de staat lost het wel op”, zegt Pelle. Hoewel risico nemen de kernactiviteit is van
ontwikkelingsmaatschappijen, wordt elke investering kritisch tegen het licht gehouden,
zeggen de ROM’s. „Het is vaak een lastige taxatie, maar we investeren alleen in
levensvatbare bedrijven”, aldus Pelle.
Jansen van de NOM is bezorgd over de komende maanden. „We verwachten dat de echte
economische klap nog moet komen. Uit veel bedrijven is nu de liquiditeit verdwenen door de
uitbetaling van vakantiegeld en het stilvallen van de productie wegens de zomer.” Om sterker
uit de economische crisis tevoorschijn te komen, vestigen de ROM’s hun hoop op innovatie
en startende ondernemers. Pelle: „We zijn geen voorstander van oude industriepolitiek. We
steunen alleen succesvolle bedrijven, zodat na de crisis de economische motor in de regio
blijft draaien.”