Vissen in het IJsselmeer

´Vissen in het IJsselmeer´
Romke Kats
Functies IJsselmeer
• Water
• Transport
• Recreatie
• Visserij
• Natuur
´Vissen in het IJsselmeer´
• Historie
• Ecologie
– Voedselketen IJsselmeer
• algen, vissen, mosselen, waterplanten, vogels
– Habitat en functies
•
•
•
•
Bodemplanten
Mosselen
Vissen
Vogels
• Projecten Spiering & Sterns
Historie Zuiderzee
• 500 voor Chr - 0
– Romeinen: Lacus Flevo of Flevomeer
– merencomplex
– riviermonding of nauwe zeearm
• Vliestroomkanaal
(tussen Vlieland en Terschelling)
• 0 - 800 jaar na Chr
– Aelmere
Historie Zuiderzee
• 800 – 1850 jaar na Chr
– Zeespiegelstijging
– Overstromingen
• 1164 (Julianavloed)
• 1219 (Sint Marcellusvloed)
• 1287 (Sint Luciavloed)
–
–
–
–
doorbraak duinenrij
ontstaan Marsdiep
wegslaan veen
binnenmeer wordt binnenzee
– Waddenzee & Zuiderzee: estuarium
• zoet wordt brak
• invloed zeewater groter dan rivierwater
Estuarium Zuiderzee
•
ecologische schakel tussen zee en rivieren,
o.a. IJssel
•
geleidelijke overgang naar zee
•
hoge productiviteit
•
schelpdieren, zeegras, vogels, vissen,
zeehonden en dolfijnen
•
kraam- en kinderkamer voor vis
•
grote variatie in habitats (brakwater!!!)
•
overvloedig visgebied
•
> 50 vissoorten
Plan Lely:
Afsluitdijk en droogleggingen
•
Oprichting Zuiderzeevereniging (1886)
–
–
–
–
drooglegging haalbaar?
Ir. Cornelis Lely
1891: 1e ontwerp voor afsluiting van Zuiderzee
1913: inpoldering in regeringsprogramma
Zuiderzeewerken
Wieringermeerpolder (1930)
Afsluitdijk (1932)
Amsteldiepdijk
&
Amstelmeer
(1930)
Noordoostpolder (1942)
Houtribdijk (1976)
Oostelijk Flevoland (1957)
Zuidelijk Flevoland (1968)
Bron: RWS 2010
´zout naar zoet´
• Aanleg Afsluitdijk
– harde overgang & barriere vismigratie
´zee naar meer´
blankvoorn
brasem
Bron: Witteveen & Bos 2008
Natuurwaarden IJsselmeer
• Functies voor vissen en vogels
– Voedsel
– Voortplanting
• paaien / kraamkamer
• broeden
– Rusten
– Ruien
Bron: Beleidsnota IJsselmeergebied 2009-2015 (2009)
Voedselpyramide IJsselmeer
Bron: Lammens 1999
Voedselketen IJsselmeer
Stromen van organisch droge stof (kg/ha jaar)
Bron: Van Rijn 2004
3 ecologische peilers IJsselmeer
• Mosselen
– benthivoren
• Waterplanten
– herbivoren
• Vis
– piscivoren
Mosselen - benthivore watervogels
• Driehoeksmossel
– Waterkwaliteit
•
•
•
•
100en – 1000en per m2
Filtert 1 liter water per dag
Fytoplankton/algen
Helderheid water goed voor
– Onderwaterplanten (licht)
– Vis (beschutting)
– Voedsel voor duikeenden
Mosselen - benthivore watervogels
• Duikeenden overwinteren in IJsselmeergebied
(50 - 75 % van NL)
Duikeenden in IJsselmeer
• Toppereend
– 26 - 45 % EU in NL
– 19.200
– ook in Waddenzee
• Tafeleend
– 16 % EU in NL
– 310
– 20.000 in Veluwerandmeren, IJmeer,
Markermeer, Oostvaardersplassen
• Kuifeend
– 18 % EU in NL
– 11.300
– 35.000 in Veluwerandmeren, IJmeer,
Markermeer, Oostvaardersplassen
Mosselen - duikeenden
•
•
•
•
Opduiken van bodem
3.5 - 4 m diepte
Doorslikken
Kraken in spiermaag
Waterplanten - herbivore watervogels
Fonteinkruid
Kranswieren
Fonteinkruid - Knobbelzwaan
Fonteinkruid - Knobbelzwaan
• Friese IJsselmeerkust
–
–
–
–
–
3500 vogels (= 10% populatie NL)
Ruien + rusten
Onderwaterplanten (800 ha)
Knolletjes fonteinkruid
Grondelen in ondiep water
Vissen in IJsselmeer
Visbestand in IJsselmeer
• overbevissing baars en snoekbaars (jaren 80)
– ruimte voor
• spiering (plankton) => intensieve visserij
• pos (bodemfauna)
Spiering (´komkommervisje´)
• Voortplanting
– Trekt vanuit zee in scholen
rivieren op om te paaien
• Voorkomen
– Gehele IJsselmeer
Spiering
• Voedsel voor
– Roofvissen
• baars
snoekbaars
Spiering - piscivore watervogels
• Voedsel voor
– Vogels
• Visdief
• Zwarte Stern
• Fuut
Visserijplan - Spiering
Vismigratie-rivier Kornwerderzand
anadrome trekvissen spiering, fint en zalm
• Continue toevoer zoet water naar Waddenzee
– tegen gaan van “zoetwaterschok” voor Waddenzee-fauna
• Brakwatermeer
– vergroten areaal typische en zeldzame natuurtype in NL
• Aanleg van vispassages
– zeer effectieve en kosteneffectieve maatregelen voor verbetering
natuurwaarden rond Afsluitdijk
– migratie anadrome vissen
Anadrome vis
• trekt vanuit zee naar rivieren om te paaien
Paling
Zalm
Steur
Fint
Houting
Spiering
De Kreupel
• Visdief
– grootste kolonie van Europa
– 7.000 bp van 20.000 in NL (= 30 %)
– dieet: spiering
De Kreupel
• Zwarte Stern
– grootste slaapplaats van Europa
– augustus
– dieet: spiering