Beleidsrapport Onderzoek naar gezonde leefstijl

Nieuwe manieren om een
gezonde leefstijl lang vol te houden
Ambitie en strategie
Onderzoeksagenda prioriteit no 5
Ons ideaalbeeld is dat iedereen in Nederland langdurig gezond kan leven. We willen
dat meer mensen gezonde keuzes maken, zodat zij zich vitaal voelen en minder risico
lopen om (opnieuw) hart- en vaatziekten te krijgen. Samen met anderen willen we
nieuwe mogelijkheden ontwikkelen om mensen te helpen hun hart gezond te houden.
Inhoud
Werkwijze
3
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
6
Uitdaging
7
Ambitie
9
Doelstellingen
9
Onderzoeksvragen
10
Aanpak
10
Samenwerking
12
Bronnen
13
Bijlage 1: Toelichting onderzoeksagenda Hartstichting
14
2
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Werkwijze
In 2014 stelde de Hartstichting een onderzoeksagenda op samen met wetenschappers en de Nederlandse
samenleving (zie bijlage 1: Toelichting onderzoeksagenda Hartstichting). Het is voor het eerst in Nederland dat een
gezondheidsfonds zo grootschalig de samenleving betrekt bij het bepalen van haar onderzoeksagenda. In juni 2014
maakte de Hartstichting haar onderzoeksagenda bekend.
De vijf onderzoeksthema’s zijn:
1. Het eerder herkennen van hart- en vaatziekten
2. Hart- en vaatziekten bij vrouwen
3. Betere behandeling van hartfalen en hartritmestoornissen
4. Acute behandeling van beroertes
5. Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden is het vijfde onderwerp op de onderzoeksagenda. Dit
onderwerp scoorde het hoogst bij de groep zorgprofessionals. Er werd een werkgroep samengesteld om richting
te geven aan de uitwerking van het thema op een wijze die recht doet aan de inbreng tijdens de groepsgesprekken.
In de groepsgesprekken is het onderwerp veelvuldig ter sprake gebracht door zowel patiënten en hun naasten,
zorgprofessionals als wetenschappers. Er is aandacht gevraagd voor alle momenten waarop preventie van belang is;
zowel voor mensen die nog gezond zijn als voor mensen die getroffen zijn door een hart- en vaatziekte.
Daarom is in de werkgroep en bij de verdere uitwerking gedacht in de lijnen ‘primaire preventie’ (om langer zonder
hart- en vaatziekten te kunnen leven) en ‘secundaire preventie’ (voor mensen met een hart- of vaatziekte om herhaling
te voorkomen en kwaliteit van leven te vergroten). Het centrale thema is ‘innovatieve –al dan niet technologischemanieren om een gezonde leefstijl te bevorderen’. Er was één gemene deler; hoe kunnen we nu echt het verschil
maken en effectief helpen mensen langdurig gezond te leven.Het grote belang van duurzaam gezond leven wordt
breed onderkend. Er zijn veel inspanningen geweest op dit vlak. Helaas tot nu toe met weinig effect.
Onder andere kwam naar voren dat er al veel aandacht is voor onderzoek naar determinanten van gezond leven en
voor onderzoek naar interventies om dit te bevorderen, maar dat de stap naar implementatieonderzoek met expliciete
waarborgen voor permanente invoering onderbelicht is gebleven.
Ter illustratie enkele uitspraken uit de gesprekken:
Over het belang:
“ Iedereen weet ook dat je niet moet roken en vet moet eten, maar niemand doet het.”
“Mijn eerste sluit aan bij preventie en therapietrouw: het eten, drinken en roken, waarom blijven mensen dat nog
zoveel doen? Waarom trekken ze hun steunkousen niet aan? Ze weten het allemaal wel, waarom is het zo moeilijk om
vol te houden?”
Over invalshoeken voor een nieuwe benadering:
“Er lijkt een specifieke link te zitten tussen depressie en hart- en vaatziekten, maar ook bij angst zie je dat terugkeren.
Dat is interessant, omdat the age of onset van angst en depressie ongeveer 20 is en die van hart- en vaatziekten is hoger
dan 40. Daar zit ongeveer een window of opportunity van 20 jaar tussen, om aan te grijpen om hart- en vaatziekten te
voorkomen. Mensen die depressief of angstig zijn gaan vaker roken, die drinken meer, die worden dikker, die bewegen
minder. Er zijn effectieve behandelingen voor angst en depressie.
3
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Dan denk ik niet direct aan wat we nu aan het doen zijn, SSRI’s en zo, want daar wordt je ook dik van en inactief, dat
is het ook niet helemaal.Wat je nu heel recent in de psychiatrie en in de psychologie ziet is de positive psychology. Dat
houdt in dat je niet alleen tegen mensen moet zeggen wat ze niet moeten doen, zoals stoppen met roken en minder
drinken, maar vooral ook eens kijken naar wat iemands krachten zijn. Waardoor kun je nou iemands leven mooier en
leuker maken, waardoor hij/zij minder gespannen is zodat hij/zij minder hoeft te vluchten in roken, drinken, eten.
Hoe laat je iemand minder gespannen zijn. Zodat hij/zij minder hoeft te vluchten
in roken, drinken of eten?
Los daarvan hoor ik natuurlijk ook sommigen van jullie denken: is dat wel toponderzoek? Ik denk het wel. Wat er tot
nu toe vaak gebeurt in de cardiopsychologie/cardiopsychiatrie is een klein projectje hier, een klein projectje daar.”
“Ik denk dat die potentiële impact dus heel erg groot kan zijn. Aan de ene kant is het dus een nieuw fenomeen
wat de Hartstichting zou kunnen uitstralen, dat je een shift maakt van alleen een risicobenadering naar een
gezondheidsbenadering. Dat is een impact die je uitdraagt, dat dat een hele verandering is in het cardiovasculaire
onderzoek. Zeker in Nederland waar dit nog helemaal niet gedaan is, heeft het potentieel een impact op de
hele bevolking, maar je kan natuurlijk altijd weer subgroepen maken. Uiteindelijk heeft het, omdat je met
zorgverzekeraars en het ministerie aan de slag kan, impact op de gezondheidszorg in Nederland.”
Werkwijze werkgroep:
De werkgroep werd (technisch) voorgezeten door de voorzitter van de Begeleidingscommissie Onderzoeksagenda,
prof. dr. Wiek van Gilst. De projectleider onderzoeksagenda fungeerde als secretaris van de commissie. De
werkgroep vergaderde tweemaal in de periode van september tot november 2014 en organiseerde een workshop op
het Hartstichting event Puls 2014 om iedereen die daartoe belangstelling heeft te informeren over de uitwerking
door de werkgroep en hierop reactie te ontvangen. Naast deze bijeenkomsten zijn diverse experts telefonisch
geconsulteerd. In alle consultaties werd naar voren gebracht dat het voor de hand ligt wanneer de Hartstichting
met andere onderzoekfinanciers samenwerkt, omdat preventieonderzoek ten goede komt aan een groot scala van
gezondheidsproblemen. Om handvatten te vinden voor de inrichting van een dergelijke samenwerking heeft de
Hartstichting een quick scan laten doen door Bodewes Beleidsadvies. Deze quick scan laat een versnipperd beeld zien
van onderzoekfinanciering op preventief gebied in Nederland.
In het buitenland, bijvoorbeeld in de UK en de USA, zijn enkele goede voorbeelden van een nationaal gecoördineerde
aanpak. In de USA gaat het om het National Prevention Research Centres Program, dit is een netwerk van academische
en public health instellingen. Hun werk is gericht op het uitvoeren van toegepast public health onderzoek en
vertaling van onderzoeksresultaten naar beleid en praktijk. In de UK betreft het de National Prevention Research
Initiative (NPRI), hierbij zijn (overheids)financiers en gezondheidsfondsen betrokken die samenwerken om research
naar de preventie van chronische ziekten aan te moedigen en te steunen met als doel om gedragsinterventies te
implementeren die de kans op chronische ziekten verlagen.
Dit document is opgesteld op basis van de inbreng van de werkgroep, de bijeenkomst tijdens Puls, de inbreng tijdens
de groepsgesprekken, de telefonische consultaties van diverse experts en de resultaten van de quick scan.
4
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Samenstelling werkgroep:
Mevrouw drs. Trude Buitenhuis, Business Development Director, Energy Floors
Mevrouw prof. dr. Yolande van der Graaf, Hoogleraar Klinische Epidemiologie, UMCU
Mevrouw Kristel van Houwelingen, Ervaringsdeskundige
Mevrouw dr. Veronica Janssen, Universitair Docent, Universiteit Leiden
De heer Ronald May, Ervaringsdeskundige
Mevrouw dr. Mireille Oud, Medisch Fysicus, UU
Mevrouw Mirjam Ruigrok, lid Begeleidingscommissie Onderzoeksagenda
De heer prof. dr. Jaap Seidell, Hoogleraar Nutrition and Health, VU
Mevrouw drs. Désirée Stolker, Teamleider Public Affairs, Hartstichting
Mevrouw Jannie Visscher, Ervaringsdeskundige
De heer Peter Wouters, Kwartiermaker, Viactief
De heer R. Kraaijenhagen, Cardioloog en partner van PreventieConsult (testuwrisico.nl)
De heer prof. dr. Paul Iske, Hoogleraar Innovation and Business Venturing, UM
5
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Waarom onderzoek naar nieuwe manieren om een gezonde
leefstijl lang vol te houden?
In Nederland leven veel mensen met een verhoogd risico op een hart- of vaatziekte. Niet iedereen is zich hiervan
bewust of weet hoe hij zijn eigen risico kan verlagen. Een gezonde leefstijl (niet roken, voldoende bewegen, gezonde
voeding, vermijden van langdurige stress) verlaagt het risico op hart- en vaatziekten, maar veel mensen vinden het
lastig om een gezonde leefstijl lang vol te houden.
Ook als mensen al een hart- of vaatziekte hebben (gehad), blijft het moeilijk om gezond te leven. Daarmee lopen ze
een verhoogd risico om nogmaals een hart- of vaatziekte te krijgen en verminderen ze de kans op volledig herstel.
Revalidatie helpt mensen hun leven weer op te pakken en waar nodig, hun leefstijl te verbeteren. Revalidatiepatiënten
leren bijvoorbeeld om meer te bewegen, beter om te gaan met stress, gezond te eten en om te gaan met de beperkingen
die de hart- of vaatziekte met zich meebrengt. Desondanks houden veel patiënten een gezonde leefstijl na afloop van
de revalidatie niet zelfstandig vol.
Er is veel winst te behalen in de strijd tegen hart- en vaatziekten als we iedereen kunnen motiveren te kiezen voor
een gezonde leefstijl en mensen kunnen helpen deze lang vol te houden. Uiteindelijk helpt een gezonde leefstijl
niet alleen hart- en vaatziekten te voorkomen, maar ervaren mensen ook een verhoogde kwaliteit van leven en
meer vitaliteit. De Hartstichting werkt met haar speerpunt Hartgezonde Jeugd al actief mee aan een hartgezonde
samenleving.
Een aantal feiten en cijfers:
•
Niet alleen chronische ziekten zoals diabetes, reuma, en nierziekten, maar ook roken, lichamelijke
inactiviteitovergewicht, verhoogde bloeddruk, en een verhoogd cholesterolgehalte zijn belangrijke
risicofactoren voor hart- en vaatziekten1.
•
Slechts 5-20% van de Nederlanders eet volgens de richtlijnen van Goede Voeding1.
•
Leefstijlinterventies gericht op gewichtsverlies hebben een gunstig effect op risicofactoren voor
hart- en vaatziekten .
•
Slechts 60% van Nederlandse bevolking voldoet aan de NNGB (Nederlandse Norm Gezond
Bewegen). Mensen van 55 jaar en ouder voldoen iets vaker aan de beweegnorm, omdat de norm voor
deze leeftijdscategorie ook lager is vastgesteld1.
•
Migranten en mensen met een langdurige lichamelijke aandoening voldoen nog minder vaak aan de
NNGB2, 3.
•
Er is een toename in sedentair gedrag: adolescenten zitten of liggen ruim 9 uur per dag en
volwassenen zijn gemiddeld 6,6 uur lichamelijk inactief 3.
•
In 2012 rookte 26% van de mensen van 15 jaar en ouder. Bij jongeren (10-19 jr) rookt 11% dagelijks4.
•
Leefstijl- en revalidatieprogramma’s wordt door 36% van de mensen met een acute hartziekte
gevolgd. is een stijgende tendens binnen bepaalde leeftijdsgroepen. Deelname is het hoogst
bij mannen rond het 50e jaar (45%) en bij vrouwen rond het 45e jaar (42%). Van alle hart- en vaat
patiënten die volgens de richtlijn in aanmerking komen voor revalidatie neemt slechts 14,2% deel
aan hartrevalidatie5.
•
Nu worden er weinig elementen van een gezonde leefstijl volgehouden na hartrevalidatie, uit input
van experts blijkt dat dit ongeveer een op de drie mensen minimaal een jaar lukt.
Dit geldt met name voor bloeddruk, waarbij een daling met enkele mmHg mogelijk is. Het is waarschijnlijk dat deze verbeteringen in
niveaus van risicofactoren uiteindelijk zullen leiden tot een verlaging van het aantal gevallen van hart- en vaatziekten.
A
6
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
De Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) is in 2000 opgesteld en is vooral gericht op het onderhouden van
gezondheid. Deze norm definieert een minimaal niveau van bewegen dat nodig is om gezondheidswinst te behalen. De
NNGB is voor de leeftijdsgroepen verschillend:
Jeugdigen (4-17 jaar): Dagelijks (zomer en winter) in totaal minimaal één uur ten minste matige lichamelijk activiteit,
waarbij minimaal twee keer per week kracht-, lenigheid- en coördinatieoefeningen voor het verbeteren of handhaven
van de lichamelijke fitheid. Volwassenen (18-55 jaar): In totaal minstens een half uur per dag minimaal matig intensieve
lichamelijke activiteit, op minimaal 5 dagen per week. Ouderen (55+): Dagelijks in totaal een half uur matig intensief
bewegen op minimaal 5, maar liefst 7 dagen per week. Voor niet-actieven, met of zonder beperking, is elke extra
hoeveelheid lichaamsbeweging zinvol, onafhankelijk van intensiviteit, kracht, frequentie en type.
Onder sedentair gedrag wordt gedrag verstaan met een erg laag energieverbruik zoals zitten en liggen. Sedentair gedrag
verhoogt het risico op ziekte en sterfte onafhankelijk van de hoeveelheid lichaamsbeweging die iemand heeft. Volgens
de norm sedentair gedrag mogen kinderen en jongeren van 4-17 jaar in hun vrije tijd niet langer dan twee uur per dag
besteden aan televisie/dvd kijken en computeren. Voor volwassenen zijn nog geen richtlijnen voor sedentair gedrag.
Uitdaging
Mensen in staat stellen langdurig gezond te leven kan alleen als de maatschappij daarvoor mensen de mogelijkheden
geeft. De Hartstichting werkt met haar speerpunt hartgezonde jeugd aan een hartgezonde samenleving (zie tekstbox
‘Speerpunt Hartgezonde Jeugd’). Er is tegenwoordig ook een enorm aanbod van apps en interventies om mensen
te helpen gezond te leven. Een deel daarvan is (meestal) voor korte tijd effectief. Het langdurig volhouden van een
gezonde leefstijl valt voor velen niet mee. Voor veel mensen is dat ook geen doel op zich, en als dat wel zo is, dan zijn
de verleidingen groot om af te haken. De mensen die het wel lukt om een gezonde leefstijl vol te houden, ervaren
duidelijk de opbrengsten hiervan in hun dagelijks leven. Ook ontstaan er nieuwe inzichten, zoals de invloed van een
groene omgeving op gezondheid: groen vermindert stress, nodigt uit tot bewegen en ontmoeten, biedt zingeving en
stimuleert de ontwikkeling van kinderen6.
Door met interventies en ondersteuning beter aan te sluiten op de persoonlijke situatie van mensen zullen zij eerder
gemotiveerd zijn om leefstijlaanpassingen te treffen die leiden naar een duurzaam gezonde leefstijl. Hoe kunnen we
daarbij belangrijke momenten in het leven van mensen beter benutten voor het bereiken van een omslag naar een
gezonde leefstijl? Zoals bijvoorbeeld bij vrouwen rond de zwangerschap en het opvoeden van jonge kinderen?
Ook in de revalidatie ligt een grote uitdaging. Hoe kunnen we revalidatie als belangrijk moment beter benutten om
mensen aan te zetten hun leefstijl te verbeteren? Beter maatwerk is nodig, waardoor meer mensen kiezen om deel te
nemen aan revalidatie of leefstijlprogramma’s. En hoe kunnen we de begeleiding, na de revalidatiefase, naar behoefte
continueren op een manier die voor alle patiënten toegankelijk is?
7
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Kortom, de uitdaging voor onderzoek is: Hoe verleiden we meer mensen tot (het volhouden van) een gezonde leefstijl,
zodat het risico op hart- en vaatziekten afneemt en mensen zich vitaler voelen?
Effectief onderzoek doen naar het blijvend
veranderen van gedrag is echter uitermate
De uitdaging voor onderzoek is:
complex. En bovendien; het onderzoek is vaak
nog maar de start. De ontwikkelde aanpak
Hoe verleiden we meer mensen tot (het
moet ook werken in de praktijk en toegepast
volhouden van) een gezonde leefstijl, zodat
worden. Om bovenstaande vraag effectief te
het risico op hart- en vaatziekten afneemt en
kunnen beantwoorden is daarom onderzoek
mensen zich vitaler voelen?
nodig waarin van begin tot eind de toepassing
in de praktijk centraal staat. Dit vraagt niet
alleen om onderzoek waarin wetenschappers multidisciplinair samenwerken, maar ook om intensieve samenwerking
met en tussen beleidsmakers en financiers van dit onderzoek. Hierdoor worden niet alleen nieuwe kennis en methodes
ontwikkeld, maar maken mensen zich samen hard om te zorgen dat de kennis gebruikt wordt.
Om dit te realiseren is expertise en betrokkenheid vanuit nieuwe sectoren, zoals de creatieve en technologische hoek
van belang. Dit belang zit in het vinden van innovatieve en creatieve invalshoeken om mensen te verleiden na te
denken over hoe zij gezond oud kunnen worden en hen daarbij te ondersteunen.
Speerpunt Hartgezonde Jeugd
Langdurig gezond leven is makkelijker als de maatschappij daarvoor (goede) mogelijkheden biedt. Met het speerpunt
hartgezonde jeugd wil de Hartstichting bijdragen aan een hartgezonde samenleving. Lobby, samenwerking met een
uitgebreid netwerk van organisaties en allianties die onze visie delen. Ook draagt de Hartstichting met verschillende
projecten bij aan een gezondere samenstelling van voedingsmiddelen, het tegengaan van marketing gericht op kinderen
tot 13 jaar op voedingsmiddelen die geen positief effect hebben op de gezondheid , en het realiseren van hartgezonde
scholen. Samen met diverse partners stimuleren we maatregelen die er voor zorgen dat kinderen rookvrij kunnen
opgroeien, dit doen we bijvoorbeeld door rokers te stimuleren om te stoppen met roken in de campagne Stoptober.
Daarnaast zet de Hartstichting zich in om sportverengingen rookvrij te maken.
Zo is de Hartstichting initiator van en partner in de Alliantie Stop kindermarketing ongezonde voeding; een actief samen­
werkingsverband dat de strijd aangaat tegen op kinderen gerichte marketing van ongezonde voedingsmiddelen (www.
stopkindermarketing.nl). De Hartstichting vindt dat ieder kind het recht heeft om op te groeien in een gezonde omgeving.
Om een gezondere productsamenstelling te bevorderen treedt de Hartstichting gezamenlijk op met de Nederlandse
Hypertensie Vereniging, Nierstichting en Consumentenbond. Voldoen aan de aanbevelingen voor gezonde voeding
wordt consumenten namelijk niet makkelijk gemaakt. Mensen hebben amper keuzevrijheid, doordat in vrijwel alle
sectoren en door alle voedingsproducenten, veel zout, verzadigd vet en/of suiker in de voeding wordt verwerkt. Juist ook
in hele alledaagse eten en drinken.
We willen dat op basisscholen structureel en integraal aandacht is voor gezonde voeding, voldoende bewegen en niet
roken. Hieraan leveren wij een bijdrage als partner van de Gezonde School.
De Hartstichting is partner in de Alliantie Nederland Rookvrij!, een actief netwerk dat staat voor een rookvrij Nederland,
waar niemand meer (over)lijdt aan de gevolgen van roken.
8
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Ambitie
Ons ideaalbeeld is dat iedereen in Nederland langdurig gezond kan leven. We willen
dat meer mensen gezonde keuzes maken, zodat zij zich vitaal voelen en minder risico
lopen om (opnieuw) hart- en vaatziekten te krijgen. Samen met anderen willen we
nieuwe mogelijkheden ontwikkelen om mensen te helpen hun hart gezond te houden.
Doelstellingen
Om deze ambitie te bereiken willen we:
1. Drie nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden.
In 2025 zijn er tenminste drie in de praktijk bewezen effectieve, innovatieve en toegankelijke methoden waarvan
de ontwikkeling mede is toe te schrijven aan de Hartstichting, die drie specifieke doelgroepen helpen om langdurig
gezond te leven.
2. Leefstijlbegeleiding op maat voor mensen met hart- en vaatziekten.
In 2020 is er een nieuw aantrekkelijk, effectief en toegankelijk concept van -of in aanvulling op- revalidatie dat harten vaatpatiënten helpt om langdurig gezond te leven.
Dit concept is dermate aantrekkelijk, effectief en toegankelijk dat:
a. In minimaal 10 (zorg)regio’s wordt leefstijlbegeleiding op maat voor mensen met hart- en vaatziekten
aangeboden. In 2025 worden in minimaal 10 (zorg)regio’s leefstijlbegeleiding op maat voor mensen met
hart- en vaatziekten aangeboden en vergoed.
b. Meer mensen met hart- en vaatziekten nemen deel aan leefstijlbegeleiding op maat en houden dit
langdurig vol. In 2025 maken minimaal 2 van de 3 patiënten met een indicatie voor revalidatie gebruik van
het (nieuwe) aanbod voor revalidatie en/of leefstijlbegeleiding dat aansluit bij hun persoonlijke behoeften.
Minimaal 2 op de 3 patiënten die deelnemen aan het nieuwe aanbod houden in elk geval het voor hen meest
relevante onderdeel van een gezonde leefstijl minstens een jaar vol. Met de onderdelen bedoelen we niet
roken, voldoende bewegen en gezond eten.
Voor het bereiken van onze ambitie is op de langere termijn een integraal andere aanpak van belang.
Daarom streven we naar:
3. Nationale samenwerking in preventie- en leefstijlonderzoek.
In 2017 wordt er nationaal samengewerkt in onderzoek naar leefstijl en preventie. Dit leidt tot betere uitwisseling van
bestaande kennis en tot innovatieve multidisciplinaire onderzoeksprojecten waarbij coördinatie en afstemming op
nationaal niveau plaatsvindt.
Doordat de mogelijkheden voor het toepassen van de resultaten in de praktijk
vanaf begin af aan centraal staan en door de intensieve samenwerking met innovatieve partijen en gebruikers van de resultaten, wordt de kennis uit het onderzoek
toegankelijk gemaakt en toegepast in de maatschappij.
9
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Onderzoeksvragen
Primaire preventie
•
Hoe kunnen we gebruikmakend van moderne technologie (apps, eGaming, websites, e.d.) een effectieve
methode ontwikkelen waarmee mensen worden ondersteund in het aanleren en behouden van gezond gedrag?
•
Hoe kunnen we verschillende groepen mensen (bijvoorbeeld bij jongeren, zwangere vrouwen, moeders,
migranten, enz.) verleiden tot langdurig gezond leven?
•
Hoe kunnen we verschillende groepen mensen en individuen beter bereiken met effectieve methoden om
mensen te ondersteunen bij langdurig gezond leven?
Secundaire preventie
•
Hoe kunnen we gebruikmakend van goed werkende (revalidatie/leefstijl)programma’s én nieuwe innovatieve
methoden een concept ontwikkelen dat beter aansluit bij de persoonlijke behoeften en doelen van patiënten?
En die het langdurig volhouden van een gezonde leefstijl makkelijker maakt?
o
Wat zijn de behoeften van hart- en vaatpatiënten ten aanzien van revalidatie en de ondersteuning na de revalidatiefase om een gezonde leefstijl lang vol te houden?
o
Hoe kunnen we een revalidatie/leefstijlbegeleiding goed laten aansluiten op de persoonlijke behoeften en situaties in het dagelijks leven?
o
Hoe kunnen we mensen motiveren om deel te nemen aan revalidatie en/of leefstijlbegeleiding?
o
Wat hebben (ex)patiënten nodig om de leefstijlveranderingen langdurig vol te houden in de thuissituatie?
o
Wat kan in een (post-)revalidatieprogramma de rol zijn van moderne technologieën (apps, eGaming, websites)?
o
Wat zijn mogelijke organisatie- en financieringsmodellen voor revalidatie op maat die gericht is op het langdurig volhouden van een gezonde leefstijl?
Aanpak
Het doel van het stimuleren en financieren van onderzoek binnen dit thema is gericht op het faciliteren van
innovatieve initiatieven om mensen te ondersteunen bij het langdurig gezond leven.
Hierbij is het van belang dat er
multidisciplinaire onderzoeksprogramma’s
Betere kennisuitwisseling, met meerdere
worden ontwikkeld, gericht op specifieke
partijen optrekken bij het programmeren
doelgroepen en gericht op meerdere
van onderzoek en bevorderen van impleleefstijlaspecten, waarbij de latere reguliere
mentatie kan de versnippering ombuigen.
toepassing van de ontwikkelde methodes reeds
vanaf het begin een belangrijke rol speelt. Het
bundelen van krachten van verschillende disciplines, onderzoeksgroepen en met gebruikers die de resultaten kunnen
implementeren is hiervoor essentieel. Onder deze gebruikers verstaan we zeker ook bedrijven. De Hartstichting
zal hierin ook samenwerking zoeken met andere nationale en mogelijk internationale financiers van (preventief en
leefstijl) onderzoek.
Er moet ruimte zijn voor kleinere onderzoeksprojecten om effectieve methodes te ontwikkelen gebaseerd op moderne
(informatie, communicatie) technologie, dit is ook mogelijk binnen grotere programma’s. Dergelijk onderzoek kan
baat hebben bij inzichten uit het projectmanagement van innovatieve ICT projecten om in relatief korte tijd meerdere
invalshoeken te onderzoeken.
10
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Naast financieren van (preventief- en leefstijl) onderzoek met toepassing in het vizier is meer nationale coördinatie
op dit terrein wezenlijk. Betere kennisuitwisseling, met meerdere partijen optrekken bij het programmeren van
onderzoek en bevorderen van implementatie kan de versnippering die er op dit front is ombuigen. Er is immers zoveel
gezamenlijkheid te vinden in de gezondheidsdoelen die partijen nastreven.
Hierin ziet de Hartstichting aansluiting voor zich bij bestaande initiatieven zoals ‘Alles is gezondheid’ en de Kennis
& Innovatie Agenda en rollen die partijen als ZonMW, het Centrum Gezond Leven en de topsector Health~ Holland
spelen. Zelf wil de Hartstichting op dit vlak een aanjagende rol op zich nemen.
Ook voor het bedrijfsleven zien we vanzelfsprekend een duidelijk aandeel, van vroege betrokkenheid om goede
aansluiting bij doelgroepen te borgen tot vermarkten van ontwikkelde methodes.
Onderdeel van onze aanpak zal ook zijn om door middel van voorlichting bewustwording over gezond leven te blijven
aanwakkeren én te meten wat het effect hiervan is, zodat we bij nieuwe voorlichtende activiteiten profiteren van
opgedane inzichten.
‘Hart- en vaatziekten bij vrouwen’ is het tweede thema op de onderzoeksagenda.
De ambitie met dit thema is hart- en vaatziekten bij vrouwen net zo goed te
voorkomen, voorspellen, herkennen, behandelen én genezen als bij mannen.
Daarvoor is het nodig dat zowel in het cardiovasculaire onderzoek als in de zorg
voor mensen met hart- en vaatziekten de verschillen tussen mannen en vrouwen
standaard in acht worden genomen. De achterstand in kennis over vrouwen
t.o.v. de kennis over mannen moet zo snel mogelijk worden ingehaald. Dit is ook
van belang voor het onderzoek naar nieuwe manieren om een gezonde leefstijl
lang vol te houden. Dit onderzoek kan een belangrijke bijdrage leveren aan het
realiseren van de ambitie van het thema ‘hart- en vaatziekten bij vrouwen’ door in
te spelen op en rekening te houden met verschillen tussen mannen en vrouwen.
11
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Samenwerking
Veel mensen hebben een leefstijl die bijdraagt aan de ontwikkeling van hart- en vaatziekten en andere chronische
aandoeningen. Dit is een complexe maatschappelijke uitdaging waarin alleen verbetering komt als partijen hun
krachten bundelen. De Hartstichting zet haar schouders hieronder door expliciet te gaan investeren in onderzoek dat
nodig is om deze ambities te bereiken en wil graag samenwerken met andere partijen die willen en kunnen bijdragen
aan het mogelijk maken van dit onderzoek.
Wij zijn op zoek naar onderzoekers, fondsen, onderzoeksinstituten, bedrijven en organisaties die het stimuleren
van een gezonde leefstijl binnen de samenleving ook belangrijk vinden en we denken ook aan samenwerking met
bedrijven met een sociaal maatschappelijke missie of duurzaamheid als kernwaarde.
Colofon
Opgesteld door:
Voorzitter:
Secretaris:
Versie:
Datum:
12
Rebecca Abma-Schouten en Mirjam Ruigrok
Wiek van Gilst
Rebecca Abma-Schouten
Definitief
december 2015
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Onderzoeksagenda Hartstichting
In 2014 stelde de Hartstichting een onderzoeksagenda op samen met wetenschappers en de Nederlandse
samenleving. Eerst werden een reeks intensieve groepsgesprekken voor hart- en vaatziekten gehouden met meer
dan 150 wetenschappers, zorgverleners, patiënten en hun naasten, donateurs en vrijwilligers van de Hartstichting.
Een begeleidingscommissie met vertegenwoordigers van al deze disciplines begeleidde het hele traject. De inbreng
in de groepsgesprekken leverde uiteindelijk 17 thema’s op waarop onderzoek hard nodig is om de missie van
de Hartstichting te bereiken: minder mensen die hart- en vaatziekten krijgen, minder mensen die aan hart- en
vaatziekten overlijden en minder mensen die ongemak en leed door deze ziekten ervaren. In april en mei 2014 kon
iedereen zijn stem uitbrengen op dat onderzoek naar hart- en vaatziekten dat volgens hem of haar prioriteit moet
krijgen.
Met deze nieuwe aanpak wil de Hartstichting wetenschappelijke doorbraken realiseren waar de samenleving behoefte
aan heeft én die grote impact hebben op het leven van mensen met hart- en vaatproblemen en hun naasten. Het is voor
het eerst in Nederland dat een gezondheidsfonds zo grootschalig de samenleving betrekt bij het bepalen van haar
onderzoeksagenda. In juni 2014 maakte de Hartstichting haar onderzoeksagenda bekend.
De onderwerpen zijn:
1. Het eerder herkennen van hart- en vaatziekten
2. Hart- en vaatziekten bij vrouwen
3. Betere behandeling van hartfalen en hartritmestoornissen
4. Acute behandeling van beroertes
5. Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
De vijf thema’s op de onderzoeksagenda zijn onder leiding van de begeleidingscommissie bij de onderzoeksagenda
nader uitgewerkt samen met wetenschappers, artsen, en patiënten. Bij iedere uitwerking is minimaal één lid van
de Wetenschappelijke Adviesraad van de Hartstichting betrokken. Het doel was om gezamenlijk te komen tot een
uitwerking van het thema dat recht doet aan de inbreng in de groepsgesprekken en de Hartstichting helpt haar
missie te bereiken. Om iedereen die daartoe belangstelling heeft te informeren en om reactie te vragen op de
concept-uitwerkingen vond op het Hartstichting-event PULS op 3 nov. 2014 over ieder thema op de
onderzoeksagenda een workshop plaats.
13
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden
Bronnen
1. Blokstra A., Dis, van I., Verschuren W.M.M. 1. Prevalentie en trends van roken, voeding en bewegen in de
Nederlandse bevolking. 2. Prevalentie en trends in diabetes mellitus.”
2. Dool, van den R., Tiessen-Raaphorst. Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2010/ 2011: Verschillen in gedrag en
opvattingen over bewegen tussen etnische groepen. trendrapport, Leiden: TNO, 2013.
3. Hildebrandt V., Bernaards C., Chorus A., Hofstetter H. Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2010/2011:
Bewegen in Nederland 2010-2011. trendrapport, Leiden: TNO, 2013.
4. Dis, van I., Koopman C., Vaartjes I., Visseren F.L.J., Bots M.L., 2013. „Hoofdstuk 6.1.5. samenvatting.” In
Hartstichting cijfers over leefstijl, risicofactoren, ziekte en sterfte. Den Haag: Hartstichting.
5. Vries, de H., Kemps H.M.C., Kraaijenhagen R.A., Dis, van I., Broek, van den I., en Peek N. Hoofstuk 3: deelname
aan hartrevalidatieprogramma’s in Nederland 2007-2011.” In Cijferboek 2014 , 196. Den Haag: Hartstichting.
6. Berg, van den A. Factsheet Natuur & Gezondheid: Waarom wij natuur nodig hebben. Factsheet,
Amsterdam: IVN, 2013.
14
Nieuwe manieren om een gezonde leefstijl lang vol te houden