PowerPoint-presentatie

Emeritiforum KU.Leuven
29.11.2012
Genetische informatie, private verzekeringen
en rechten van de mens
Een stand van zaken in recht en praktijk
Een beknopte juridische benadering
in mens-maatschappelijk perspectief
Prof. Hubert CLAASSENS
Onderzoeksgroep “Insurance”
1
Korte stappenplan
Vooraf: bijzondere dank en waardering,
ook voor het vertrouwen
bij de toevertrouwde uitdaging
1. Eerst het “eng” kader van het verzekeringsrecht
informatieplicht met/zonder grenzen
voor verzekerden en verzekeraars
2. Dan het “breder” kader van de rechten van de mens
een nationale en Europese invalshoek
3. Van het recht naar de praktijk
2
Vooraf
Oprechte dank en waardering voor voorzitter en bestuur van het
Emeritiforum m.b.t. de keuze van het thema van vandaag
 D.d. 24.02.2011: een bijzonder leerrijk forumgesprek
over “Predictief genetisch testen: weegt “het weten” op tegen de
psychologische druk ?”
(Gerd Matthijs, Gery Evers-Kiebooms, Jean-Pierre Fryns).
Zie ook o.m. “Die ziekte in mijn familie, krijg ik die later ook ?”
(red. G. Evers-Kiebooms, M. Welkenhuysen), LannooCampus, 2005,
322 p.
 D.d. 03.12.2011: een even leerrijk symposium over “Totale
genoomanalyse bij de mens”, door Metaforum Leuven
Zie o.m. “Visietekst (6) Werkgroep Metaforum Leuven, voorgesteld
op het symposium van 3 december 2011”
(www.kuleuven.be/metaforum, 2011, 44 p.)
 D.d. 29.11.2012: de uitdaging: beknopte benadering van het
onderdeel “genetische informatie”
in het “eng” kader van de private verzekeringen.
Doelbewuste poging tot een serene academische gedachtewisseling,
zo nodig toch wel gedachtenconfrontatie
3
1. Eerst: “het” antwoord op de vraagstelling in het
verzekeringsrecht
1.1. Wet op de landverzekeringsovereenkomst
(LVO-wet 25 juni 1992, later herhaaldelijk gewijzigd):
twee bepalingen van doorslaggevend belang.
 Artikel 5 – Mededelingsplicht (bij alle
verzekeringsovereenkomsten)
“De verzekeringnemer is verplicht bij het sluiten van de
overeenkomst alle hem bekende omstandigheden nauwkeurig mee
te delen
die hij redelijkerwijs moet beschouwen als gegevens die van
invloed kunnen zijn op de beoordeling van het risico door de
verzekeraar.
Hij moet de verzekeraar echter geen omstandigheden meedelen
die deze laatste reeds kende of redelijkerwijs had moeten kennen.
GENETISCHE GEGEVENS MOGEN NIET WORDEN MEEGEDEELD.
Indien op sommige schriftelijke vragen van de verzekeraar niet
wordt geantwoord en indien deze toch de overeenkomst heeft
gesloten, kan hij zich, behalve in geval van bedrog, later niet meer
op dat verzuim beroepen”.
4
 Artikel 95 – Medische informatie (bij alle
persoonsverzekeringen) *
“De door de verzekerde gekozen arts
kan de verzekerde die erom verzoekt de geneeskundige verklaringen
afleveren die voor het sluiten of het uitvoeren van de overeenkomst
nodig zijn.
Deze verklaringen beperken zich tot een beschrijving van de huidige
gezondheidstoestand.
Deze verklaringen mogen uitsluitend aan de adviserend arts van de
verzekeraar worden bezorgd.
Deze mag de verzekeraar geen informatie geven die niet-pertinent is
gezien het risico waarvoor de verklaringen werden opgemaakt of
betreffende andere personen dan de verzekerde.
Het medisch onderzoek, noodzakelijk voor het sluiten en het uitvoeren
van de overeenkomst,
kan slechts steunen op de voorgeschiedenis van de huidige
gezondheidstoestand van de kandidaat-verzekerde
en NIET OP TECHNIEKEN VAN GENETISCH ONDERZOEK
die dienen om de toekomstige gezondheidstoestand te bepalen.
Mits de verzekeraar aantoont de voorafgaande toestemming van de
verzekerde te bezitten,
geeft de arts van de verzekerde aan de adviserend arts van de
verzekeraar een verklaring af over de doodsoorzaak.
Wanneer er geen risico meer bestaat voor de verzekeraar, bezorgt de
adviserende arts de geneeskundige verklaringen, op hun verzoek, terug
aan de verzekerde of, in geval van overlijden, aan zijn rechthebbenden.”
*Ingrijpend gewijzigd door wet 22 augustus 2002, rechten van de patiënt.
Let meteen op centrale, kapitale rol van adviserende en andere artsen.
5
1.2. Volledigheidshalve
Recent zijn in de LVO-wet aparte regelingen ingevoerd m.b.t.
 “ziekteverzekeringsovereenkomsten” – art. 138bis1-11
(wetten 20.07.2007, 17.07.2009):
weinig of geen efficiënte verbeteringen
wordt thans geëvalueerd en herzien,
met meer aandacht voor (ex-)patiënten ?
 “sommige schuldsaldoverzekeringen” – art. 138ter1-13
(wet 21.01.2010):
weinig of geen effectieve inwerkingtreding
er wordt nu aan gewerkt ….
met/zonder positieve medewerking van Assuralia (?)
In beide regelingen staan ook bepalingen m.b.t. medische
informatie
6
1.3. Netelige vraagstelling(en)
 Concrete draagwijdte van de mededelingsplicht voor
verzekeraars, van (medische) vragenlijsten van verzekeraars,
e.d.:
wat met de zgn. asymmetrische informatie?
 Concrete, precieze draagwijdte van “genetische gegevens” en
“technieken van genetisch onderzoek”
als kern- en pijnpunten hier in theorie, maar vooral in praktijk
 Concrete draagwijdte van rol of taak en verantwoordelijkheid
van alle betrokken artsen
al dan niet onder efficiënt “toezicht” van
Orde van geneesheren + eigen deontologie ?
maar toch ook van verzekeraars.
7
2. Nu: korte belichting
vanuit rechten van de verzekerden,
voornamelijk ook rechten van de patiënten
en rechten van de mens, e.d.
2.1. Rechten van de verzekerden
Tot op heden: nog steeds geen echt of volwaardig recht op “een (of
gelijk welke) verzekering”,
maar toch wel al steeds meer aandacht
voor recht op gelijke behandeling of niet-discriminatie
Minimaal:
verplichte concrete objectieve motivering
van elke (mogelijk) ongelijke behandeling (weigering, bijpremies,
e.d.),
hier o.m. op basis van de gezondheidstoestand.
Belangwekkende taak en toezicht
van Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding.
8
2.2. Rechten van de patiënten
Wet 22 augustus 2002 : van toepassing op elke
“beroepsbeoefenaar” met betrekking tot “gezondheidszorg”,
d.w.z. op elkeen die “diensten verstrekt … met het oog op het
bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren van
de gezondheidstoestand van een patiënt” ….
(artikel 2. 3° en 2°).
Bijzonder belang o.m. inzake informatie aan patiënt,
“consentement éclairé”, toegang tot dossier …
Bijzondere aandacht voor stellingnamen
door Prof. Herman NYS,
hier ook als algemeen erkende terzakekundige.
9
2.3. Rechten van de mens
Reeds langer werd/wordt in (bepaalde) rechtsleer,
ook steeds meer (?) in (bepaalde) rechtspraak
gepleit voor resp. gewezen op bijzonder belang
van rechten van de mens ook inzake (private) verzekeringen,
meestal toch wel tegen de “gewone gang van (verzekerings)zaken” in
De jongste jaren komen er steeds meer ingrijpende
overheidsregelingen

in België
-
privacybescherming (wet 08.12.1992), in het bijzonder m.b.t.
persoonsgegevens
en wel voornamelijk gegevens i.v.m. de gezondheid hier van de
verzekeringnemer maar ook van andere verzekerden
-
antidiscriminatie (wetten 10.05.2007 …
met o.m. nog steeds aanslepende betwistingen, b.v. inzake
gelijkheid man/vrouw …
10

in Europese Unie – hier enkel pro memorie
-
privacybescherming (EG-richtlijn 95/46, 24.10.1995)
-
gelijkheid man/vrouw (EG-richtlijn 2004/113, 13.12.2004)
 in “breder” Europa-kader , meer bepaald de Raad van Europa
Steeds meer aandacht voor en invloed van
vooral het EVRM of Europees Verdrag voor de Rechten van de
Mens,
aansluitend ook de rechtspraak van het EHRM of Europees Hof
voor de Rechten van de Mens.
Aandacht moet hier voornamelijk gaan naar het recht van elke
persoon op de eerbiediging van zijn privé- en familieleven
(artikel 8 § 1),
met inbegrip ook van de eerbiediging van de confidentialiteit
van gegevens in verband met de gezondheidstoestand.
Zie b.v. of o.m. Raad van Europa, Bio-ethisch Comité
“Document de consultation sur la Prédictivité, les Tests
Génétiques et l’Assurance” (DH – BIO/INF (2012/1)
bevat o.m. een belangwekkende “Chapitre 2. Aspects
spécifiques aux données génétiques prédictives et autres
données prédictives”.
Hier mogelijk vertrekpunt voor “gedachtenconfrontatie”,
in afwachting van nadere concretisering ?
11
3. Van het recht naar de praktijk
 Zoals in zoveel andere domeinen van het economisch of zelfs
maatschappelijk leven
rijzen de meeste problemen uit de tegengestelde belangen of
verwachtingen van de betrokken partijen:
de consument, ook (ex-)patiënt, verwacht (financiële) zekerheid
de (private) verzekeraar steunt op zijn specifieke
wetmatigheden, voornamelijk inzake verzekeringstechniek:
risicobeoordeling, tarifering, rentabiliteit …
 Welke benadering verdient de prioriteit ?
M.i. – op grond van steeds meer expliciete overheidsregelingen –
moet alleszins
de (verzekerings-)techniek steeds voorrang verlenen aan de
rechtsregels
niet alleen uit het specifieke verzekeringsrecht maar ook uit de
geldende grondrechten
 Bijzondere aandacht voor de aangekondigde
gedachtenconfrontatie.
12