Islam, cultuur en kanker - Oncologie in perspectief

Islam, cultuur en kanker;
Zorg aan een moslim patiënt
Fatma Katirci
Moslim geestelijk verzorger
Farida Ilahi
Medisch maatschappelijk werker
Programma
•
•
•
•
•
Welkom
Voorstellen
Fatma: religieuze aspecten v/e moslim patiënt
Farida: culturele aspecten v/e moslim patiënt
Film: ik heb een dokter in Marokko
Wie is ‘de moslim patiënt’
• De moslim patiënt bestaat niet net zoals b.v.de
katholieke patiënt niet bestaat
• Elk individu blijft uniek
• We hebben kennis nodig om ‘de ander’ te begrijpen
Beleving Religie
• Moslims gehoorzamen Allah door te leven volgens zijn
aanbevolen levenswijze toe te passen en daartegenover
vragen zij om barmhartigheid en putten ze kracht uit Zijn
aanwezigheid
• Islam/religie is een grote krachtbron voor de moslims
Mens bestaat uit; Lichaam en Geest
Geest en lichaam is èèn geheel; Ze dienen samen in
harmonie met de Schepper te komen door te geloven en
hiernaar te handelen
Het belangrijkste doel van de islamitische opvoeding is
meesterschap over zichzelf ‘nafs’ te verkrijgen
Die is in de aard van de mens positief ingesteld maar
kan negatief beinvloed worden
Visie van de moslim op ziekte
• Ziekte komt van Allah maar kennis/medicatie ook
• Opvattingen en belevingen kunnen verschillen:
• Door lijden gedreven worden om de nabijheid van God te
zoeken
• Het lijden van lichaam en ziel, een reden kan zijn tot berouw
en zelfkritiek.
• Het lijden een boetedoening voor begane zonden kunnen
betekenen, die de mens noodzaken om vergiffenis te smeken
• Bezoeken van een zieke is een religieuze plicht
Visie van de moslim op de dood
• Het uur van de dood staat vast
• De dood is enkel een reis van een tijdelijk naar een
blijvend huis
• Wil geen morfine (moet helder overlijden)
• Verschil in levensvisie:
• Niet-moslim neemt afscheid van het leven
• Moslims bereiden zich voor op het eeuwige leven
Specifieke aandachtspunten;
(zowel vanuit religie als cultuur)
• Autonomie en zelfbeschikking
• Op maat informatie verstrekken
• Slecht-nieuwsgesprekken
Autonomie en zelfbeschikking
• Onderlinge afhankelijkheid / ondersteuning uit eigen
gemeenschap
• Kunnen moeite hebben om zelf beslissingen te nemen
• Patient vraagt familieleden voor emotionele steun/advies
• Rituelen hebben een grote betekenis voor patiënt/familie
• Zoek samen naar mogelijkheden binnen het beleid v/h
ziekenhuis, geef zonodig grenzen aan
Op maat informatie verstrekken
• Wat is de wens van de patient
• Wat wil de familie
• Maak gebruik van een tolk (liefst professionele tolk)
Slecht-nieuwsgesprekken
• Indirecte taalbegruik
• Vertrouwingsrelatie is een vereiste
• Neem ‘hoop’ als uitgangspunt in een gesprek
(Insha Allah)
• Geef medisch informatie, voorkom eigen mening/
interpretatie
• Balans vinden tussen ‘valse hoop’ en ‘situatie zelf’
Stappen model van Pinto, verhouding
tot ‘de ander’
•
•
•
•
•
(H)erkennen van eigen waarden/normen
(H)erkennen normen/waarden van de ander
Elkaar tolereren
Overbrug met respect voor ieders eigenheid
Dan is er een dialoog
Culturele aspecten v/e moslim
patiënt
Cultuur & culturele verschillen
•
•
•
•
•
Second opinion/advies in thuisland
Veel bezoek
Wil geen thuiszorg (zus, moeder in huis gekomen)
Dringend verzoek op maximaal / intensieve behandeling
Dringend verzoek om niet over de ernst v.d ziekte of
dood met de patiënt te praten
Herkenning/aanvulling
Palliatieve zorg en cultuur
Nederland: een goede dood
• Sterven bespreken
• Geen zinloze behandeling/kwaliteit van leven
• Maximale pijnmedicatie
• Euthanasie en sedatie bespreekbaar
Moslim patiënt: een goed leven
• Maximaal behandelen
• Voeding niet staken
• Second opinion voor beste behandeling
• Alternatieve behandeling
• Geen euthanasie/sedatie
• Weerstand tegen morfine (willen helder overlijden)
• Paracetamol en pleisters worden niet serieus genomen
Communicatie/besluitvorming
WGBO en individualisme
• Primair gesprek en besluitvorming met patiënt
• Niet over patiënt spreken zonder toestemming
• Duidelijk en eerlijk over prognose/sterven bespreken
• Arts&verpleegkundige: gericht op besluitvorming en proces
Moslim patiënt: collectieve besluitvorming
• Familie is gesprekspartner: gericht op relatie
• Patiënt wordt beschermd: ernstige zaken niet direct bespreken
• Tolk: professioneel/informeel (voorkeur profeessioneel)
• Weinig gebruik van thuiszorg (belasting vrouwelijke
familieleden)
2. Bespreekbaarheid palliatieve zorg in
Nederland, België en Italië
(bron: Onwuteaka-Philipsen et. Al, 2008) onderzoek Fuusje de Graaff e.a.
onderwerp
Respons
Nederland
België
Italië
Diagnose
Altijd
Bij vraag
Nee
98 %
2%
-
67 %
32 %
1%
46 %
48 %
6%
Ongeneeslijkheid
Altijd
Bij vraag
Nee
92 %
8%
-
42 %
53 %
5%
11 %
64 %
25 %
Levensverwachting
Altijd
Bij vraag
Nee
49 %
45 %
6%
18 %
72 %
11%
10 %
65 %
25 %
Normen en waarden
Nederlands: autonomie van patiënt
• Biomedisch
• Informed consent
• Optimale zorg/thuis sterven
Moslim patiënt: collectieve besluitvorming
• Sociaal/religieuze verklaring
• Hoop tot laatste adem/ leven bij de dag
• Sterven waar maximale zorg is (ziekenhuis)
Wat is helpend, tips
•
•
•
•
•
Professionele tolk
Contactpersoon afspreken
Bespreek wensen communicatie/besluitvorming
Sluit aan bij de wensen binnen eigen grenzen
Vraag naar (culturele/religieuze) gewoonten en
behandelingen in thuisland
• Wees oprecht nieuwsgierig
• Allah bepaalt uw levensloop, waarmee kan ik u helpen
• Attitude en vertrouwen is belangrijk
Good practice
Geef begrijpelijke voorlichting op maat
• Thuiszorg, hospice en taxivergoeding.
• Verloop van ziekte / symptomen
• Behandeling / toedieningswijze
– Vraag naar huismiddeltjes/traditionele geneeswijzen
– Respecteer gebruik van kruiden/oliën/baden
– Gebruik paracetamol en pleisters toelichten
Handreiking:pall.zorg:http://www.nivel.nl/sites/default/files/bes
tanden/Rapport-Handreiking-Palliatieve-Zorg-Allochtonen
Checklist kleur bekennen:
http://www.netwerkpalliatievezorg.nl/Portals/92/Folder%20
Samenvatting film:
“ Ik heb een dokter in Marokko”
• Korte reactie film:
- herkenning/vragen
• Vragen/opmerkingen presentatie Fatma
• Vragen/opmerkingen presentatie Farida
Afsluiting
• Wat neem je mee naar je eigen praktijk