Format Protocol - Piet Roordakliniek

Behandelvisie Forensische Verslavingskliniek Piet Roorda Kliniek
Voorwoord
In dit visiedocument wordt beschreven wat we als Forensische Verslavingskliniek doen. Deze
beschrijving moet gezien worden als het product van een gezamenlijk proces waaraan verschillende
disciplines van de beide locaties van onze kliniek in de afgelopen periode vanaf medio 2014 hebben
gewerkt.
Het jaar 2014 was bijzonder voor onze kliniek, omdat in dit jaar onze beide locaties zijn verhuisd.
Deze verhuizingen brachten met zich mee dat we opnieuw na moesten denken over het hoe en
waarom van onze behandeling. Niet omdat we ‘opnieuw’ moesten beginnen, maar wel omdat we, met
de inrichting van twee nieuwe locaties keuzes hebben gemaakt met betrekking tot wat we willen
blijven doen en wat we juist beter of anders willen gaan doen.
Met name het laatste; wat willen we beter of anders gaan doen?, gaf aanleiding om met elkaar aan de
slag te gaan. Enerzijds om ons huidige traject te beschrijven en de kennis die we met elkaar hebben
te bundelen, maar ook om opvattingen en inzichten ‘uit het veld’ te betrekken en van daaruit doelen
voor de komende periode te formuleren.
Een andere aanleiding om met elkaar te kijken naar het hoe en waarom van ons behandelaanbod
heeft betrekking op de ontwikkelingen rondom de zorgpaden binnen TACTUS. Momenteel zijn we in
onze organisatie bezig met het beschrijven van een Forensisch Zorgpad waarin zowel de klinische als
ambulante forensische trajecten worden beschreven.
De FVK Piet Roorda kliniek is onderdeel van TACTUS Verslavingszorg en valt onder de Divisie
Klinieken. In de Piet Roorda kliniek vindt een forensische verslavingsbehandeling plaats. De (klinisch)
forensische expertise van TACTUS is dan ook voor een groot deel te vinden in de Piet Roorda kliniek,
hoewel ook in de andere klinieken van TACTUS forensische cliënten worden behandeld.
Naast het klinisch forensische aanbod heeft TACTUS ook ambulante forensische behandeling.
In het forensische én het verslavingsveld zijn diverse ontwikkelingen gaande rondom het verbeteren
op inhoud en positie van de forensische verslavingszorg. Tactus is actief in diverse werkgroepen en
/of overlegorganen van bijvoorbeeld het EFP of DJI met als doel de ontwikkelingen in het veld te
kunnen blijven volgen en hieraan mede vorm te geven. Een belangrijke ontwikkeling in de laatste tijd
Tactus Verslavingszorg – Behandelvisie Piet Roordakliniek – september 2015
1 van 8
is bijvoorbeeld de aselecte toewijzing van cliënten voor onze kliniek, waardoor de mogelijkheid voor
het doen van een intake is komen te vervallen.
In de gehele GGZ ligt steeds meer nadruk op kostenreductie, inkorten van klinische trajecten en
verantwoording van behandelverrichtingen. Mede vanwege deze ontwikkelingen wordt in de huidige
praktijk veerkracht en flexibiliteit verwacht naast de motivatie ons te blijven ontwikkelen. Daarbij
moeten we ook realistisch en waar nodig pragmatisch zijn als het gaat om het bieden van een
gedegen behandeling gericht op het voorkomen van recidive aan justitiabelen met complexe, multiple
problematiek.
Dit visiedocument moet dan ook gezien worden als een levend document wat in de loop der tijd zal
worden bijgesteld en aangevuld.
Tactus Verslavingszorg – Behandelvisie Piet Roordakliniek – september 2015
2 van 8
Inleiding
De uitgangspunten van onze behandelvisie worden gevormd door het doel van onze behandeling. Het
doel van de behandeling is een verantwoorde terugkeer in de maatschappij door het verminderen van
risico op (nieuwe) delicten en de achterliggende oorzaken die ten grondslag liggen aan het
probleemgedrag weg te nemen of beheersbaar te maken. Dit wordt gedaan door het inzetten van
zoveel als mogelijk evidence-based interventies en technieken, het voorkomen van een terugval in
middelengebruik en door een geleidelijke resocialisatie en re-integratie in de maatschappij.
Hierbij hebben wij aandacht voor de persoon als geheel en wordt een individueel behandelplan
opgesteld waarin aandacht is voor alle belangrijke leefgebieden.
In onze behandelvisie staat de cliënt centraal. De problematiek van onze cliënten is echter complex,
moeilijk behandelbaar en de behandelpraktijk is vaak weerbarstig. Creativiteit en vasthoudendheid in
de behandeling zijn nodig om uitvoering te geven aan onze behandelvisie.
Binnen de Piet Roorda Kliniek kan een behandeltraject worden vormgegeven vanuit het
beveiligingsniveau 3 (gesloten), naar besloten tot en met 1 (open). Aansluitend op het klinische traject
is doorstroming naar forensisch beschermd wonen met ambulante behandeling mogelijk.
Doorstroming binnen onze eigen instelling maakt flexibiliteit mogelijk wanneer voor kortere of langere
periode behoefte is aan meer of minder beveiliging of intensiteit in de behandeling. Tevens geeft ons
dit de mogelijkheid om indien gewenst te werken met interne time outs, bijvoorbeeld bij terugval in
gebruik tijdens de open fase of de woon fase. Het traject is zo ingericht dat het meeste rendement
mag worden verwacht van het volledig doorlopen van het traject. Echter, cliënten kunnen op indicatie,
zowel het gehele forensische traject van TACTUS doorlopen als ook een deel daarvan.
Tactus Verslavingszorg – Behandelvisie Piet Roordakliniek – september 2015
3 van 8
De behandeling
Doelgroep en setting
De Piet Roorda Kliniek is een gespecialiseerde kliniek voor de behandeling van verslaafde mannen
vanaf 18 jaar die in aanraking zijn gekomen met justitie. Het middelengebruik moet in direct verband
staan met het delict risico en is het primaire aanknopingspunt voor de behandeling. De Piet Roorda
Kliniek biedt behandeling binnen een justitieel kader. De behandeling wordt in de vorm van een
gestructureerd traject aangeboden aan forensische cliënten bij wie naast hun verslaving meestal
sprake is van één of meer psychiatrische stoornissen, persoonlijkheidsproblematiek of
zwakbegaafdheid. De contra indicaties voor behandeling zijn: specifieke delict problematiek zeden
(seksuele stoornissen als grondslag voor delict gedrag); groepsongeschiktheid; en IQ < 70 (bij IQ 70
tot 80: afhankelijk van de onderliggende scores).
De Piet Roorda Kliniek biedt op basis van uitgebreide psychologische en psychiatrische diagnostiek
zorg, behandeling en begeleiding op maat binnen een passend milieu gericht op de risicofactoren van
de cliënt. Het behandelklimaat kenmerkt zich door een duidelijke structuur, een respectvolle
bejegening en een expliciete focus op de toekomst buiten de kliniek. De aangeboden
behandelonderdelen richten zich enerzijds op het vergroten van inzicht in het delict gedrag, de
pathologie, het middelenmisbruik en de samenhang van deze risicofactoren, en anderzijds op het
vergroten van vaardigheden en coping strategieën om terugval in delict gedrag en middelenmisbruik
te voorkomen.
De voortgang van de behandeling wordt maandelijks geëvalueerd in het multidisciplinaire
behandelteam en eenmaal per drie maanden in het multidisciplinaire team in aanwezigheid van de
verwijzer. Deze evaluatie vindt gestructureerd plaats, op basis van onder andere een aantal evidencebased ROM instrumenten.
Na de beëindiging van de klinische behandeling in het kader van de justitiële maatregel, wordt per
cliënt gekeken of voortzetting van de klinische behandeling in een vrijwillig kader geïndiceerd is, of dat
de cliënt via een van de ketenpartners van de Piet Roorda Kliniek kan doorstromen naar een vorm
van zelfstandig, begeleid of beschermd wonen. Ambulante forensisch-psychiatrische behandeling en
begeleiding kan tevens gecontinueerd worden binnen Tactus.
Onze kliniek bestaat uit 8 afdelingen van 8 – 9 cliënten. De kliniek heeft een locatie in Zutphen met 2
gesloten en 3 besloten behandelafdelingen en een locatie in Apeldoorn met 3 open
behandelafdelingen.
De Piet Roorda Kliniek werkt nauw samen met het forensisch intensief beschermd wonen
(samenwerkingsproject van Tactus en RIWIS) in Apeldoorn. Het IBW is een passend vervolg op de
klinisch forensische behandeling. Als voorwaarde voor het wonen wordt gesteld dat de cliënt zijn
behandeling of begeleiding ambulant voortzet bij JusTact.
Tactus Verslavingszorg – Behandelvisie Piet Roordakliniek – september 2015
4 van 8
Behandelkader
De behandeling in de Piet Roorda Kliniek wordt integratief en multi-methodisch vormgegeven. De
onderdelen waaruit de behandeling is opgebouwd sluiten zoveel mogelijk aan bij wat bekend is over
welke interventies resultaat op leveren (‘what works’) en die bekend staan als ‘best practice’. In de
praktijk betekent dit dat we veelal werken vanuit een cognitief gedragstherapeutisch kader. Tevens
werken we steeds meer vanuit Schema Focus Therapie. De basismethodiek in de bejegening is de
motiverende gespreksvoering.
Binnen de diagnostiek en behandeling wordt uitgegaan van het bio-psycho-sociaal model ter
verklaring van het probleemgedrag. Dit model veronderstelt dat een drietal factoren een rol speelt bij
probleemgedrag of psychische klachten, namelijk biologische factoren (zoals een genetische
kwetsbaarheid voor bijvoorbeeld verslaving), psychologische factoren (persoonlijkheidskenmerken,
persoonlijkheidsstructuur) en sociale factoren (sociale omgeving, werk, school).
De algemene reden voor opname in de Piet Roorda Kliniek is de verwevenheid tussen
middelenproblematiek en delict gedrag.
Er worden in brede zin drie groepen van cliënten onderscheiden binnen de Piet Roorda Kliniek. Voor
de cliënten bij wie de persoonlijkheidsproblematiek op de voorgrond staat gaat de voorkeur uit naar
Schema Focus Therapie. Voor de cliënten bij wie de psychiatrische problematiek voorop staat, richt
de behandeling zich voornamelijk op stabilisatie van het psychiatrische toestandsbeeld, door
medicamenteuze behandeling, cognitieve gedragstherapie en/of andere psychosociale interventies
(o.m. stressmanagement en psycho-educatie). De derde te onderscheiden groep is de groep cliënten
bij wie sprake is van zwakbegaafdheid. Bij deze groep vindt behandeling en begeleiding plaats in de
vorm van gedragstherapie en gestructureerde vaardigheidstrainingen.
Veiligheid, zowel van de maatschappij in het kader van onze behandelopdracht, als intern voor de
individuele cliënt, de groep waarin hij verblijft en in het contact met personeel, is een belangrijk thema
in onze kliniek. Er is een onderscheid te maken tussen fysieke en relationele veiligheid. Voor de
gehele kliniek geldt dat de relationele veiligheid binnen de Piet Roorda Kliniek waar mogelijk
gewaarborgd wordt door een gelijkwaardig contact aan te gaan met de cliënt. Er wordt gewerkt met
duidelijke afspraken, waarbij het behandelteam zoveel als mogelijk betrouwbaar, voorspelbaar en
transparant is. De mate van fysieke beveiliging verschilt per behandelfase.
Naast de vormgeving van de relationele en fysieke veiligheid wordt voor alle cliënten op vaste
momenten gedurende het traject een gestructureerde risicotaxatie uitgevoerd met behulp van
evidence-based instrumenten. Ook wordt individueel gewogen wanneer cliënten kunnen starten met
verlofbewegingen, welke altijd in het kader van resocialisatie gezien moeten worden.
Behandelaanbod
De interventies die wij in onze kliniek aanbieden worden gegeven vanuit verschillende
psychotherapeutische kaders in een multidisciplinair team. De basis van de behandeling vormt de
milieutherapie welke grotendeels door sociotherapie wordt vormgegeven. Alle activiteiten van de
behandeling zijn integratief ondergebracht in een gestructureerd dagprogramma bestaande uit
Tactus Verslavingszorg – Behandelvisie Piet Roordakliniek – september 2015
5 van 8
milieutherapie, individuele- en groepstherapie en arbeid of dagbesteding. Verlof maakt een essentieel
onderdeel uit van de behandeling.
Aan de hand van de psychopathologie en mogelijkheden van de individuele cliënt worden aanvullend
specifieke behandelinterventies uitgevoerd. Deze worden vastgelegd in het individuele zorgplan en
werkplan. Dit individuele behandelplan is leidend gedurende de gehele behandeling.
Interventies die kunnen worden opgenomen in het behandelplan zijn o.m.: medicamenteuze
interventies, systeem therapeutische interventies, individuele en groeps- (psycho)therapie,
psychomotore therapie. Daarbij krijgen cliënten verplichte urine controles en is er ondersteuning
gericht op de vaardigheden van het dagelijks leven en rondom financiën.
Behandelpraktijk en logistiek
De behandeling in de Piet Roordakliniek kent globaal 3 fasen.
Deze zijn introductie en diagnostiek, behandeling en resocialisatie.
Het individuele zorgplan is binnen deze fasen voor iedere cliënt leidend. Er is, door de diversiteit in
problematiek, motivatie en het aanwezige juridisch kader niet altijd sprake van een continue
ontwikkeling. In ieder geval is het uitgangspunt in onze behandeling om in een zo vroeg mogelijk
stadium het uitstroomdoel en einddoelen van de behandeling te formuleren waardoor een duidelijke
lijn en richting in de behandeling is aan te brengen.
Momenteel worden de mogelijkheden voor detoxificatie op de gesloten en besloten
behandelafdelingen onderzocht, zodat in de Piet Roorda Kliniek ook detox kan worden geboden.
De cliënten worden via de indicatiestelling van het NIFP doorverwezen naar onze kliniek, waarbij
tevens het beveiligingsniveau wordt aangegeven.
Wanneer er een indicatie ligt voor het hoogste beveiligingsniveau, er sprake is van (recent) gebruik,
van een verhoogd vluchtrisico of van een gebrek aan commitment aan de behandeling, starten
cliënten de behandeling binnen de Piet Roorda Kliniek op één van de gesloten afdelingen. Het doel
van deze drie tot vijf maanden durende opname op deze afdeling is het komen tot commitment met
betrekking tot de behandeling, het vergroten van motivatie voor vervolg behandeling en het leggen
van een basis van vertrouwen om de stap naar de besloten en open afdelingen te kunnen maken.
Tevens wordt op de gesloten afdeling een begin gemaakt met observatie, diagnostiek en delict
analyse. Er wordt gewerkt met vroegsignalering, en het eerste zorgplan wordt opgesteld inclusief een
eerste gestructureerde risicotaxatie. Na de gesloten fase stromen cliënten door naar één van de
besloten afdelingen. Op deze afdeling vindt nadere observatie en diagnostiek plaats, wordt een
middelen- en delict analyse opgesteld, wordt een gestructureerde risicotaxatie uitgevoerd, worden de
risicofactoren vastgesteld en worden de onderlinge verbanden in kaart gebracht in de vorm van een
holistische theorie. In deze fase wordt het eerste (in geval de cliënt niet op de gesloten afdeling is
begonnen) of vervolg behandelplan opgesteld. Cliënten starten in deze fase met (in eerste instantie
begeleid) verlof.
Tactus Verslavingszorg – Behandelvisie Piet Roordakliniek – september 2015
6 van 8
Na ongeveer vier - vijf maanden stromen cliënten, bij een goed verloop van de behandeling, door naar
de open fase. In de open fase wordt de behandeling conform het zorgplan gecontinueerd, met als
primaire doel het verder terugdringen van de invloed van de bij de cliënt aanwezige risicofactoren.
Indien nodig wordt nog aanvullende diagnostiek uitgevoerd. Cliënten kunnen in deze fase steeds meer
gebruik maken van verlof en ondernemen steeds meer activiteiten buiten de kliniek, waardoor de
resocialisatie en re-integratie geleidelijk steeds meer vorm krijgen.
Tactus Verslavingszorg – Behandelvisie Piet Roordakliniek – september 2015
7 van 8
Doelstellingen en doorontwikkeling behandelvisie en aanbod
Onderhavig document is tot stand gekomen in de periode medio 2014 tot medior 2015. Met betrekking
tot de doelstellingen gericht op doorontwikkeling van onze behandeling en ons behandelbeleid zijn
multidisciplinair samengestelde werkgroepen gevormd rondom de volgende thema’s:
Diagnostiek (incl. risicotaxatie) en Holistische visie
Verslavingsbehandeling en Terugvalpreventie
Delict en Agressie
Persoonlijkheid
Milieutherapie
Tevens vinden 3 -4 jaarlijkse bijeenkomsten plaats tussen deze werkgroepen en met een brede
vertegenwoordiging van de behandelstaf waarbinnen op gestructureerde wijze het behandelbeleid
wordt geëvalueerd en bijgesteld. Hierin is ook aandacht voor onderlinge samenhang, communicatie
en logistieke afstemming.
Voor het jaar 2015 ligt de focus op:
-
Diagnostiek; optimaliseren van het diagnostiekproces
-
Behandellogistiek (doorstroming en aansluiting tussen de beide locaties)
-
Methodiek in het milieu
-
Schematherapie
Tactus Verslavingszorg – Behandelvisie Piet Roordakliniek – september 2015
8 van 8