Risicobereidheid als dynamisch sturingsmiddel voor

Risicobereidheid
als dynamisch
sturingsmiddel
voor
pensioenfondsen
Toetsing risicobereidheid bij pensioenfondsen
Inleiding
Het onderwerp risicobereidheid (risk appetite) staat sterk in de belangstelling van de pensioensector. De veranderingen van het
nieuw Financieel Toetsingskader brengen een verschuiving van risico’s van het pensioenfonds naar de (gewezen) deelnemers en
pensioengerechtigden met zich mee. Uit de hoofdlijnennotitie van het nieuw Financieel Toetsingskader blijkt dat ieder pensioenfonds
vooraf moet toetsen wat de risicobereidheid is van de belanghebbenden, waaronder de (gewezen) deelnemers. In de toezichtthema’s
2013 van DNB en AFM voor pensioenfondsen wordt het toetsen van de risicobereidheid specifiek genoemd. Daarnaast geven de
voorgestelde/ aankomende wijzigingen van de Pensioenwet en de bepalingen in de Code Pensioenfondsen inzake risicomanagement
zeer specifieke aanwijzingen over de concrete vastlegging van de risicohouding. Ook bestaat er vanuit de (gewezen) deelnemers
vraag naar meer transparantie in het risicomanagement en de risicobereidheid van pensioenfondsen en besteedt de AFM in haar
onderzoeken naar transparantie aan de (gewezen) deelnemers aandacht aan de aan (gewezen) deelnemers verstrekte informatie
over risico’s.
In dit licht heeft EY, in het verlengde van haar risicobereidheidsmethodiek*, een aanpak ontwikkeld om in de verschillende gremia
binnen het pensioenfonds de risicobereidheid te identificeren en nader te duiden. Daarbij onderscheiden wij vier niveaus waarbij wij
op elk niveau een daarvoor geschikte werkvorm voorstellen:
►► Bestuur pensioenfonds: workshop.
►► Sociale partners: workshop.
►► (Gewezen) deelnemers: digitale uitvraag met behulp van vragenlijst.
►► Deelnemersraad/verantwoordingsorgaan/belanghebbendenorgaan: toetsing uitkomsten digitale uitvraag (gewezen) deelnemers.
Voor de inventarisatie van de risicobereidheid bij (gewezen) deelnemers hebben wij een korte vragenlijst ontwikkeld die
pensioenfondsen in het kader van de risicobereidheid via een digitale uitvraag kunnen voorleggen aan hun (gewezen) deelnemers.
Met de identificatie van de risicobereidheid op de verschillende niveaus wordt een goede nulmeting verkregen die als uitgangspunt
kan worden gebruikt bij het verdere besluitvormingstraject.
Vragenlijst risicobereidheid
De vragenlijst is opgezet in een online–tool. De vragenlijst omvat een twintigtal vragen, waarbij een aantal voorgeselecteerde
antwoorden kan worden gegeven. Naast een aantal algemene vragen over de persoonlijke situatie van de deelnemer, worden een
aantal zeer concrete, eenvoudige vragen over de risicohouding (en dus risicobereidheid) gesteld, alsmede een aantal ‘controle’vragen (om consistentie in de beantwoording en daarmee de betrouwbaarheid te beoordelen). De beantwoording van de vragenlijst
neemt ongeveer 15 minuten in beslag, waarmee de inspanning voor de deelnemer beperkt blijft en daarmee de kans op response
wordt verhoogd.
Output van de vragenlijst - standaard rapportage
De beantwoording van de vragenlijst wordt in een standaard rapportage verwerkt waarmee inzicht wordt verkregen in:
Het kennisniveau van de (gewezen) deelnemers.
►► De perceptie van de(gewezen) deelnemers inzake de communicatie door het pensioenfonds inzake risicobereidheid en
dekkingsgraad.
►► De risicohouding/risicobereidheid van de (gewezen) deelnemers en de mogelijke veranderlijkheid daarin.
►►
De output vanuit de online-tool is volledig flexibel naar eigen inzicht in te richten en geeft het pensioenfonds inzicht in de
risicohouding van haar (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden op enig moment. Dit is vervolgens een hulpmiddel om
de risicobereidheid op fondsniveau nader te bepalen en hierover met de (gewezen) deelnemers te communiceren. Op basis van
de uitkomsten maken wij een standaard rapportage waarin een aantal dwarsdoorsnedes worden gemaakt. Uitbreiding van deze
standaard rapportage en het aantal dwarsdoorsnedes is optioneel.
Bij het uitzetten van de vragenlijst en het opstellen van de rapportage hanteren wij de volgende uitgangspunten:
►► De adresbestanden worden aangeleverd door het pensioenfonds.
►► De vragenlijst wordt digitaal uitgezet en wij hanteren een disclaimer voor ontbrekende email adressen.
►► 0p de door ons ontvangen gegevens verstrekken wij een geheimhoudingsverklaring inzake de privacy.
* zie de brochure ‘Risicobereidheid als dynamisch sturingsmiddel voor pensioenfondsen’
Achtergrond
Het onderwerp risicobereidheid oftewel ‘risk appetite’ staat
sterk in de belangstelling van de pensioensector. Redenen
hiervoor zijn onder meer:
►► De financiële crisis die heeft laten zien dat veel
pensioenfondsen hun risicobereidheid expliciet dan wel
impliciet hebben overschreden, waardoor het onderwerp
hoog op de agenda van het pensioenfondsbestuur, sociale
partners en het intern toezicht wordt gebracht.
►► ►De vraag naar meer transparantie in het
risicomanagement en de risicobereidheid vanuit
verschillende belanghebbenden (o.a. deelnemers,
slapers, pensioengerechtigden, vermogensbeheerders,
pensioenadministrateurs, uitvoeringsorganisaties,
werkgevers).
►► Actuele ontwikkelingen op het gebied van het
pensioenakkoord dat keuze tussen het nominale of
reële pensioencontract met zich meebrengt. Het
laatstgenoemde contract brengt een verschuiving van
risico’s naar de (gewezen) deelnemers met zich mee. Uit
de hoofdlijnennotitie nieuw Financieel Toetsingskader
voor pensioenfondsen blijkt dat ieder pensioenfonds
vooraf moet toetsen wat de risicobereidheid is van de
belanghebbenden. Vooraf zal voor de belanghebbenden
duidelijk moeten zijn wat verwacht kan worden als het mee
of tegenzit op de financiële markten. De kernconclusie is
daarbij dat er ruimte moet komen voor een nieuw soort
pensioentoezegging zonder nominale garantie maar met
meer perspectief op toeslagverlening.
De definitie van risicobereidheid
Risicobereidheid is de hoeveelheid en het soort risico dat
sociale partners, een pensioenfonds of pensioenrechthebbenden kunnen en bereid zijn te accepteren bij het
nastreven van hun doelstellingen.
Met het pensioenakkoord krijgt de verantwoordelijkheid voor
de risicobereidheid drie verschillende dimensies, te weten:
1 Sociale partners
De werkgever moet weten wat de risicobereidheid
is van zijn werknemers teneinde de toe te zeggen
pensioenregeling daar op af te kunnen stemmen.
1
2 Pensioenfondsbestuur
Het bestuur van het pensioenfonds moet beoordelen
of de door sociale partners gewenste pensioenregeling
uitgevoerd kan worden met de middelen die beschikbaar
zijn. Daarbij moet rekening worden gehouden met de
risicobereidheid van de sociale partners, de eisen inzake
prudentieel beleggen en de pensioenresultaten die behaald
kunnen worden. Indien het pensioenfonds van mening is
dat de pensioenregeling niet onder de gestelde condities,
waaronder de risicobereidheid, uitgevoerd kan worden, dan
dient zij de opdracht tot uitvoering van de pensioenregeling
terug te geven aan sociale partners.
3 Uitvoeringsorganisaties
De mate van risicobereidheid bepaalt op welke wijze
uitvoering wordt gegeven aan de pensioenregeling
binnen het pensioenfonds zelf of extern bij een
uitvoeringsorganisatie. Dit bepaalt het beleid waaronder
de pensioenregeling wordt uitgevoerd, alsmede de door de
uitvoerders aan te bieden producten.
Uitdagingen
De uitdagingen voor de pensioensector zijn legio. Alhoewel
pensioenfondsen momenteel de risico’s wel in kaart
hebben gebracht, zal de volgende stap moeten zijn dat de
risicobereidheid van de belanghebbenden geïnventariseerd
wordt. Vervolgens zijn er nog belangrijke aandachtspunten
om de risicobereidheid daadwerkelijk als een dynamisch
management instrument te kunnen gebruiken.
De aandachtspunten betreffen onder meer:
►Een effectieve governance structuur rondom de vaststelling
en uitvoering van de risicobereidheid.
►► De relatie tussen de risicobereidheid en de risico
capaciteit van de pensioenregeling en de toetsing met de
risicobereidheid van de pensioenrechthebbenden.
►► Een consistent begrippenkader voor de relaties tussen
risicobereidheid en de vertaling naar risicosoorten,
onderdelen van de pensioenregeling, beleidskeuzes, taken
van organen en besluitvorming door pensioenuitvoerders.
►► ►Een effectieve monitoring en interne controle structuur
voor de bewaking van de risicobereidheid inclusief de
confrontatie van de risicobereidheid met de werkelijke
risicopositie.
►► Een juiste cultuur om te waarborgen dat de risicobereidheid
de dagelijkse besluitvorming ondersteunt.
►►
Wat moet er gebeuren?
Hoe kan Ernst & Young helpen?
Er is geen ‘one-size-fits-all’ oplossing voor het uitwerken
van de risicobereidheid. De uitwerking dient in ieder geval
aan te sluiten bij de pensioenregeling, missie, visie en
strategie van het pensioenfonds en van de sociale partners.
Eventueel betrokken uitvoeringsorganisaties dienen hier
rekening mee te houden. Belangrijk uitgangspunt daarbij
is consistentie met de doelstellingen en de verwachtingen
van de diverse belanghebbenden (zijnde in hoofdzaak de
deelnemers, slapers, pensioengerechtigden en de werkgever).
Tevens is de consistentie van de risicobereidheid met andere
beleidsstukken, zoals de ABTN, en ook met de interne en
externe communicatie van het pensioenfonds belangrijk.
Ernst & Young kan u op verschillende manieren behulpzaam
zijn. Onze benadering omvat:
►► Benchmarking In een relatief kort tijdsbestek kunnen
wij uw risicobereidheid raamwerk benchmarken tegen
'common practice' met behulp van een quick scan review.
Daarbij nemen wij ook alle actuele ontwikkelingen op het
gebied van wet- en regelgeving mee, zoals het nieuwe
Financieel Toetsingskader.
►► Opzet Het faciliteren van interviews c.q.
workshopsessies met het pensioenfondsbestuur en
medezeggenschapsorganen (zoals deelnemersraad),
de uitvoeringsorganisatie en eventueel de werkgever
ter ondersteuning van de bepaling c.q. validatie van
de risicobereidheid. Het ondersteunen met modellen
die behulpzaam kunnen zijn bij de vastlegging en
gedetailleerdere vertaling van risicobereidheid.
►► Implementatie Ondersteuning bij de implementatie van de
risicobereidheid methode in het pensioenfonds en indien
gewenst inclusief projectmanagement. Verstrekken van
technieken die gebruikt kunnen worden bij de vertaling
van de risicobereidheid naar de verschillende risicosoorten
en onderdelen van de pensioenregeling, waarbij rekening
wordt gehouden met bestaande processen.
►► Stress testen Review of ontwerpen van stress testen.
Hoewel pensioenfondsen nog geen formele stress
testen kennen, is het wel van belang dat op basis van
verschillende scenario’s bekeken wordt en vastgelegd wordt
welke sturingsmiddelen er zijn, en hoe deze aangepast
moeten worden aan de nieuwe eisen op basis van het
nieuwe Financieel Toetsingskader. Daarbij worden de
reeds bestaande sturingsmiddelen zoals ALM-studie,
continuïteitsanalyse en de toekomstige haalbaarheidstoets
in ogenschouw genomen. Beoordeeld wordt dus wat het
pensioenfonds nog aanvullend moet doen en op welke
wijze dit kan worden vormgegeven. Op basis hiervan kan
beoordeeld worden wanneer een voor het pensioenfonds
(financieel) kritieke situatie ontstaat.
►► Verankering Het faciliteren en ondersteunen van het
inbedden van de risicobereidheid en de controle daarop in
de bestaande governancestructuur.
Uiteraard hebben pensioenfondsen reeds eerder nagedacht
over hun risicobereidheid. Denk bijvoorbeeld aan het al dan
niet afdekken van het renterisico. Daarbij kan het belangrijk
zijn om na te gaan hoe de kwaliteit en ‘geavanceerdheid’ van
het huidige risicobereidheidraamwerk is ten opzichte van
‘common practice’. Tevens kan worden gekeken naar hoe
de verankering binnen het pensioenfonds en de mogelijke
betrokken uitvoeringsorganisaties kan worden verbeterd,
zodat wordt aangesloten bij de nieuwe (wettelijke) eisen op
dit gebied. Dit helpt het pensioenfonds om transparantie te
creëren over de risicobereidheid en de daaraan verbonden
consequenties voor de beleidsvoering en communicatie aan de
betrokken partijen.
“Het expliciteren van en daadwerkelijk
handelen naar de risicobereidheid
draagt bij aan de versterking van het
bestuur van het pensioenfonds”.
2
Risicobereidheid als dynamisch sturingsmiddel voor pensioenfondsen
Als pensioenfondsen de risicobereidheid nadrukkelijk als sturingsmiddel willen gebruiken mede in het kader van het nieuw
Financieel Toetsingskader, is het van belang dat het risicobereidheidsproces goed wordt opgezet en verankerd in de gehele
governancestructuur. In het volgende overzicht zijn de elementen opgenomen die hierbij van belang zijn:
1
2
Opzet
De opzet van een robuuste risicobereidheidsverklaring is
gebaseerd op:
►► ►raamwerkbenadering;
►► ►systematische en procesmatige onderbouwing;
►► ►evenwichtige balans tussen kwantitatieve en kwalitatieve
uitspraken;
►► ►nauwe betrokkenheid van het pensioenbestuur en de
medezeggenschapsorganen;
►► periodieke toetsing van risicobereidheid bij sociale partners
en pensioenrechthebbenden (deelnemers, slapers en
pensioengerechtigden);
►► ►jaarlijkse cyclus aansluitend op strategische ontwikkelingen.
Vertaling
De toewijzing van de risicobereidheid op totaalniveau naar de
organisatie omvat:
►► ►opzet van methodologie voor vertaling van risicobereidheid
naar verschillende dimensies (risicosoorten en onderdelen
van de pensioenregeling en belanghebbenden) en op
verschillende manieren (kwantitatief versus kwalitatief);
►► ►raamwerk van op elkaar aansluitende beleidsdocumenten,
limietstructuren, procedures en gehanteerde indicatoren;
►► aansluiting bij de wijze waarop verantwoordelijkheden zijn
belegd bij het pensioenfonds en in de uitvoeringsorganisatie;
►► ►implementatie vertaling en testing (validatie bij risicoeigenaren).
Governance
1
Opzet
Vertaling
g
• Naar risicosoorten, onderdelen
van de pensioenregeling
• Kwantatief versus kwalitatief
3
Kwaliteit governance en monitoring
Managementinformatie
Interne controle raamwerk
Technologie en data
3
n
•
•
•
•
rde
Verankering
4
a
wa
ern
,k
rag
St
res
st
es
tin
ed
r, g
2
u
ltu
Cu
• Raamwerkbenadering
• Nauwe betrokkenheid
pensioenfondsbestuur
en belanghebbenden
4
4
Stress testing
Ter ondersteuning van het risicobereidheidsproces is het
belangrijk om stress testing uit te voeren dat inzicht kan
verstrekken in de ‘Pension Value at Risk’. Stress testing wordt op
twee niveaus uitgevoerd:
1 Opzet fase: in deze fase wordt stress testing gebruikt om de
opzet van de risicobereidheid te ondersteunen en inzicht in de
risico capaciteit te krijgen. Dit omvat:
►►
ontwerpen van verschillende stress testing methodieken
waaronder reverse stress testing;
►►
►validatie van scenario’s;
►►
training op management- en bestuursniveau.
2 Verankering fase: in deze fase wordt stress testing gebruikt
om te ondersteunen bij het blijven binnen de risicobereidheid.
Dit omvat:
►►
►geïntegreerde stress testing;
►►
►periodieke review van de geldigheid van scenario’s.
Verankering en cultuur, gedrag en kernwaarden
Om het risicobereidheidsproces goed te verankeren is de
kwaliteit van de interne beheersomgeving van groot belang. Dit
omvat:
►► ►kwaliteit van de infrastructuur inzake meting van risico’s;
►► ►opzet van de managementinformatie;
►► ►kwaliteit van de monitoring;
►► ►kwaliteit interne controle raamwerk;
►► ►kwaliteit budget- en planningscyclus;
►► ►kwaliteit IT-infrastructuur en data;
►► ►kwaliteit van de ‘zachte’ factoren inzake cultuur, gedrag,
tone at the top.
Het is van belang om aan al deze elementen adequaat invulling te geven teneinde te kunnen bereiken dat het pensioenfonds
zich kan verantwoorden over hoe wordt omgegaan met de risicobereidheid van de deelnemers. Dit moet terug te zien zijn in de
besluitvorming van het pensioenfonds en de pensioenuitvoerder.
3
1 Opzet
Op basis van market practices in de pensioensector bestaan
verschillende benaderingswijzen om tot een systematische en
procesmatige bepaling van risicobereidheid te komen. Ernst &
Young heeft een methodiek ontwikkeld die op deze benadering
aansluit.
2 Vertaling
Het nader vertalen van de risicobereidheid op
pensioenfondsniveau naar verschillende governance-organen
en risicosoorten is een complex proces dat eveneens om een
systematische benadering vraagt.
Schematisch kan dit als volgt inzichtelijk worden gemaakt:
Het kernproces tot vaststelling van de risicobereidheid is
schematisch als volgt:
Risicobereidheid van het pensioenfonds
• Visie van het pensioenfonds
• Missie van het pensioenfonds
• Strategie van het pensioenfonds
• Cultuur van het pensioenfonds
Missie, strategie, cultuur
ABTN, crisisplan, haalbaarheidstoets
Verwachtingen en
belangen stakeholders
► Actieve deelnemers
► Slapers
► Pensioengerechtigden
► Werkgevers
► Vermogensbeheerders
► Medezeggenschapsorganen
► Andere pensioenfondsorganen
Risicobereidheidsproces
Inbedding in
organisatie
Geïntegreerde beoordeling risico’s
Marktrisico, Verzekeringsrisico,
Kredietrisico, Liquiditeitsrisico,
Operationeel risico, Strategisch risico
Onderdeel
Vaststellen
risicobereidheid
Monitoren en
managen
Reviseren
Topdown
Communiceren
risicobereidheid
X
Vaststellen
risicobereidheid
X
Meten risico’s
Risicosoorten
Bottom up
Pensioenregelingen
X
X
Verschillende rollen voor:
► Pensioenfondsbestuur
► Directie uitvoeringsorganisatie
► Intern toezichtsorgaan
► Deelnemers- en pensioengerechtigdenraad
► Risicomanagement functie
Bij het definiëren van de risicobereidheid is het van belang
om de missie, visie, strategische doelstellingen en cultuur
van (de betrokkenen bij) het pensioenfonds in acht te nemen.
Hierin komt de basis risicohouding van de sociale partners en
rechthebbenden van het pensioenfonds naar voren. Tezamen
met de belangrijkste risico’s vormen zij de basiselementen voor
de vaststelling van de risicobereidheid op pensioenfondsniveau.
Het is belangrijk om invulling te geven aan de risicobereidheid
vanuit deze raamwerkbenadering, aangezien dit resulteert
in een systematische en transparante onderbouwing van de
risicobereidheid op pensioenfondsniveau.
Risicobereidheid is in zijn algemeenheid een lastig
definieerbaar begrip. Het is van belang dat bij het formuleren
van de risicobereidheid een goede balans wordt gevonden
tussen een technisch adequaat onderbouwde kwantificering
en kwalificering van de risicobereidheid enerzijds, waarbij
anderzijds oog moet worden gehouden voor de verschillende
kennisniveaus van de betrokken partijen.
Risicobereidheid van individuele deelnemers
Deelnemer 1
Deelnemer 2
Deelnemer 3
De risicobereidheid dient langs deze lijnen te worden vertaald.
Bij het vertalen is het van belang om een goed inzicht te
hebben in alle materiële risicosoorten, alsmede een inschatting
te maken van de impact die zij hebben op de verschillende
onderdelen van de risicobereidheid. Langs deze lijnen dient
een nadere uitwerking plaats te vinden. Hierbij wordt vaak
onderscheid gemaakt naar financiële en niet- financiële risico’s,
omdat de mate waarin de risicobereidheid gekwantificeerd kan
worden aanzienlijk verschilt.
Uw reeds bestaande beleidsdocumenten in dit kader vormen
voor ons het uitgangspunt. De uitgewerkte vertaling per
risicosoort en per pensioenonderdeel wordt gevalideerd
met de betreffende risico-eigenaren door intern toezicht,
de deelnemers- en pensioengerechtigdenraad en het
belanghebbendenorgaan en wordt gecommuniceerd naar de
individuele (gewezen) deelnemers en de werkgever via het
jaarverslag.
Communicatie over de wijze waarop de risicobereidheid is
ingebed in de missie, visie en strategie van het pensioenfonds
moet duidelijk en transparant zijn.
4
3 Stress testen
Ter ondersteuning van het risicobereidheidsproces is het
belangrijk om stress testen uit te voeren dat inzicht kan bieden
in het maximum aan risico capaciteit dat het pensioenfonds
en de (gewezen) deelnemer kunnen accepteren en hoe de
risicobereidheid zich hier toe verhoudt. Reverse stress testen
dienen te worden gebruikt om de grenzen van de risico
capaciteit helder te krijgen. Voor wat betreft het maximum
aan risico capaciteit van het pensioenfonds valt te denken
aan de reeds bestaande ALM-studies of continuïteitsanalyses
en toekomstige haalbaarheidstoetsen. Pensioenfondsbrede
stress testen kunnen uitgevoerd worden voor verschillende
onderdelen zoals de liquiditeitspositie, de reserves en de
dekkingsgraad. In navolging van het nieuwe Financiële
Toetsingskader waarin transparantie en communicatie over
de verdeling van financiële risico’s en de gevolgen voor de
koopkracht van het pensioen naar deelnemers verplicht gesteld
wordt, zullen stress testen van groot belang worden. Daardoor
kan aan de (gewezen) deelnemer inzicht worden gegeven in de
consequenties van de risicobereidheid voor de hoogte van het
pensioen.
Om de relatie tussen risicobereidheid en risico capaciteit te
verduidelijken, gebruiken wij het volgende overzicht:
Risico capaciteit
• Het maximum aan risico’s dat een
pensioenfonds kan accepteren, gegeven de
kapitaal- en liquiditeitspositie en eventuele
restricties uit hoofde van financiering c.q.
eisen door toezichthouders
Risico
capaciteit
Buffer
Risico bereidheid
• De mate waarin een organisatie bereid is
risico’s te accepteren bij het nastreven
van haar doelstellingen, binnen de grenzen
van de risico capaciteit
Risico
bereidheid
Buffer
• Het verschil tussen de risico capaciteit en
de risico bereidheid
• Bij het bepalen van de buffer dient rekening
te worden gehouden met extreme
omstandigheden en modelleringsfouten
Stress testen worden op twee niveaus uitgevoerd:
Pension value at risk
deel van het pensioen van de
• Hetworden
1 Opzet fase: in deze fase
stress testen gebruikt om
deelnemer dat aan risico bloot gesteld
staat
de opzet van de risicobereidheid
te ondersteunen en inzicht
in de risico capaciteit te verkrijgen. Dit omvat:
• Ontwerpen van verschillende stress testen en scenario’s
waaronder reverse stress testen om de onderliggende
zwakheden en potentiële risico’s te identificeren op
totaalniveau en op portefeuilleniveau.
• Validatie van scenario’s om te waarborgen dat de
actualiteit van de macro-economische omgeving
voldoende wordt meegenomen.
• Training van pensioenfondsbestuurders en
uitvoeringsorganisaties.
5
2 Verankeringsfase: in deze fase worden stress testen
gebruikt om het pensioenfonds te ondersteunen om binnen
de grenzen van de risicobereidheid te blijven. Dit omvat:
• Geïntegreerde stress testen op periodieke basis om de
potentiële performance van de pensioendoelstellingen
te challengen ten opzichte van de risicobereidheid
onder bepaalde scenario’s.
• Periodieke review van de geldigheid van scenario’s.
Het is belangrijk dat in scenario’s voldoende ‘stress’ is
opgenomen zodat rekening wordt gehouden met extreme doch
plausibele omstandigheden en dat zij periodiek geactualiseerd
worden zodat zij de juiste macro-economische omgeving
reflecteren. Het pensioenfondsbestuur dient periodiek inzicht
te hebben in de uitkomsten van de stress testen.
4
Verankering risicobereidheid in cultuur, gedrag en
kernwaarden van het pensioenfonds
Om het risicobereidheidsproces goed te verankeren is de
kwaliteit van de interne beheersomgeving essentieel. Dit
omvat een aantal elementen, zoals:
• De kwaliteit van de infrastructuur inzake de meting van
risico’s. Dit is van belang omdat daarmee een adequaat
inzicht in het feitelijk risicoprofiel wordt verkregen.
• De opzet van de managementinformatie. Dit betreft met
name de mate waarin daaruit het feitelijke risicoprofiel
eenduidig kan worden afgeleid en de wijze waarop
inzicht wordt verkregen hoe dit feitelijke risicoprofiel
zich verhoudt tot de vastgestelde risicobereidheid.
• De kwaliteit van de monitoring van de mate waarin het
feitelijk risicoprofiel zich verhoudt tot de vastgestelde
risicobereidheid. Dit betreft ook de wijze waarop met
afwijkingen wordt omgegaan en de daadwerkelijke
consequenties die men daaraan verbindt.
• De kwaliteit van het interne controle raamwerk.
Dit betreft het geheel van beheersmaatregelen die
getroffen zijn om geïdentificeerde risico’s te managen
en de wijze waarop deze maatregelen daadwerkelijk
worden uitgevoerd (de effectiviteit).
• De kwaliteit van de budget- en planningscyclus. Idealiter
zal de risicobereidheid invloed hebben op het budget- en
planningsproces dat jaarlijks wordt opgesteld, waarin de
doelstellingen voor het komende jaar zijn opgenomen.
Dit hoort binnen de kaders van de risicobereidheid
plaats te vinden.
• De kwaliteit van de IT-infrastructuur en data.
Dit betreft de algehele ondersteuning van het
risicomanagementproces, inclusief het monitoren van
de risicobereidheid.
Tenslotte zijn cultuur, gedrag en de kernwaarden van groot
belang. De kwaliteit daarvan zullen beslissend zijn of de
uitspraken inzake de risicobereidheid daadwerkelijk worden
nageleefd en impact hebben op de dagelijkse besluitvorming.
Aan dit aspect zal derhalve de nodige aandacht besteed
moeten worden.
Ernst & Young expertise
Ernst & Young Financial Services Risk bundelt specialistische
kennis in een geïntegreerd team dat werkzaam is op een
breed, internationaal terrein van financiële ondernemingen.
Wij hebben ervaring met het ondersteunen en begeleiden van
het opzetten en verankeren van risicobereidheid raamwerken
bij pensioenfondsen. Wij zijn gewend om het gehele plaatje op
relatief snelle wijze te doorzien.
Werken met ons geeft u toegang tot:
Specialistische kennis met toegang tot een internationaal
netwerk.
►► Snel en goed overzicht in de market practice
ontwikkelingen.
►► Diepgaande kennis van risicomanagement, risk and pension
fund governance, stress testing – en hoe het allemaal
samen komt om risicobereidheid te verankeren.
►►
Wilt u meer informatie over de wijze waarop wij u van dienst
kunnen zijn? Neem contact op met onze specialisten:
Nico Warmer
Partner
Telefoon:
Mobiel:
Fax:
E-mail:
088 407 1400
06 5315 7720
088 407 0981
[email protected]
Lizette Bruidegom
Senior manager
Telefoon:
088 407 1550
Mobiel:
06 2125 2264
Fax:
088 407 0981
E-mail:
[email protected]
“Loop voorop en wees verandering voor.”
6
Ernst & Young
Assurance | Tax | Transactions | Advisory
Over Ernst & Young
Ernst & Young is wereldwijd toonaangevend op het gebied van assurance, tax,
transactions en advisory. Juridische en notariële dienstverlening wordt in een
strategische alliantie met Ernst & Young Belastingadviseurs LLP verzorgd door Holland
Van Gijzen Advocaten en Notarissen LLP. Onze 152.000 mensen delen wereldwijd
dezelfde waarden en staan voor kwaliteit. Wij maken het verschil door onze mensen,
onze cliënten en de samenleving te helpen hun mogelijkheden optimaal te benutten.
Waar sprake is van Ernst & Young wordt de wereldwijde organisatie van lidfirma’s van
Ernst & Young Global Limited bedoeld, die elk een aparte rechtspersoon zijn. Ernst &
Young Global Limited is een UK company limited by guarantee en verleent zelf geen
diensten aan cliënten. Voor meer informatie over onze organisatie, kijk op www.ey.com
Ernst & Young Accountants LLP is een limited liability partnership naar het recht van
Engeland en Wales met registratienummer OC335596. Ernst & Young Accountants
LLP is statutair gevestigd te Lambeth Palace Road 1, London SE1 7EU, Verenigd
Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam,
Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer
24432939.
© 2012 Ernst & Young Accountants LLP.
Alle rechten voorbehouden.
www.ey.com/nl
NLDH1210