Het DNA van kip kan veel over de mens vertellen

Het DNA van kip kan veel over de mens vertellen
Trouw, 6 december 2004
AMSTERDAM - In het lab was ze maar een nummer -256- maar na vandaag is ze de beroemdste hen ter
wereld: haar genoom is in kaart gebracht. Daarmee is nummer 256 de eerste vogel én tevens het eerste
landbouwhuisdier waarvan de genetische streepjescode vrijwel compleet is afgelezen.
Daar kwamen 170 onderzoekers uit meer dan tien landen aan te pas, onder meer uit Wageningen. Ze presenteren hun kip
vandaag in het vakblad Nature en beloven dat haar DNA tal van geheimen kan ontsluieren. Over de evolutionaire gang van vogel
en zoogdier bijvoorbeeld, over de weerbaarheid tegen ziekten en over de ontwikkeling van ons eigen DNA. En wellicht vertelt het
genoom de boer iets over de route naar een nog productievere vlees- of legkip.
Nummer 256 leeft nog, en slijt haar laatste dagen in een Amerikaans laboratorium. Het is een bankiva hoen of rode boshoen, de
oerkip waar al onze gedomesticeerde kippen van afstammen. Voor de analyse is een hen genomen omdat die in tegenstelling tot
de haan beschikt over twee verschillende geslachtschromosomen. Het DNA van de kip, verspreid over 39 chromosomen, is in
totaal ongeveer 1 miljard bouwstenen lang, iets meer dan een derde van dat van de mens. En toch heeft de kip bijna evenveel
genen als de mens, ergens tussen de 20000 en 23000 stuks. Het kippengenoom huisvest blijkbaar minder functieloze
fragmenten, bekend als junk-DNA.
Een eerste vergelijking van het kippen- en mensengenoom leert dat zo’n zes procent van de DNA-volgorde bij mens en kip
vrijwel identiek is. Ongeveer 310 miljoen jaar geleden deelden vogels en zoogdieren gezamenlijke voorouders, om daarna elk een
eigen pad in te slaan. De overeenkomende resten DNA moeten dus de evolutionaire tand des tijds hebben doorstaan, wat erop
wijst dat ze van vitaal belang zijn.
Voor een deel bestaat dat identieke DNA uit gewone genen, voor een ander deel uit regelneven die de ontwikkeling sturen. Zo
kan de mens van de kip veel over zichzelf leren, door met het genoom in de hand de gebeurtenissen in het ei nauwgezet te
volgen.
Het is denkbaar dat we dan meer gaan begrijpen van aangeboren afwijkingen bij de mens. En als de kip ons toch doceert, dan
kan haar genoom mogelijk ook onthullen welke genen haar beschermen tegen ziektekiemen die zowel de mens als de kip kunnen
besmetten. Wellicht levert dat ooit iets op tegen griepvirussen.
Kip en mens mogen zich trouwens beide ‘genetisch correct’ noemen, omdat ogenschijnlijk duidelijke rassenverschillen noch bij
mensen noch bij kippen terug te vinden zijn in genetische variaties.
Hoe bont en variërend van pluimage ook, bij analyse van verscheidene kippenrassen konden de onderzoekers de variërende tooi
en andere kenmerken met geen mogelijkheid herleiden op duidelijke verschillen in het genoom.
Diezelfde conclusie hadden genetici in 2001 ook al over de mens getrokken.