14-HL0209 R19 geoVooralpen.indd

©Pieter Dirksz
©John Val
Vercors.
Beierse Vooralpen.
oceaan schoof onder de Adriatische plaat, die aan de zuidzijde van
de oceaan lag. Dit heet in geologische termen een subductiezone.
Door de continue noordwaartse beweging van de Adriatische plaat,
schoof ook het continentale deel van de Euraziatische plaat tegen de
Adriatische plaat. Omdat het continentale deel vele male dikker is
dan het oceanische deel, vond er geen subductie zone meer plaats
maar een continentale botsing tussen het Adriatische deel en de
Euraziatische plaat, in geologie-termen een continentale collisie.
Een deel van de Adriatische plaat is door deze collisie over de
Euraziatische plaat heen geschoven. Deze noordwaartse beweging
is tot zeker zesmiljoen jaar geleden actief geweest, waarna de
kracht is afgenomen. In die tijd is het grove reliëf van de Alpen
gevormd. De gletsjers en de ijskap uit de laatste ijstijd, zo’n 10.000
jaar geleden, hebben het meeste bijgedragen aan de huidige
topografie van de Alpen.
De Préalpes liggen daardoor bovenop het continentale deel van de
Euraziatische plaat. Dit gebied is in de loop van miljoenen jaren over
een afstand van ongeveer honderd kilometer verplaatst en heeft zijn
huidige plek gekregen gedurende het Oligoceen, zo’n 34 tot 23
miljoen jaar geleden. Het gesteente is verschillende keren gedeformeerd, omdat het bedolven is geweest tot een diepte van
ongeveer tien kilometer, tijdens het transport van zuid naar noord.
Tijdens deze zogeheten deformatiefases zijn de temperaturen
binnenin het gesteente opgelopen tot een maximum van 350oC.
De Préalpes bestaan tegenwoordig uit verschillende niet-aaneengesloten bergketens. De grootste daarvan zijn de Préalpes
Romandes Nappe en de Chablais Préalpes Nappe. Die liggen deels
in de Haute Savoie, het noordelijke stuk van Valais en in Berner
Oberland. Voornamelijk bestaan deze nappes uit kalkstenen
afkomstig uit de vroegere Piemontoceaan en het Briançonnais
microcontinent gelegen in de oceaan, die aanwezig waren van z’n
170 tot 85 miljoen jaar geleden.
INTERN EN EXTERN
In de west-Alpen ligt een breuk, de zogeheten Frontale Pennische
overschuiving*, en deze verdeelt de West-Alpen in twee geologische
gebieden, de externe en de interne Alpen. Ten noorden en ten
westen van de breuklijn liggen de externe Alpen; de Jura, Vercors,
Chartreuse, en het Mont Blanc massief horen daarbij. De Jura en de
Vercors zijn dus, geologisch gezien, geen Vooralpen zoals vaak
wordt gedacht maar een onderdeel van het externe deel van de
alpiene gordel. Het woord ‘extern’ betekent niet dat dit deel buiten
de Alpen valt, het is een verzamelnaam voor gebieden die hun
oorsprong hebben van de Euraziatische plaat die nu wel deel
uitmaken van de Alpen. Ten zuiden en ten oosten van de breuklijn
liggen de interne Alpen. Die bestaan onder meer uit het Monte Rosamassief en de Gran Paradiso, maar ook uit een losstaand gebied
gelegen ten noorden van de overschuiving dat de Préalpes genoemd
wordt. Dat zijn de echte Vooralpen, gelegen in Zwitserland en
Frankrijk. De miljoenen jaren oude kalksteen-massieven kun je van
de oostkant van het meer van Genève (Thonon) tot in oostZwitserland (Scuol) vinden. Dit gebied hoort bij het interne gedeelte
van de Alpen en bestaat uit de materialen van de Adriatische en
Euraziatische platen en uit overblijfselen van de bodem van een
oceaan, die ten zuid-oosten van de Alpen heeft gelegen.
PRÉALPES
De geologische Préalpes zijn ontstaan doordat de noordwaartse
beweging van de Adriatische plaat zover heeft doorgeduwd dat er
lagen over elkaar heen zijn geplooid en geschoven. Deze steenmassa’s die kilometers zijn verschoven zijn later door erosie los komen
te liggen van het andere interne Alpen gebied.
KLIMMEN
Waar kun je de Préalpes beklimmen? In Frankrijk bijvoorbeeld in een
klein klimgebied in Le Biot (Haute-Savoie), of in Bellevaux, in de
Chablais Préalpes Nappe. De Préalpes Romandes in Zwitserland kun
je bekijken tijdens het beklimmen van de Tour d’Aï, met routes tot
ongeveer 140 m en een Via Ferrata. Of je kunt ten noordoosten
hiervan op mooie kalk klimmen op het niet zo bekende maar heel
mooie Gastlosen-massief (22 tot 380 meter hoog) in Fribourg,
Zwitserland. Wandelend, kom je tijdens de GR96 door landschappen
die karakteristiek zijn voor de Préalpes in de Haute Savoie.
Met dank aan Prof. Dr. R.L.M. Vissers en Kalijn Peters ▲
Bronnen
• Universiteit Lausanne www-sst.unil.ch/research/prealps/index.htm
• Universiteit Leeds www.see.leeds.ac.uk/structure/alps/index.htm
• Trümphy R. et al., 1980: Geology of Switzerland a Guide-book Part
A, Wepf & Co. Publishers, Basel.
• Wissing, S.B. and Pfiffner, O.A., 2003: Numerical models for the
control of inherited basin geometries on structures and emplacement of the Klippen nappe (Swiss Prealps), Journal of Structural
Geology 25, 1213–1227
• GR 96; Deze route loopt van het meer van Geneve naar het meer van
Annecy. Meer informatie is te vinden op
www.montagnes.com/topoguid/r909.asp