Laten we vooral blijven beleggen

“Laten we vooral
blijven beleggen”
Marcel Zeelenberg
en Lans Bovenberg
over de rol van beleggen
in onze economie
Jaargang 12 - februari 2010
Uitgave van Corporate & Institutional Clients
Colofon
Redactie
Redactie
Michiel
Harmers, Pieter
Michiel Harmers,
Jansen,
Menso van
Pieter
Leeuwen,
Jansen,Moerman,
Gerard
Menso van
Maartje
Leeuwen,
Gerard Moerman,
Silvius,
Peter Ruesink
Maartje
Silvius, Wytze Verhagen
Ontwerp
Ontwerp design, Amsterdam
Vormplan
Vormplan design, Amsterdam
Drukwerkbegeleiding
Drukwerkbegeleiding
Centraal
Print Management,
Wael Elzinga,
Liselore
KooleLiselore Koole
Fotografie
Ben Verbeek, Den Haag
Oplage
1.500 exemplaren
Redactieadres
Postbus 70
2591 CB Den Haag
Telefoon (070) 344 72 09
E-mail [email protected]
Website www.aegon.nl
“Laten we vooral
blijven beleggen”
Interview economisch
psycholoog Marcel
Zeelenberg en econoom
Lans Bovenberg
Pagina 6
En verder:
Voorwoord
Pagina 3
Macro-economie, financiële markten en vooruitzichten
Pagina 4
Interview Marjon Brandenbarg
Pagina 10
onderhevig.
Auteursrechten voorbehouden.
Niets uit deze uitgave
mag zonder
Auteursrechten
voorbehouden.
schriftelijke
toestemming
de
Niets
uit deze
uitgave magvan
zonder
rechthebbenden
worden
schriftelijke toestemmingverveelvoudigd
van de
en/of
openbaar
gemaakt
door
middel
rechthebbenden worden verveelvoudigd
van druk,
fotografie,
microfilm
of
en/of
openbaar
gemaakt
door middel
anderszins.
Dit is ookmicrofilm
van toepassing
op
van
druk, fotografie,
of
de gehele ofDit
gedeeltelijke
bewerking. op
anderszins.
is ook van toepassing
de gehele of gedeeltelijke bewerking.
Korte nieuwsberichten
Pagina 11
Heeft u vragen?
Neem dan gerust contact op met één van onze account­managers:
Justin Boers (070) 344 75 96
Marjon Brandenbarg (070) 344 80 70
Rob van de Graaf (070) 344 83 62
Michiel Harmers (070) 344 58 85
Donné Hendrick (070) 344 51 28
Jean-Paul Schün (070) 344 49 87
Jasper Streefland (070) 344 72 68
Inhoudsopgave
AEGON Investment Management B.V.
is geregistreerd
bij de
Autoriteit B.V.
AEGON
Investment
Management
Financiële
Markten
(AFM).
is
geregistreerd
bij de
Autoriteit
Deze
informatie
is
met
zorg samen­Financiële Markten (AFM).
gesteld
en
er
is
naar
gestreefd
de Deze informatie is met zorg samen­
informatie
zo gestreefd
volledig mogelijk
gesteld
en juist
er isen
naar
de
te publiceren.
als
informatie
juistOnvolkomenheden
en zo volledig mogelijk
gevolg
van menselijke
vergissingen
te
publiceren.
Onvolkomenheden
als
kunnen
echter
voorkomen,
waardoor
gevolg van menselijke vergissingen
gegevens
en
calculaties
kunnen
kunnen echter voorkomen, waardoor
afwijken. Aan
de verstrekte
informatie
gegevens
en calculaties
kunnen
en berekende
waardes
kunnen
geen
afwijken.
Aan de
verstrekte
informatie
rechten
worden
ontleend.
Mochtgeen
u op
en
berekende
waardes
kunnen
basis
van
de
gegevens
verplichtingen
rechten worden ontleend. Mocht u op
met
financiële
consequenties
aan
willen
basis van de gegevens verplichtingen
gaan,
dan raden
wij u aan om aan
contact
met
financiële
consequenties
willen
op te nemen
met wij
uwufinancieel
adviseur.
gaan,
dan raden
aan om contact
De te
verstrekte
informatie
is aan adviseur.
wijziging
op
nemen met
uw financieel
onderhevig.
De verstrekte informatie is aan wijziging
Voorwoord
Geachte lezer,
Even weg van de dagelijks waan. De periode tussen kerst en oud en nieuw bood een perfecte
gelegenheid voor enige reflectie. Wat heeft het afgelopen jaar gebracht ? Wat verwachten we
van het komende jaar? Vergeleken met de situatie vorig jaar bevinden we ons op minder glad ijs,
al ben ik me er terdege van bewust dat het economisch herstel nog broos is.
Afgelopen november hebben wij tijdens het beleggingsseminar met elkaar van gedachten gewisseld
over de vooruitzichten voor de komende vijf jaar. Plezierig dat ik velen van u heb mogen begroeten.
De discussie over de lessen die wij uit deze crisis hebben getrokken, zetten we in dit nummer van
de Beleggingsvisie voort met een uitgebreid interview met Lans Bovenberg en Marcel Zeelenberg.
Beleggen dichter bij uw belevingswereld brengen. Dat streven wij na met de Beleggingsvisie, maar
ook met ons nieuwe initiatief AEGON Beleggings TV. Dit zijn slechts enkele van de initiatieven
die wij ook dit jaar nemen om uw partner in business te zijn. Want zoals Marjon Brandenbarg in
deze editie zegt: “Wij gaan voor een klant die meer dan ‘alleen maar’ tevreden is.” In deze woorden
kan ik mij uitstekend vinden.
Ik wens u veel leesplezier met deze Beleggingsvisie.
Jeroen de Munnik
Voorzitter managementteam
Corporate en Institutional Clients
4
4e kwartaal 2009
Macro-economie
Wereldeconomie
De economische activiteit liet een verdere verbetering
zien in het vierde kwartaal. In veel landen was de
economische groei al positief in het derde kwartaal,
maar verbeterde verder in het vierde kwartaal.
Het economisch herstel is echter nog kwetsbaar en
groei werd tot dusver vooral gedreven door een
voorraadherstel in de industriesector. De arbeids­
markt laat voorlopig nog een ander beeld zien.
Banen verdwenen in het vierde kwartaal nog steeds
en de werkloosheid bleef stijgen. Het is positief dat
er wel steeds meer tekenen van stabilisatie zichtbaar
werden.
Na een sterke versoepeling van het monetair beleid
eerder dit jaar hadden centrale banken een
Financiële markten
Aandelen
Wereldwijde aandelenmarkten kenden een goed
kwartaal. De aandelenmarkt werd ook stabieler; de
grote dagelijkse uitslagen van de afgelopen jaren
namen af.
De belangrijkste oorzaken van de positieve koers­
bewegingen waren het verbeterende economische
klimaat en de productiviteitsgroei bij het Amerikaanse
bedrijfsleven.
Verscheidene markten werden wel geconfronteerd met
bezorgdheid bij investeerders over de hoogte van de
staatsschuld. Vooral Griekenland en in mindere mate
Spanje en Ierland werden hiermee geconfronteerd.
Vastrentende Waarden
Alle belangrijke regio’s lieten een economisch herstel
zien. Met name in de Verenigde Staten verbeterde de
economie op nagenoeg alle terreinen. Ondanks het
herstel hebben centrale banken aangegeven het nog te
vroeg te vinden het ruime monetaire beleid terug te
draaien.
De achilleshiel van het herstel is de arbeidsmarkt.
Vooruitzichten
Aandelen
De vooruitzichten voor aandelen zijn licht positief.
We verwachten hogere bedrijfswinsten en een
verdere instroom in aandelenmarkten. Het herstel is
echter fragiel en zal sterk afhangen van het beleid
van centrale banken.
Voor met name emerging markets verwachten we een
positief resultaat door de betere macro-economische
uitgangspositie.
Vastrentende waarden
Voor begin volgend jaar verwachten we een verbete­
ring van de economische activiteit, een goede
interesse in aandelen- en bedrijfsobligatiemarkten en
een toenemend beroep van overheden en bedrijven
op de kapitaalmarkt.
Hierdoor zal de interesse voor staatsobligaties
afnemen en de rente een stijgende trend vertonen.
afwachtende houding aangenomen in het vierde
kwartaal, en benadrukten dat in de grote economieën
voorlopig rentes op een zeer laag niveau blijven.
Verenigde Staten
De economische groei is sterk hersteld in de
Verenigde Staten. De groei kwam in het derde
kwartaal uit op bijna 3% op jaarbasis. De indicatoren
wijzen erop dat in het vierde kwartaal de groei nog
verder is verbeterd.
Het begrotingsbeleid, het herstel van voorraden in
de industriesector en de stabilisatie op de huizen­
markt hebben in belangrijke mate bijgedragen aan
het herstel. Grotendeels zijn dit tijdelijke factoren.
Het consumenteninkomen bleef zwak door een
aanhoudende stijging van de werkloosheid, hetgeen
niet ongebruikelijk is in deze fase van de cyclus.
In zowel de Verenigde Staten als Europa blijft de
arbeidsmarkt zwak, waardoor de consumenten­
bestedingen beperkt blijven.
De twijfel over de houdbaarheid van het economische
herstel hield de rente binnen een nauwe bandbreedte.
De rentebeweging werd daarnaast beïnvloed door de
extra kapitaalvraag van overheden, de verwachte
exit-strategieën van centrale banken, de goede
perfor­mance van aandelen en bedrijfsobligaties en
verlagingen van de kredietwaardigheid van enkele
Europese landen.
Gedurende het kwartaal bewoog de Europese 10-jaars
staatsrente tussen de 3,12% en 3,39%.
Grondstoffen
Grondstoffenprijzen hebben in het vierde kwartaal
van 2009 een licht positief rendement opgeleverd.
De beleggingscategorie werd daarbij vooral onder­
steund door de verwachtingen op een economisch
herstel en een groei in de vraag vanuit de opkomende
landen. De vraag vanuit Amerika en Europa is nog
steeds ondermaats. Industriële metalen hebben de
Het monetaire en fiscale beleid zal accommoderend
blijven om het economisch herstel te ondersteunen.
Wel zullen centrale banken een begin maken met
het terugdraaien van de ruim beschikbare liquiditeit.
Ten aanzien van de waardering van obligaties, geven
onze berekeningen aan dat obligaties te duur zijn.
Ook technische indicatoren wijzen op een mogelijke
verdere rentestijging. Het marktsentiment zal
gedomineerd worden door een hoge kapitaalvraag
door overheden en een toegenomen risicobereidheid.
Onze huidige positionering is dan ook gericht op een
verdere stijging van de rente.
Grondstoffen
Onze verwachtingen voor grondstoffen zijn gematigd
positief. Veel grondstoffen zullen profiteren van de
aantrekkende economische groei in de komende
jaren. Echter, het is ook zo dat de voorraden voor
5
BELEGGINGSVISIE februari 2010
Het positieve nieuws vanuit de arbeidsmarkt is dat
het banenverlies langzaam vermindert.
Eurogebied
Ook in het eurogebied is de economische groei
hersteld. De Duitse economie liet al vanaf het
tweede kwartaal 2009 een positieve groei zijn en de
eurozone gemiddeld vanaf het derde kwartaal 2009.
De economische crisis is een test geweest voor
het eurogebied. Landen als Ierland, Spanje en
Griekenland zijn relatief zwaar getroffen. Dit heeft
tot zorgen geleid over de overheidsfinanciën.
Duitsland staat er daarentegen relatief goed voor.
In het vierde kwartaal heeft de Europese Centrale
Bank aangekondigd dat het langzaam begint met
afwikkelen van de extra liquiditeitsondersteuning,
grootste koersstijging laten zien, terwijl de energie­
gerela­teerde grondstoffen relatief de minste waarde
toevoegden.
Vastgoed
Afgelopen kwartaal steeg beursgenoteerd vastgoed
wereldwijd met ongeveer 5%. De verschillende regio’s
presteerden als volgt (zonder wisselkoers-effect):
Amerika +11%, Europa +2%, Azie +2%, Japan -1%.
De prijs­beweging op de vastgoedmarkt kwam in
het vierde kwartaal min of meer tot stilstand.
Het goede rendement is met name toe te schrijven
aan het herstel van de onderliggende economie.
Private Equity
Waarderingen van niet-beursgenoteerde private
equity deelnemingen waren gedurende het vierde
kwartaal stabiel. Beursgenoteerd private equity steeg
op kwartaalbasis licht, maar fluctueerde wel van
maand tot maand; een daling van 5,8% in oktober
werd meer dan gecompenseerd door een stijging van
in totaal 7,2% in november en december.
bijvoorbeeld ruwe olie en industriële metalen nog aan
de hoge kant zijn. De verwachte prijsstijgingen zullen
daarom in de eerste helft van 2010 beperkt blijven.
De edelmetalen doen het traditioneel goed bij lage
centrale bank rentes en een aantrekkende economie,
dus daar verwachten wij een lichte stijging.
De agrarische grondstoffen zijn moeilijk over één
kam te scheren, aangezien de situatie voor iedere
grondstof anders is. De prijzen zullen daarom ook
uiteen kunnen lopen.
Vastgoed
De vooruitzichten van vastgoed blijven tweeledig.
Vastgoed is aan de ene kant aantrekkelijk gewaar­
deerd, heeft een aantrekkelijk dividend­rendement en
is een goede inflatiehedge. Aan de andere kant is het
herstel fragiel en blijft de financiering voor
gestructureerde vastgoedvehikels lastig.
hoewel het monetaire beleid voorlopig nog
ondersteunend zal blijven.
Azië
In een groot deel van Azië herstelde de economie al
eerder dan in Europa en de Verenigde Staten. Vooral
in China bleef de groei sterk, waarvan landen in de
regio profiteerden.
Japan is zwaar getroffen door de recessie met een
productieverlies van 8,6%. Als netto exporteur werd
Japan geraakt door de terugval in de wereldhandel.
Het herstel van de wereldhandel zorgde er ook voor
dat groei weer snel terugkwam. Vanaf het tweede
kwartaal 2009 groeide de Japanse economie weer.
Ook in het vierde kwartaal is het economisch herstel
in Azië verder verbeterd.
Positief was een sterke stijging van het aantal bedrijven
dat naar de beurs ging (zgn “IPO’s”) in de Verenigde
Staten. Meer dan de helft van de 32 IPO’s waren aan
private equity gerelateerde transacties.
Hedge funds
In het vierde kwartaal van 2009 hebben hedge funds een
positief rendement behaald. Hedge funds kenden in deze
periode een gemiddeld rendement van zo’n 2%.
Hedge funds zijn gedurende dit kwartaal gemiddeld meer
risico gaan nemen. Dat komt onder andere tot uiting in
het feit dat hedge funds het aan hen toevertrouwde
vermogen voor een groter deel beleggen en dus iets
minder cash aanhouden.
De sector die het populairst is bij hedge funds is tech­­
nologie (IT). Het minst populair zijn industriële aandelen.
Hedge funds zijn op dit moment ook posi­tie­ver over
financiële aandelen. Dit is voor het eerst sinds een jaar,
in de periode ervoor hebben de meeste hedge funds op
een koersdaling van financiële aandelen gespeculeerd.
Private Equity
De vooruitzichten voor private equity zijn neutraal
tot licht positief. Een positieve invloed wordt verwacht
van een herstellend klimaat voor beursgangen,
herstellende bedrijfswinsten en meer beschikbaarheid
van financiering voor transacties. Een onzekere factor
blijft de ontwikkeling van de beurskoersen.
Hedge Funds
De verwachting is dat de financiële markten in 2010
rationeler zullen zijn dan de twee jaren ervoor, die
gekenmerkt werden door sterke correcties, eerst
neerwaarts en daarna in opwaartse richting.
De verwachting is dat hedge funds in dit klimaat
goed kunnen presteren door de nadruk te leggen
op fundamentele analyses en hierop aansluitende
strategieën
6
“Laten we vooral
blijven beleggen”
(Marcel Zeelenberg links, Lans Bovenberg rechts)
Aan het einde van crisisjaar 2009 lijken we de weg naar herstel te zijn ingeslagen. Gaan we ons
oude welvaartsniveau weer bereiken? Moeten we nog wel beleggen? En is verstand of gevoel
daarbij de beste leidraad? Beleggingsvisie vroeg het economisch psycholoog Marcel Zeelenberg
en econoom Lans Bovenberg, gastsprekers op het laatste beleggingsseminar van AEGON.
Beiden zijn hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg.
Hoe belangrijk is beleggen voor de economie?
(LB) “Als we willen groeien en innoveren, dan is beleggen essentieel. Mensen stellen hun geld
beschikbaar aan anderen, zodat die er nuttige investeringen mee kunnen doen. Dat leidt tot
economische groei, meer innovatie en een grotere welvaart voor ons allemaal. Laten we dus
vooral blijven beleggen.”
Van groei en vooruitgang was het afgelopen jaar toch weinig sprake?
(LB) “Soms gaan dingen ook mis. Dat is de prijs van een groeiende welvaart. Over het
algemeen, op de lange termijn, leidt beleggen tot groei. Maar dat gaat niet zonder risico’s.
We leven nu eenmaal niet in Disney Land.”
Is het rendement per definitie positief?
Opinie
(LB) “Op de lange termijn bijna altijd wel als je maar goed gespreid belegt, op de korte soms
niet. Mensen moeten een afweging maken tussen de grote kans op een goed lange-termijn
rendement en het feit dat je soms forse tegenvallers te verduren krijgt.”
Is die afweging in modellen te vatten? Heeft u als hoogleraar economie grip
op wat markten doen?
(LB) “Ik ben blij dat er een psycholoog naast me zit die daar meer over kan zeggen. Het is
heel belangrijk oog te houden voor het irrationele aspect. Dat heeft deze crisis ons duidelijk
laten zien. Er valt nog veel te ontdekken over hoe mensen reageren.”
7
BELEGGINGSVISIE februari 2010
Nu ook te zien op www.aegon.nl/beleggingstv
Zou u die reacties uiteindelijk ook kunnen
voorspellen?
(LB) “Dat zou mooi zijn. Maar we begrijpen de economie
en de samenleving minder goed dan we denken. Ook
dat is een les van deze crisis. Economen proberen van
alles te voorspellen, maar dat lukt niet altijd goed.”
Is beleggen zo’n psychologisch fenomeen?
(MZ) “In beleggingsgedrag zie je eigenlijk alle
menselijke aspecten terugkomen. Veel mensen zijn
bijvoorbeeld optimistisch van aard. Ze overschatten
hun eigen kunnen. Dat er aan beleggen risico’s zijn
verbonden, weten we allemaal. Toch hebben we op
de een of andere manier het idee dat die risico’s vooral
voor anderen gelden. Mensen houden te weinig
rekening met omgevingsfactoren, die natuurlijk ook
van grote invloed zijn.”
Ziet u verschillen tussen professionele en
particuliere beleggers?
(MZ) “Ook professionele beleggers zijn mensen.
En het aardige van mensen is dat ze een heel korte
tijdshorizon hebben. We leven bij de dag van vandaag.
Terwijl we met beleggen juist een lange tijdshorizon
moeten hebben. Toch werken ook professionele
beleggers met termijnen van een halfjaar. Daarop
worden ze zelfs afgerekend; zo is de beleggingswereld
ingericht. Professionele en individuele beleggers
vertonen daardoor dezelfde vertekeningen en fouten.”
Het afgelopen jaar regeerde de angst op de
beurzen. Hoe lang ijlt zoiets na?
(MZ) “Dat is de hamvraag. Net als de vraag of
beleggers en consumenten hun gedrag structureel
gaan veranderen. Ik geloof dat niet. Mensen zijn nu
voorzichtig, maar op een gegeven moment komen er
nieuwe kansen en wordt het toch weer interessant om
te beleggen. Vervolgens krijgen we ongetwijfeld
nieuwe bubbels in de markt. Het wordt pas riskant aan
het einde van zo’n bubbel, maar niemand weet
wanneer dat is.”
Irriteert u dat als wetenschapper?
(MZ) “Nee, juist niet eigenlijk. Hoe kan het dat mensen
wel die kansen kunnen grijpen, maar niet inzien
wanneer het te laat is? Dat is een uitdaging om te
onderzoeken.”
De Nederlandsche Bank tikte pensioen­
fondsen op de vingers omdat ze te veel
risico namen. Maar zij moeten pensioenen
betaalbaar houden. Wat is uw advies?
(LB) “Neem alleen risico waarvoor je wordt beloond en
zorg dat je er goed zicht op hebt. Dat was één van de
constateringen van DNB en misschien meer een
governance-probleem. Pensioenfondsen hebben niet
altijd genoeg zicht op wat de mensen die voor hun
werken aan het doen zijn. Realiseer je ook goed welke
risico’s voor jou het grootst zijn. In Nederland letten we
er vooral op dat de pensioenen in nominale termen niet
dalen. Terwijl inflatierisico’s misschien voor grotere
problemen kunnen zorgen. Tegenwoordig hanteren
veel pensioenfondsen een verwacht rendement van
zo’n 5 à 6 procent. Daarvoor moet je beleggen in de
reële economie. Niet alleen in de risicovrije titels, maar
ook in aandelen.”
Maar met aandelen hebben we toch een hoop
ellende gehad?
(LB) “Ja, maar pensioenfondsen zijn langetermijn­
beleggers. Als je over een jaar of twintig met pensioen
gaat en een gemiddelde pensioenuitkering krijgt over
dertig jaar, dan hoef je je niet zoveel zorgen te maken.
Daarmee moet je anders omgaan.”
Maakt u zich wel eens zorgen?
(MZ) “Niet over mijn pensioen, ik weet nog niet precies
wanneer ik stop met werken. Maar naast mijn pensioen
heb ik ook een beleggingshypotheek. Daarvoor zijn het
ook niet de beste tijden. Ik bescherm mezelf tegen
negatieve emoties door niet naar de actuele waarden
te kijken. Ik vertrouw erop dat beleggen over dertig jaar
sparen heeft verslagen.”
De economie lijkt zich te herstellen. Gaan we
het welvaartsniveau van voor de crisis weer
halen?
(LB) “Het lijkt me heel waarschijnlijk. We zijn nu zo’n
4 à 5 procent gedaald. Naar verwachting is de groei het
komende jaar zo’n 1,5 à 2 procent. Dat betekent dat we
in 2012 weer op ons oude welvaartsniveau zitten.”
Hebben we dan weer een nieuwe bubbel
gecreëerd?
(LB) “Ongetwijfeld zullen er in de toekomst weer
nieuwe bubbels komen, dat zit in de menselijke genen.
Maar het zullen andere bubbels zijn dan nu. Ik denk
dat we zeker iets geleerd hebben van deze laatste
bubbel. Banken zullen bijvoorbeeld anders omgaan
met allerlei verpakkingen van hypotheken. Maar als we
weer een tijdje stabiliteit hebben, dan zal weer andere
scheefgroei gaan ontstaan. Wanneer, dat kan ik u
helaas niet vertellen.”
Waren beleggingsproducten te ingewikkeld?
(LB) “Financiële producten waren voor consumenten
vaak te complex. Een van de opgaven voor de finan­
ciële sector is om producten te maken die mensen
beter begrijpen en er beter over te communiceren.”
Waaróm waren ze zo ingewikkeld?
(LB) “Ik denk omdat het innovatieve producten waren.
Die zijn zeker in eerste instantie vaak ondoorzichtig.
Helaas zie je in de praktijk dat juist mensen die het niet
Lees verder op pagina 8
8
ik het net als Marcel volledig in aandelen beleggen. Maar is het
voor mijn moeder, die over een paar maanden weer geld nodig
heeft, dan zou ik het niet in aandelen stoppen. Verder is het
natuurlijk belangrijk om zoveel mogelijk te diversifiëren. En dat
je het robuust doet, zeker als je voor de middellange termijn
belegt.”
Ik zie u twijfelen?
(MZ) “Diversificatie is een buffer tegen verlies, maar ook een
buffer tegen winst. Als je veel winst wilt maken, kun je met die
honderd euro het risico nemen een klapper te maken. Dan zou je
juist niet moeten diversifiëren. Dat is altijd de afweging. Neem ik
risico met de kans dat ik een grote opbrengst heb en het gevaar
van verlies? Of spreid ik mijn risico en hoop ik op een gestage,
kleine winst. Als ik privé honderd euro beleg, dan maak ik een
andere keus dan wanneer ik de pensioenen voor de universiteit
zou moeten beleggen. Dan zou ik bij Lans aankloppen en de
veiligste weg bewandelen.”
helemaal doorzien, worden opgezadeld met grote risico’s.
Toch zie ik dat als een nood­zakelijke prijs. Als we alles zouden
dichttimmeren met regels en dergelijke, dan zou er nooit
innovatie optreden.”
Nemen we de juiste route op weg naar herstel?
(LB) “Ik denk dat de overheden heel goed op deze crisis hebben
gereageerd met hun steun aan de financiële sector. Door het
begrotingstekort te laten oplopen, gaven ze een impuls aan de
economie en zorgden ze voor een hersteld vertrouwen.”
Maar dat willen we toch niet, een begrotings­tekort?
(LB) “Dat klopt. Maar zonder die steun was het begrotingstekort
meer opgelopen. Dan hadden over­heden nog minder belasting­
opbrengsten gehad. Het was de minst slechte optie. Straks gaan
we ervoor betalen. Maar als we de economie helemaal hadden
laten begaan, was het leed groter geweest.”
En van vertrouwen moeten we het hebben?
(MZ) “De nieuwe cijfers van het CPB zijn al bijgesteld in
vergelijking met september. Het ABP heeft besloten pensioenen
deels te indexeren. Dat zijn denk ik berichten die veel vertrouwen
wekken. Dan koop je in de kerstvakantie misschien toch maar
die nieuwe koelkast. Het vertrouwen en de economie, dat zijn
we uiteindelijk met z’n allen.”
Als ik u allebei honderd euro zou geven,
wat zou u dan met dat geld doen?
(MZ) “Mijn honderd euro zou vanavond naar de kerstborrel met
collega’s gaan.”
Ik doelde meer op sparen of beleggen?
(MZ) “Meteen beleggen. In aandelen. Volgens mij is
dit het moment.”
Is dat een gevoelskwestie?
(MZ) “De vraag is natuurlijk altijd: kan het nog lager, kan het
nog slechter. Ik heb de hoop dat we nu op de weg terug zitten.
Daarom lijkt het me een goed moment om in te stappen.
Honderd euro doet natuurlijk niet veel. Maar waarom niet?”
(LB) “Het ligt eraan wat je doelstelling is met die honderd euro.
Is het voor mijn eigen pensioen, over een jaar of twintig, dan zou
KORT NIEUWS
AEGON Beleggings TV
van start
Eind 2009 is AEGON Beleggings TV gelanceerd, het digitale
zusje van dit magazine. In korte reportages geven we
commentaar op de aandelenmarkten, volgen we ontwikke­
lingen in de economie en laten we zien wat AEGON aan
beleggingskennis in huis heeft.
AEGON is een grote, stabiele en prijswinnende vermogens­
beheerder. Maar volgens Alexander Kuipers, woordvoerder
van AEGON Nederland, is het probleem dat buiten onze
beleggende klanten vrijwel niemand dat weet. “En áls
mensen het al weten, hebben we last van het vooroordeel
dat verzekeraars niet zouden kunnen beleggen. Aan die
onbekendheid en aan die vooroordelen gaan we met
AEGON Beleggings TV wat doen.”
Alle informatie bij elkaar
Het nieuwe medium is te vinden op www.aegon.nl/
beleggingstv. “Je zult AEGON Beleggings TV aantreffen
in een internetomgeving waarin we alle andere informatie
over beleggen bij AEGON hebben verzameld.” Van die
internetpagina is er een versie voor particuliere beleggers
en voor de zakelijke klanten. “Het is de perfecte aanvulling
op Beleggingsvisie. Het blad is voor de langere achtergrond­
artikelen. AEGON Beleggings TV is voor de korte, actuele
berichten en heel belangrijk: we tonen kijkers een exclusief
kijkje in onze keuken. Dat is een interessant verschil met alle
commentaren van de zijlijn die de traditionele beursmedia
bieden.”
Weet u een leuk onderwerp voor een aflevering van AEGON
Beleggings TV? Hoofdredacteur Alexander Kuipers ziet uw
e-mail met plezier tegemoet: [email protected]
9
BELEGGINGSVISIE februari 2010
Ons doel is
pensioenen
voor iedereen
begrijpelijk
te maken
Als geen ander kent u de misverstanden en het onbegrip
rond pensioenen. Vaak vinden mensen het zo ingewikkeld
dat ze eigenlijk niet eens weten wat ze moeten vragen.
Om ervoor te zorgen dat mensen beter voor hun financiële
toekomst kunnen zorgen en bewuster financiële keuzes kunnen
maken, zullen we eerst de meest gebruikte pensioentermen
moeten uitleggen. Dat doen we in filmpjes op TV en op een
speciaal AEGON/youtube kanaal.
U weet welke vragen er leven en u weet misschien ook wel
de meest eenvoudige en duidelijke manier om die te beant­
woorden en uit te leggen. In een filmpje, liefst aan de hand van
een voorbeeld, binnen 30 seconden. Het beste filmpje wordt
beloond door uitgezonden te worden als TV commercial.
Met uw eigen naam en firmanaam. Op aegon.nl/pensioen
en op youtube.com/aegonnederland kunt u de filmpjes
zien en meer lezen.
We hebben verschillende experts gevraagd om op een beelden­
de manier, in 30 seconden tijd, een pensioenterm uit te leggen.
En datzelfde vragen we ook aan u.
We hopen van u te horen, of beter gezegd,
we hopen u te zien.
Eerlijk over later
10
Een duidelijk verhaal in
een complexe wereld
Marjon Brandenbarg over het voorzichtige herstel in 2009 en haar uitdagingen
voor 2010
“De kredietcrisis. Dat was 2008. De markt was lam­geslagen en pensioen­
fondsen hadden te kampen met dalende dekkingsgraden. Voor ons was
dat hard werken bij een slecht rendement. Een lastige tijd. Sinds maart
2009 gaat het gelukkig beter, hoe raar dat ook klinkt in een tijd van
economische crisis. De dekkings­graden gaan omhoog, het rendement
stijgt. Onze klanten hebben meer mogelijkheden voor hun beleggings­
beleid en dat houdt het werk voor ons leuk en spannend.”
Interview
Meedenken met de klant
Marjon Brandenbarg werkt voor AEGON
Corporate & Institutional Clients. Zij is de
manager van een team van zes account­
managers. Samen met ‘haar mannen’
gaat zij voor een klant die meer dan
‘alleen maar’ tevreden is.
Wie is Marjon Brandenbarg?
• w
erkervaring | ‘Ongelooflijk, ik ga al bijna
25 jaar als AEGON-medewerker door het leven’
• hobby | ‘Daar heb ik helaas geen tijd voor’
• sport | ‘30 kilometer hardlopen per week,
dat is noodzaak naast mijn drukke baan’
• kinderen | ‘van 14, 16 en 17. Mijn man coacht
hun hockeyspel, ik kijk toe als trotse moeder’
• overwerk | ‘wel eens op zondag, maar nooit op
zaterdag. Dan doe ik boodschappen!’
“In mijn werk is één vraag essentieel: hoe gaat het met de klant? Ik kom
overal, bij heel verschillende bedrijven. Productie, detailhandel, dienst­
verlening. Ik luister naar de verhalen en ga dan samen met mijn team op
zoek naar de beste oplossing. Daar geniet ik van. Met de beurs – en dus
met de pensioenen – gaat het beter. Toch hebben veel klanten het nu juist
moeilijker dan ooit: slinkende orderportefeuilles, gedwongen ontslagen.
De pensioenlasten drukken de winst nog eens extra. Het is dan ook geen
wonder dat de aandacht uitgaat naar een efficiënte regeling, met een goed
rendement bij een acceptabel risico. Uiteindelijk gaat het de klant immers
om een zo hoog mogelijk rende­ment om zo zijn werknemers een goed
pensioen te kunnen geven. Dat lukt ons: AEGON verslaat de benchmark.”
Teamwork
“Werken met een goed team is heerlijk. Mijn zes medewerkers zijn leer­­­gierige en professionele mannen. Sportief ook, er zit zelfs een marathon­
loper bij. We hebben heel verschillende achtergronden en niemand
schroomt om de ander om raad te vragen. Zo houden we elkaar scherp
en weten we wat er speelt bij alle klanten.”
“Mijn team streeft naar meer dan ‘alleen maar’ tevreden klanten. Wij willen
verder gaan, voor een loyale klant. Een klant die ons trouw blijft, in vooren tegenspoed. Dat lukt ons door alert te zijn en snel te reageren. Dat kan
alleen als het hele team elkaar aanvult en iedereen op elkaar kan rekenen.
Gelukkig heb ik zo’n team.”
Duidelijk verhaal
“Service, deskundigheid, meedenken. Beleggen, het is een ingewikkelde
materie. Het toezicht verandert voortdurend en de wetgeving is complex.
Onze klanten zien soms door de bomen het bos niet meer. Het is onze
taak om alles op een duidelijke en begrijpelijke manier uit te leggen, dat
is onze grote uitdaging voor 2010.”
Loyale klanten, die willen
we en daar werken we hard
voor
11
BELEGGINGSVISIE februari 2010
KORT NIEUWS
KORT NIEUWS
Goed jaar voor
AEGON-fondsen
Pensioenfonds,
blijf bij de tijd.
2009 is een jaar van herstel geweest op de financiële markten.
Het vertrouwen kwam in 2009 weer terug. De eco­nomie
bereikte een dieptepunt in het tweede kwartaal van 2009,
maar financiële markten liepen daar al eerder op vooruit.
Het streven van pensioenfondsen om op de lange termijn
waardevaste pensioenen uit te keren zorgt voor een
spannings­veld met het op korte termijn zekerstellen van
de nominale verplichtingen. Kortetermijndenken heeft
aan invloed gewonnen door de invoering van de markt­
waardering in de pensioenwetgeving (nFTK). De afdeling
Investment Solutions van AEGON Asset Management
onderzocht de invloed van de gekozen tijdshorizon op de
optimale beleggingsmix.
Veel fondsen lieten over 2009 een positief rendement zien.
Hieronder ziet u de beleggingsresultaten van de grootste
fondsen van de belangrijkste beleggingscategorieën en
het mixfonds SAF 80/20. Het SAF 80/20 mixfonds had een
rendement van 14% in 2009. Aandelen stegen in dezelfde
periode met 30%, staats­obligaties hadden een rendement
van 3% en het credit fonds kende een zeer sterk herstel
met een rendement van 23%.
Het Global TAA fonds boekte een resultaat van 54%. SAF
Mix 80-20 long duration versloeg de benchmark met 0,39%.
Het Tactical Interest Rate Overlay fonds, het Euro AAA bond
fonds en het Europese credit fonds presteerden eveneens
beter dan de benchmark. Ook andere fondsen, niet genoemd
in onderstaand overzicht, kenden een zeer goed jaar.
Zoals het ABS fonds (+10% t.o.v. de benchmark), equity
pool Emerging Asia (+4,8%) en het Global High Yield fonds
(0,8%) deden het beter dan de benchmark.
Performance cijfers 2009 in procenten*
na kosten
Fonds
Performance Benchmark
Verschil
AEGON European
Credit Fund
AEGON Euro AAA
Bond Fund
AEGON Tactical
Interest Rate
Overlay
AEGON World
Equity Fund
SAF Mix 80-20
Long duration
AEGON Global
TAA + Fund
22,9
15,7
6,2
2,9
2,9
0,05
7,3
3,4
3,8
29,6
30,4
-0,7
13,8
13,4
0,4
54,1
2,9
49,8
OPROEP
SAF-dag 2010
Voor onze klanten die beleggen in de SAF-fondsen vindt op dinsdag­
middag 23 maart de SAF-dag 2010 plaats. Dit jaar verwelkomen wij u
graag bij Van der Valk in Nootdorp. Traditiegetrouw blikken wij tijdens
de SAF-dag terug op de resultaten van de verschillende beleggings­
categorieën die in de SAF-fondsen vertegenwoordigd zijn. Maar ook
gaan wij nader in op de vragen die leven over de vorig jaar geïntro­
duceerde SAF-Upgrade. Aan de invulling van het programma wordt
momenteel gewerkt. Meer informatie over het programma en de
aanmeldprocedure leest u in de uitnodigingsbrief die u in de tweede
week van februari ontvangt.
Over een periode van januari 1980 tot juli 2009 is gekeken
naar de rendement- en risicomaatstaven voor kort- en
langlopende staatsobligaties, kort- en langlopende inflatieobligaties, bedrijfsobligaties, aandelen, grondstoffen en
indirect vastgoed. Gezien de korte historie zijn beleggings­
categorieën als hedge funds en private equity buiten
beschouwing gelaten.
Volgens Erica Slagter, consultant investment solutions bij
AEGON Asset Management, is de invloed van de beleggings­
horizon groot. “Wat op korte termijn optimaal is, is niet
optimaal op lange termijn, en andersom. Grootste verschillen
betreffen hierbij de verhouding tussen vastrentende en
zakelijke waarden (meer zakelijke waarden bij langere
horizon) en de mate van risico-afdekking. Zo zal bij een
korte beleggingshorizon het grootste deel in langlopende
obligaties worden belegd om het renterisico af te dekken.
Bij een langere horizon is het afdekken van het renterisico
minder belangrijk en kan meer in korter lopende bedrijfs­
obligaties belegd worden. Bij zakelijke waarden daarentegen
is de verdeling redelijk onafhankelijk van de horizon.”
De indexatie-ambitie heeft nauwelijks effect op de
verhouding tussen vastrentende- en zakelijke waarden,
aldus Slagter. “Voor een risicomijdend pensioenfonds blijft
de verhouding van 90% vastrentende waarden en 10%
zakelijke waarden gehandhaafd. Wel wijzigt de verdeling
binnen de vastrentende waarden aanzienlijk. In plaats van
langlopende staatsobligaties zal juist nu in langlopende
inflatie-obligaties worden belegd om niet alleen het
renterisico maar ook het inflatierisico af te dekken.”
Naast de beleggingshorizon hangt de optimale beleggingsmix
ook af van de hoeveelheid risico die een pensioenfonds wil
lopen (de risicohouding) en kan lopen. “Een pensioenfonds
dat bereid is meer risico te lopen, zal minder risico afdekken
en meer naar zakelijke waarden alloceren. Een pensioen­
fonds dat voldoende buffers heeft opgebouwd om korte
termijn verliezen op te vangen of dat de pensioenrechten
heeft verzekerd bij een verzekeraar kan meer sturen op
lange termijn doelstellingen.”
C 30094 a/038605