210.321_08_12 ~ Operatie bij eierstokkanker

Operatie bij eierstokkanker
Debulking
Afdeling gynaecologie en verloskunde
Inleiding
U wordt binnenkort in ons ziekenhuis opgenomen voor een
operatie omdat bij u eierstokkanker is vastgesteld of het
vermoeden bestaat dat u eierstokkanker heeft. Deze
informatiefolder geeft uitleg over het ziektebeeld, de operatie en
de nazorg. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen dan
kunt u ze aan uw behandelend arts stellen.
In het kort
Kanker van de eierstokken gaat uit van het weefsel van de
eierstok. De behandeling bestaat meestal uit een combinatie
van een operatie en chemotherapie.
Vergrootte eierstok
Wat is eierstokkanker en bij wie komt het voor?
Eierstokkanker is een kwaadaardige aandoening die uitgaat
van het weefsel van de eierstok.
Kankercellen kunnen losraken en in de buikholte terechtkomen,
waar ze door het buikvocht worden versleept. Zo kunnen er
uitzaaiingen ontstaan in de lymfklieren, in de buikholte, bij het
middenrif en eventueel in de longen. Ook kan door de
uitzaaiingen het buikvlies extra vocht aanmaken, dat zich in de
buik ophoopt (ascites). Door ophoping van dit vocht kan de buik
dikker en meer gespannen aanvoelen.
In de westerse wereld komt eierstokkanker voor bij ongeveer 15
op de 100.000 vrouwen; in Nederland bij ongeveer 1100
vrouwen per jaar. De ziekte komt vaker voor bij oudere
vrouwen: de gemiddelde leeftijd is 70 jaar.
1
Eierstokkanker kan ook voorkomen als onderdeel van erfelijke
borst- en eierstokkanker. Als er sprake is van erfelijkheid dan
komt de ziekte vaker op jongere leeftijd voor (onder de 50 jaar).
Hierbij kan er sprake zijn van een erfelijke afwijking in bepaalde
genen (BRCA1- of BRCA2-gen). Bij ongeveer 5-10 procent van
de vrouwen met eierstokkanker speelt erfelijkheid als oorzaak
een rol.
Hoe ontstaat eierstokkanker?
Over het ontstaan van eierstokkanker is weinig bekend. Er zijn
studies die aangeven dat de kans op eierstokkanker
samenhangt met het aantal eisprongen dat een vrouw in haar
leven gehad heeft: hoe minder eisprongen, des te kleiner
waarschijnlijk de kans op eierstokkanker.
Uitzaaiingen bij eierstokkanker
Eierstokkanker kan zich op verschillende manieren uitbreiden:
• door directe doorgroei in naburige organen
• door loslatende cellen die in de buikholte terechtkomen
• door de lymfevaten
Is de kanker alleen aanwezig in één of in beide eierstokken en
in het buikvocht, dan gaat het om een laag stadium. Als er
sprake is van uitbreiding van de ziekte in of buiten de buik
spreekt men van een hoog stadium.
Wat zijn de klachten bij eierstokkanker?
Eierstokkanker geeft vaak pas laat klachten. Meestal zijn er
zelfs helemaal geen klachten, zeker niet in een vroeg stadium.
Pas als de eierstok groter wordt of als er vocht in de buikholte
ontstaat, kan het gevoel ontstaan dat de buik steeds dikker
wordt, dat er iets in de buik zit of treden er vage maag- of
darmklachten op. Een enkele keer kan de eierstok om zijn
eigen as draaien (torsie) en zo acute buikpijn veroorzaken. Ook
treedt er soms onregelmatig bloedverlies op.
2
Onderzoek bij eierstokkanker
Om na te gaan of er sprake is van eierstokkanker kunnen
verschillende onderzoeken worden verricht:
• algemeen lichamelijk onderzoek
• gynaecologisch onderzoek
• inwendige en/of uitwendige echoscopie
• bloedonderzoek (bepaling van tumormerkstoffen bijvoorbeeld
CA 125)
• aanvullend radiologisch onderzoek: CT- of MRI-scan
• kijkbuisonderzoek (laparoscopie) en het afnemen van
weefsel
De behandeling van eierstokkanker
De behandeling van eierstokkanker bestaat uit een operatie. Bij
uitzaaiingen volgt chemotherapie. Afhankelijk van de situatie is
het ook mogelijk dat wordt voorgesteld eerst te starten met
chemotherapie gevolgd door een operatie.
Er zijn verschillende soorten operaties.
Debulking
Deze operatie omvat in ieder geval het verwijderen van beide
eierstokken. Afhankelijk van de gevonden afwijkingen wordt er
meer weefsel verwijderd bij de ingreep. Bij deze zogenaamde
debulking wordt ernaar gestreefd om al het afwijkende weefsel
te verwijderen. Hierbij kan het nodig zijn een gedeelte van de
darm te verwijderen en een stoma aan te leggen. Als er sprake
is van een zeer vroeg stadium en u nog zwanger wilt worden,
kan de gynaecoloog besluiten om de gezonde eierstok te laten
zitten. Bespreek dit met uw arts.
Stadiëringsoperatie: het bepalen van het stadium van de ziekte
Voor de behandeling van eierstokkanker is het van belang om
te weten in welk stadium de ziekte zich bevindt. Is echt alleen
één eierstok aangetast, dan is de behandeling klaar na de
operatie.
Is de kanker mogelijk uitgezaaid of bestaat het vermoeden
daarop al voor de operatie, dan volgt een stadiëringoperatie. De
gynaecoloog verwijdert dan niet alleen de eierstokken en de
3
baarmoeder, maar bekijkt alle gebieden in de buikholte waar
eierstokkanker uitgezaaid is of zou
kunnen zijn, bijvoorbeeld het vetschort in de buik, de lever, het
middenrif en de lymfklieren. Van deze gebieden worden stukjes
weefsel (biopten) afgenomen voor microscopisch onderzoek.
Ook het buikvocht wordt microscopisch onderzocht.
Het afnemen van deze biopten heeft geen nadelige gevolgen
voor u.
Chemotherapie
Na de operatie kan er nog aanvullende behandeling met
chemotherapie moeten volgen. Chemotherapie bij
eierstokkanker bestaat meestal uit zes kuren van twee
verschillende medicijnen met een tussen liggende tijd van drie
weken.
De volgorde van opereren en chemotherapie hangt af van uw
individuele situatie. Soms stelt de gynaecoloog in
samenwerking met de internist-oncoloog voor om eerst te
starten met chemotherapie en daarna de operatie te verrichten.
Bezoek POS (Pre operatieve screening)
Voor elke geplande operatie onderzoeken we uw
gezondheidstoestand. In de periode voor de operatie bezoekt u
daarom de afdeling POS (pre operatieve screening). U heeft
hiervoor een afspraak meegekregen. Op de POS heeft u ook
een gesprek met de anesthesioloog of anesthesiemedewerker.
U kunt dan uw vragen stellen over narcose en de ruggeprik.
Voor de opname
De dag voor uw opname neemt een verpleegkundige tussen
13.30 en 15.00 uur telefonisch contact met u op om een kort
opnamegesprek met u te voeren. We willen u dan nog enkele
vragen stellen maar u vooral de mogelijkheid geven om zelf
vragen te stellen.
Op de afgesproken dag en tijd meldt u zich aan de balie van
afdeling 118, in het Vrouw Moeder Kind-centrum van het
Máxima Medisch Centrum locatie Veldhoven.
4
De operatie
Op de dag van de operatie moet u vanaf 24.00 uur nuchter zijn,
dit houdt in dat u niet mag eten, drinken en roken.
De dag van de operatie kunt u zich gewoon wassen of
douchen. U krijgt speciale operatiekleding van het ziekenhuis
aan. U krijgt voorafgaand aan de operatie, indien de
anesthesist dit heeft afgesproken, nog prémedicatie, dit is een
pijnstiller en mogelijk een tabletje zodat u beter kunt
ontspannen. De verpleegkundige brengt u met bed naar de
operatiekamer. Via een infuus wordt het narcosemiddel
toegediend. U valt in slaap en merkt niets meer tot u na de
operatie wakker wordt.
Bij de operatie maakt de gynaecoloog een snede in de buik
vanaf het schaambeen tot boven de navel. Daarna worden in
principe de eierstokken, de eileiders, de baarmoeder, het
vetschort en de lymfeklieren weggenomen. Als de gynaecoloog
het nodig acht, zullen stukjes weefsel (biopten) worden
weggenomen voor onderzoek. De gehele operatie duurt
gemiddeld 3 tot 4 uur. Na de operatie gaat u naar de
uitslaapkamer en vervolgens weer terug naar de afdeling.
5
Na de operatie
U heeft na de operatie een infuus voor toediening van vocht en
eventueel medicatie, een urinekatheter en soms een slangetje
in de rug voor pijnbestrijding (epiduraalkatheter). Mogelijk heeft
u een wonddrain om wondvocht af te laten lopen en soms een
maagsonde om maagsappen af te laten lopen.
Door de operatie zullen de darmen tijdelijk niet helemaal goed
functioneren. Afhankelijk van de snelheid waarmee de darmen
zich herstellen en de ontlasting op gang komt, kunt u meer
gaan eten en kunnen het infuus en de maagsonde verwijderd
worden. Dit is ook afhankelijk van of u wel of geen stoma heeft
gekregen. Na de operatie krijgt u ook dagelijks een spuitje om
trombose te voorkomen. De wonddrain wordt enkele dagen na
de operatie verwijderd wanneer er geen wondvocht meer
afloopt.
U mag, als u dat kunt, vanaf de eerste dag na de operatie uit
bed. De eerste dagen zult u gedeeltelijk afhankelijk zijn van de
verpleegkundige, die zal u helpen met de lichamelijke
verzorging en het uit bed gaan. De blaaskatheter wordt
verwijderd als u weer naar het toilet kan komen. Om de pijn
tegen te gaan krijgt u medicijnen.
Hechtingen
Bij het dichthechten van de wond wordt doorgaans materiaal
gebruikt dat vanzelf oplost .
Andere hechtingen of nietjes verwijdert men meestal na één
week. U krijgt hiervoor een afspraak mee bij ontslag, indien de
hechtingen dan nog niet verwijderd zijn.
Opnameduur
De opname duurt gemiddeld 7 dagen.
6
Ontslagregels na de operatie
• na 1 week mag u licht huishoudelijk werk verrichten
• na 6 weken mogen de normale taken hervat worden
• niet zwaar tillen, langdurig bukken en langdurig gehurkt zitten
• 6 weken geen gemeenschap
Mogelijke bijwerkingen en complicaties van de behandeling
De belangrijkste complicaties na de operatie kunnen zijn:
stoornissen in de wondgenezing, het niet op gang komen van
de darmen, blaasontsteking, wondinfectie en nabloeding. Deze
complicaties zijn over het algemeen goed te behandelen maar
kunnen het genezingsproces iets vertragen.
Vroege gevolgen
De operatie en de chemotherapie zijn uitgebreide en
ingrijpende behandelingen. Daarbij komen vaak vermoeidheid
en maag- of darmklachten voor. Veel klachten zijn afhankelijk
van de uitgebreidheid van de operatie.
Het verwijderen van de eierstokken leidt tot de overgang met
mogelijk de daarbij horende klachten, zoals opvliegers.
Chemotherapie veroorzaakt vaak tijdelijke kaalheid en
onderdrukking van het beenmerg, waardoor u bloedarmoede en
(tijdelijk) verminderde weerstand tegen infecties kunt hebben.
Bespreek uw klachten met de gynaecoloog.
Late gevolgen
Na de operatie begint voor u, met het ontslag uit het ziekenhuis,
de periode van herstel, eventuele nabehandeling en
verwerking.
Het herstel kan misschien lang duren. U moet echter niet
vergeten dat u in korte tijd lichamelijk en emotioneel veel te
verwerken hebt gekregen. Dit kan ook met zich meebrengen
dat u zich verdrietig voelt.
Ook verschijnselen zoals vermoeidheid, soms onverklaarbaar,
komen bij vrouwen na behandeling van gynaecologische
kanker vaak voor. Als u last hebt van negatieve gevoelens of
vermoeidheid praat er dan over (bijvoorbeeld met uw arts).
7
Als gevolg van de operatie kan de seksualiteitsbeleving
veranderd zijn. Dit kan van vrouw tot vrouw verschillen. Het is
belangrijk om hierover te praten, niet alleen met uw partner,
maar ook met uw huisarts of behandelend arts. Met hen kunt u
dan zoeken naar oplossingen voor uw moeilijkheden.
Kans op genezing
Alleen bij een behandeling in een vroeg stadium van de ziekte
bestaat een goede kans op genezing. In een verder gevorderd
stadium is de levensverwachting beduidend minder gunstig. Vijf
jaar na de behandeling van eierstokkanker in een verder
gevorderd stadium leeft gemiddeld nog ongeveer 35% van de
vrouwen. Vrouwen bij wie alle zichtbare uitzaaiingen kunnen
worden verwijderd, hebben een gunstigere levensverwachting:
na vijf jaar is 60 tot 70 procent van hen nog in leven.
Controles
De eerste 2 jaar na de behandeling voor eierstokkanker zult u
om de drie maanden voor controle bij de gynaecoloog en/of
oncoloog komen. De arts zal inwendig onderzoek verrichten en
soms een uitstrijkje afnemen. Vaak wordt ook bloedonderzoek
verricht en zo nodig echoscopisch of aanvullend radiologisch
onderzoek. Vanaf het derde jaar worden de controles minder en
na vijf jaar worden de controles afgerond.
Lotgenotencontact
Omdat het hele verwerkingsproces van een ziekte als kanker
lange tijd kan duren, leidt dit soms tot onbegrip van naasten.
Ook daarom vinden vrouwen het prettig om na korte of langere
tijd eens met lotgenoten te praten over dingen die hen bezig
houden.
U kunt hiervoor terecht bij Stichting “OLIJF”. Stichting Olijf is
een netwerk van en voor vrouwen die gynaecologische kanker
hebben (gehad). Dit betekent dat vrouwen met kanker aan
baarmoeder(hals), eierstokken, vulva of vagina bij deze
stichting terecht kunnen voor contact met medepatiënten. De
stichting is opgericht in 1986. Over het hele land verspreid zijn
8
vrouwen, allen zelf (ex)-patiënt, bereikbaar voor telefonisch
contact.
Folders
Hieronder volgt een overzicht van folders die u een goed inzicht
kunnen geven in de ziekte en het genezingsproces. Deze
folders zijn te vinden op bijgaande websites.
•
•
•
•
•
•
•
•
Vermoeidheid na kanker:
www.kwfkankerbestrijding.nl
Verder leven met kanker
www.kwfkankerbestrijding.nl
Voeding bij kanker
www.kwfkankerbestrijding.nl
Kanker….en hoe moet het nu verder met mijn kinderen:
www.kwfkankerbestrijding.nl
Kanker in de familie, is het erfelijk?
www.kwfkankerbestrijding.nl
Kanker…als je weet dat je niet meer beter wordt:
www.kwfkankerbestrijding.nl
Pijnbestrijding bij kanker
www.kwfkankerbestrijding.nl
Folder van Nederlandse Stomavereniging “Harry Bacon”
www.stomavereniging.nl
9
Heeft u vragen?
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neem dan
tijdens kantooruren contact op met de polikliniek gynaecologie
via telefoonnummer (040) 888 83 80.
Handige adressen
Informatie Centrum Gynaecologie (ICG)
Oude Boteringestraat 60
9712 GM Groningen
Tel 050-3135646
www.icgynaecologie.nl
Stichting Olijf
Postbus 1478, 1000 BL Amsterdam
Telefoon 033 - 463 32 99
www.kankerpatient.nl/olijf
Nederlandse Kankerbestrijding
Heeft u vragen over kanker van meer algemene aard, of wilt u
voor uw bezoek aan uw arts eerst eens met iemand anders
over uw vragen praten, dan kunt u onder meer terecht bij het
Voorlichtingscentrum van de Nederlandse Kankerbestrijding en
bij een aantal Integrale Kankercentra.
Sophialaan 8,
1075 BR Amsterdam.
Hulp- en informatielijn 0800 - 022 66
www.kwfkankerbestrijding.nl
In deze folder wordt gebruik gemaakt van teksten van de Nederlandse vereniging
voor obstetrie en gynaecologie (NVOG) en Academisch Medisch centrum universiteit
van Amsterdam (AMC)
10
Máxima Medisch Centrum
www.mmc.nl
Locatie Eindhoven:
Ds. Th. Fliednerstraat 1
Postbus 90 052
5600 PD Eindhoven
Locatie Veldhoven:
de Run 4600
Postbus 7777
5500 MB Veldhoven
De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te
geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen
andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts
een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of
behandelaar.
© MMC.210.321_08_12