Sociale opdracht van de katholieke Kerk in Myanmar

Sociale opdracht van de katholieke Kerk in Myanmar
Inleiding
De aanwezigheid van het christendom in Myanmar dateert van de aankomst van de
Europeanen na de ontdekking van een nieuwe route naar het Verre Oosten in de 15e en 16e
eeuw. Echter, we spreken pas van evangelisatie met de komst van de Italiaanse Barnabiten
missionarissen in 1722. Daarna volgden de Oblaten, de Franse missionarissen en Italiaanse
missionarissen die de basis hebben gelegd voor de katholieke Kerk in Myanmar.
Vandaag bestaat de katholieke Kerk in Myanmar uit etnische nationaliteiten als de Kachin,
Kayah, Karen, Chin, Mon, Bamar, Rakhine en Shan, verspreid over 3 aartsbisdommen en 13
bisdommen, in totaal 700.000 katholieken. Op een totale bevolking van 51 miljoen mensen is
de katholieke Kerk in Myanmar nog steeds een minderheidskerk. Maar de Kerk heeft veel
potentieel, er zijn veel roepingen tot het priesterschap en het religieuze leven en de
lekengelovigen zijn diepgelovig.
Ik ben van mening dat onze katholieke Kerk in Myanmar een mandaat heeft en een rol moet
spelen in de opbouw van een nieuwe natie van Myanmar, een land van gerechtigheid en
vrede, en vreugde in de H. Geest. (Rom. 14,17).
Sociale opdracht van de Kerk ten tijde van de missionarissen
Myanmar leefde onder Brits koloniaal regime na drie achtereenvolgende oorlogen tussen
Britten en Burmezen (1824-26, 1852 en 1885). De koning Thi Baw werd afgezet en
verbannen. Onder de bescherming van het Britse koloniale regime kon de katholieke Kerk op
een meer effectieve manier vorm geven aan haar sociale en pastorale opdracht. In de ogen
van de lokale bevolking is de Kerk echter altijd gezien als iets vreemds van buiten. De
inculturatie van de Kerk in Myanmar is niet eenvoudig geweest en er is nog een lang proces
te gaan. De Kerk heeft haar sociale opdracht tot grote bloei kunnen brengen ten tijde van de
Britten, met een goede infrastructuur die vandaag nog steeds te zien is in steden als
Yangon, Mandalay, Mawlemyine, Pathein. De Kerk opende middelbare scholen en
universiteiten, leidde ziekenhuizen en klinieken zowel in de steden als op het platteland. De
missiescholen en de ziekenhuizen van de missie stonden in hoog aanzien en leverden
goede diensten aan de lokale bevolking. Toch is het sociale werk van de Kerk vooral
geconcentreerd in de stedelijke gebieden. De landelijke gebieden zijn zeer moeilijk te
bereiken, vanwege de slechte infrastructuur daar en gebrek aan menskracht.
Het gouden tijdperk van de katholieke Kerk in Myanmar kwam tot een eind toen generaal Ne
Win in 1962 een coup pleegde. Alle infrastructuren van de missie stortten in als gevolg van
nationalisatie en in beslagname van kerkelijke eigendommen. Ongeveer 300 buitenlandse
missionarissen werden het land uitgezet. De katholieke Kerk in Myanmar beleefde net als
andere christelijke gemeenschappen Donkere Tijden! Het was een ervaring van kenosis.
Menselijkerwijs gezien had de katholieke Kerk in Myanmar kunnen verdwijnen als gevolg van
zulke dodelijke klappen. Echter: God is met ons (Immanuel). En dankzij de katholieke
bisschoppenconferentie van Birma/Myanmar (CBCB/M) die op een voorzichtige en geduldige
manier leiding heeft gegeven aan de Kerk en de Kerk door deze moeilijke jaren heeft
begeleid, is de Kerk hier moedig uitgekomen en met veel veerkracht bij het aanbreken van
de opbouw van een nieuwe natie.
De Kerk richt zich op voor een nieuwe golf van sociaal werk
Om op een adequate manier te kunnen omgaan met de snel veranderende situatie in
Myanmar, moet de Kerk zich ontwikkelen tot een proactieve organisatie in plaats van steeds
achteraf op gebeurtenissen te reageren. Tijdens de lange jaren van onderdrukking is de Kerk
gewend geraakt aan een passieve en reactieve houding. Nu de tijd gekomen is om een
nieuwe natie op te bouwen, moet de Kerk leren meer proactief te worden en een leidende en
1 profetische rol op zich te nemen. Verandering is altijd pijnlijk en veel mensen geven er de
voorkeur aan dat alles bij het oude blijft. We menen echter dat het heden ons vertrekpunt is.
De federatie van Aziatische bisschoppenconferenties (FABC) benadrukt de ontwikkeling van
een participerende Kerk in Azië door de inzet van leken. Leiderschap in sociale kwesties
moet overgedragen worden aan deskundige leken. De socio-economische en politieke
kwesties zijn het terrein van leken. Na het Tweede Vaticaans Concilie is de rol van de leken
veranderd van de traditionele rol van publiek en toeschouwers naar die van protagonist. De
katholieke Kerk in Myanmar stimuleert nu de leken om hun rol op zich te nemen in de
activiteiten van de Kerk. Daartoe geeft ze trainingen aan o.a. jongeren, meisjes en vrouwen.
Dienst van de naastenliefde
“De dienst van de liefde is voor de Kerk geen soort steunverlening, die men ook aan anderen
zou kunnen overlaten, doch behoort tot haar wezen, is een onontbeerlijke uitdrukking van
haar diepste wezen.” Aldus paus Benedictus XVI (Deus Caritas Est, DCE, 25). Het is het
recht en de plicht van alle gelovigen om zich persoonlijk toe te wijden aan de opdracht van
de liefde (cf. Joh. 15,12). Zij moeten hun tijdgenoten niet alleen materiële hulp geven, maar
ook een verfrissing en zorg voor hun ziel (cf. DCE 28). Of het nu is in kleine
gemeenschappen, in de lokale kerken of op het niveau van de universele Kerk, de Kerk als
geheel is geroepen tot de dienst van de naastenliefde.
Deze dienst van naastenliefde heeft zich nu georganiseerd in het sociale werk van de
diocesane caritas, opgericht in alle 16 bisdommen van Myanmar in samenwerking met het
nationale bureau Karuna Myanmar (Caritas Myanmar), onder de supervisie van de
Katholieke Bisschoppenconferentie van Myanmar (CBCM).
Rol van Caritas Myanmar in het sociale werk van de katholieke Kerk in Myanmar
Opgericht in 2001 als de sociale afdeling van de katholieke bisschoppenconferentie is
Caritas nu een goed uitgeruste en toegeruste organisatie met een staf die in alle staten en
regio’s van Myanmar een kantoor heeft. De nationale caritas speelt een coördinerende rol en
kent verschillende sectoren, zoals onderwijs, gezondheid, sociale veiligheid. Men heeft meer
dan 500 betaalde medewerkers en honderden vrijwilligers.
Ten tijde van natuurrampen, zoals de cycloon Nargis in 2008 en de cycloon Giri in 2010, was
Caritas, in samenwerking met andere ngo’s verantwoordelijk voor het hele traject vanaf de
eerste hulpverlening aan de slachtoffers tot de reïntegratie in de samenleving. Op dit
moment houdt Caritas Myanmar zich bezig met de slachtoffers van de oorlogen in de Kachin
State en de Shan State.
Geïnspireerd door de Katholieke Sociale Leer en onder leiding van Caritas Internationalis,
heeft Caritas Myanmar in haar beleidsplan geformuleerd dat ze er is ten dienste van de
mensen, ongeacht etniciteit, geloof en sekse.
Keuze voor de armen
Een vorm van solidariteit is de keuze voor de armen, voor het leven met de armen. Hierbij
moeten we bij ‘arm’ niet alleen denken aan arm in materiële zin. Het betreft ook kwesties van
opleidingsmogelijkheden en gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Voor de Kerk betekent
kiezen voor de armen ook werken met de vluchtelingen en migranten langs de MyanmareesThaise grens, en de armen, zieken en gehandicapten in het land. Dit alles vraagt grote
solidariteit en opofferingen van het bevolkingsdeel dat het goed heeft ten gunste van
degenen die het slecht hebben getroffen.
Een ander aspect van de keuze voor leven met de armen is de zorg en hulpverlening aan
mensen in Myanmar die besmet zijn met HIV. Het zijn met name de etnische minderheden
die langs de grens met China, Laos en Thailand wonen, en dus de christenen, die besmet
zijn met deze ziekte. De Kerk heeft haar verantwoordelijkheid genomen op dit gebied en zal
dat in de toekomst vaker moeten doen.
2 De Kerk doet er alles aan om te luisteren naar de armen en de gemarginaliseerden, hun
culturele waarden te ontdekken en samen met hen op te trekken door hen te ondersteunen
bij zaken voor gerechtigheid, om op die manier een werkelijk genezend teken te zijn van
Gods liefde voor hen. Met het oog op de verstedelijking en industrialisatie die over het
Oosten en het Zuidoosten van Azië razen, heeft de Kerk in Myanmar speciale aandacht voor
de positie van de arbeiders in de stad die vaak uit hun traditionele culturen ontworteld zijn en
moeten vechten om te overleven.
In antwoord op deze hedendaagse uitdagingen werken de bisschoppen van Myanmar en de
bisschoppen van Thailand samen in een programma voor sociale, pastorale en culturele
missies voor de vluchtelingen en migranten. Vooral langs de Myanmarees-Thaise grens is
het programma zeer effectief.
Het onderwijsniveau verhogen
Myanmar werd ooit beschouwd als een van de meest geletterde landen ter wereld. Helaas is
het onderwijssysteem op alle niveaus verslechterd en daarmee de toekomst van de
volgende generaties van Myanmar. Zowel het onderwijs aan kinderen zelf als ook het
toekennen van minimale middelen aan openbaar onderwijs is verwaarloosd.
Slecht 3 van de 4 kinderen gaan naar de basisschool en daarvan zullen er slechts 2 van de 5
de totale vijf jaar basisschool voltooien. Volgens Unicef is het grootste obstakel voor het niet
naar school gaan de kosten: 57,6% van de huishoudens kan zich geen basisonderwijs voor
hun kinderen permitteren. Meisjes zijn met name slachtoffer van de omstandigheden. Minder
dan een derde van de meisjes die naar de basisschool gaan, maken hun school ook af. En
de kinderen die wel naar school gaan, krijgen maar zelden goed onderwijs. Boeken en
materialen zijn verouderd en er is niet genoeg. De salarissen van leerkrachten zijn beneden
het bestaansminimum, waardoor velen ontslag hebben moeten nemen vanuit economische
noodzaak. Onderwijs wordt steeds meer een zaak alleen voor rijke mensen, zelfs het
basisonderwijs.
Er zijn nog andere redenen, behalve financiële, waarom duizenden kinderen gedwongen zijn
te stoppen met hun opleiding, of deze te onderbreken: gebrek aan onderwijsinfrastructuur,
weinig leerkrachten, veiligheidskwesties, voortdurend moeten verhuizen. De katholieke Kerk
in Myanmar zet nu serieuze stappen om een antwoord te geven op deze uitdagingen.
Wij begrijpen dat de toekomst van ons land gelegen is in de kwaliteit van het onderwijs dat
aan de jongere generatie wordt gegeven. Nu liggen er nieuwe mogelijkheden open. Samen
met andere organisaties, zoals Unicef en andere ngo’s, neemt de Kerk in Myanmar haar
verantwoordelijkheid en stapt in het gat dat de regering laat liggen. Zo organiseren
verschillende bisdommen (waaronder het bisdom Pathein) het zenden van vrijwillige
leerkrachten naar de afgelegen gebieden om de kinderen les te geven. De leerkrachten doen
werkervaring op en de kinderen krijgen een opleiding. We wachten niet op veranderingen.
Wij maken de veranderingen mogelijk. We zullen onze vroegere in beslaggenomen scholen
niet terug krijgen en we zullen niet de mogelijkheid krijgen een nieuw Judson College te
bouwen (de huidige universiteit van Yangon). Maar op onze eigen manier kunnen we
bescheiden schooltjes bouwen, studiecentra, talencentra, technische centra, mobiele
bibliotheken. En daarmee bouwen we aan een nieuwe natie van Myanmar.
Conclusie
In dit tijdperk van globalisering moeten we erkennen dat Myanmar niet geïsoleerd kan
blijven. Het land heeft goede begeleiding nodig. Nu het land open is, willen velen graag
investeren. Investeren voor begeleiding? Als een internationaal instituut heeft de Kerk in
Myanmar een rol in het faciliteren van de juiste en effectieve begeleiding van de
internationale gemeenschap in de opbouw van het land. Als Myanmar goed begeleid wordt
3 en dergelijke begeleiding ook toestaat, dan kan het zich zeker ontwikkelen tot een land dat
meedoet in de wereld. Begeleiding betekent hier “optrekken met de mensen, naar ze
luisteren en hen uitdagen”. Begeleiding wordt verstaan als jezelf in een andere wereldvisie
betrekken, een andere cultuur en andere mensen met het doel gezamenlijk iets te
ontwikkelen en realiseren. Begeleiding is daarom dus onmogelijk tenzij je een grondige
kennis hebt van de context waarin je je wilt laten betrekken. Uiteindelijk is het een kwestie
van partnerschap. En dit veronderstelt dat je ook oprecht weet hebt van andermans
omstandigheden, noden, etc. Meer nog, als je werkelijk iemands dromen en moeilijkheden
wilt kennen en niet alleen maar oppervlakkig, dan moet je verregaand communiceren, een
communicatie die veel verder gaat dan het onderhandelen over specifieke projecten.
U bent allen van harte welkom in Myanmar en laten we gezamenlijk optrekken.
Bisschop John Hsane Hgyi
Bisschop van Pathein
Myanmar
Deze rede is uitgesproken op zaterdag 27 september 2014 te Utrecht tijdens de landelijke
ontmoetingsdag van MISSIO, in het kader van Wereldmissiemaand.
Vertaling uit het Engels door Marianne Baijens, MISSIO.
4