Naar een evenwichtig aanbod van warme maaltij

ol
ho
Vo
ed
ingsbeleid op
sc
Naar een evenwichtig aanbod van warme maaltijden en belegde broodjes.
Een evenwichtig aanbod van maaltijden uitbouwen en dit inbedden past in een bredere schoolwerking en is een geleidelijk proces. In deze fiche vind je concrete tips om stapsgewijs aan de slag te gaan met het aanbod van maaltijden op
school.
1. Breng het huidige aanbod in kaart.
Maaltijden
Wil je weten of jouw school een evenwichtig aanbod van schoolmaaltijden heeft? Via www.gezondeschool.be/
acties/actielijst/checklist-voedings-en-drankenaanbod-op-school krijg je een checklist die je op papier kan invullen.
Broodjes
»» Heeft de school een aanbod van belegde broodjes?
»» Wil je weten of jouw school evenwichtig samengestelde broodjes aanbiedt? Check dan even of leerlingen/leerkrachten ook kunnen kiezen voor:
»» Een bruine broodsoort.
»» Groenten.
»» Mager beleg (bv. magere kaas, kippenwit, gekookte ham, gerookte hesp, kalkoenham, platte kaas, gerookte vis)
»» Smeervet dat rijk is aan onverzadigde vetzuren (deze herken je doordat ze verpakt zijn in een vlootje en uit de
koelkast direct goed smeerbaar (zacht) zijn.
Saladbar
Voorziet de school een saladbar of biedt ze voorverpakte salades aan?
2. Toets dit aan de aanbevelingen.
Maaltijd
Een schoolmaaltijd is evenwichtig samengesteld als ze bestaat uit een aantal componenten in bepaalde hoeveelheden
en verhoudingen.
WAT?
COMPONENTEN
SOEP
HOEVEELHEID
Bij voorkeur een groentesoep.
Een kom of bord van 200-250 ml.
HOOFDMAALTIJD
Zetmeelproduct
Aardappelen, rijst, deegwaren of alternatieven
(bij voorkeur zonder frituren of toevoeging
van extra vetstof)
3-5 stuks of 200-350g (1/4 bord)
Groenten
Bereid of rauw
Min. 200 gram (1/2 bord)
Vlees (bij voorkeur mager of gevogelte), vis,
eieren of vervangproducten
Eiwit- en
ijzerbron
»» Voorbeelden van mager vlees:kalfslapje,
magere biefstuk, rundstoofvlees, varkenshaas, lange rugspier:rundvlees, gegrilde
varkensmignonnette,…
»» Voorbeelden van gevogelte: kalkoenborst,
kippenborst, struisvogelsteak,…
1
Max. 100 gram bereid product (1/4 bord of 125130g rauw gewogen)
ol
ho
Vo
ed
ingsbeleid op
DESSERT
DRANK
sc
Vers fruit of een melkproduct op basis van
halfvolle melk
1 stuk of portie
Water (plat of bruis)
1 à 2 glazen
Bordtip: het ideale bord bestaat voor de helft uit groenten en ongeveer een kwart uit vlees of een alternatief en een
kwart of iets meer uit een zetmeelproduct.
Om een evenwichtig menu van warme maaltijden samen te stellen voor een periode van een week wordt voldoende
variatie van voedingsmiddelen ingebouwd.
Hieronder volgen enkele richtlijnen die de school kan hanteren bij het opstellen van haar weekmenu.
Het weekmenu bevat:
»» een gevarieerd aanbod van groenten.
»» maximaal twee keer half vet tot vet vlees (b.v. gebakken gehakt, lamsvlees, spek, worstensoorten,…)
»» minimaal één keer vis.
»» minimaal één keer gevogelte
»» bij voorkeur minstens één keer per week een vegetarische maaltijd, eventueel met een vervangproduct (ook voor de
niet-vegetariërs)
»» maximaal één gefrituurd gerecht (bij voorkeur slechts 1x om de 14 dagen).
»» minstens twee keer vers fruit als dessert.
»» een voorbeeld van een 10-daags evenwichtig menu vind je hier (link naar pdf op website).
Broodjes
Een evenwichtig samengesteld broodje bestaat uit:
»» Een bruin broodje of sneden bruin brood, gesmeerd met minarine of zachte margarine.
»» Voldoende groenten, dit wil zeggen meer dan een blaadje sla en één schijfje tomaat = 50 tot 100 gram
»» Mager beleg
»» Geen saus (bv. mayonaise, ketchup,…)
Opmerking: hou er rekening mee dat een standaard belegd broodje meer energie levert dan je nodig hebt en bijgevolg
best niet dagelijks op het menu staat. Varieer het broodjesaanbod dus zeker met belegde boterhammen.
Wat is mager beleg?
Beleg het brood voor de helft met een hartig beleg en voor de andere helft met een zoet beleg.
Hartig beleg:
»» Kies voor magere of halfvette vleeswaren zoals kippenfilet, kalkoenham, rookvlees, gekookte ham, rosbief en rauwe
ham. De vleesinname tijdens de broodmaaltijd wordt best beperkt. Hieronder vind je ook ideeën voor een lunch
zonder vlees.
»» In de kaasafdeling is de keuze erg uitgebreid. Kies bij voorkeur voor magere kaassoorten (minder dan 20% vet per
100 g) en voor verse kazen zoals platte kaas, cottage cheese of ricotta.
»» Een hard gekookt eitje of gebakken roerei tussen de boterham zorgt voor een smakelijke afwisseling.
»» Haal je de aanbeveling niet om twee keer per week vis te eten? Probeer dan eens wat vaker gerookte zalm, tonijn of
makreel uit blik, haring of grijze garnalen bij de boterham te eten.
»» Een pasta op basis van groenten, olijven of kikkererwten (hummus) is een gezond en plantaardig alternatief.
2
ol
ho
Vo
ed
ingsbeleid op
sc
Zoet beleg:
»» Vers fruit is ideaal als zoet broodbeleg, denk maar aan banaan of aardbeien. Dit laat zich ook goed combineren met
bijvoorbeeld platte kaas.
»» Confituur, stroop en honing zijn rijk aan suikers, maar bevatten weinig of geen vetten. Hierdoor zijn ze relatief arm
aan energie en passen ze (indien gebruikt met mate) in een evenwichtige broodmaaltijd.
»» Producten zoals chocopasta, chocolade, hagelslag en speculaaspasta zijn suiker- én vetrijk en worden dus best met
mate en niet dagelijks gebruikt.
En verder ...
»» Zorg voor groentesoep. Soep met brood is een lekkere en evenwichtige lunch. Een stevige groentesoep draagt bij aan
de aanbeveling van 300 gram groenten per dag.
»» Zorg voor een saladbar op school. Beperk ook hier de sauzen. Voorzie eventueel een light variant (bv. peterseliesaus,
tomaten vinaigrette, magere yoghurtsaus,..).
Ga voor je verder gaat na of de leerlingen, de ouders en het schoolteam voldoende betrokken zijn. Informeer hen en
motiveer waarom je het aanbod wil aanpassen. Geef hen voldoende inspraak en voer veranderingen geleidelijk aan
door. Zo creëer je een draagvlak en voorkom je dat er weerstand optreedt tegen een nieuw of aangepaste aanbod.
Meer informatie over betrokkenheid vind je op de website gezonde school (link toevoegen).
3. Pas indien nodig het aanbod aan.
Maak afspraken met de schoolkok of het cateringbedrijf.
Neem bovenstaande aanbevelingen mee naar onderhandelingen met de schoolkok of het cateringbedrijf.
4. Organisatie
Zelfbediening of niet?
Zelfbediening
Maaltijden opscheppen
»» Leerlingen kunnen de maaltijd naar eigen keuze
samenstellen.
»» Keukenpersoneel heeft controle over de doseringen
op het bord.
»» Minder eten wordt weggegooid.
»» Je kan een leerling makkelijker motiveren om iets
nieuws te proeven (BaO).
»» Ongezonde voeding kan je matigen (bv. saus)
»» Toevoegingen zoals suiker, zout, mayonaise wordt
apart aangeboden.
»» Je kan de maaltijd mooi presenteren (bv. puree opscheppen met een ijsschep).
Opmerking: kan ook zorgen tot hoge consumptie van
sauzen, suiker, zout,…
Een eigen schoolkeuken of een externe cateraar?
Zowel een eigen schoolkeuken als werken met een externe cateraar biedt kansen op kwaliteit, flexibiliteit, brede keuzemogelijkheden en een meerwaarde voor de schoolwerking.
De schoolcatering houdt bij voorkeur rekening met het gezondheidsaspect van het menu (bv. is de menu voldoende
evenwichtig samengesteld?), de leeftijd van de ‘klanten’ (in functie van de smaakontwikkeling van de leerlingen) en de
pedagogische context van het eetgebeuren (bv. de school wil dat de schooleters smaken verkennen, voldoende grote
portie groenten,…).
3
ol
ho
Vo
ed
ingsbeleid op
sc
Eigen schoolkeuken
»» Maximale mogelijkheid tot aanpassen binnen de
pedagogische werking van de school.
»» Optimale flexibiliteit voor schoolevenementen en
specifieke wensen.
»» Maximale kansen om personeel, ouders en leerlingen
bij het voedingsbeleid te betrekken.
Externe cateraar
»» Gemakkelijke en praktische organisatie.
»» Gebruik van kwaliteitsvolle infrastructuur.
»» Garanties op maximale hygiënestandaarden.
Aandachtspunt:
»» Krijg je als school voldoende inspraak in het aanbod?
Aandachtspunt:
»» Is er kwaliteitsvolle infrastructuur?
»» Zijn de kosten voor het keukenpersoneel niet te
hoog?
»» Voldoet de infrastructuur aan de vereisten i.v.m.
voedselveiligheid?
»» Voor meer informatie rond voedselveiligheid:
www.favv.be
5. Zet het vernieuwde aanbod in de kijker
»» Informeer leerlingen, ouders en schoolteam over het evenwichtig samengesteld aanbod van maaltijden en broodjes
op school.
»» Bied de mogelijkheid om extra groenten te vragen bij de broodjes en/of schoolmaaltijden.
»» Bied saus (bv. mayonaise) niet standaard aan. Wie saus wil, moet er expliciet naar vragen en zal hiervoor een extra
betalen.
»» Bied broodjes met mager beleg goedkoper aan.
»» Maak de keuze voor bruin brood aantrekkelijker door het assortiment aan broodsoorten en broodjes uit te breiden.
»» Bied gratis water aan bij de maaltijd en de broodjes.
»» Bied fruit goedkoper aan dan de andere desserts.
»» Bied ook soep aan voor leerlingen die een broodmaaltijd eten.
»» Promoot de keuze met de meest evenwichtige producten als er meerdere menu’s worden aangeboden (bv. door
prijsbeleid).
6. Aandachtspunten.
»» Geef leerlingen voldoende tijd om te eten. Om binnen en buiten te gaan, bediend te worden of zichzelf te bedienen,
en te eten is een halfuur lunchtijd het minimum. Voor jongere kinderen mag dit zelfs langer.
»» Schenk aandacht aan de presentatie, de kleur en de geur van het eten (bv. kabeljauw moet er mooi wit uitzien,
groene groenten niet te bruin, …)
»» Hou rekening met specifieke doelgroepen en bijzondere behoeften (vegetarisch eten, halal of koosjer maaltijden,…).
»» Zoek de balans tussen vertrouwde smaken en nieuwe smaakervaringen (kinderen moeten 10 tot 15 keer een voedingsmiddel eten alvorens ze de smaak ervan kunnen waarderen).
»» Pas veranderingen in menu’s geleidelijk aan (bv. meer groenten en minder vlees), om weerstand te vermijden.
»» Beperk de extra kosten en lever een bijdrage aan duurzaamheid door te werken met seizoensgebonden producten
en rechtstreekse aankopen bij producenten.
»» Zorg voor een positieve eetzaalervaring:
»» Zorg voor een indeling in kleinere eeteenheden.
»» Zorg voor een nette eetzaal: volwaardig bestek, servetten, proper tafelblad, versiering, … .
»» Zorg eventueel voor achtergrondmuziek.
»» Maak afspraken in de eetzaal zodat leerlingen rustig met elkaar kunnen praten.
4
Voor meer informatie kan je terecht op de website www.gezondeschool.be/kieskeurig