Methotrexaat

Methotrexaat
Bij reumatische aandoeningen
In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten dat u in verband met
reumatische klachten, Methotrexaat zult gaan gebruiken. Deze folder geeft
informatie over dit geneesmiddel. Mocht u na het lezen van deze folder
nog vragen hebben, dan kunt u deze bespreken met uw behandelend
reumatoloog of met de reumaverpleegkundige.
Neem altijd uw
vens
verzekeringsgege
wijs mee!
en identiteitsbe
Werking
Methotrexaat (ook wel MTX genoemd) behoort tot de groep Disease Modifying
Anti-Rheumatic Drugs (DMARD’s). Dit zijn antireumatische medicijnen die
als doel hebben reumatische ontstekingsprocessen te remmen. Indien het
remmen van ontsteking succesvol gebeurt, zal dit leiden tot afname van
stijfheid, pijn en zwelling van de gewrichten. Ten gevolge van vermindering
van de gewrichtsontstekingen neemt de kans op beschadigingen aan de
gewrichten af. Ook voelen patiënten zich minder moe en kunnen zij beter
functioneren in het dagelijks leven.
DMARD’s zoals methotrexaat werken in het algemeen langzaam. Het kan zes
tot twaalf weken duren voor het effect van methotrexaat merkbaar wordt. Uw
arts adviseert u dan ook meestal om, eventueel tijdelijk, behalve methotrexaat
andere pijnstillende en ontstekingsremmende middelen te gebruiken.
Methotrexaat (MTX) is een middel dat vaak wordt toegepast bij patiënten
met gewrichtszwellingen door onder andere reumatoïde artritis of artritis
psoriatica. MTX wordt ook voorgeschreven bij diverse andere reumatische
ziekten waarbij gewrichtsklachten soms minder op de voorgrond staan. Het
doel van de behandeling is dan het afremmen van ontstekingen in andere
aangedane weefsels zoals spieren, huid of ontstoken wanden van grote of
kleine bloedvaten.
MTX is een cytostaticum, dat wil zeggen een stof die de groei van cellen remt
en snelgroeiende, woekerende cellen doodt. Cytostatica worden daarom
vooral gebruikt bij de behandeling van kanker. MTX is hiervoor sinds 1948
in gebruik. Omdat bleek dat MTX ook de groei remt van niet-kwaadaardige
cellen, werd het middel daarna ook toegepast bij een huidziekte (psoriasis). Het
geneesmiddel bleek toen ook een gunstig effect op de gewrichtsontstekingen
te hebben die in combinatie met psoriasis kunnen voorkomen. Zodoende is de
toepassing ervan bij reumatische klachten ontstaan.
2
Methotrexaat
Omdat de dosering van MTX bij reumatische ziekten veel lager is dan bij de
behandeling van kwaadaardige aandoeningen, komen bijwerkingen minder
vaak voor en zijn doorgaans milder van aard.
Gebruik
MTX kan worden toegediend in de vorm van tabletten of injecties. Als MTX
bij u goed blijkt te werken, kunt u dit middel vele jaren gebruiken. Hoelang, in
welke vorm en in welke dosering u dit medicijn krijgt voorgeschreven zal uw
reumatoloog met u bespreken.
MTX in tabletvorm
De behandeling met Methotrexaat start meestal met een dosering van zes
tabletten van 2,5 mg per week. De tabletten moeten steeds op dezelfde dag
van de week worden ingenomen. Dat kan in één keer of verdeeld over de
dag (bijvoorbeeld twee keer drie tabletten). Dit zal na enkele weken worden
opgehoogd tot maximaal 12 tabletten in te nemen op 1 dag per week.
U mag de tabletten tijdens of tussen de maaltijd door innemen, bij voorkeur
met water.
Er is gesuggereerd dat melk de opname van MTX in het lichaam vertraagt.
Hier is echter geen wetenschappelijk bewijs voor. Er is dus geen bezwaar
tegen consumptie van melk of andere zuivelproducten op de dag van de MTXinname.
MTX in de vorm van injecties
Als u de MTX in de vorm van een injectie krijgt voorgeschreven, bestaat
de behandeling uit één injectie per week. Meestal betreft dit een injectie
net onder de huid (subcutaan), maar deze injectie kan ook in de spier
(intramusculair) worden toegediend. In geval van de subcutane injectie leert u
dit zelf te doen.
3
Bijwerkingen
Bijverschijnselen zijn in het algemeen van voorbijgaande aard en verdwijnen
na het staken van de behandeling.
Meest voorkomend (>1%)
• Maag-/darmklachten zoals misselijkheid, diarree, verminderde eetlust
• Ontsteking en zweertjes (aften) van het mondslijmvlies
Minder vaak voorkomend (<1%)
• Huidafwijkingen
• Haaruitval (meestal mild)
• Stoornissen in de bloedaanmaak door onderdrukking van het beenmerg.
Dit kan merkbaar worden door toename van moeheid, een verhoogd risico
op het ontstaan van infecties en het gemakkelijk ontstaan van blauwe
plekken en/of bloedneuzen.
• Milde infecties zoals verkoudheid, griep, gordelroos en urineweginfecties.
Als u klachten heeft hiervan, adviseren wij u contact op te nemen met uw
(huis)arts.
• Bepaalde vorm van longontsteking ten gevolge van
overgevoeligheidsreactie in de longen. Indien u klachten heeft van
kortademigheid, droge hoest of koorts, dient u contact op te nemen met
uw arts.
• Libidoverlies (minder zin in het vrijen)
• Lever- of nierfunctiestoornissen. Hier merkt u zelf meestal niets van, maar
wordt opgemerkt bij controle van uw bloed (zie verder)
Als één of meerdere van deze verschijnselen bij u optreden, verzoeken wij u
contact op te nemen met uw behandelend arts via de polikliniek reumatologie.
Om de kans op bijwerkingen te verminderen, schrijft de arts u ook tabletten
foliumzuur voor. Deze tabletten mogen niet binnen 24 uur voor of na de
toediening van methotrexaat worden ingenomen.
4
Methotrexaat
Bloedcontrole
Door regelmatig het bloed te onderzoeken, kunnen we het ontstaan van
lever-/ nierfunctiestoornissen of afname van de beenmergfunctie vroegtijdig
opsporen. Het is daarom erg belangrijk dat u zich goed houdt aan de
afspraken voor bloedcontrole. Met name in de beginfase zullen er met kortere
tussenpozen bloedcontroles worden afgesproken.
Ook bij patiënten die dit middel langdurig gebruiken, blijven controles van het
bloed nodig, al zullen deze minder frequent zijn. Uw arts zal met u bespreken
hoe vaak de bloedcontroles nodig zijn.
Indien er stoornissen in het bloed optreden, zijn deze over het algemeen
van voorbijgaande aard. Zo nodig wordt in opdracht van de arts de dosering
methotrexaat (tijdelijk) aangepast.
Gebruik van andere geneesmiddelen
Bepaalde medicijnen kunnen bij gelijktijdig gebruik met methotrexaat tot een
verhoogd risico op bijwerkingen leiden. Meld daarom altijd bij uw huisarts of
specialist dat u met methotrexaat behandeld wordt.
Antibiotica zoals trimethoprim en co-trimoxazol mogen niet samen met
methotrexaat gegeven worden vanwege het risico op een stoornis van de
werking van het beenmerg.
Van de doktersassistente van de polikliniek Reumatologie behoort u een geel
kaartje te krijgen waarop staat dat u met methotrexaat wordt behandeld en
dat dit middel niet met bovenstaande antibiotica mag worden gecombineerd.
U wordt geadviseerd dit gele kaartje bij u te dragen zodat u dat kan tonen aan
andere artsen indien dat nodig is.
5
Zwangerschap(swens) en borstvoeding
MTX kan van invloed zijn op de vorming van zaad- en eicellen. Bij het
gebruik van MTX tijdens de zwangerschap bestaat de kans op miskramen
en aangeboren afwijkingen. Daarom wordt altijd geadviseerd om tijdens de
behandeling voor een goede, betrouwbare anticonceptie te zorgen en deze
na beëindiging van de medicatie nog minstens drie maanden voort te zetten.
Indien u een zwangerschap overweegt, overleg dan eerst met uw arts. Ook
voor mannen is het van belang om indien er een kinderwens bestaat dit te
bespreken met de behandelend reumatoloog.
Methotrexaat mag niet worden gebruikt tijdens de borstvoeding.
Vaccinaties
Wij adviseren u bij het gebruik van dit geneesmiddel u jaarlijks te laten
vaccineren met het griepvaccin via uw huisarts.
Het laten zetten van een verzwakt levend vaccin (zoals bof, mazelen, rode hond
(BMR), gele koorts, tyfus, BCG, oraal poliovaccin) wordt afgeraden.
Bespreek het daarom tijdig als u plannen heeft voor een verre reis waarbij
mogelijk aanvullende vaccinaties nodig zijn.
Aanvullende informatie
• Wees zuinig met alcohol. In combinatie met MTX wordt het risico op
leverfunctiestoornissen verhoogd. Gebruik bij voorkeur niet meer dan één
alcoholconsumptie per dag.
• Sexualiteit: er zijn geen aanwijzingen dat methotrexaat in sperma en/
of vaginaal vocht terecht komt. Daarom is het niet nodig speciale
voorzorgsmaatregelen te nemen bij het vrijen.
6
Methotrexaat
Vragen
Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen, dan beantwoordt uw
behandelend arts of de reumaverpleegkundige deze graag.
Adres
Polikliniek Reumatologie
Rijnstate Arnhem
Wagnerlaan 55
6815 AD Arnhem
Telefoonnummer
Polikliniek Reumatologie Rijnstate Arnhem: 088-005 5400
7
Rijnstate,
uw ziekenhuis in de regio
Arnhem, Rheden en De
Liemers.
@rijnstate
facebook.com/rijnstate
Rijnstate
Postbus 9555
6800 TA Arnhem
T 088 - 005 8888
E [email protected]
www.rijnstate.nl
006349/2016-05 Uitgave: Afdeling Marketing & Communicatie Rijnstate, 2016
Bij Rijnstate kunt u telefonisch en voor de meeste
specialismen via www.rijnstate.nl uw afspraak maken.