Vaganten: de dolende schare uit de Middeleeuwen

VAGANTEN EN DANS
• Vwo-boek blz. 28
• Werkboek par. 9, blz. 17 en 18
vaganten en dans
1
Vaganten: de dolende schare uit
de Middeleeuwen
• Straatartiesten uit de
Middeleeuwen
• Speellieden
• Acrobaten
• Koorddansers
• wonderdokters
• Toneelspelers
• Berentemmers
• Goochelaars
• zakkenrollers
vaganten en dans
2
Gezocht om hun kunst en hun wandaden
• Lage sociale status,
zonder huis of haard
• Vaak vrolijke lieden
• Arbeidsschuwe
outcast
• “Artiestenvolk deugt
niet”
• Graag geziene gast op
kermissen,
jaarmarkten en andere
feesten
vaganten en dans
3
Wie waren die “varende luyden” of
vagebonden of vaganten?
•
•
•
•
Gewone kunstenmakers
Artiesten
Bedelaars
Gesjeesde (priester)studenten
• Vrouwen die men als heks
versleet
• Verlopen geestelijken
De reizende goochelaar (Uilenspiegel)
van Lucas van Leyden 1520, verjaagt
de stilte van een landweg door het
blazen van de doedelzak
vaganten en dans
4
De muziek van de speellieden
• Tekst en muziek weinig opgeschreven
• Veel improvisatie
vaganten en dans
5
Wat voor kunsten?
• Muzikanten bespeelden vaak meerdere instrumenten
• Waren daarnaast ook vaak acrobaat, clown of
goochelaar
“twie speluden die mitten glazen upten naze speelden”
vaganten en dans
6
Doedelzak en draailier
• Beide zijn instrumenten
die klanken laten horen
zonder onderbreking
• Over deze tonen heen
wordt de melodie
gespeeld of gezongen
• Door de opkomst van de
luit zonk de draailier en
doedelzak af naar de
categorie: “geminachte
instrumenten”
vaganten en dans
7
Eeuwenoude kunstvorm
• Mengvorm muziek, theater en circusachtige
acts zijn al in Romeinse Rijk populair
• Opkomst van de christelijke kerken is
oorzaak van verval
• Kerk veroordeelt deze vorm van vermaak:
“minstrelen van de satan”
• Hun muziek is tegenpool van strenge
kerkelijke muziek
vaganten en dans
8
Echte afwijzing?
• Geestelijken lieten zich
graag vermaken door
kunstenmakers en
speellieden, ondanks
herhaalde en veelvuldige
verboden en
veroordelingen.
• Duivel wordt vaak
afgebeeld met
instrumenten van
speellieden; hier bij de
draailier
vaganten en dans
9
Middeleeuwse dans
• Een nonnenlied (!) uit
1440 zingt:
• Wir wollen mit
einander all
• Auf den Himmel
fahren.
• Ja, dort ist der
Freuden viel,
• da tanzen wir mit
Engelein
• zu schonern
Saitenspiel.
vaganten en dans
10
Onderdrukking door de kerk
•
In de M.E. steeds
sterkere onderdrukking
van de dans door de
R.K.Kerk
• Redenen:
1. Uitbundige karakter van
de dansbeleving
2. Oorspronkelijke
verbintenis van dans
met niet christelijke,
heidense rituelen
vaganten en dans
11
Reidans verboden
• Op verschillende concilies werden reidansen verboden
• Verboden hielpen niet veel, lage geestelijkheid stond veel
dichter bij het volk dat de geestelijke autoriteiten
• Oorspronkelijke religieuze reidansen bleken onuitroeibaar
vaganten en dans
12