Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair

Type 2 Diabetes Mellitus
Voeding in evolutionair perspectief
Hanno Pijl
[email protected]
Diabetes prevalentie in Nederland
RIVM 2010
Diabetes prevalentie in Nederland (prognose)
RIVM 2010
•1
Voeding en Humane Evolutie
(Australopithecus afarensis)
fruit, planten, noten
(complexe) koolhydraten
4.000.000 jr
Smaak
Groter brein
Smaak adaptatie
Ongevoeligheid
voor insuline
Spier/skelet
adaptatie
Open grasland
Calorieen
Groter brein
Smaak adaptatie
Ongevoeligheid
voor insuline
Open grasland
Spier/skelet
adaptatie
•2
Voeding en Humane Evolutie
(Homo erectus)
Verandering van Klimaat & Ecosystemen
• kouder, droger
• minder bos
• toename van grote zoogdieren
3.000.000 jr
Vlees en vis 50%
Planten, fruit, noten
eiwit/(onverzadigd) vet
Controle van vuur
Evolutie van de tractus digestivus
Stevens CE, Physiol Rev 1998
•3
Cerebrale evolutie
500 cc
1000 cc
koolhydraat
1350 cc
eiwit/(onverzadigd) vet
200.000
2.000.000
4.000.000
jaar
Voeding en Humane Evolutie
(hersenen)
Babbitt CC, Proc R Soc B, 2010
Cerebrale evolutie
chimpansee
8%
mens
25%
•4
Insuline resistentie
• winter
• zwangerschap
nutriënt
glucose
aminozuren
nutriënt
insuline
vetzuren
glucose
productie ↑
Seizoenen
Zwangerschap
80%
•5
Voeding en Humane Evolutie
500 cc
1000 cc
koolhydraat
1350 cc
eiwit/(onverzadigd) vet
jaar
200.000
2.000.000
4.000.000
Glucose transporters in hersenen en spier
(mens vs chimp)
brain
H
muscle
H
C
C
Fedrigo O, Brain Behav Evol 2011
Migratie van Homo Sapiens
4.000 jr
14.000 jr
22.000 jr
50.000 jr
13.000 jr
80.000 jr
90.000 jr
40.000 jr
12.000 jr
•6
De landbouw
tarwe
bonen
pompoen
haver
gerst
erwten
olijven
2500 BC
rijst
gierst
3500 BC
rijst
gierst
7500 BC
8500 BC
5000 BC
suikerriet
banaan
7000 BC
3500 BC
• graan
aardappel
cassave
• peulvruchten
• KOOLHYDRATEN
Diamond JR in: Guns Germs and Steel, 1997
De veeteelt
schaap
geit
kalkoen
3500 BC
parelhoen
varken
zijderups
7500 BC
8500 BC
5000 BC
3500 BC
llama
cavia
• vis ↓
• melkproducten
• verzadigde vetzuren
Diamond JR in: Guns Germs and Steel, 1997
Landbouw en gezondheid
• kortere lengte
• osteoporose
• infecties
• caries
• vitamine deficienties
• kortere levensduur
• hersenen nemen in volume af
•7
Voordelen van landbouw
• maakt vestiging mogelijk
• stimuleert samenleving en politieke organisatie
• vergemakkelijkt bescherming tegen roofdieren/soortgenoten
• maakt (economische en technische) specialisatie mogelijk
Verspreiding van de lamdbouw
7500 BC
8500 BC
3500 BC
5000 BC
3500 BC
Diamond JR in: Guns Germs and Steel, 1997
JS Bach 1685-1750
•8
Industriele revolutie (1800-)
• gemotoriseerde (landbouw) arbeid
• exponentiele toename van landbouwproductie
• minder afhankelijkheid van seizoenen
• voedsel conservering
• voldoende calorieen voor iedereen
• gemotoriseerd transport
• bescherming tegen kou
Raffinering
O’Keefe JH. Mayo Clin Proc 79:101, 2004
De afbeelding k an niet worden weergegev en. Het is mogelijk dat er onv oldoende
geheugen beschik baar is op de computer om de afbeelding te openen of dat de
afbeelding beschadigd is. Start de computer opnieuw op en open het bestand
opnieuw. A ls de afbeelding nog steeds wordt v oorgesteld door een rode X, k unt
u de afbeelding v erwijderen en opnieuw inv oegen.
obesitas
diabetes
Kanker
CVZ
De afbeelding k an niet worden weergegev en. Het is mogelijk dat er
onv oldoende geheugen beschik baar is op de computer om de afbeelding te
openen of dat de afbeelding beschadigd is. Start de computer opnieuw op en
open het bestand opnieuw. A ls de afbeelding nog steeds wordt v oorgesteld
door een rode X, k unt u de afbeelding v erwijderen en opnieuw inv oegen.
diabetes
kanker
CVZ
De afbeelding k an niet worden weergegev en. Het is mogelijk dat er
onv oldoende geheugen beschik baar is op de computer om de afbeelding te
openen of dat de afbeelding beschadigd is. Start de computer opnieuw op en
open het bestand opnieuw. A ls de afbeelding nog steeds wordt v oorgesteld
door een rode X, k unt u de afbeelding v erwijderen en opnieuw inv oegen.
CVZ
Pijl H Neth J Med 2011
•9
Voeding en diabetes
Colman RJ, Science 2009
Voeding en diabetes
Colman RJ, Science 2009
Mattison JA, Nature 2012
Glycemische lading en diabetes
Willett WC, AJCN 2002
•10
Voedingsvezel en diabetes
Liu S, Am J Clin Nutr 2003
Diabetes prevalentie wereldwijd
Geraffineerde
suiker
Rijst
Rijst
Tarwe
Dadels
Tarwe
Rijst
Mais
IDF 2011
Diabetes genen wereldwijd
Chen R. PLoS Genet 2012
•11
Verspreiding van de lamdbouw
7500 BC
8500 BC
3500 BC
5000 BC
3500 BC
Diamond JR in: Guns Germs and Steel, 1997
Het mediterrane dieet
Mediterraan dieet en geneesmiddelen bij de novo DM2
Esposito K, Ann Int Med 2009
•12
Conclusies
Onze voorouders hebben zich aangepast aan voeding
bestaande uit complexe koolhydraten, eiwit en onverzadigd
vet, voeding die bovendien seizoen afhankelijk beschikbaar
was.
De landbouw- en industriele revoluties hebben ons
voedingspatroon in zeer korte tijd fundamenteel veranderd
De huidige (over)consumptie van calorieen en geraffineerde
suiker predisponeert voor type 2 diabetes in de context
van onze evolutionaire ontwikkeling
“Mediterrane” voeding lijkt op voeding die wij tot aan de
landbouw revolutie miljoenen jaren hebben gegeten;
consumptie van het mediterrane dieet is geassocieerd met
evident lagere prevalentie van chronische aandoeningen.
Voeding bij type 2 diabetes
Geraffineerde koolhydraten
Calorieen
vet
Onverzadigd vet
Verzadigd vet
Adviezen
• Eet kleine porties
• Eet elke dag een handje noten
• Eet ten minste 2x per week vette vis
• Eet alleen mager vlees (gevogelte of wild)
• Eet enkele porties groente en fruit per dag
• Eet alleen volkoren graan producten
• Vermijd industriële voedingsmiddelen
• Drink water in plaats van frisdrank
• 30 minuten of meer matige inspanning per dag
•13