dE MEESt vOOrKOMEndE HArtAAndOEningEn Bij HEt PAArd En

3
DANS
SEARCH
Print
BACK
HOME
Paard zaterdag 19 April
De meest voorkomende hartaandoeningen
bij het paard en hun behandeling
Het hart bestaat uit 2 gescheiden helften: het rechter hart, dat het bloed naar de
longen pompt voor zuurstofvoorziening, en het linker hart, dat het zuurstofrijke bloed
doorheen het lichaam pompt. Elke harthelft heeft een voorkamer of atrium en een
kamer of ventrikel. De voorkamers collecteren het bloed en geven het door aan de
kamer. De kamers doen eigenlijk al het werk en zorgen voor de pompfunctie van het
hart. Bijgevolg is een aandoening van de kamers erger (gevaarlijker) dan die van de
voorkamers.
Prof. dr. Gunther van Loon
DVM, PhD, Ass Member
ECVDI, DipECEIM
Vakgroep Inwendige
Ziekten Grote Huisdieren,
Faculteit Diergeneeskunde,
Universiteit Gent
België
[email protected]
In elke harthelft is er een reeks van kleppen die ervoor zorgt dat het bloed in de juiste
richting gestuwd wordt. Wanneer kleppen niet goed functioneren, geeft dit aanleiding
tot een hartruis omdat het bloed in de verkeerde richting stroomt. Naast een goede
functie van de kleppen moet het hart ook op een regelmatige manier kloppen aan de
juiste frequentie. Een te snel, te traag of onregelmatig ritme kan een belangrijke invloed
op de hartfunctie hebben en kan in sommige gevallen zelfs erg gevaarlijk zijn voor
collaps of plotse dood.
Een normale functie van het cardiovasculair systeem zorgt voor een continue
bloedstroom door het lichaam. Bepaalde hartaandoeningen kunnen echter een
negatieve invloed op dit systeem uitoefenen. In die gevallen zullen hart en bloedvaten
door allerlei compensatiemechanismen er proberen voor te zorgen dat de normale
bloedstroom toch bewaard blijft. Bijgevolg zullen er heel wat subtiele of milde
afwijkingen zijn die, door allerlei compensatiemechanismen, een lange tijd ongemerkt
blijven voor de eigenaar omdat er geen zichtbare symptomen zijn. In sommige
gevallen echter zullen de hartaandoeningen wel aanleiding geven tot symptomen,
die soms enkel tijdens arbeid optreden (sterk afhankelijk van de soort arbeid die het
paard verricht: recreatie , dressuur, jumping, racepaard) of in ergere gevallen ook in
rust gezien worden of kan aanleiding geven tot collaps of zelfs plotse dood. Bijgevolg
is er een zeer brede waaier van aandoeningen en van klinische symptomen. Voor elke
aandoening moet men altijd proberen in te schatten of die de prestaties van het paard
Abstracts | European Veterinary Conference Voorjaarsdagen 2014
op dit moment beïnvloed, of dat deze de prestaties in de toekomst kan beïnvloeden
(wanneer een progressieve verergering verwacht wordt), of dat de aandoening een
risico voor paard en ruiter vormt (collaps of dood).
In grote lijnen kunnen hartaandoeningen ingedeeld worden in (1) een hartruis, (2)
een ritmestoornis, (3) een ontsteking van de hartspier en (4) een ontsteking van
hartkleppen of hartzakje. Het meest frequent worden hartruisen gezien, die vaak mild
or weinig belangrijk zijn maar eventueel progressie kunnen vertonen in de toekomst, en
hartritmestoornissen, die vaak variëren van mild tot potentieel gevaarlijk. Ontstekingen
van hartspier, kleppen of hartzakje zijn eerder zeldzaam.
“Er zit een ruis op het hart”
Belangrijkste oorzaken van een hartruis
Bij elke hartcyclus hoort men een eerste harttoon aan het begin van de kamercontractie
en een tweede harttoon op het einde van de kamercontractie. Wanneer en hartruis
optreedt tussen beide harttonen dan spreekt men van een systolische ruis. Wanneer de
ruis optreedt na de tweede harttoon dan spreekt men van een diastolische ruis.
Als men een systolische ruis het best hoort aan de linker kant van het paard dan
gaat het om een slecht functionerende klep van het linker hart (de linker AV klep).
Deze klepafwijking wordt zeer frequent gedetecteerd. Deze paarden zullen vaak nog
lange tijd goed blijven functioneren maar soms geleidelijk aan symptomen beginnen
ontwikkelen. Deze symptomen zijn initieel een verminderde prestatie (vlugger moe
bij het werk en dan feller zweten, sneller ademen en trager recupereren). Finaal kan
er hartfalen optreden maar dat duurt meestal erg lang. Veel belangrijker is dat deze
paarden een verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van ‘boezemfibrilleren’ (zie
onder).
Als men een systolische ruis het best hoort aan de rechter kant dan gaat het ofwel
om een slecht functionerende klep van het rechter hart (rechter AV klep), wat zelden
problematisch is, of om een aangeboren hartafwijking. Verdere onderzoeken met
echografie zijn hiervoor nodig om het probleem juist in te schatten.
www.voorjaarsdagen.eu
3
DANS
SEARCH
Print
BACK
HOME
Paard zaterdag 19 April
Als men een duidelijke diastolische ruis hoort (vrijwel altijd duidelijks links hoorbaar)
dan gaat het typisch om een lek in de klep van de hoofdslagader (aorta) die
gelokaliseerd is ter hoogte van de linker kamer. Dit klepprobleem komt meer en meer
voor naarmate het paard ouder wordt, maar wordt meestal zeer lang goed verdragen.
Het paard zal heel vaak nog normale prestaties hebben en de eigenaar merkt er vaak
niet van. Toch geeft het kleplek vaak aanleiding tot uitrekken, dilateren van de linker
kamer zonder dat dit uitwendig opgemerkt wordt. Het belangrijkste probleem echter is
dat dit kleplek typisch kan gepaard gaan met het ontstaan van ritmestoornissen van de
kamers die wel problematisch kunnen zijn of kunnen worden (verminderde prestatie,
collaps, plotse dood). Daarom is het erg belangrijk om bij paarden die dit klepprobleem
hebben een elektrocardiogram af te nemen tijdens arbeid om te bepalen of het wel
veilig is om verder met dit paard te werken.
Intensieve behandeling kan het paard langer stabiel houden en langer doen overleven
maar hoe dan ook moet het paard permanent op rust gezet worden.
Specifiek bij het Friese paard moet men rekening houden met het feit dat er in
zeldzame gevallen een scheur in de hoofdslagader kan optreden. Deze paarden
hebben in het begin meestal kolieksymptomen en een snellere hartslag. Er kan een
hartruis aanwezig zijn maar deze is vaak moeilijk hoorbaar. Sommige paarden sterven
heel snel of worden dood in de box gevonden. Andere paarden stabiliseren en kunnen
zelfs dagen, weken of maanden overleven. Soms is de klacht zelfs dat de paarden slecht
presteren. De dieren ontwikkelen altijd hartfalen en de aandoening loopt altijd fataal af.
“Regelmatig ritme maar af en toe een slag te vroeg”
Dit ritme wordt typisch veroorzaakt door een extra slag (‘extrasystole’) die ontstaat op
een verkeerde plaats in het hart. Verder onderzoek is nodig om uit te maken waar de
extra slag juist ontstaat (in de voorkamer of de kamer) en of er door arbeid meer extra
slagen ontstaan. Vooral de extra slagen vanuit de kamer zijn zorgwekkend. Wanneer
er veel extra slagen optreden dan dienen er bijkomende onderzoeken te gebeuren
(bloedonderzoek voor elektrolyten en troponines, echocardiografie) om de oorzaak
op te sporen. Als therapie wordt vaak aangeraden om het paard op rust te zetten en
bijkomend ontstekingsremmers te geven (vaak corticosteroïden).
Therapie in verband met een hartruis
Eigenlijk valt er niet veel te doen aan een lekkende klep. De enige behandeling die
gegeven kan worden is een behandeling om de algemene hartfunctie te ondersteunen
en te verbeteren. Deze medicatie is echter vrij duur en wordt meestal enkel gegeven
wanneer er beginnende symptomen van hartfalen zijn. Typische symptomen van
hartfalen zijn het optreden van oedeem aan de onderbuik, een zichtbare pulsatie in
de hals bloedvaten (enkel te beoordelen wanneer het paard met het hoofd omhoog
staat) en een verhoogde hartslag in rust. Het doel van de medicatie is een stimulatie
van de pompfunctie te bekomen namelijk door directe stimulatie van de hartspier
zelf (digoxine, contractiekracht stimulerend), door beïnvloeding van bloeddruk (ACEinhibitoren) en door vocht afdrijvende middelen (furosemide).
Abstracts | European Veterinary Conference Voorjaarsdagen 2014
“Er is een afwijkend hartritme”
Oorzaken van de belangrijkste ritmestoornissen en hun behandeling
“Regelmatig ritme maar er ontbreekt een slag”
Deze aritmie wordt typisch gezien wanneer het paard heel rustig is en een trage
hartslag heeft en wordt veroorzaakt door een zogenaamde ‘hartblok’. De aritmie moet
onmiddellijk verdwijnen door stress (bvb. het paard laten schrikken, beetje opjagen).
Het is een aritmie die zeer frequent voorkomt, volledig normaal is en geen enkel belang
heeft voor het paard.
“Volledig onregelmatige hartslag”
Dit is de belangrijkste hartritmestoornis die in veruit de meeste gevallen veroorzaakt
wordt door boezemfibrilleren (of voorkamerfibrilleren of atrium fibrilleren). De
hartslag in rust is volledig onregelmatig (‘onregelmatige onregelmatigheid’). Tijdens
inspanning treden er typisch veel te hoge hartslagen op waardoor deze ritmestoornis
een negatieve invloed heeft op de sportprestaties (afhankelijk van de soort arbeid er
van het paard gevraagd wordt). Sommige paarden kunnen zelfs potentieel gevaarlijke
hartritmes vertonen tijdens arbeid. Daarom is het altijd nodig om deze paarden ofwel te
behandelen ofwel om inspanningstesten met elektrocardiografie uit te voeren om zeker
te zijn of het paard verder kan gewerkt worden.
www.voorjaarsdagen.eu
3
DANS
SEARCH
Print
BACK
HOME
Paard zaterdag 19 April
Atrium fibrillatie is een ‘alles of niets’ aandoening (of je hebt het of je hebt het niet).
Als een paard atrium fibrillatie heeft gaat deze nooit meer spontaan weg. Er is dus zo
goed als nooit een spontane genezing; behandeling is de enige manier om er vanaf te
geraken. Atrium fibrillatie kan behandeld worden met medicatie of door middel van
een elektrische shock.
De behandeling met medicatie gebeurt door het herhaaldelijk toedienen van quinidine
sulfaat (via een tube in de maag). Deze behandeling kan in ongeveer 50-80% van
de gevallen het hartritme normaliseren (lukt vaak beter bij racepaarden dan bij
warmbloeden). Vaak worden er neveneffecten van deze behandeling gezien die in
sommige gevallen ook gevaarlijk kan zijn. De meest voorkomende neveneffecten zijn
koliek, diarree, hoefbevangenheid en soms een heel snelle hartslag met collaps.
De behandeling door middel van een elektrische shock gebeurt door het plaatsen van
speciale katheters in het hart. Onder algemene narcose wordt er dan een elektrische
shock gegeven om het hartritme te normaliseren. Deze therapie is succesvol in 90-95%
van de gevallen en is ook vaak succesvol in die gevallen waarbij de therapie met
quinidine sulfaat faalde.
“De hartslag is veel te traag of veel te snel”
Wanneer de hartslag veel te traag of veel te snel is bij een paard in rust (geen stress,
geen pijn) dan heeft dit een zeer grote invloed op de pompfunctie van het hart.
Dergelijke paarden zijn vaak zwak en kunnen zelfs plots in elkaar zakken. Paarden met
een te trage hartslag vallen vaak verschillende keren per dag plots flauw om binnen de
seconden of minuten opnieuw recht te staan. Medicatie om de hartslag te versnellen
heeft vaak weinig of geen effect en in die gevallen kan er een pacemaker ingeplant
worden. Een pacemaker kan een te trage hartslag versnellen maar kan niet gebruikt
worden bij een te snelle hartslag. In geval van een te snelle hartslag (ongeveer 100-220
slagen per minuut) moet er medicatie gegeven worden (anti-aritmica) om te proberen
de hartslag te vertragen. De behandeling moet omzichtig gebeuren, met continue
elektrocardiografie controle, omdat een heel snelle hartslag kan aanleiding geven tot
plotse dood door hartstilstand.
Abstracts | European Veterinary Conference Voorjaarsdagen 2014
“Er is een probleem met de hartspier”
Aantasting van de hartspier zelf komt niet frequent voor maar kan zeer ernstige,
gevaarlijk gevolgen hebben. Dit komt enerzijds door een gebrekkige contractiekracht
van de spier (geeft lage bloeddruk en risico op collaps) en door het optreden van
ernstige hartritmestoornissen die collaps of plotse dood (door hartstilstand) met zich
mee kunnen brengen. Uitgebreide onderzoeken (o.a. het hartspierenzym ‘cardiac
troponine I’ bepalen in het bloed) en intensieve therapie (ontstekingsremmers,
producten om de contractiliteit van de hartspier te stimuleren, medicatie op het
hartritme te normaliseren ) zijn vaak nodig.
“Er is een infectie van de hartkleppen of het hartzakje”
Een infectie van de kleppen zelf (endocarditis) of van het hartzakje (pericarditis) is
zeer ernstig. Vaak zijn dergelijke infecties moeilijk onder controle te krijgen en kan
er gemakkelijk infectie van andere organen optreden. Uitgebreide onderzoeken
(bloedcultuur, vocht van het hartzakje) zijn nodig om een correcte therapie in te stellen.
Intensieve, langdurige therapie is meestal nodig om het proces te laten stabiliseren.
Besluit
Het hart is een complex orgaan dat veel efficiënte compensatie mechanismen heeft om
zijn pompfunctie te blijven behouden. Heel vaak kunnen paarden daardoor klinische
symptomen lange tijd verbergen en merkt de eigenaar nog niets. Veel aandoeningen
(vooral de kleplekken) zullen over verloop van tijd geleidelijk aan toenemen om dan
eerst geleidelijk aan symptomen te geven tijdens zwaar werk, daarna ook tijdens licht
werk en pas daarna zijn er symptomen zichtbaar in rust, nl. wanneer het paard hartfalen
ontwikkelt. Dit is meestal een traag langdurig proces vooraleer de symptomen in rust
optreden. In sommige gevallen echter (vooral bij de ritme stoornissen) kan er plots een
gevaar zijn voor het paard of een gevaar om het paard te berijden. Correcte diagnose
door middel van auscultatie, elektrocardiografie en echografie is daarom essentieel
voor de aanpak van hartproblemen bij het paard.
www.voorjaarsdagen.eu