`Nee, ik geef u even geen hand.` Menig bedrijf besloot in de zomer

De uitbraak van een nieuwe pandemie vormt een van de
grootste bedreigingen voor overheid en bedrijfsleven,
waarschuwen deskundigen. De wereld moet zich beter
wapenen, want verzekeraars staan niet te dringen het
risico te dekken.
Waakzaamheid
pandemie
blijft
geboden
‘Nee, ik geef u even geen hand.’ Menig bedrijf besloot in de
zomer van 2009 het handen schudden achterwege te laten. In
bedrijfstoiletten dook plotseling antibacteriële zeep op; met doekjes werden toetsenborden en deurklinken schoongehouden; en
zowel bij grote multinationals als kleine familiebedrijven lag een
rampenplan klaar. Allemaal voor als hét zou gebeuren.
Hét, dat was een wereldwijde uitbraak van de Mexicaanse griep
(H1N1) met desastreuze gevolgen voor mens en bedrijf. Overheden, gezondheidsorganisaties en deskundigen waarschuwden
voor chaotische taferelen: een derde van de werknemers kon ziek
worden. Maar de chaos bleef uit. Rampenplannen bleven in de
kast liggen en dodelijke slachtoffers vielen er relatief weinig (zie
kader).
Toch is het gevaar niet geweken. Specialisten van verzekeringsmarkt Lloyd’s waarschuwden onlangs dat nieuwe pandemieën tot
de grootste risico’s voor het bedrijfsleven behoren. De internationale handel heeft een vlucht genomen en het is vandaag de dag
eenvoudig om de wereld rond te reizen. Juist door de globalisering is de kans op een wereldwijde virusuitbraak toegenomen,
stelt Lloyd’s.
Onverzekerbaar
Het bedrijfsleven moet beseffen dat het zich moeilijk tegen de
financiële gevolgen van een pandemie kan verzekeren, vertelt
8 VERZEKERD!
nummer 2, december 2010
senior consultant Rubert Nieuwenhuis van risicoadviseur en verzekeringsmakelaar Aon. Verzuimverzekeringen dekken weliswaar
de directe kosten van ziekte, maar de meeste werkgevers dragen
de kosten voor de eerste ziektedagen zelf. Bij de meeste verzekeringen bedraagt het eigen risico tien tot dertig dagen per ziektegeval.
Nieuwenhuis: ‘In het geval van een grieppandemie is de kans
groot dat veel werknemers tegelijkertijd ziek worden. Bedrijven
draaien de eerste dagen zelf op voor de loondoorbetaling.’ Wel
hebben volgens Nieuwenhuis veel grote bedrijven een zogenoemde stop-loss verzekering. ‘Die keert uit zodra de totale verzuimkosten boven een bepaald maximum uitstijgen.’
De indirecte kosten kunnen echter veel hoger oplopen dan de verzuimschade, bijvoorbeeld doordat bedrijven hun productie moeten stilleggen of vervangend personeel moeten inhuren. Daar
komt bij dat veel bedrijven weinig tot niets verkopen als de klandizie ziek op bed ligt.
Voor zulke risico’s bestaan vrijwel geen verzekeringsoplossingen,
zegt Nieuwenhuis. ‘Verzekeraars kunnen de financiële gevolgen
moeilijk dragen als er een ernstige pandemie uitbreekt, omdat al
hun verzekerden dan gelijktijdig worden geraakt. Bovendien is
het bijna onmogelijk om in te schatten hoe hoog de schade als
gevolg van een pandemie kan oplopen en wat voor premie daarbij hoort.’
ACHTERGROND
Ab Klink:
‘Een
pandemie
komt
per
definitie
onverwacht’
fotografie: bart versteeg
Recessie
Een ernstige uitbraak kan een diepe recessie veroorzaken met een
economische krimp tot tien procent, stellen deskundigen van
Lloyd’s. Dat raakt uiteraard ook de verzekeringsbranche. Verzekeraars zijn grote beleggers. Het is vrijwel zeker dat hun beleggingen in waarde dalen, zoals dat ook is gebeurd door de kredietcrisis. Daarnaast daalt de vraag naar dekkingen doordat de
bedrijvigheid afneemt.
Verzekeraars lijden in geval van een pandemie eveneens schade
op overlijdensrisico- en reisverzekeringen. De eerste categorie zal
meer moeten uitkeren aan nabestaanden als de griep dodelijk is.
Ook reizigers die wegens ziekte hun vakantie afzeggen of tijdens
verblijf in het buitenland ziek worden, zullen hun verzekeraar
aanspreken.
Bedrijven in sectoren waar veel mensen bijeenkomen zoals toerisme, entertainment en de zorg kunnen aansprakelijk worden
gesteld. Klanten en werknemers zullen schadeclaims indienen als
zij menen ziek te zijn geworden door toedoen van het bedrijf. En
aandeelhouders zullen bedrijven en hun bestuur mogelijk aansprakelijk stellen als de beurswaarde daalt. Het is onzeker of
zulke claims worden toegewezen en of deze onder bestaande
polissen vallen.
Mexicaanse griep
De Mexicaanse griep, ook bekend als Nieuwe Influenza A
van het H1N1-subtype, brak uit in maart 2009 in Mexico. De
Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) verklaarde de griep in
juni tot pandemie: een wereldwijde uitbraak van een nieuwe
besmettelijke ziekte. In oktober 2010 verklaarde de WHO de
pandemie ten einde.
De griep leidde tot:
•2.200 ziekenhuisopnames in Nederland;
•63 bevestigde overlijdensgevallen in Nederland;
•ca. 17.500 bevestigde overlijdensgevallen wereldwijd.
Voorbereidingen treffen is het belangrijkste wat bedrijfsleven en
overheid kunnen doen, zegt ook Ab Klink, voormalig minister
van Volksgezondheid. ‘Een pandemie komt per definitie onverwacht. Ik werd destijds ook overvallen door de Mexicaanse
griep. Er moeten dan ook van tevoren draaiboeken klaarliggen
voor het geval een pandemie uitbreekt.’
De Nederlandse overheid had volgens Klink een goed draaiboek
ten tijde van de Mexicaanse griep. ‘Er komt nog een onderzoek
naar het optreden van de overheid. Maar als ik kijk naar de
logistieke problemen in andere landen, heeft Nederland het goed
gedaan. Hier zijn alle risicogroepen op tijd tegen de griep ingeënt.’
kritiek
Wel vindt Klink dat overheden bij de uitbraak van een nieuwe
pandemie gezamenlijk vaccins moeten inkopen. ‘Met de Mexicaanse griep was het ieder voor zich. Sommige landen waren te
laat, terwijl andere grote voorraden wisten te bemachtigen.’ Bijkomend voordeel is volgens hem dat overheden een inkoopmacht
kunnen vormen en een betere prijs kunnen bedingen.
Nederland was er tijdig bij en kocht op advies van de Gezondheidsraad 34 miljoen vaccins in. Toen de paniek was weggeëbd,
volgde kritiek. De griep bleek mild en slechts een fractie van de
vaccins was nodig. Toch vindt Klink de reactie van de overheid
niet overdreven. ‘Toen we voor de beslissing stonden, wisten we
nog niet hoe ernstig de griep zou worden. Ook de WHO hield
rekening met het ergste.’
Vernietigd
Zijn bedrijfsleven en overheid met de overgebleven vaccins voorbereid op een nieuwe pandemie? Helaas niet, zegt viroloog Ab
Osterhaus, verbonden aan het Erasmus Medisch Centrum. ‘Die
vaccins raken over de houdbaarheidsdatum heen en worden vernietigd. Overigens heb je niets aan die vaccins als er een nieuwe
pandemie uitbreekt. Daarvoor moet een nieuw vaccin worden
ontwikkeld.’
Ook hij is van mening dat grootschalige inkoop van vaccins de
enige juiste keuze was. ‘De Spaanse griep uit 1918 begon op
exact dezelfde manier: als een milde griep. Maar die ontwikkelde
zich tot een zeer gevaarlijke variant die vijftig miljoen levens
kostte. Geen enkele deskundige kon op voorhand voorspellen
hoe de Mexicaanse griep zich zou ontwikkelen.’
Grote bedrijven waren volgens Osterhaus over het algemeen
beter voorbereid op de pandemie. ‘In het midden- en kleinbedrijf
was dat veel minder het geval. Veel bedrijven keken de kat uit de
boom. Dat komt doordat niemand wist wat er stond te gebeuren,
terwijl maatregelen geld kosten.’
Nieuwenhuis van Aon constateert dat de aandacht in het
bedrijfsleven inmiddels is weggezakt. ‘Bedrijven richten zich op
andere problemen zoals de financiële crisis.’ Begrijpelijk, maar
onverstandig, oordeelt hij: ‘Bijna alle grote bedrijven hebben zich
over het probleem gebogen en nu doen de meeste niks meer met
de opgebouwde kennis. Zij moeten hun kennis en draaiboeken
actueel houden.’ Osterhaus: ‘De vraag is namelijk niet óf er een
nieuwe pandemie uitbreekt, maar wanneer.’
<
nummer 2, december 2010
VERZEKERD!
9