Algemene informatie over de Verenigde Naties

DE
VERENIGDE
NATIES
Op politiek vlak vormen de VN de grootste supranationale instelling. Maar de Verenigde
Naties staan onder druk. Van globalisten en oorlogsstokers, van de derde wereld en het rijke
Westen. Een dossier over de organisatie zelf, de taken en opdrachten en de verschillende
instellingen.
Geschiedenis
De Verenigde Naties worden officieel opgericht met het inwerkingtreden van het
Handvest op 24 oktober 1945.
De Verenigde Naties is eigenlijk de opvolger van de
Volkenbond, die in 1920 opgericht was onder het Verdrag van
Versailles. Na de Eerste Wereldoorlog bestond de behoefte aan
een internationaal orgaan dat verdere oorlogen zou voorkomen.
Veel succes had de Volkenbond niet, mede doordat de
Verenigde Staten de Bond verliet en Duitsland en de Sovjetunie
in het geheel geen lid waren. Ook de Tweede Wereldoorlog kon
de Volkenbond niet voorkomen en daarom werd hij in 1946
opgeheven.
De Volkenbond.
De grondslagen voor zijn opvolger - de Verenigde Naties - werden al tijdens de Tweede
Wereldoorlog vastgelegd. Met de VN wilde de internationale gemeenschap opnieuw een
poging doen om de internationale vrede en veiligheid te bewaren.
Tijdens de Dumbarton Oaks Conference in 1944 stellen China, Groot-Brittannië, de
Verenigde Staten en de Sovjetunie een voorstel voor het Handvest op. Dit wordt
geconcretiseerd op de Yalta conferentie.
Alle landen die Duitsland of Japan de oorlog hadden verklaard worden uitgenodigd voor de
oprichtingsvergadering van de VN op 26 juni 1945 in San Francisco. Vijftig landen zijn
aanwezig om de tekst van het Handvest vast te stellen. Op 24 oktober van datzelfde jaar
treedt het Handvest in werking. Jaarlijks wordt op 24 oktober de Dag van de Verenigde
Naties gevierd. Het hoofdkwartier zou in New York komen en met een schenking van John
D. Rockefeller wordt een stuk grond langs de East River gekocht.
Om de VN daadkrachtiger te maken dan de Volkenbond krijgt de Veiligheidsraad de
verantwoordelijkheid voor het handhaven van de vrede. Daarin zullen slechts vijftien landen
een plaats krijgen, waaronder vijf permanente leden. Enkel de permanente leden krijgen een
vetorecht. De Volkenbond kon namelijk amper iets ondernemen omdat iedere lidstaat zijn
instemming moest geven en dat bleek een min of meer onmogelijke opgave.
De beginjaren vallen niet mee, omdat al snel de Koude Oorlog uitbreekt. De tegenstelling
tussen de Verenigde Staten en de Sovjetunie heeft een verlammende werking op het
functioneren van de Veiligheidsraad. Vooral de Sovjetunie maakt voortdurend gebruik van
haar vetorecht. Telkens wanneer één van de twee partijen betrokken is bij een conflict kan
de Veiligheidsraad niet ingrijpen. Enkel wanneer het om neutrale gebieden gaat, kan ze een
nuttige rol spelen zoals in 1974 in Cyprus en in 1978 in Libanon.
Alhoewel de Sovjetunie betrokken was bij de inval van Noord-Korea in Zuid-Korea, greep
de VN daar toch in. De Sovjetunie boycotte de vergadering in de Veiligheidsraad over deze
kwestie en kon dus geen veto uitspreken. Daarmee begon de eerste gezamenlijk actie in de
geschiedenis om gewapenderhand de vrede te herstellen. Het waren vooral de Amerikanen
die troepen leverden aan de operatie.
Om de Veiligheidsraad niet langer in staat te stellen iedere
vredesoperatie tegen te houden, neemt de Algemene Vergadering de
zogenaamde 'Uniting for Peace' resolutie aan. De Algemene
Vergadering mag voortaan zelf maatregelen nemen wanneer de
Veiligheidsraad vleugellam is door een veto.
In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw verkrijgen veel
ontwikkelingslanden onafhankelijkheid en ze treden toe tot de VN.
Daardoor krijgt de ontwikkelingsproblematiek een belangrijke plaats
in de agenda en organisaties als UNCTAD worden in deze periode
©Belga
opgericht.
Ook de economische verhoudingen in de wereld zijn niet meer vanzelfsprekend. De
ontwikkelingslanden willen een rechtvaardiger verdeling van de welvaart bereiken. De VN
slaagt daar niet echt in en de verhoudingen tussen de verschillende lidstaten verbeteren er
niet op. Andere organisaties, zoals de GATT en de G7 (de zeven belangrijkste
geïndustrialiseerde landen) spelen een belangrijkere rol wanneer het over economische
kwesties gaat.
Een ander probleem komt in deze tijd naar boven, namelijk de financiën van de VN. De
Verenigde Staten – die verreweg de grootste bijdrage leveren aan de VN – vinden dat de VN
veel te kwistig met het geld omspringt en begint met het inhouden van betalingen. Andere
landen, die toch al financiële problemen hebben, betalen niet, minder of veel te laat. Dit
probleem werkt tot op de dag van vandaag belemmerend voor het handelen van de VN.
In de jaren tachtig verbeteren de verhoudingen tussen Oost
en West en de VN kan dus vaker optreden en doet dat onder
andere in El Salvador, Cambodja en Namibië. De meeste
landen werden voorheen ofwel door het Oosten ofwel door
het Westen gesteund, maar nu kunnen de vroegere
steunpilaren druk uitoefenen op die landen om mee te
werken aan een vredesproces. De VN assisteert ook bij het
naleven van vredesakkoorden, bij de ontwapening van de
©Belga
strijdende partijen en neemt soms tijdelijk het bestuur van
een land over. De VN troepen (Blauwhelmen) verdienen er in 1988 zelfs de Nobelprijs voor
de Vrede mee.
In 1991 gaan de Verenigde Naties voor het eerst over tot een gezamenlijke militaire actie
wanneer Irak Koeweit binnenvalt. Na die geslaagde operatie stijgen de Verenigde Naties
enorm in aanzien, maar helaas kan ze haar rol als vredesbewaarder niet handhaven. VNmissies in Rwanda, Somalië en Joegoslavië lopen slecht af.
Het feit dat de VN zelf niet over soldaten beschikt, maar daarvoor altijd een beroep moeten
doen op de lidstaten, speelt zeker daarbij zeker een rol. Er komen maar weinig landen in
aanmerking voor het leveren van troepen en doordat er bij de genoemde missies nogal wat
doden zijn gevallen neemt de bereidheid om onderdanen naar oorlogsgebieden te sturen ook
nog af.
Bovendien blijkt de laatste jaren dat de Veiligheidsraad niet
goed werkt. De vijf overwinnaars van de Tweede
Wereldoorlog bezitten nog altijd verreweg de meeste macht
in de Veiligheidsraad, terwijl dat niet meer overeenkomt met
de situatie op het wereldtoneel. Landen als Japan, Duitsland
en India horen eigenlijk thuis in de Veiligheidsraad.
Bovendien is China geregeld gekant tegen een actieve rol
van de VN en met zijn veto kan hij ieder ingrijpen
tegenhouden.
©Belga
Ten slotte is ook het geldgebrek nog altijd een groot probleem. De grootste dwarsligger is de
Verenigde Staten. Kofi Annan probeert daarom de kosten van VN-acties te reduceren en
vlotter te laten verlopen, maar voorlopig blijven de financiële problemen nog voortduren.
Instellingen
Algemene Vergadering
De Algemene Vergadering – een soort wereldparlement - is het belangrijkste overlegorgaan binnen de Verenigde Naties.
Ze houdt zich bezig met een zeer breed scala van onderwerpen zoals
globalisering, Aids, het stabiliseren van nieuwe democratieën,
bescherming van het milieu en internationale vrede en veiligheid.
Alle leden van de VN hebben een vertegenwoordiger in de
Vergadering. De meeste beslissingen vereisen niet meer dan een
meerderheid van het aantal uitgebrachte stemmen. Belangrijke
beslissingen – zoals vragen over vrede en veiligheid, de toelating van
nieuwe leden en financiële kwesties – mogen enkel aangenomen worden met een tweederde
meerderheid.
Beslissingen van de Algemene Vergadering bezitten geen bindende kracht voor regeringen
van de lidstaten, maar ze hebben de status van wereldopinie en een sterke morele lading,
waardoor ze toch niet zomaar opzij geschoven zullen worden. Ze worden resoluties genoemd.
WERKWIJZE
De normale sessies van de Verenigde Naties beginnen de derde dinsdag van september en
lopen door tot de derde week van december, maar tegenwoordig vergadert de VN meestal
vaker. Tijdens de eerste sessie kiest de Algemene Vergadering een President, 21 VicePresidenten en een Voorzitter van de zes belangrijkste
comités.
Het eerste debat binnen de Algemene Vergadering is een
algemeen debat waarin de lidstaten hun visies over de
belangrijke kwesties van dat moment presenteren. Meestal
doen ze dat bij monde van de Ministers van Buitenlandse
Zaken, de Eerste Minister of het staatshoofd. Debat is
eigenlijk niet het juiste woord. Discussies zijn er zelden, de
vertegenwoordigers van de landen lezen gewoon hun op voorhand geschreven toespraken
voor.
Om te zorgen voor een geografische representativiteit wordt de voorzitter roterend gekozen
uit één van de volgende vijf groepen van landen: Afrika, Azië, Oost-Europa, Latijns-Amerika
en de Caraïben, West-Europa en overige staten.
Naast de gewone sessies vinden er ook speciale sessies of noodsessies plaats op verzoek van
de Veiligheidsraad, een meerderheid van het aantal lidstaten van de VN of van één lidstaat
mits dit verzoek ondersteund wordt door een meerderheid.
De Algemene Vergadering krijgt veel te veel vragen aangedragen om te behandelen. Daarom
zijn er zes gespecialiseerde comités, namelijk Ontwapening en Internationale Veiligheid
Comité, Economisch en Financieel Comité, Sociaal, Humanitair en Cultureel Comité,
Speciaal Politiek en Dekolonisatie Comité, Administratief en Budgettair Comité en een
Juridisch Comité.
BEVOEGDHEDEN
Op grond van de 'Uniting the Peace' resolutie uit 1950 bezit
de Algemene Vergadering een speciale bevoegdheid om actie
te ondernemen wanneer de Veiligheidsraad door een gebrek
aan unanimiteit tussen de permanente leden, niet handelt
terwijl er sprake lijkt te zijn van een bedreiging van de vrede, een aanslag op de vrede of een
daad van agressie. De Algemene Vergadering mag dan aanbevelingen doen aan de lidstaten
om gezamenlijk maatregelen te nemen. Dit geldt zelfs voor het inzetten van gewapende
strijdkrachten wanneer het gaat om een aanslag op de vrede of daad van agressie.
Andere bevoegdheden:

Aanbevelingen doen om samen te werken op het gebied van het behouden van
internationale vrede en veiligheid, inclusief ontwapening.

Alle vragen op het gebied van de internationale vrede en veiligheid bespreken, tenzij de
Veiligheidsraad zich met de betreffende kwestie bezighoudt.

Aanbevelingen doen over alle zaken die binnen het Handvest van de VN vallen, tenzij
de Veiligheidsraad die zaak zojuist bespreekt.

Aanbevelingen doen om de internationale politieke, economische, sociale, culturele
samenwerking te bevorderen, internationale wetten te codificeren en mensenrechten te
realiseren.

Aanbevelingen doen om conflicten vreedzaam op te lossen.

Rapporten van de Veiligheidsraad en andere organen van de VN beoordelen.

Het budget en de contributies van de lidstaten beoordelen en vaststellen.

De niet-permanente leden van de Veiligheidsraad, de leden van de Sociaal Economische
Raad en van de Trusteeship Council kiezen.

Samen met de Veiligheidsraad de leden van het Internationaal Gerechtshof kiezen en de
Secretaris-Generaal aanwijzen.
De huidige secretaris-generaal van de VN is Kofi Annan. Hij verdient niet
alleen lof voor zijn beleid, hij is ook een charmante persoonlijkheid en een
teamplayer die geliefd is bij zijn medewerkers. Niet verwonderlijk dat hij al
bezig is aan zijn tweede ambtstermijn.
Kofi Annan (in 1938 geboren in Ghana) volgde in 1997 Boutros Boutros
Ghali op als zevende secretaris-generaal van de VN. De Ghanees is de
eerste zwarte man die de hoge post bekleedt en de eerste secretaris-generaal
die uit de rangen van de VN zelf komt. Zijn veertig jaar lange ervaring in
uiteenlopende managementfuncties en peacekeeping-opdrachten binnen de VN drukt een
stempel op zijn beleid.
Annan lanceerde een ambitieus project om de VN te verjongen en te moderniseren. Hij
slankte logge administratieve diensten af, bespaarde op uitgaven en organiseerde kantoren
volgens moderne managementtechnieken, waardoor de organisatie sneller en efficiënter op
gebeurtenissen kan inspelen. Met hem kwam meer doorzichtigheid in de werking van de
Verenigde Naties, in zoverre dat in de rapporten over het VN-optreden in Rwanda en Bosnië
zelfs het eigen falen geanalyseerd werd.
Annan heeft ook oog voor de problemen van de moderne wereld en legt bijvoorbeeld de
nadruk op projecten rond aids, terwijl hij al jaren de noodzaak van een socialere globalisering
verkondigt.
Er wachten Kofi Annan nog enkele hindernissen vooraleer de VN helemaal gemoderniseerd
is. De effectieve macht van de organisatie is nog steeds maar zo groot als de lidstaten toelaten.
Door het vetorecht van de Veiligheidsraad komen belangrijke discussies vaak muurvast te
zitten. Ook dat is iets waar Kofi Annan zich heel erg bewust van is: de werking van zijn
organisatie hangt nog steeds af van politieke wil.
Kofi Annan werd op twaalf oktober 2001 gewekt met de boodschap dat hij, samen met de
Verenigde Naties als organisatie, de honderdste Nobelprijs voor de vrede had gewonnen.
Veiligheidsraad
De primaire taak van de Veiligheidsraad is het handhaven van de internationale vrede
en veiligheid. Alle lidstaten van de Verenigde Naties zijn verplicht om de beslissingen
van de Veiligheidsraad uit te voeren.
De Veiligheidsraad kent vijftien leden: vijf permanente leden
– de Verenigde Staten, Rusland, Frankrijk, China, GrootBrittannië - en tien tijdelijke leden, die telkens voor een
periode van twee jaar door de Algemene Vergadering
gekozen worden. Het voorzitterschap van de Veiligheidsraad
roteert maandelijks volgens alfabetische volgorde. Ieder lid
van de Raad heeft een vertegenwoordiger die aan de bekende
ronde tafel plaatsneemt. Achter hen zitten doorgaans drie of ©Belga
vier adviseurs.
Ieder lid heeft één stem. Wanneer er gestemd wordt over procedurele zaken moeten minstens
negen leden voor stemmen. Gaat het om belangrijke zaken, dan zijn er ook negen stemmen
nodig. Bovendien mag geen enkel permanent lid dan zijn veto uitspreken. Dit noemen we de
'Great Power Unanimity'. De permanente leden hebben immers een dubbel voorrecht: ze zijn
voortdurend lid van de Veiligheidsraad en kunnen belangrijke beslissingen tegenhouden door
een veto uit te spreken. Deze positie danken ze aan de geschiedenis. De permanente leden
waren namelijk de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog.
WERKWIJZE
Ieder lid van de Verenigde Naties kan een vergadering van de Veiligheidsraad bijeenroepen.
Ook de Secretaris-Generaal kan een dergelijk verzoek doen. De Veiligheidsraad moet altijd
eerst afwegen of er sprake is van een bedreiging van de internationale vrede. Is dat het geval
dan zoekt hij eerst naar manieren om het conflict op vreedzame wijze op te lossen. De Raad
kan daarbij aanbevelingen doen en bemiddelen. Wanneer de gewapende strijd al uitgebroken
is, zal hij proberen een staakt-het-vuren te bewerkstelligen. Hij kan dan vredestroepen sturen
die ervoor zorgen dat de strijdende partijen zich daaraan houden.
De Veiligheidsraad mag maatregelen nemen om zijn beslissingen kracht bij te zetten, zoals
economische sancties of een wapenembargo. Heel zelden geeft de Veiligheidsraad de
lidstaten de toestemming om 'all necessay means' te gebruiken om naleving van zijn
beslissingen af te dwingen. De besluiten van de Veiligheidsraad noemen we 'resoluties'.
Wanneer een lidstaat weigert zich conform de besluiten van de Veiligheidsraad te gedragen
kan hij zijn rechten als lid van de Algemene Vergadering tijdelijk kwijtraken. Legt een
lidstaat voortdurend de resoluties naast zich neer, dan kan de Algemene Vergadering op
aanbeveling van de Veiligheidsraad zijn lidmaatschap annuleren.
BEVOEGDHEDEN









Het onderzoeken van ieder conflict dat mogelijk zou kunnen leiden tot internationale
spanningen.
Aanbevelingen doen om dergelijke conflicten op te lossen.
Plannen formuleren om een systeem te vestigen om de bewapening te reguleren.
Bepalen wanneer er sprake is van een bedreiging van de vrede of een daad van agressie
en aanbevelingen doen over de te ondernemen acties.
Leden oproepen om zich te houden aan economische sancties en andere geweldloze
maatregelen om agressie te voorkomen of te beëindigen.
Militaire actie ondernemen tegen een agressor.
Aanbevelingen doen over de toelating van nieuwe leden.
Het mandaat van de Verenigde Naties uitoefenen in 'strategische gebieden'.
Aanbevelingen doen aan de Algemene Vergadering over de aanstelling van de
Secretaris-Generaal en rechters van het Internationaal Gerechtshof.
Sociaal Economische Raad (ECOSOC)
De Sociaal Economische Raad coördineert het sociale en economische werk van de
Verenigde Naties en van de organisaties die onder de paraplu van de VN vallen.
De Raad speelt een centrale rol in het stimuleren van internationale economische en sociale
samenwerking. Hij werkt bovendien intensief samen met non-gouvernementele organisaties
en zorgt zo voor een link tussen de VN en de maatschappij.
Er zetelen 54 leden in de Raad. Ze worden verkozen door de Algemene Vergadering voor een
periode van drie jaar. Afrika krijgt 14 plaatsen, Azië 11, Oost-Europa 6, Latijns-Amerika en
de Caraïben 10 en West-Europa en de overige staten 13. De Raad vergadert het hele jaar door,
maar eenmaal per jaar – in juli – spreken de ministers over de belangrijkste economische,
sociale en humanitaire kwesties.
De Raad heeft zich de laatste jaren sterk gemanifesteerd. In 1999 stelde hij een 'Manifest over
armoede' op en dit manifest heeft veel invloed gehad op de inhoud van de Millennium
Development Goals. Verschillende deelcommissies houden zich bezig met specifieke
gebieden zoals de mensenrechten, de positie van vrouwen, misdaadpreventie, sociale
ontwikkeling, narcotica of milieubescherming.
Taken volgens het Handvest:
 Bevorderen van een hogere levensstandaard, volledige tewerkstelling en economische en
sociale vooruitgang.
 Oplossingen bedenken voor internationale economische, sociale en gezondheidsproblemen.
 Bevorderen van internationale samenwerking op het gebied van cultuur en onderwijs.
 Aanmoedigen van internationaal respect voor de mensenrechten en fundamentele
vrijheden.
Secretariaat
Het secretariaat is het ambtenarenapparaat van de Verenigde Naties. De SecretarisGeneraal heeft de leiding over het secretariaat.
Dit gigantische apparaat – waar op dit moment bijna 9000
mensen werken – voert de dagelijkse werkzaamheden van
de VN uit, zoals het toezicht op vredesmissies, het
analyseren van economische en sociale gegevens, het
organiseren van internationale topontmoetingen, het
regelen van budgettaire zaken, het vertalen van alle
documenten in de zes officiële talen van de VN (Arabisch,
Chinees, Engels, Frans, Russisch en Spaans) - om de ©Belga
belangrijkste taken te noemen.
De Secretaris-Generaal benoemt de personeelsleden en let erop dat ze niet allemaal uit
dezelfde staten komen. Bij hun aanstelling leggen ze een eed af om geen instructies aan te
nemen van hun eigen of een andere lidstaat. Op die manier wordt gewaarborgd dat het
secretariaat neutraal is. De lidstaten van de VN moeten op hun beurt het internationale
karakter van het secretariaat accepteren en niet proberen het te beïnvloeden.
De personeelsleden zijn onder andere werkzaam in het hoofdkwartier van de Verenigde
Naties in New York, in Addis Abeba, Bangkok, Beiroet, Wenen, Genève, Nairobi en
Santiago. Daarnaast verrichten velen van hen veldwerk in probleemgebieden.
Internationaal Gerechtshof
Het Internationaal Gerechtshof is het belangrijkste rechterlijke orgaan van de
Verenigde Naties. Het is gevestigd in het Vredespaleis in Den Haag en bestaat sinds
1946.
In het Hof zetelen vijftien rechters die telkens voor een periode
van negen jaar benoemd worden. Er mogen niet twee rechters
van dezelfde nationaliteit inzitten en ze moeten onafhankelijk,
dus niet gebonden aan de eigen regering, zijn. Om de drie jaar
wordt een derde van het aantal rechters vervangen.
Het Gerechtshof heeft twee bevoegdheden: het beslechten van
conflicten tussen staten en het geven van advies over
rechtsvragen voorgelegd door internationale organisaties. Een
zaak komt alleen in aanmerking wanneer allebei de betrokken partijen de jurisdictie van het
Hof erkend hebben en kan enkel aanhangig gemaakt worden door een staat en niet door
individuen. Het kan bijvoorbeeld gaan over grensgeschillen, diplomatieke relaties,
gijzelingsacties, het recht op asiel, economische rechten en het recht op doorgang.
Een zaak begint met een schriftelijke fase, gevolgd door een mondelinge procedure waarin
vertegenwoordigers van de staten verklaringen afleggen voor het Hof. De twee staten kunnen
op ieder moment kenbaar maken dat ze alsnog een overeenkomst bereikt hebben of dat ze
zich terugtrekken en dan schrapt het Hof de zaak van de lijst.
Het Hof hanteert twee officiële talen – Engels en Frans – en alles wordt daarom vanuit de ene
in de andere taal vertaald. Na de zitting overlegt het Hof binnenskamers – dit overleg is
geheim - en spreekt daarna op een openbare zitting het vonnis uit. Het hof spreekt recht
volgens internationale verdragen en gewoonten, de algemene rechtsprincipes en in laatste
instantie jurisprudentie of geschriften van toonaangevende rechtsgeleerden.
De uitspraak is bindend en hoger beroep is niet mogelijk.
Wanneer een van de twee staten zich niet aan de uitspraak
houdt kan de gedupeerde staat terecht bij de Veiligheidsraad.
De Veiligheidsraad mag dan maatregelen treffen om de
beslissing af te dwingen.
De tweede functie van het Hof is het geven van adviezen
wanneer bepaalde internationale organisaties daarom vragen.
Het kan daarbij gaan om zaken als de status van ©Belga
mensenrechtenrapporteurs, de kosten van missies van de VN,
de legaliteit van het dreigen met of het gebruik van nucleaire wapens. Dit soort uitspraken van
het Hof zijn in principe niet bindend, maar partijen kunnen op voorhand afspreken dat ze wel
bindend zullen zijn.
Programma's en fondsen
Onder verantwoordelijkheid van de Algemene Vergadering vallen programma's en
fondsen, die zich allemaal bezighouden met een specifieke taak. Zo is UNICEF gericht
op kinderen, de UNHCR op vluchtelingen en de UNRWA op Palestijnse vluchtelingen.
UNICEF (United Nations Internationals Children's Emergency
Fund)
UNICEF wordt in 1946 opgericht en sinds 1953 is het een permanent
onderdeel van de VN met als taak het helpen van kinderen in
ontwikkelingslanden. De organisatie streeft onder andere naar het
terugdringen van kindersterfte en –ziekten, beschermt kinderen temidden
van oorlogen en andere rampen en stimuleert onderwijs in
ontwikkelingsgebieden. Talloze vrijwilligers overal ter wereld zamelen
geld in voor UNICEF bijvoorbeeld door de verkoop van kerstkaarten.
UNDP (United Nations Development Programme)
©Belga
De UNDP is het globale netwerk van de VN op het gebied van ontwikkeling op allerlei
gebieden. De organisatie werkt er hard aan om de Millennium Development Goals – zoals het
halveren van de armoede ter wereld - tegen 2015 te bereiken. Daartoe biedt ze hulp aan
landen om de democratie te stimuleren, aids en armoede te bestrijden, het milieu te
beschermen enz. Verder staat UNDP ontwikkelingslanden bij in het aantrekken van hulp en
promoot ze overal het respecteren van de mensenrechten.
UNFPA (United Nations Population Fund)
De UNFPA is de grootste organisatie ter wereld op het
gebied van gezondheids- en voortplantingsprogramma's.
UNFPA
werkt
samen
met
regeringen
en
intergouvernementele organisaties in meer dan 140 landen
en steunt vrouwen, mannen en kinderen bij het plannen van
hun familie, bij het voorkomen van ongewenste
zwangerschappen, bij het tegengaan van seksueel
overdraagbare aandoeningen zoals aids en bestrijdt de mishandeling van vrouwen.
UNDCP (United Nations Drug Control Programme)
UNDCP bestaat sinds 1997 en steunt voor 90 procent van haar budget op vrijwillige
bijdragen, hoofdzakelijk van regeringen. Het is de leidende organisatie in de wereld op het
gebied van de bestrijding van drugs en internationale misdaad. Het hoofdkwartier ligt in
Wenen en daarnaast zijn er ruim 22 kantoren verspreid over de wereld.
UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development)
UNCTAD bestaat sinds 1964 en wil ontwikkelingslanden opnemen in de wereldeconomie. De
organisatie biedt technische assistentie, verricht onderzoek en fungeert als een forum voor
overleg en discussie.
UNEP (United Nations Environment Programme)
De missie van UNEP is het verbeteren van de levenskwaliteit zonder daarbij de toekomst van
generaties na ons in gevaar te brengen. Dit betekent dat de organisatie landen en mensen
informeert over het milieu, samenwerking op dit gebied stimuleert en pleit voor een
verstandige en duurzame behandeling van onze wereld. UNEP werd in 1972 opgericht.
UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees)
UNHCR wordt in 1950 gesticht met als doel het leiden en
coördineren van internationale acties om vluchtelingen te
beschermen en hun welzijn te garanderen. In de ruim vijftig jaar
dat de organisatie bestaat heeft ze ongeveer 50 miljoen mensen
geholpen bij het opbouwen van een nieuw leven. Ze verdiende
daar twee maal de Nobelprijs voor de Vrede voor, in 1954 en in
©Belga
1981. Tegenwoordig is de UNHCR actief in 120 landen.
WFP (World Food Programme)
Het World Food Programme in de belangrijkste organisatie binnen de VN om honger te
bestrijden. Zodra er noodsituaties optreden zorgt het WFP voor de levering van voedsel en
daarnaast stimuleert het ook de sociale en economische ontwikkeling in armere landen. De
organisatie bestaat sinds 1963 en zorgde bijvoorbeeld in 2001 voor voedsel voor 77 miljoen
mensen in 82 landen. Het ideaal van het WFP is een wereld waarin iedereen overal ter wereld
op ieder moment voldoende voedsel heeft om een normaal leven te leiden.
UN-Habitat (United Nations Human Settlements
Programme)
Het doel van UN-Habitat is om de woonomstandigheden in arme
landen te verbeteren, om een effectief bestuur op dit gebied op te
zetten en om internationale samenwerking te stimuleren. De
organisatie werd in 1978 opgericht en past binnen de algehele
strategie van de VN om armoede te bestrijden en duurzame
©Belga
ontwikkeling te ondersteunen.
UNRWA (United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near
East)
De UNRWA wordt direct na de Onafhankelijkheidsoorlog in Israël (1948) opgericht om de
Palestijnse vluchtelingen bij te staan met voedsel, behuizing, kleding, onderwijs en
gezondheidszorg. Het is geen permanente organisatie, maar haar mandaat wordt voortdurend
verlengd. De organisatie is uniek omdat deze zich enkel richt op één bevolkingsgroep.
Ondertussen helpt ze de Palestijnen al vier generaties lang.
Gespecialiseerde onafhankelijke organisaties
Autonome organisaties - zoals de Wereldbank en het Internationaal Monetaire Fonds werken op basis van afspraken nauw samen met de Verenigde Naties.
Deze onafhankelijke organisaties zijn opgericht door
intergouvernementele afspraken. Ze werken nauw samen met
elkaar en met de VN en rapporteren aan de Algemene
Vergadering en aan de Sociaal Economische Raad. Ze
beschikken allemaal over eigen besturen, budgetten en
secretariaten. Gezamenlijk bestrijken ze vrijwel het volledige
sociale en economische terrein. Samen met de VN vormen ze
de UN Family of UN System.
©Belga
WORLDBANK
Het primaire doel van de Wereldbank is het helpen van de armste landen en mensen en wel
door het geven van leningen en door het bieden van technische hulp. De organisatie is actief
in ruim honderd landen.
IMF (INTERNATIONAL MONETARY FUND)
Het Internationale Monetaire Fonds wordt in 1945 opgericht met als doel het bevorderen van
monetaire samenwerking en financiële stabiliteit en het geven van bijstand en adviezen aan
landen die in financiële nood verkeren. Op dit moment hebben 184 landen zich aangesloten
bij het IMF.
WHO (WORLD HEALTH ORGANIZATION)
De Wereld Gezondheids Organisatie bestaat sinds 1948 als de instantie van de VN
gespecialiseerd in alles wat met gezondheid te maken heeft. Het doel is het bereiken van een
zo hoog mogelijk gezondheidspeil in de hele wereld. Voor de WHO betekent dat niet enkel
een afwezigheid van ziekten, maar een toestand van lichamelijk, mentaal en sociaal welzijn.
UNESCO (UN EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION)
UNESCO stimuleert goed onderwijs voor iedereen, beschermt het natuurlijke en culturele
werelderfgoed en zorgt voor internationale samenwerking op het gebeid van de wetenschap,
persvrijheid en communicatie. UNESCO leidt bijvoorbeeld leraren in ontwikkelingslanden en
helpt bij het beschermen van bedreigde architecturale schatten. Zo zorgde UNESCO voor de
verplaatsing van de Nubische tempels in Egypte toen deze dreigden te verdwijnen door de
bouw van de Aswan-dam.
ILO (INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION)
De Internationale Arbeidsorganisatie ontstaat kort na de Eerste Wereldoorlog als onderdeel
van de Volkenbond. Het oorspronkelijke doel was het verbeteren van de
arbeidsomstandigheden overal ter wereld. Ondertussen is de organisatie op veel meer
terreinen actief zoals arbeidsrecht, lonen, werkloosheid en trainingen.
FAO (FOOD AND AGRICULTURAL ORGANIZATION)
De FAO probeert de ontwikkeling van de landbouw te stimuleren en de levensomstandigheden van mensen werkzaam in die sector te verbeteren. Daartoe ontwikkelt ze
bijvoorbeeld schema's voor een optimale productie en verleent ze technisch advies.
ICAO (INTERNATIONAL CIVIL AVIATION
ORGANIZATION)
De ICAO ontwikkelt een internationale norm voor de veiligheid
en efficiëntie van de luchtvaart.
UPU (UNIVERSAL POSTAL UNION)
©Belga
De Universal Postal Union is een stuk ouder dan de VN zelf en
bestaat al ruim honderd jaar. Ze houdt zich bezig met het opstellen van internationale regels
voor de post.
ITU (INTERNATIONAL TELECOMMUNICATION UNION)
De ITU is vergelijkbaar met de UPU en ongeveer even oud, maar houdt zich bezig met
telecommunicatie, televisie en radio.
WMO (WORLD METEOROLOGICAL ORGANIZATION)
Deze meteorologische organisatie stimuleert het wetenschappelijk onderzoek naar de
atmosfeer en het klimaat en het zorgt voor de uitwisseling van gegevens.
IMO (INTERNATIONAL MARITIME ORGANIZATION)
De IMO stelt procedures op voor de zeevaart, probeert de veiligheid in de zeevaart te
vergroten en vervuiling tegen te gaan.
WIPO (WORLD INTELLECTUAL PROPERTY ORGANIZATION)
De WIPO is de organisatie gericht op de internationale bescherming van intellectuele
eigendommen en op internationale samenwerking op dit terrein. 179 lidstaten zijn erbij
aangesloten.
IFAD (INTERNATIONAL FUND FOR AGRICULTURAL DEVELOPMENT)
IFAD zamelt geld in om de voedselproductie in ontwikkelingslanden op te krikken. De
organisatie werd in 1977 opgericht. In de jaren '70 had de Afrikaanse Sahel met enorme
hongersnoden te kampen. Daarom kwam er in 1977 een World Food Conference en één van
de resultaten was de oprichting van de permanente organisatie IFAD.
UNIDO (UN INDUSTRIAL DEVELOPMENT ORGANIZATION)
UNIDO stimuleert de industriële vooruitgang in ontwikkelingslanden door het bieden van
technische hulp, trainingen en adviezen.
IAEA (INTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY)
Dit Internationale Atoomenergie Agentschap zorgt ervoor dat atoomenergie louter op
vreedzame en veilige wijze gebruikt wordt.
Opdrachten van de VN
Bewaren van de vrede
Het bewaken van de vrede is de belangrijkste taak van de Verenigde Naties, eigenlijk de
reden waarom de internationale organisatie werd opgericht.
De gedachte achter deze opdracht is dat een neutrale, onafhankelijke
instantie spanningen kan doen verminderen en de strijdende partijen kan
overhalen tot het voeren van onderhandelingen.
De VN heeft in de loop van de jaren in heel wat conflicten bewezen een
nuttige rol te kunnen spelen. Het ging daarbij soms om het voorkomen
van een escalatie van een conflict, het vreedzaam oplossen van conflicten,
het beëindigen van oorlogen en het verlenen van humanitaire bijstand.
De allereerste vredesoperatie werd in 1948 uitgevoerd in Israël. 36
ongewapende militairen trokken naar Israël om toezicht te houden op de
wapenstilstand. Enkele andere voorbeelden waarin de VN actief optrad:
de Cuba crisis in 1962, beëindigen van de Iran-Irak oorlog in 1988 en de ©Belga
onafhankelijkheid van Oost-Timor.
In het bijzonder voor de Veiligheidsraad en de Secretaris-Generaal is een belangrijke rol
weggelegd voor het bewaren van de internationale vrede en veiligheid. De Veiligheidsraad
door het geven van aanbevelingen en door het uitvaardigen van bindende resoluties. De
Secretaris-Generaal kan bemiddelen in conflicten en zaken onder de aandacht van de
Veiligheidsraad brengen.
De Veiligheidsraad kan vredesmissies opzetten en geeft dan meteen aan wat het mandaat van
de missie is. Het kan daarbij gaan om militaire taken zoals het toezicht houden op een staakthet-vuren, het helpen bij het opzetten van verkiezingen of toezicht houden op de mensenrechten. Soms is de taak na enkele maanden volbracht, maar soms kan een operatie enkele
jaren duren. De VN is voor haar troepen overigens afhankelijk van de lidstaten en beschikt
niet over een eigen leger.
Sinds er een einde is gekomen aan de Koude Oorlog, is het aantal burgeroorlogen en etnische
conflicten enorm toegenomen en dus ook de rol van de VN. Tegelijk betekent het dat VN
blauwhelmen vaker in gevaarlijke situaties terechtkomen, in het bijzonder wanneer ze
opereren in staten verscheurd door burgeroorlogen en zonder functionerend gezag.
De VN besteedt niet alleen aandacht aan het beëindigen van bestaande conflicten, maar zeker
ook aan het voorkomen van conflicten, onder andere door het aan banden leggen van de
wapenhandel en het uitbannen van massavernietigingswapens en door de oorzaken van
conflicten aan te pakken zoals ontwikkelingswerk en het opbouwen van een goed bestuur
waarin de mensenrechten geëerbiedigd worden.
Mensenrechten, rechtvaardigheid en internationaal recht
Eén van de grootste prestaties van de Verenigde Naties ligt in het domein van de
mensenrechten. Ze is erin geslaagd een universeel geldig geheel van mensenrechten te
vestigen.
In de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens uit
1948 zijn de basisrechten van alle mannen en vrouwen
vastgelegd, zoals het recht op leven, vrijheid en nationaliteit,
vrijheid van geweten, denken en religie, het recht op
onderwijs en werk en het recht om deel te nemen aan het
bestuur van een land.
Naast deze basisverklaring bestaan er ondertussen heel wat
verdragen die specifieke onderwerpen behandelen zoals de ©Belga
status van vluchtelingen, de rechten van kinderen of de
rechten van personen behorende tot etnische of religieuze minderheden.
Nu het grootste deel van de mensenrechten vastgelegd is in documenten verschuift het werk
van de VN op het gebied van de mensenrechten langzamerhand meer naar de implementatie
van deze rechten en assisteert regeringen bij het uitvoeren ervan.
Het Hoge Commissariaat voor de Mensenrechten – een intergouvernementeel lichaam coördineert en versterkt het werk van de VN en houdt publieke bijeenkomsten om de
uitvoering van de mensenrechten in individuele lidstaten te evolueren en zoekt naar manieren
om de mensenrechten overal ter wereld te beschermen. Ook zendt ze speciale rapporteurs uit
om verslag te doen van mensenrechtenschendingen. De huidige hoge commissaris voor de
Mensenrechten is de Braziliaan Sergio Vieira de Mello.
Het belang van de mensenrechten van de VN werd nog eens onderstreept door Kofi Annan,
die heeft verklaard dat de mensenrechten het centrale thema zijn dat alle werkzaamheden van
de VN verbindt. Ieder orgaan van de VN is dan ook in meerdere of minderen mate betrokken
bij het bevorderen van deze rechten.
Samenhangend hiermee speelt de VN ook een grote rol in het
ontwikkelen en codificeren van internationaal recht. Er bestaan
ondertussen ruim 500 verdragen en conventies, opgesteld door de
VN. Lidstaten die een dergelijk document ratificeren zijn eraan
gebonden. Het voorbereidende werk wordt verricht door de
International Law Commission. Daarnaast bestaan er commissies
voor specifieke onderwerpen zoals de UN Commission on
International Trade Law.
©Belga
In de huidige politieke situatie is het bestrijden van terrorisme een
belangrijk onderwerp in het internationaal recht. De Veiligheidsraad heeft na 11 september
2001 een hele rits resoluties op dit gebied aangenomen, op basis waarvan onder andere
tegoeden van terroristische organisaties bevroren kunnen worden. Maar ook in het verleden
had terrorisme al de aandacht van de VN zoals blijkt uit de Convention against the Taking of
Hostages (1979) en de Convention for the Suppression of Terrorist Bombings (1997).
Een ander onderdeel van het internationale recht is het bestraffen van schendingen van dit
recht. Bij gebrek aan een internationaal strafhof – sinds juli 2002 bestaat dit overigens wel –
richtte de VN tribunalen op voor de oorlog in voormalig Joegoslavië en voor de genocide in
Rwanda.
De VN laat dus haar invloed gelden in alle fasen van het traject: hij het opstellen van het
recht, het stimuleren van de naleving en implementatie en tenslotte bij het bestraffen van
schendingen van dit recht.
Meer over de mensenrechten
Humanitaire hulp
Wanneer er ergens ter wereld een ramp gebeurt, proberen de VN en haar
gespecialiseerde organisaties hulp te bieden in de vorm van voedsel, onderdak en
medicijnen.
Deze hulp blijkt hoognodig te zijn. In 1998 stierven
bijvoorbeeld 50.000 enkel aan natuurrampen als droogten,
overstromingen en aardbevingen. Bij de zeebeving eind
2004 kwamen meer dan 200 000 mensen om in ZuidoostAzië. Daarnaast komen miljoenen mensen om in
burgeroorlogen en slaan nog eens miljoenen mensen op de
vlucht. Dit gebeurt verreweg het meeste in
ontwikkelingslanden.
©Belga
De VN probeert op twee manieren te helpen: door het
onmiddellijk bieden van hulp aan de slachtoffers van een ramp en door strategieën te
ontwikkelen om noodsituaties te voorkomen. Gespecialiseerde organisaties van de VN
bieden ieder op hun eigen terrein hulp. Zo biedt het UNHCR assistentie en bescherming
aan ruim 22 miljoen vluchtelingen per jaar en levert het World Food Programme een derde
van alle noodvoedselhulp.
De Office for the Coordination of Humanitarian Affairs onder leiding van de Emergency
Relief Coordinator coördineert alle humanitaire activiteiten van de VN. Vier VN
organisaties spelen een leidende rol op dit vlak: UNICEF, UNHCR, UNDP (Human
Development Programme) en WFP (World Food Programme).
UNICEF dringt er bij regeringen en strijdende partijen voortdurend op aan dat ze kinderen
zoveel mogelijk moeten beschermen onder andere door concepten als 'children as zones of
peace' en 'days of tranquility'. Verder zorgt Unicef voor basisvoorzieningen als water,
medicijnen en scholen. Ook helpt ze bij de hereniging van kinderen met hun families en bij
het behandelen van opgelopen trauma's.
De UNHCR beschermt en helpt vluchtelingen, onder andere tijdens de oorlogen op de
Balkan, in Oost-Timor en in het Grote Meren gebied in Afrika. Een vluchteling is iemand
die weggevlucht is uit zijn of haar land op grond van een gefundeerde angst voor
vervolging op basis van geloof, ras, nationaliteit, politieke opvattingen of lidmaatschap van
een bepaalde sociale groep.
UNDP coördineert de activiteiten die nodig zijn om natuurrampen te voorkomen of de
gevolgen ervan te verminderen. Zo helpt ze om vluchtelingen terug te laten keren, bij het
verwijderen van mijnen en bij het herstellen van regeringsinstituties. Regeringen doen vaak
een beroep op de UNDP om te helpen bij het opstellen van programma's om de schade na
een ramp te herstellen.
Het WFP zorgt voor snelle, directe hulp in het bijzonder
het verspreiden van voedsel. Direct na een ramp helpt het
WFP bij het herstellen van de beschadigde infrastructuur.
Economische en sociale ontwikkeling
Zeventig procent van de werkzaamheden van de VN is gericht op het verbeteren van de
levensomstandigheden overal ter wereld.
De VN is ervan overtuigd dat het wegnemen van armoede en
het verbeteren van het welzijn van de mensen belangrijke
voorwaarden vormen om een blijvende wereldvrede te
bereiken. De VN is een uitermate geschikte organisatie om de
sociale en economische ontwikkeling op weg te helpen omdat
ze geen commerciële of nationale belangen najaagt en omdat
alle landen een stem hebben in het bepalen van het beleid.
De Sociaal Economische Raad (ECOSOC) speelt de centrale ©Belga
rol wanneer het gaat om het stimuleren van internationale
economische en sociale samenwerking. De VN richt zich op alle sociaal-economische
aspecten, maar ontwikkelt vooral op het gebied van duurzame ontwikkeling, mensenrechten,
verbetering van de positie van vrouwen, milieubescherming
en goed bestuur programma's.
Tijdens de Millennium Top nam de VN een aantal doelen aan
in de Millennium Development Goals. Dit ambitieuze
programma streeft ernaar een aantal meetbare resultaten onder
andere op het gebied van armoede, onderwijs, kindersterfte
tegen 2015 te bereiken.
Ook op dit gebied bestaat een aantal gespecialiseerde
organisaties, zoals de Wereldbank, de UN Human Settlements ©Belga
Programme (UN Habitat) en de UN Environement Programme (UNEP) die samen het hele
terrein bestrijken. Ze werken onderling intensief samen om het beste resultaat te bereiken. Zo
werkt UNCTAD (UN Conference on Trade and Development) nauw samen met de
Wereldbank om ontwikkelingslanden meer bij de wereldeconomie te betrekken. En in de
Joint UN Programme on Aids bundelen acht organisaties hun krachten om de strijd tegen
Aids aan te binden. Dit soort problemen is immers veel te ingewikkeld en wijdverspreid om
aangepakt te worden door één enkele organisatie.
Webadressen
Website van de Verenigde Naties
http://www.un.org/
United Nations Information Centre for the Benelux Countries
http://www.uno.be
Overzicht van het volledige systeem van de Verenigde Naties
http://www.unsystem.org/
International Court of Justice
http://www.icj-cij.org/
International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia
http://www.un.org/icty/
International Criminal Tribunal for Rwanda
http://www.un.org/ictr/
UNESCO – United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
http://www.unesco.org/
UNICEF
http://www.unicef.org/
FAO - Food and Agriculture Organization of the United Nations
http://www.fao.org/
UNHCR - United Nations High Commissioner for Refugees
http://www.unhcr.ch/cgi-bin/texis/vtx/home
UNAIDS
http://www.unaids.org/
UNEP - United Nations Environment Programme
http://www.unep.org/
United Nations Development Programme
http://www.undp.org/
UNFPA - United Nations Population Fund
http://www.unfpa.org/
United Nations Volunteer Programme
http://www.unv.org/
United Nations Framework Convention on Climate Change
http://unfccc.int/
Office of the High Commissioner for Human Rights
http://193.194.138.190/
United Nations Office on Drugs and Crime
http://www.unodc.org/unodc/index.html
UNIDO - United Nations Industrial Development Organization
http://www.unido.org/
UNIFEM - United Nations Development Fund for Women
http://www.unifem.undp.org/
UNCTAD - United Nations Conference on Trade and Development
http://www.unctad.org/
United Nations University
http://www.unu.edu/
United Nations Human Settlements Programme
http://www.unhabitat.org/
United Nations Crime and Justice Information Network
http://www.uncjin.org/