Maria in de Islam

MARIA IN DE ISLAM
1. Ook moslims vereren Maria als een uitverkorene van God
Veel katholieken reageren verbaasd als ze horen dat moslims een positieve kijk hebben op Jezus en
ze zijn nog verbaasder als ze horen dat moslims ook nog Maria vereren. Toch spelen deze twee
'figuren' uit het christendom ook een belangrijk rol in de islam en ook al zien moslims hen niet als
Gods zoon en zijn moeder toch worden hun namen met bijzonder veel eerbied uitgesproken.
Met de komende meimaand in zicht, tijdens de welke aan Maria altijd bijzondere aandacht wordt
geschonken, willen we graag verhalen hoe Maria binnen de islam geëerd wordt.
Onderlinge verhouding
Tijdens het ontstaan van de islam en ook daarna is de verhouding tussen moslims en christenen
zeker niet slecht te noemen. We zullen verderop daar een voorbeeld van geven. De klad kwam erin
met de kruistochten, met latere oorlogen en schermutselingen tussen oost en west. Hierbij begon
men elkaars godsdiensten pas echt te verketteren. Voor het verketteren geeft de Koran noch de
Bijbel directe aanleiding, meestal waren er andere (vaak economische) belangen in het spel.
De katholieke Kerk heeft zich dat op een belangrijk moment in haar recente geschiedenis
gerealiseerd. Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie werd er binnen het document 'Nostra Aetate',
dat in oktober 1965 door paus Paulus VI en alle concilievaders werd ondertekend, voor het eerst een
positieve houding in een officieel kerkelijk stuk aangenomen ten opzichte van de moslims.
De tekst daarvan luidt als volgt : "De kerk ziet ook met waardering naar de moslims, die de éne God
aanbidden, de Levende en Uit Zichzelf Bestaande, de Barmhartige en Almachtige, de Schepper van
hemel en aarde, die gesproken heeft tot de mensen. Zij leggen zich er op toe zich met heel hun hart
ook aan Zijn verborgen raadsbesluiten te onderwerpen zoals Abraham, naar wie het islamitisch
geloof graag teruggrijpt, zich aan God heeft onderworpen. Hoewel zij Jezus niet als God erkennen,
vereren ze hem toch als profeet en zij eren zijn maagdelijke moeder Maria, die zij somtijds zelfs
eerbiedig aanroepen. Bovendien verwachten zij de dag van het oordeel, wanneer God alle mensen
doet verrijzen en zal vergelden. Daarom houden zij het zedelijk leven hoog en eren God vooral door
gebed, aalmoezen en vasten. Waar in de loop der eeuwen tussen christenen en moslims niet weinig
onenigheid en vijandschap is ontstaan, spoort de Heilige Kerkvergadering allen aan om, het
verleden vergetend, zich ernstig toe te leggen op goederen als vrede en vrijheid gezamenlijk te
verdedigen en te bevorderen." Tot zover de belangrijkste tekst over de moslims tijdens het Tweede
Vaticaanse Concilie.
Ofschoon paus Johannes Paulus II vaker uitdrukkelijk verklaard heeft dat de hierboven geciteerde
uitspraken de blijvende richtlijnen zijn voor de kerk ten aanzien van de omgang met moslims,
gebeurt er aan de basis vrij weinig mee. Tegenover een vaak negatieve kijk van de christenen op de
profeet Mohammed staat dus een positieve kijk van de moslims op Jezus en zijn moeder.
Maria en de moslims
Volgens de franciscaner pater Johannes-Mohammed Abd-el-Jalil betekent de naam Maria (Maryam
of Mirjam of Meryem) in het Arabisch "de sterke, de reine, degene die zonder vrees is, de moedige
die ook in een mannengemeenschap haar mond durft open te doen en hen tijdens de strijd moed in
te spreken." In Marokko wordt de naam Mirjam alleen maar gegeven aan meisjes die van adellijke
afkomst zijn, dat wil zeggen degenen die van de profeet Mohammed afstammen.
Een enorm misverstand, waar de Koran overigens zelf de meeste schuld aan heeft, is het feit dat tot
op vandaag veel moslims denken dat de christenen Maria aanbidden als lid van de Goddelijke Drieeenheid. Voor hen is de Vertrooster die Jezus aankondigt niet de H. Geest, want die bestaat voor
hen niet als persoon, maar de profeet Mohammed. Hij komt vervolmaken wat Jezus begonnen is.
Hedendaagse modernere moslimtheologen komen hiervan terug en proberen over de H. Drieeenheid te redeneren zoals wij ze als christenen verstaan. Het feit dat de Koran Maria afwijst als
deeluitmakend van de Goddelijke Drie-eenheid is in volle overeenstemming met de katholieke leer!
Volgens de islamitische geloofsleer zijn Jezus en Maria net als Mohammed en alle andere mensen
volkomen gelijk in hun mens-zijn. Door God geschapen onderscheiden ze zich in natuur op geen
enkele wijze van elkaar.
"Dat Jezus en Maria in de hemel aan de zijde van God zitten, geloven ook wij," aldus moefti Rafi
Ozturk van Efeze. De meeste bezoekers aan de Theotokos of de Moedergodskerk (volgens de
legende de woning van Maria te Efeze) zijn dan ook moslims. Duizenden Turken bezoeken op 15
augustus deze plaats, zoals ook duizenden Arabieren de kathedraal 'Notre Dame d'Afrique' in
Algiers jaarlijks bezoeken. Zelfs de kardinaalaartsbisschop van Marseille meldt dat vele
moslimvrouwen uit zijn stad komen bidden in de kerk van Notre Dame de la Garde.
Het is duidelijk dat Maria een belangrijke plaats inneemt in de Islam, niet alleen binnen de Koran,
maar ook in devoties en folklore. Ze is de ideale gelovige wiens voorbeeld de moslims moeten
volgen. Of ze de belangrijkste vrouw is in de Islam is echter nog de vraag, want binnen de Islam
bestaat ook veel aandacht voor Fatima, de dochter van de profeet Mohammed.
Maria in de Koran
Laten we nog even te rade gaan bij het heilige boek van de moslims, de Koran. Zoals voor de
christenen Gods Woord vlees geworden is in Jezus Christus, zo is voor de moslims Gods Woord
schrift geworden in de Koran.
In de Koran komen twaalf vrouwen ter sprake. Maria wordt het meest genoemd. Als we de
benaming van Jezus, die bijna altijd 'Jezus, zoon van Maria' (Ischa ibn Mirjam) genoemd wordt,
erbij rekenen dan is dat 34 keer. Dat is vaker dan in het Nieuwe Testament!
In de Koran staat ook het verhaal over de geboorte van Maria. In soera (hoofdstuk 3) staat dat God
Adam, Noe en de mensen van Abraham en Imraan op een bijzondere wijze uitverkoren heeft.
Imraan blijkt de vader van Maria te worden. Zijn vrouw, die in de moslimse traditie Hanna wordt
genoemd, wijdt dat wat in haar schoot is aan God. Hanna is een zus van Ishbaa (Elisabeth), die de
vrouw is van Zacharias en de moeder van Yahyaa ofwel onze Johannes de Doper.
Hanna doet dus afstand van haar kind en wijdt het aan God toe. Als God haar, tot haar verbazing,
een dochter schenkt in plaats van een zoon stelt ze het meisje toch ter beschikking aan de dienst in
de tempel. De Koran zegt over dit meisje Mirjam: "God heeft U uitverkoren en gereinigd."
Volgens de meeste moslimtheologen duidt dit erop dat Maria zo op wonderlijke wijze bewaard
werd voor alle lichamelijke onreinheden en geestelijke tekortkomingen. God had blijkbaar iets
bijzonders met haar voor.
De geboorte van Jezus geschiedt door tussenkomst van de engel Djibril (Gabriël). De conceptie van
Jezus vindt plaats door een machtswoord, op dezelfde wijze als Adam en Johannes de Doper tot
leven kwamen (soera 19, 21). Een woord dat God in Maria wierp. "En dat is gemakkelijk voor
God", staat er (soera 19, 9). Jezus wordt geboren onder een palmboom. Deze boom buigt zich
helemaal over moeder en kind en doet zijn uiterste best om bescherming, beschutting en verfrissing
te bieden. Als Maria thuiskomt is de familie minder gelukkig met de ongehuwde moeder en maakt
haar de nodige verwijten (soera 19, 28-29). Maar Jezus verdedigt zijn moeder, hij spreekt vanuit de
wieg en maakt zichzelf bekend: "Ik ben Gods dienaar. Hij heeft mij het boek gegeven en mij tot
profeet gemaakt."
Maria als middelares
De belangrijkste openbaringen over Maria in de Koran geschieden op een moment dat de nog kleine
moslimgemeenschap in Mekka stevig vervolgd werd. De overige Mekkanen wilden niets van
contact met deze nieuwe, vreemde godsdienst die slechts één God verkondigde en daarmee de
handel en wandel van Mekka, waar vele Goden vereerd werden, ernstig verstoorde.
De profeet Mohammed stuurde daarom een aantal van zijn volgelingen naar het christelijke land
Abessinië, het huidige Ethiopië, waar de Negus (een verre voorganger van keizer Haylan Sallassie)
de scepter zwaaide. Nadat de volgelingen aan de Negus, die omringd was door een aantal
bisschoppen, vertelden wat er allemaal in de Koran over Jezus en Maria werd gezegd, weende de
Negus tot zijn baard er nat van werd en weenden de bisschoppen tot hun kerkboeken nat waren. Hij
gaf hun vervolgens asiel en zorgde uitstekend voor deze nieuwe gelovigen. Het is naar aanleiding
van deze gebeurtenis dat de volgende openbaring in de Koran voorkomt: "En gij zult als naasten in
genegenheid tot U vinden, zij die zeggen: ja, wij zijn christenen. En dat is zo omdat er onder hen
priesters en monniken zijn die zich niet opblazen van trots." (soera 5, 28)
In het begin van de zevende eeuw ging het moslim asielzoekers in een christelijk land een heel stuk
beter af dan vandaag de dag.
Maria is zowel door de moslims als door de christenen steeds aangehaald als voorbeeld voor een
oprecht en gelovig leven. "Mij geschiede naar uw woord, spreekt Maria en dan gaat ze op pad, dan
laat ze zien dat ze haar gelofte serieus neemt" (Lucas 1, 38).
Als Maria onder de palmboom zit en honger heeft, doet God prachtige vruchten groeien aan die
boom. "En schudt de stam van de palm, dan zal zij verse rijpe dadels op je laten vallen" (soera 9,
25). En Maria doet het.
Zowel in het Nieuwe Testament als in de Koran is Maria de Uitverkorene. Ze kiest voor het
volbrengen van Gods wil en moet daar dan ook iets voor doen. Ze gaat haar nicht Elizabeth
bezoeken, ze moet de boomstam schudden, ze is verweven met ons dagelijks leven waarin God
ons vraagt op weg te gaan, te handelen, uitdrukking te zijn van Zijn wil. Maria is daarin het
grote voorbeeld voor zowel moslims als christenen. Moge haar voorbeeld ons dichter bij
elkaar brengen en moge over haar het laatste woord nog niet gezegd zijn in de ontmoeting
tussen de twee grootste godsdiensten van deze wereld.
Bron: Onze krant: contactblad van de sociëteit voor Afrikaanse Missiën, april 2001
www.godsdienstonderwijs.be
Lager onderwijs; archief ‘In de kijker’
Uit de In de kijker: Schutsmantel van Maria