Hoog renaissance Venetie en Maniërisme

Maniërisme 15e eeuw
Hoog renaissance Venetie en Maniërisme
Italie bestnd rond 1500 uit allerlei stadstaten.
- Bijvoorbeeld Papal states, van de paus.
- Kingdom of Napels,
- Republic of Florence
- etc. 
Rond deze tijd was Venetie een grote stadstaat en niet alleen
een stad. Je noemde het vasteland van Venetie, Domini di
Terraferma. Venetie werd geregeerd door een Dodge.
De staat was rijk geworden door haar doorvoerhavens.
Domini di Terraferma 
In de 18e eeuw is venetie niet meer dan
de stad zelf. Door omstandigheden verliest de stad veel van haar handel. Wat er vooral voor gezorgd
heeft dat venetie veel land verloor, was omdat het Otomaanse rijk en de Turken van beide kanten
duwden op het land van Venetie.
Echter wordt de stad weer welvarend wanneer het in de 18e eeuw de
eerste Toeristen stad wordt.
“After Lucretia’s Example” 1533 is een portret gemaakt door Lorenzo
Lotto. Deze vrouw liet zich afbeelden aan de hand van een
‘beroemdheid’ in dit geval Lucretia, dit was in deze periode best wel
in.
- Deze vrouw moest bijna haar hele leven wachten op een portret van
zichzelf van Lorenzo, dus aan het eind van haar leven laat ze zich
schilderen zoals ze eruit zag toen ze nog jong en mooi was.
Jacopo Tintoretto is een schilder die opdrachten krijgt via de
broederschappen, ookwel scuola (school) genoemd. Als je een opdracht wou, kon je terecht bij deze
scholen.
Maniërisme 15e eeuw
“Finding of the body of St Mark” 1548,
- Hij beeld in een aantal schilderijen het leven van Marcus af.
- Op dit schilderij zie je de herontdekking van het lichaam van
Marcus.
- Je ziet allerlei wonderen gebeuren op dit beeld, zoals
mensen die blind worden en etc.
- De properties van de mensfiguren zijn niet geheel
kloppend, aangezien ze in deze tijd daar steeds minder echt
om geven.
- Ze laten liever zien dat iets moeilijks kunnen schilderen dan
dat het geheel kloppend is.
- De man in het rood op zijn knieen is de opdrachtgever, overgens ook de uitvinder van een medicijn
tegen syphilis, vandaar dat hij zich identificeerd met Marcus.
- Je noemt deze perspectieven ook wel een versneld perspectief.
Paolo Veronese, “Gastmaal in huis van Levi” 1573
- Hij schilderde eerst het laatste avondmaal, maar aangezien niet het eens was met dat er meer dan 12
met Jezus op stonden, werd het doek anders genoemd.
Dit is ook bij de San Giorio Maggiore.
Het was vrij belangrijk in venetie rond deze tijd dat je het verhaal en hoe de ‘poezie’ van het werk
afgebeeld werd. Hoe vertel je het verhaal?
HET MANIËRISME
De term ‘manierisme’ Duidt op de stijl in de kunstgeschiednis die volgt op de renaissance. Rond 1520
probeerde een aantal Italiaanse kunstenaars de stijl (maniera) van hun voorgangers – beroemde
meesters zoals Rafael en Michelangelo – te evenaren en zelfs te overtreffen.
Maniërisme 15e eeuw
Sprezzatura = Doen wat heel moeilijk is, en doen alsof het je geen enkele moeite kost. Een soort
elegante manier van doen. De stijl is artificeel, niet natuurlijk
Figura Serpentinata, difficulta, fantasia Houding, moeilijk,
fantasie.
El Greco 1541-1614, (de Griek) was een Maniristische
schilder uit deze tijd.
“ Begrafenis van graaf Orgaz” 1586
- figuren zijn eigenlijk te lang om realisitisch te zijn.
- onderaan aardse laag, bovenaan hemelse laag.
Andrea di Pietro della Gondala (Palladio) 1508-1580
- Italiaanse architect
- schreef de Quattro libri dell’architettura (1642 uitgegeven)
- Overal in de wereld zijn er gebouwen geinspireerd op zijn
boek, door de bekendheid van zijn boek.
De villa Suburbana
Dit zijn villa’s in de voorsteden of in de wijngaarden vlak
buiten de stad. Ze fugneerden niet als zomerhuis, maar
waren vooral gebruikt voor diners en feesten. Gewoonlijk
waren de dienstvertrekken op de begande grond en daar boven
bevonden zich de hoofdverdiepingen.
Palladio:
- S. Giorgio Maggiore: 1566-1610 Venezia
- Villa Rotonda: 1567-70 Vicenza
- II Redentore: 1577-92 Venezia
- Teatro Olimpico: 1579-85 Vicenza
Venetie
S. Giorgio Maggiore
- gevel is los
- Eigenlijk twee tempel fronten in elkaar
Il Redentore, Palladio 1575-1577
Chiesa Del Santissimo Redentore (Kerk van de meest heilige
verlosser)
- Deze heeft ook een dubbele tempel front in
elkaar.
- drie lagen, laatste laag is de koepel.
Maniërisme 15e eeuw
Vicenza
Villa Rotond 1567-70
- Symetrisch van alle kanten, vierkant en rond vitrivus man.
Teatro Olimpico 1580-83
- belangrijkste gebouw dat hij heeft gemaakt
- Was origineel een stenen theater
- Heropleving klassieke theaters en mythologie
- Het decor is zo gemaakt dat er een suggestie is van een lange
doorlopende gang. Suggestie van en stad erachter.
- Je kon niet in de gangen lopen, omdat je dan merkte dat het niet klopte.
Verschil renaissance en Maniërisme:
Renaissance (de rechter, Rafaël):
- ze raken elkaar niet aan
- binnen kader
- geen harmonie
- Driehoeks compositie
Maniërisme (de linker, Raffaello Sanzio)
- mensen raken elkaar
- beeld vullend, buiten de kaders, afsnijding
- Dynamische houdingen
- Virtuoos
Maniërisme 15e eeuw
Schilders Maniërisme:
(wilde de renaissance schilders overtreffen, vertelde hun verhalen in een beeld,
groter en virtuoser)
Enkele kenmerken schilderijen:
- Perspectief wordt niet zo belangrijk meer gevonden als eerst
- Renaissance, was een realisitische kijk, doorkijkje naar buiten, hier is dat niet
meer.
- Ze spelen in deze tijd erg met het perspectief, soms te lange lichaamsdelen en
te kleine mensen etc.
Maniera – Begrip waarop het Maniërisme is gebaseerd>
- Begrip uit de 16e-eeuwse literatuur
- Maniera Moderna, iemands maniera is zijn persoonlijke artistieke stijl, zijn
kenmerk, maar tegelijkertijd betekent het ook stijl in de zin van gratie en
elegantie.
- heeft daarom enkele raakvlakken met Sprezzatura (moeiteloos)
Parmigianino
‘De Madonna met de lange hals’ 1535 Servieten parma
- De nek is te lang
- Moeilijk gedraaide lichaamsdelen, van bijvoorbeeld het kind
Antonio da Correggio
‘Jupiter en lo’ 1531
- bestelling van Federico II Gonzaga van Mantua als een geschenk voor Karel V
Rosso Fiorentino
‘Kruisafname’ 1521 - Volterra
- Groot licht
- spelen met de lichaamsdelen, je virtuoosheid laten zien
Pontormo (1494-1557)
‘Kruisafname’ – 1525-28
‘Visitatie’ 1528
- Perspectief klopt niet
- Kleuren/licht is nogal bleek en onrealistisch
- Te lange lichamen
Maniërisme 15e eeuw
Agnolo Bronzino
‘Allegorie met Venus’ 1546
Eleonora van Roledo en haar zoon Giovanni de
medici 1550
Maniërisme 15e eeuw
Giovanni da Bologna – 1529-1608
‘Mercurio’
- Goed voorbeeld van een beeld waarbij echt gezocht
is naar een moeilijke houding om zijn virtuoosheid
aan te tonen.
“De roof van de Sabijnse maagden” is hier een goed
voorbeeld van een figura Serpentine(1583, Florence)
Figura serpentinata = iemand die om zijn eigen as
heen draait in een beeld
Federigo II - Hertog van Gonzaga
- Zoon van Isabella d’Este
- Salamander als emblem van zijn onblusbaar
minnaarstemperament
- Motto: ‘Quod huic deest me torquet’ Vertaling: Wat
hem (de salamander) ontbreekt, de liefdesdrang, martelt mij.
Architectuur
Palazzo del Te – Mantua 1527-34 (Door
Guiliano Romano)
- stallen omgebouwd tot liefdesnestje en
feestplek
Waarom is dit maniëristisch
- Vorm van de zuilen, zijn alleen gemaakt
puur voor de decoratie niet als ondersteuning
- elementen van de oudheid die als
versiering en decoratie dienen
- Geen eenheid van vorm en niet zo
symetrisch meer zoals je vaak in de
renaissance zag.
- Aan de binnenkant plafond geheel
beschilderd, er zijn titanen afgebeeld. Dit
was zodat je als mens, wanneer je binnen
kwam je heel klein zou voelen.
Maniërisme 15e eeuw
Bernardo Buontalenti (betekend veel talent) 1536-1608
- In dienst van de Medici
- feesten
- beelden
- Hij kon alles en hij mocht ook alles.
‘Zijdeur Uffizi’ 1536-1608
ALGEMENE INFO POLITIEK
Alle mensen (in de hoge kringen) in de hofcultuur kende elkaar wel, via
uithuwlijken, feesten en etc.
Frans de 1e (frankrijk)
- Haalt veel Italiaanse kunstenaars naar zijn paleis (Fontainebleau), om
deze maniëristische werken te laten maken (schilderijen en
beeldhouwwerk)
Enkele kunstenaars onder Frans de 1e:
- Jean Androuet du-Ce
‘Fontainebleau’, tang- of hoefijzertrap (1634)
- Rosse Fiorentino
‘Giovanni Battista di Jacopo’
- het verhaal van Hannibal die over de Bergen trok
- Het witte stukwerk is ook door een Italiaan gemaakt,
- de F staat voor Frans de 1e
In 1749 werd in opdracht van lodewijk XV door architect Gabriel een
nieuwe ere trap gebouwd voor de koning.
Dit was in de kamer van de Hertogin d’Etampes, minares van Frans de
Eerste (aangezien je in die tijd niet trouwde uit liefde)
De fresco’s en stucco’s op de wanden van de Italianen, Primaticcio, Rosso Fiorentino en Nicolo
dell’Abate, bleven bewaard.
 Gabrielle d’Estrees met een van haar zusjes 1595, niet
bekende schilder
 Primaticcio
Maniërisme 15e eeuw
Paleis du Louvre – Lescot Vleugel
‘De vierjaargetijden’ Jean Goujon - afgebeeld op de rand.
Opdrachtgevers van deze tijd, en hoe komen mensen aan kunst:
Je hebt kunsthandelaren in deze tijd, die voor andere kunstwerken gaan
zoeken en kopen.
Jacopo Strada (1515-1588)
- Italiaans geleerde, architect en kunsthandelaar
- Hij handelde vooral in klassieke beelden.
- Hovenlingen kochten zo’n beetje alles van hem omdat ze dachten dat
wat hij verkocht altijd goed en echt spul was.
Architectuur door hem ontworpen
- ‘Antiquarium’ in München
- ‘Neugebäude’ in Wenen-Simmering
- Beide gezien als de belangrijkste voorbeelden van maniëristische
renaissance-architectuur in de landen boven de Alpen.
Maniërisme 15e eeuw
‘Antiquarium’
Grotteske (Grotte – grot) het plafond van het Antiquarium is
gebaseerd op gevonden gangen in Rome, de gangen van Nero.
Als je zulke versiering op het plafond ziet, dan is dit sowieso na
1500, omdat dit de eerste keer was dat ze de grotten in gingen.
Ottavio Strada (zoon van Jacopo Strada)
 hier afgebeeld door Jacopo Tintoretto
- 17e jarige Ottavio afgebeeld op een
ongebruikelijke, allegorische, manier.
- Hoorn des Overvloeds vol antieke munten neem
hij in ontvangst van vrouwe Fortuna en wend zich
af van het beeld van Venus.
- goud en zilver wijzen naar toekomstige rijkdom,
maar ook wijzen ze op de kennis van antieke
munten die hij had, waar hij in opgeleid was door
zijn vader.
Guiseppe Arcimboldo (Milaan 1527-1593)
‘ Vertumus’ God van de herfst
- portret van Rudolf II
- Speelt heel erg met de vormen
- Typisch Maniëristisch
Keizer Rudolf II (1552-1612)
Keizer van het heilige Roomse rijk die van Wenen naar Praag verhuisde.
- Had een enorme verzameling met voorwerpen uit de natuur en kleine beeldjes van
kunstenaars.
- Hiermee wou hij eigenlijk de wereld begrijpen. Naturalia en artificialia
- Metafoor voor de heerschappij over die wereld.
- Zijn hof was in deze tijd
Schetsen van kostuumfeesten uit die tijd 
Het maniërisme in Nederland:
- We hadden geen Hoven in Nederland, dus veel Nederlandse kunstenaars (zoals
Bartholomeus) vertrokken naar de hoven in het buitenland.
- De hofcultuur/manirisme kwam pas in Nederland, toen Spanje veel landen overnam.
-Veel kunstenaars vluchten naar Nederland omdat di teen veilige plek was en de havens groeide.
Maniërisme 15e eeuw
Nederlandse kunstenaars uit deze tijd:
Bartholomeus Spranger (schilder) (1546-1611)
- Hofschilder van Keizer Maximiliaan II in Wenen (1575)
- In dienst van Keizer Rudolf II in Praag (1581)
- trouwde met een dochter van een rijke goudsmid in Praag
- Werd door de Keizer verheven tot de adelstand
Adriaan de Vries (beeldhouwer)
- ‘Hermes en Psyche’
- werkte in het atelier van Jean Boulogne (in Giambologna)
Roelant Savery (Schilder)
Paulus van Vianen (edelsmit)
Cornelis Cornelisz van Haarlem (schilder) (1562-1638)
- ‘Val der Titanen’ 1588
Hendrik Goltzius (tekenaar, graveur en schilder) (1558-1617)
- Origineel duits van geboorte, maar volgede zijn leermeester in 1577
(de drukker Dirck Volkertsz Coornhert) naar Haarlem
- Introduceerde samen met andere Haarlemse kunstenaars (Karel van Mander en Cornelis Cornelisz van
Haarlem) het maniërisme in Nederland.
- Niet geheel kloppende lichamen.