Zorgpad somatoforme stoornissen

Zorgpad somatoforme stoornissen
Doelgroep:
CCGt behandelt volwassenen vanaf 18 jaar.
Wat is een somatoforme stoornis En wanneer heb je die
Definitie Somatoforme stoornis DSM IV (in de DSM V “Somatische-symptoomstoornis” genoemd)
We spreken van een Somatoforme stoornis als het hebben van lichamelijke klachten op de voorgrond
staat; deze klachten langer dan enkele weken duren; deze klachten significante lijdensdruk opleveren
en met beperkingen in het functioneren gepaard gaan; gepaard gaan met extreme gedachten,
gevoelens en gedragingen die de aanpassing hinderen; bij adequaat medisch onderzoek nog (!) geen
somatische aandoening is gevonden die de klacht voldoende verklaart en ook nog (!) geen
behandeling die afdoende helpt.
Naar schatting 20-30% van de patiënten met een somatoforme stoornis houdt langdurig last van
deze klachten (Khan e.a., 2003; Verhaak e.a., 2006; Jackson e.a., 2005). Bij deze patiënten is de
lijdensdruk groot. Deze patiënten voelen zich ongezond en vaak ongerust, hebben een verminderde
kwaliteit van leven, ervaren belemmeringen in dagelijks functioneren en hebben een hoog
werkverzuim. Bovendien bezoeken deze patiënten veel (verschillende) artsen en ondergaan ze veel
medische onderzoeken en behandelingen, zonder dat dit hun gezondheid ten goede komt (Barsky
e.a., 2005). In veel gevallen hebben deze patiënten niet slechts één klacht, maar meerdere
samenhangende symptomen.
Patiënten met meerdere somatoforme stoornissen blijken in vergelijking tot mensen met die er niet
meer dan één hebben gemiddeld meer beperkt te zijn in hun dagelijks functioneren en langduriger
klachten te houden (Jackson e.a., 2006).
Over de oorzaken van hun somatoforme stoornis hebben patiënten meestal veelzijdige ideeën; ze
overwegen zowel onbegrepen medische ziekte, alsook stress en psychosociale problemen (Rief e.a.,
2004; Salmon e.a. 2005).
Wanneer somatische klachten niet binnen redelijke termijn tot een enkelvoudige somatische
oorzaak en behandeling leiden kan er verwarring en stress in en verstoring van de behandelrelatie
ontstaan. De verwarring gaat meestal over of en wie er faalt (patiënt of zorgaanbieder) en de ten
onrechte veronderstelde tegenstelling tussen lichaam en geest. De geest wordt in de medische zorg
gezien als een complex domein van de lichamelijke functies; kortom geest= lichaam. Deze psychische
functies kunnen allerlei klachten veroorzaken en/of in stand houden en/of versterken, maar kunnen
er ook geheel los van staan. Nader psychologisch, psychiatrisch onderzoek kan daar meer
duidelijkheid in scheppen.
De DSM-IV-TR is het wereldwijd meest gebruikte psychiatrische classificatiesysteem waarin alle
psychiatrische stoornissen worden omschreven. Hier gaat het dus niet om het benoemen van een
proces, maar om het diagnosticeren van stoornissen. In onderstaande tabel staan de zeven
somatoforme stoornissen, met een korte omschrijving en een schatting van de prevalentie op het
spreekuur van de huisarts (De Waal e.a., 2004)
Tabel 1: Somatoforme stoornissen volgens de DSM-IV-TR
Omschrijving
Somatisatiestoornis
Pijnstoornis
Conversiestoornis
Ongedifferentieerde
somatoforme stoornis
Somatoforme stoornis niet
anderszins omschreven
Hypochondrie
Gestoorde lichaamsbeleving
Prevalentie
bij huisarts
<0,5%
multi-symptomatische aandoening die vaak begint
voor het dertigste levensjaar, langdurig aanhoudt en
gekarakteriseerd wordt door een combinatie van pijn,
gastro-intestinale, seksuele en pseudoneurologische
klachten.
onverklaarde pijn die ernstig genoeg is om het
2%
functioneren te beperken en medische hulp in te
roepen. Ontstaan, ernst, verergering en voortbestaan
worden in verband gebracht met psychische factoren.
onverklaarde symptomen of uitvalsverschijnselen die 0,2%
de willekeurige motorische of sensorische functies
treffen, die doen denken aan een neurologische of
andere somatische aandoening. Verband met
psychische factoren wordt aannemelijk geacht.
minstens één somatisch onverklaarde lichamelijke
13%
klacht die minimaal langer dan zes maanden
belemmeringen veroorzaakt in het dagelijks leven.
Functionele syndromen kunnen vallen binnen de
groep ongedifferentieerde somatoforme stoornis.
somatoforme klachten en syndromen die niet voldoen 30%
aan de criteria voor een van de specifieke
somatoforme stoornissen.
sterke preoccupatie en angst een ernstige ziekte te
1-5%
hebben, als gevolg van verkeerde interpretatie van
lichamelijke symptomen gedurende minstens zes
maanden.
preoccupatie met een vermeende onvolkomenheid 0%
van het uiterlijk.
Hier vind u een link met de criteria van de verschillende somatoforme stoornissen.
De kaders van de behandeling worden bepaald door de multidisciplinaire richtlijnen (zie:
http://www.ggzrichtlijnen.nl/) en de empirically supported treatments (zie: Keijsers, van Minnen
en Hoogduin 2011 “Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten”).
Empirically supported treatments zijn door een of meer onderzoeken als effectief bewezen stoornis
specifieke behandelprotocollen.
Een richtlijn is een document met aanbevelingen, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van
zorg, berustend op systematische samenvattingen van wetenschappelijk onderzoek en afwegingen
van de voor- en nadelen van de verschillende zorgopties, aangevuld met expertise en ervaringen van
zorgprofessionals en zorggebruikers. Voor de Multidisciplinaire Richtlijn somatoforme stoornissen is
de indeling van de DSM-IV als uitgangspunt genomen. Een aantal van de in de DSM IV onderscheiden
somatoforme stoornissen is opgenomen in de multidisciplinaire richtlijnen en in de empirically
supported treatments
Procedure en behandeling
Aanmelding: De cliënt kan telefonisch, per mail of via het aanmeldformulier op de website
(www.ccgt.info) contact leggen met CCGt en een eerste beschrijving geven van zijn klachten. Bij de
aanmelding wordt gekeken of de persoon tot onze doelgroep behoort en of wij de problemen in
kwestie kunnen behandelen. Zo ja, dan volgt er een intake gesprek.
Wachttijd: de wachttijd tot het eerste gesprek is regulier 1 tot 2 weken maar kan variëren van 1 dag
tot 4 weken. Een wachttijd tussen de intake en de behandeling is er niet.
Intake: de intake is voor screenen en taxeren van klachten, de steun- en risicofactoren en de
zorgvraagzwaarte, verzamelen van observatiegegevens, groeperen van klachten in de officiële
classificaties van de DSM IV, verklarende verbanden leggen tussen klachten, oorzaken en gevolgen,
de therapeutische relatie beoordelen, het bepalen van uitsluiting criteria en het behandelplan
opstellen.
Door middel van een klinisch interview worden klachten, de klachtgeschiedenis, de biografische
gegevens, huidige omstandigheden en risico factoren geïnventariseerd. Op basis hiervan wordt een
DSM classificatie en een verklarende diagnose gesteld. Bij onduidelijkheid of twijfel maakt CCGt
gebruik van screeningslijsten, psychodiagnostiek en/ of een second opinion.
Een uitsluitingscriterium is bijvoorbeeld een mate van (ervaren) controleverlies waardoor de patiënt
niet in staat geacht kan worden om zich zelfstandig en met hulp van diens steunsysteem (inclusief de
ambulante gesprekken) te stabiliseren en herstellen.
In de intake of direct aansluitend wordt voor het eerst de ROM ingevuld en de zorgvraagzwaarte
bepaald. Er wordt patiënten informatie uitgereikt en toestemming gevraagd om de huisarts te
informeren en de rekening naar de verzekeraar te sturen.
Samen met de patiënt wordt een behandelplan opgesteld met werkwijze, resultaat verwachtingen en
doelen, frequentie, sessieduur en aantal sessies. De behandeling verloopt normaal gesproken
conform de multidisciplinaire richtlijnen en empirically supported protocollen. Indien nodig kan
hiervan af worden geweken en kan er gewerkt worden conform andere methoden, protocollen en
technieken. (dit gaat altijd in overleg met de patiënt en word afgesproken in het behandelplan). Als
medicatie of een psychiatrisch consult aangewezen lijkt, dan wordt er terug verwezen naar de
huisarts. Indien de cliënt akkoord gaat met de classificatie en het behandelplan verklaart hij/zij zich
daarmee officieel tot patiënt.
Behandeling:
Ingrediënten behandeling
De behandeling verloopt normaal gesproken dus conform de multidisciplinaire richtlijnen en
empirically supported protocollen. Indien nodig kan hiervan af worden geweken en kan er gewerkt
worden conform andere methoden, protocollen en technieken waar evidentie voor is. Dit gaat altijd
in overleg met de patiënt en word afgesproken in het behandelplan. Als medicatie of een
psychiatrisch consult aangewezen lijkt dan wordt er terug verwezen naar de huisarts. De behandeling
bestaat in zijn algemeenheid uit vormen van psycho-educatie (bijvoorbeeld e-health), probleem
analyse, herstel draagkracht-draaglast balans, gedragsactivering en vormen van cognitieve therapie.
Doel behandeling
Het doel van de behandeling is dat de klachten van de patiënt verminderen of stabiliseren en diens
kwaliteit van leven verbetert. De behandeling geeft de patiënt/ cliënt tools om zelf verder te gaan en
ook te vertrouwen op zelfredzaamheid.
Evaluatie: CCGT evalueert de behandeling op de volgende twee manieren:
- Elk gesprek worden therapie, therapeutische relatie en vorderingen mondeling geëvalueerd
- Elke drie maanden word er een ROM afgenomen en aan de hand daarvan worden opnieuw
de therapie, de therapeutische relatie en de vorderingen mondeling geëvalueerd.
Indien nodig worden de volgende zaken aan de hand van de evaluaties aangepast:
- In overleg met de klant kan het behandelplan worden aangepast
- De zorgvraagzwaarte kan worden aangepast
- De diagnose kan worden aangevuld
- Er kunnen mogelijke aanpassingen uitkomen voor de medicatie, doorverwijzing en van de
inzet van het systeem
- Bij onvoldoende vorderingen wordt een second opinion ingeroepen en/of terug naar de
huisarts verwezen en/of doorverwezen naar intensievere of andere hulpverlening
Crisissituaties: In het geval van een crisissituatie bij een patiënt zijn de huisarts en 112 de eerst
aangewezenen om te bellen. CCGT denkt hier binnen kantooruren natuurlijk wel in mee.
Nazorgbepaling: de nazorg word bepaald bij de eindevaluatie. Ook word hier een CQI meting
afgenomen om de klanttevredenheid te bepalen.