Noordse mythologie

Noordse mythologie
De Noordse mythologie is, zeker in West-Europa, één van de bekendere, samen met onder
andere de Griekse, Romeinse, Egyptische en de Germaanse mythologie. Van deze laatste
mythologie maakt de Noordse mythologie deel uit, ze kent grotendeels dezelfde goden en
helden.
De invloed van deze mythologie is in de Lage Landen nog merkbaar, omdat zij haar
oorsprong niet ver van deze landen vindt. De Noordse mythologie koppelen we aan de
Noormannen of Vikingen, de toenmalige bewoners van de Scandinavische landen, maar de
mythen en sagen bestonden al lang voor hen en waren deels afkomstig uit omliggende landen
zoals IJsland en het huidige Duitsland. Volgens auteurs zoals Jan de Vries zijn er zelfs IndoEuropese sporen en parallellen met elementen uit de Indiase mythologie in deze zeer oude
orale verhalentraditie terug te vinden, die uiteindelijk deels is neergeschreven in de Edda.
(Finland heeft een meer eigen mythologie.)
Inhoud






1 Schepping
o 1.1 Wereldbeeld
2 Goden
o 2.1 Families
o 2.2 Soorten
o 2.3 Bekende goden
 2.3.1 Odin
 2.3.2 Thor
 2.3.3 Freya
 2.3.4 Freyr
 2.3.5 Njord
 2.3.6 Týr
 2.3.7 Loki
o 2.4 Namen in de Germaanse mythologie
o 2.5 Weekdagen
3 Ásatrú en Odinisme
4 Gerelateerde onderwerpen
5 Zie ook
6 Externe links
Schepping
Zoals de Bijbel verhaalt van de Schepping van de wereld door God, zo hadden de OudEuropese volkeren, waaronder de Vikingen, hun scheppingsverhaal.
In het begin was het universum verdeeld in twee delen gescheiden door een grote kloof, de
Ginnungagap, (de gapende leegte). Aan de ene kant was er licht en hitte en het eerste deel
bestond dan ook uit vuur en werd bewoond door vuurreuzen. De leider was Surtur (Zwart).
Surt (Oudnoords surthr "de zwarte"; ook Surtr, Surtur) is in de Noordse mythologie de
vuurreus, een Thurs die in Muspellheim woont. Hij bewaakt de toegang tot deze vuurwereld
met het vlammend zwaard Surtalogi, dat later de wereld in vlam zal zetten. Zijn vrouw heet
Sinmore.
Asgard
Freyr
Surt geldt soms als de zoon van Svart en is vijand nummer een van de Asen. In het Germaans
scheppingsverhaal wordt Muspel als heerser over Muspelheim genoemd; waarschijnlijk zijn
ze identiek. In de Ragnarök scheidt hij met zijn vuurzwaard de brug Bifröst, de verbinding
tussen Midgard en Asgard. Met de zonen van Muspel (de Surts) steekt hij de wereld in brand,
slingert vuur in alle richtingen en vernietigt alle leven (Wereldbrand). Hij doodt dan ook de
ongewapende Freyr, god van vruchtbaarheid en leven, in een tweestrijd.
De gekende teksten spreken nooit over zijn origine. Hij schijnt er altijd geweest te zijn. De
vlammen daarentegen liggen aan de oorsprong van de schepping, want toen het vuur van
Muspellheim, de nevels van Niflheim ontmoetten, leverden zij het ontstaan van de
hermafrodiete Ymir en de oerkoe Audhumla.
Audhumla
Ymir
Niflheim
Naar Surtr heten vulkanische holen op IJsland Surtshellir. Een door vulkanische activiteit nog
maar pas in 1963-67 ontstane eiland is naar hem Surtsey genoemd („eiland van Surt”, ten
zuidwesten van IJsland)
Surtsey
Aan de andere kant was er koud nevelig duister, want het tegendeel bestond uit ijs en rijp. In
dat ijselijk gedeelte leefde een oerkoe, Audhumbla genaamd. Zij likte steeds aan het ijs, haar
bron van voedsel. Door het ijs te likken bevrijdde ze de ijsreus Ymir, die door Audhumbla
ook meteen voedsel had, namelijk haar melk. Als hij iets pittiger wilde, ging hij naar de rand
van de kloof, stak zijn hand omhoog zodat het roet van de vuurwereld erop bleef hangen en
likte dit af.
Audhumbla likte ook nog een andere reus, Búri, vrij uit het ijs. Deze oerreus is de stamvader
van alle reuzen en goden. Uit hem is ook de reus Borr voortgekomen die samen met de reuzin
Bestla drie zoons kreeg: Odin, Vili en Ve. Zij zijn de drie eerste goden. Deze drie zonen van
Bor doodden Ymir, die een soort reuzenplant was geworden, omdat hij het licht wegnam. De
drie broers brachten Ymir naar de Oerruimte en maakten uit zijn lichaam de wereld zoals wij
die kennen. Zijn levenssap (of bloed) werden meren en zeeën, uit zijn vlees kwam de aarde
voort en de bergen uit zijn botten. Stenen en keien waren uit zijn kiezen en botsplinters
gemaakt. Zijn bloed (de zee) hield de wereld bijeen. De drie broers namen zijn schedel en
maakten hiervan het uitspansel. Dit werd over de wereld geplaatst en werd verlicht door de
hemellichamen.
4x Odin
De mensen werden gemaakt van het hout dat de zonen van Bor op het strand vonden. Ze
waren zonder leven; daarom gaf Odin hen adem, leven en spraak. Vili gaf hen bewustzijn en
beweeglijkheid en Vé het uiterlijk en gehoor. De drie goden gaven hen ook kleding en een
naam: Ask en Embla. Ask was de man en Embla de vrouw. Van hen stamde het menselijk
geslacht af.
Bifröst, een regenboog, is de brug die de goden maakten. Zij leidt naar de hemel en bestaat uit
vlammen. Om die reden berijden de goden ze te paard, behalve Thor: hij moet lopen omdat
hij zijn paard verloren had. Daardoor moet hij tevens eerst door twee rivieren om zijn voeten
te blussen voordat hij de hemel in komt. Enkel de Asen moeten naar de hemel, want daar, bij
de voet van Yggdrasil, moeten zij bij de bron van Urd rechtspreken.
Urd als manga
Yggdrasil is de heilige es: zijn takken spreiden zich uit over de gehele hemel en ver
daarboven. Zijn drie wortels houden hem staande, slechts één daarvan steunt op de wereld.
Deze levensboom wordt bevolkt door allerhande magische wezens, waaronder elfen en
draken.
About Yggdrasil
Ask veit eg standa,
heitir Yggdrasill,
hár baðmur, ausinn
hvíta auri;
þaðan koma döggvar
þær er í dala falla,
stendur æ yfir grænn
Urðarbrunni.
~
En ask vet jag stånda,
Yggdrasil heter den,
ett högväxt träd, begjutet
med ljus gyttja.
Dädan kommer daggen
som i dalarna faller.
Evigt grön står asken
över Urds brunn.
~
An ash I know stands,
Its name is Yggdrasil,
An immense tree, covered over
By the white sand.
Thence come the dew
That falls in the valleys,
It stands ever-green
Above the well of Urdal.(Voluspa)
~
Yggdrasil
Kijk verder bij:
http://www.hurstwic.org/history/articles/mythology/religion/text/practices.htm
http://www.timelessmyths.com/norse/beginning.html
Wereldbeeld
Hoofdartikel: Noordse kosmogonie
De goden schiepen achtereenvolgens meerdere werelden, onder meer:





Asgaard was het domein van de goden zelf.
Midgaard was de woonplaats van de mensen.
Jotunheim was het domein van de reuzen.
Helheim is de plaats waar de gewone doden naar toe gaan.
Voor de gevallenen in de strijd is een aparte plaats, de Hal van de Uitverkorenen ofwel
het Walhalla.
De wereldsamenhang wordt gezien als een boom, Yggdrasil, waarin de verschillende
werelden hun plaats hebben in ruimte en tijd. Ooit zal ook deze samenhang verloren gaan (in
de Ragnarok vlak na de Fimbulvetrtijd). Maar daarna verrijst hij opnieuw met een nieuwe
wereld.
Goden
Families
De Goden zijn onderverdeeld in twee families: de Asen (en Asinnen) en de Wanen. Die
splitsing kwam er toen Odin, Vili en Ve hun eigen weg gingen. Vili en Ve waren tevreden
met de schepping en wilden er in rondtrekken. Odin was echter nog niet tevreden. Zo
ontstonden de Asen, volgelingen van Odin, en de Wanen, volgelingen van Vili en Ve.
Soorten
Er zijn ook bepaalde andere soorten goden of entiteiten. Zo zijn er de Nornen (de schik- of
lotsgodinnen) die het web van het leven spinnen. Elke draad stelt het leven van iemand voor.
Nornen
De Walkuren vormen een andere soort. Zij zijn boodschappers van Odin (soms ook
beschouwd als dochters van hem). Ze bedienen de Helden die in het Walhalla zitten. Het zijn
de oorlogsgodinnen die tijdens veldslagen met hun wagens rondreden en de krijgers
aanspoorden. Richard Wagner componeerde een bekend muziekstuk over dit thema: "Die
Walküre".
Bekende goden
Hoofdartikel:Germaanse goden
Odin
Odin is de alvader, de 'oppergod', van de Noordse mythologie aan wie veel van de andere
goden hun bestaan te danken hebben. Hij is onder andere de vader van Thor. In de Germaanse
mythologie staat hij bekend als Wodan . Odin gaf de dichtkunst en de magie van de Runen
aan de wereld. Hij verloor een oog tijdens zijn zoektocht naar wijsheid. Hij is de god van de
oorlog, dichtkunst, wijsheid en kennis en woonde in zijn paleis 'Valhall' of 'Walhalla'.
Tijdens de Joeltijd reed Odin op 'Sleipnir', zijn achtbenige hengst. Hij werd vergezeld door
twee raven Hugin (Gedachte) en Munin (Geheugen), die voor hem de wereld rondvlogen om
nieuws en wijsheid te verzamelen.
Afbeelding van Sleipnit uit Engeland
Thor
Thor, zoon van Odin, is eveneens zeer bekend en, vooral door de Vikingen, geliefder. Zijn
belangrijkste attributen zijn de hamer Mjölnir met bijhorende ijzeren handschoenen (om hem
beter te kunnen hanteren) en een speciale gordel die zijn verschrikkelijke kracht nog eens
verdubbelde.
Thor, rune uit Zweden
Freya
Freya is de godin van de liefde en de schoonheid. Ze had naast haar goede karakter ook een
meer vurige kant. Van tijd tot tijd werpt ze zich met evenveel vuur in een veldslag als een
Walkure. Dat is ook de reden waarom Freya soms wordt aangezien als de vrouwelijke
aanvoerster van de Walkuren. Odin is en blijft echter hun échte aanvoerder. Freya is
oorspronkelijk één van de Wanen.
Freya
Freyr
Freyr is de zoon van de zeegod Njord en de broer van Freya. Hij is onder meer de god van de
vruchtbaarheid en de lente. Zijn bekendste attributen zijn het gouden everzwijn Gullinbursti,
zijn rijdier, en het opvouwbare gouden schip Skíðblaðnir. Ook Freyr is oorspronkelijk één van
de Wanen.
Njord
Njord is de vader van Freya en Freyr. Njord is de god van de zee. Oorspronkelijk is ook hij
één van de Wanen.
Týr
Týr was oorspronkelijk de god van de oorlog en het recht. Zijn vader is de reus Hymnir, die
het niet op de goden heeft. Týr legt zijn hand in de muil van Fenrir als borg voor de
toezegging dat de Asen Fenrir zullen vrijlaten. Als dat niet gebeurt wordt zijn hand afgebeten.
In oudere vormen van de mythologie was de positie van Týr belangrijker, maar later heeft
Odin bijna al zijn functies overgenomen.
2x Fenrir
Loki
Loki is oorspronkelijk een reuzenzoon, maar koos er voor zich bij de goden in de Asgard te
vervoegen, al beweegt hij zich vrij in alle werelden. Hij is de grappenmaker van de goden,
maar zijn grappen balanceren vaak op het randje. Af en toe gaat hij wel eens over de schreef.
Uiteindelijk zal Loki het te bont maken en wordt hij vastgeketend en opgesloten. Pas met
Ragnarok, het einde der tijden, breekt hij los en vecht hij mee tegen de goden.
3x Loki
Namen in de Germaanse mythologie
Noordse mythologie Germaanse mythologie
Freya (Frøya, Freia)
Freyr (Frej)
Fro
Frigg
Frija
Loki
Loge (Logen)
Njord
Odin
Wodan (Woden)
Thor
Donar
Týr
Tīwaz (Ziu)
Weekdagen
Vijf weekdagen zijn naar Noordse/Germaanse goden vernoemd, de zesde is afgeleid van een
gebruik.







Máni - maandag (naar de maangod Máni)
Tīwaz - dinsdag dinsdag is de dag van het Alding, de Germaans-Noordse rechtspraak
Wodan/Odin - woensdag (in het Noors is woensdag "Onsdag")
Donar - donderdag
Freyja/Freya - vrijdag
Sater - zaterdag (genoemd naar de saters, tegelijkertijd de enige dag die is ontleend
aan de Griekse mythologie)
Sunna - zondag (naar de zonnegodin Sunna)
Ásatrú en Odinisme
Ásatrú en Odinisme zijn moderne vormen van godenverering, gebaseerd op de NoordsGermaanse cultuur en mythologie. De godsdienst is een vorm van heidendom, maar het idee
van teruggaan naar je Noorse wortels, kan men terugvinden in verschillende groeperingen;
van linkse, new-age- tot neonazigroepen; ásatrú en andere vormen van noords heidendom kan
men o.a. terugvinden in Scandinavië, Duitsland, Nederland, België, Engeland en NoordAmerika.
Waarmee dit stuk een macaber eind heeft gekregen!