presentatie bewind

HET BEWIND
Het nieuwe beschermingsstatuut
voor onbekwame meerderjarigen
Liesbeth te Rijdt
Stafmedewerker juridische zaken en ethiek
Agenda
• Inleiding
• Situering
• Hoe was het tot voor kort geregeld?
• Aanzet
• Wat brengt het nieuwe statuut
•
•
•
•
Wie?
Wat?
Hoe?
Overgangsmaatregelen
• Evaluatie
• Vragen
I.
INLEIDING
Situering
• Iedereen gelijk voor de wet
• Toch geconfronteerd met kwetsbare mensen
• Die niet (langer) in staat zijn zelfstandig bepaalde
weloverwogen en bewuste beslissingen te nemen
(rechten uit te oefenen)
• Nood aan bescherming
• voor het vermogen: woning, financiën, erven
• voor de persoon: huwelijk, verblijf, zorg
• Hoe wordt deze bescherming gegarandeerd?
Tot voor kort
• 4 beschermingsstatuten voor meerderjarige
onbekwamen:
•
•
•
•
Verlengd minderjarigheid
Gerechtelijk onbekwaamverklaarden
De onder gerechtelijk raadsman gestelden
De voorlopig bewindvoerder
Tot voor kort
Verlengde minderjarigheid (artt. 487bis487octies B.W.)
• ‘”ongeschikt is en schijnt te zullen blijven om zichzelf te leiden en
zijn goederen te beheren, wegens geestelijke onvolwaardigheid,
aangeboren of begonnen tijdens vroege kinderjaren, gekenmerkt
door een uitgebleven ontwikkeling van de gezamenlijke vermogens
van verstand, gevoel en wil”
• Verzoekschrift: ouders, voogd, bloedverwant, PdK
• REA
• Gelijkgesteld met minderjarige beneden 15 jaar
• Resulteert in verlengd ouderlijk gezag / voogdij (overlijden ouders)
• Weerslag op persoon en vermogen (alles of niets)
• Daden beheer zelfstandig door ouders/voogt
• Daden beschikking tussenkomst rechter
• 500 tal personen per jaar
Tot voor kort
Gerechtelijke onbekwaamverklaring (artt.
489-512 B.W.)
• Meerderjarige die zich in aanhoudende staat van onnozelheid of
krankzinnigheid bevindt, zelfs met heldere tussenpozen
• Verzoekschrift: echtgenoot, bloedverwant, PdK
• REA
• Zware en logge procedure: aanstelling psychiater(s), …
• Gelijkgesteld met minderjarige
• Resulteert in voogdij
• Weerslag op persoon en vermogen (volledig)
• In onbruik geraakt
Tot voor kort
Bijstand van een gerechtelijk raadsman (artt.
513-515 B.W.)
•
•
•
•
•
Verkwisters
Verzoekschrift: echtgenoot, bloedverwant, PdK
REA
Resulteert in toevoeging van gerechtelijk raadsman
Beperkte weerslag op vermogen: rechtsgedingen voeren,
dadingen treffen, leningen aangaan, roerende kapitalen in
ontvangst nemen, goederen vervreemden of bezwaren met
hypotheek
• Jaarlijks een vijftal personen onder dit statuut geplaatst
Tot voor kort
Voorlopig bewind (artt. 488bis, a)-488bis, k)
B.W.)
• Meerderjarige die, geheel of gedeeltelijk, zij het tijdelijk, wegens
zijn gezondheidstoestand, niet in staat is zijn goederen te
beheren
• Verzoekschrift: betrokkene, elke belanghebbende, PdK
• Vrederechter
• Resulteert in toevoeging voorlopig bewindvoerder
• Enkel weerslag op vermogen
• Ca. 100000 personen
Aanzet hervorming?
• Wetgeving moest in overeenstemming worden
gebracht met internationale instrumenten
• VN gehandicaptenverdrag
• Beoogt bescherming doch ook participatie van mensen met
functiebeperking
• Aanbevelingen van het Comité van de ministers van
de Raad van Europa
• Inzake volmachten etc.
• Onze maatschappij vereist een gewijzigde
“mindset” over personen met een
functiebeperking
• Bescherming doch zonder infantiliserend of
bevoogdend te zijn (cf. terminologie, alles of niets)
• Vereist aanpassing van de regelgeving ter zake met
aandacht voor autonomie betrokkenen
II. De nieuwe wetgeving
inzake het bewind
De nieuwe regelgeving
• Wet van 17 maart 2013, inwerkingtreding 1 september 2014
• Afschaffing diverse statuten tot 1 statuut: HET BEWIND
• Hoofdkenmerken:
• Aanpassing terminologie
• Infantiliserende termen werden afgeschaft (cf. achterlijkheid,
onnozelheid etc.)
• Beschermde persoon en het bewind
• Voorlopig bewind was basis: maar nu ook persoonsgebonden
belangen kunnen worden beschermd
• Versterking autonomie, minstens participatie beschermde persoon,
doch niet ten koste van bescherming
• Handelingsbekwaam tenzij anders bepaald (specificeren)
• Subsidiariteit, noodzakelijkheid en proportionaliteit
• Hoe mensen met beperkingen zo goed volwaardig mogelijk
kunnen laten deelnemen aan rechtsverkeer?
• Minst ingrijpende maatregel
Wie?
• Toepassingsgebied:
• (1) meerderjarige die wegens zijn
gezondheidstoestand geheel of gedeeltelijk, zij het
tijdelijk, niet in staat is zonder bijstand of andere
beschermingsmaatregelen zijn belangen van
vermogensrechtelijke of niet-vermogensrechtelijke
aard zelf behoorlijk waar te nemen en (2) verkwisters
Wie?
• Onderscheid minderjarigen – meerderjarigen
• Minderjarigen: ouders of voogd
• Meerderjarigen:
• Regel:
• vanaf 18de verjaardag volledig juridisch bekwaam (art. 488
BW)
• Uitzondering: beschermingsmaatregelen
• Bewind:
• aanvragen vanaf volle leeftijd van 17 jaar
• Voor zover vaststaat dat persoon bij meerderjarigheid
zal voldoen aan voorwaarde nodig voor bescherming
• Treedt pas in werking op moment van meerderjarigheid
Wie?
• RUIM:
• Door gezondheidstoestand
• Psychisch
• Psychische stoornissen: Psychose,
stemmingsstoornissen...
• Mentaal
• Verstandelijke beperking
• Ontwikkelingsstoornissen (autisme), ...
• Fysisch
• Coma
• Sociaal (enkel de verkwisters)
• Tijdelijk of definitief (cf. schommelende
gezondheidstoestanden)
• Niet in staat behoorlijk belangen te behartigen
Wat?
• Zowel goederen als personen
• Uitgangspunten:
• Autonomie en menselijke waardigheid
• Subsidiariteit
• Proportionaliteit
 Rekening houden met persoon zelf
(“maatwerk”)
 Stimuleren zelfbeschikking
Wat?
PRINCIPE MINST INGRIJPENDE MR:
•
Voorrang buitengerechtelijke bescherming voor goederen
 zgn. lastgeving/volmachten
•
•
•
•
Verschillende modaliteiten:
•
•
•
•
•
opstellen als men wilsbekwaam is (cf. later als men dement wordt)
Enkel voor goederen
Sensibiliseringscampagne
algemeen of specifiek
één of meerdere lasthebbers
• Vb. alle kinderen doch elk afzonderlijk gemachtigd om voor dagelijks beheer op te treden en
voor belangrijke rechtshandelingen (verkoop onroerend goed) samen
toezicht/controle erin opnemen
uitwerking: best opnemen dat deze pas uitwerking heeft bij wilsongeschiktheid (evt beschrijving
gezondheidstoestand)
Geldigheid:
•
•
Registratie in centraal register (koninklijke federatie van notarissen)
Volmachten van voor 1 september 2014 blijven gelden
•
•
•
Lastgeving maakt beschermde persoon – lastgever niet handelingsonbekwaam
Verantwoordelijk voor eigen handelen
Bij mentale problematiek met gevaar onoordeelkundig handelen aldus beter opteren voor bewindvoering
 Let op!
Wat?
• Gerechtelijke bescherming nodig:
• Tussenkomst vrederechter met maatwerk:
• Zowel goederen als personen
• Uitgangspunt:
• Geen alles of niets verhaal, maar maatwerk per topic/rechtshandeling
• handelingsbekwaam tenzij vrederechter anders vermeldt
• bijstand voorrang op vertegenwoordiging
• Bijstand:
• bewindvoerder dient vooraf telkens toe te stemmen
• initiatief bij de beschermde persoon en hij verleent bijstand
waarbij hij enkel kan weigeren in geval de belangen van de
beschermde persoon worden geschaad
• Vertegenwoordiging:
• de bewindvoerder treedt op in de plaats van en voor rekening van
de beschermde persoon die zelf niet meer mag handelen
• OPM lijst van gezondheidsaandoeningen (KB)
• Checklist:
• Niet limitatief, maar minstens hierover
• Afzonderlijke lijst voor goederen en persoon
Wat?
• Checklist:
• Goederen (17) :
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Vervreemden van goederen
Aangaan van een lening
In pand geven of hypothekeren
Pachtcontract, handelshuur of huur
Aanvaarden en verwerpen van nalatenschap
Aanvaarden van een schenking
Optreden in rechte als eiser en verweerder
Afsluiten van overeenkomst van onverdeeldheid
Aankopen onroerend goed
Aangaan van dading
Voortzetten van een handelszaak
Berusten in vordering m.b.t. onroerende rechten
Schenken onder levenden
Aangaan of wijzigen huwelijkscontract
Maken of herroepen uiterste wilsbeschikking
Handelingen m.b.t. dagelijks beheer
Wettelijk bewind over goederen van minderjarige
Wat?
• Checklist:
• Personen (19):
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Keuze verblijfplaats
Toestemming tot huwen
Nietigverklaring huwelijk
Echtscheiding
EOT
Scheiding van tafel en bed
Erkennen van een kind
Afstammingsgedingen
Uitoefening ouderlijk gezag
Wettelijke samenwoning
Verklaring Belgische nationaliteit
Uitoefening rechten Privacywet
Uitoefening recht van antwoord
Naamswijziging
Uitoefening rechten Wet Patiëntenrechten
Toestemming medisch experiment
Toestemming wegnemen organen
Weigering autopsie op kind
Wat?
• Sommige zaken heeft Bewindvoerder machtiging VR
nodig
• Bij vertegenwoordiging
• Cf. aangaan hypothecaire lening, verkoop onroerend goed,
patiëntenrechten, optreden in rechte
• 26 zaken niet vatbaar voor bijstand of
vertegenwoordiging, o.a.
•
•
•
•
•
•
•
Geven van toestemming tot huwen
Instellen vordering echtscheiding
Uitoefening ouderlijk gezag
Verlenen toestemming sterilisatie
Verzoek tot euthanasie
Verlenen van toestemming tot afnemen van bloed
Maken of herroepen uiterste wilsbeschikking
Hoogstpersoonlijke rechtshandelingen
Vrederechter kan de te beschermen persoon handelingsonbekwaam
verklaren, wat dan de facto neerkomt op een genotsonbekwaamheid,
tenzij hij je voor die ene handeling alsnog bekwaam acht
Hoe?
• Procedure
• Vrederechter is uitsluitend bevoegd
• Verzoekschrift: betrokkene, elke belanghebbende,
PdK of Vred.
• 2 bijlagen: attest van woonplaats en geneeskundige
verklaring (15d oud)
Doel: opname diagnose doch ook concrete gevolgen voor
dagelijks leven (beheer vermogen, verplaatsen?, zorg?...)
• In raadkamer met oproeping van partijen om gehoord
te worden (rekening houden met sociaal netwerk!)
• Kostprijs: kosteloos
• Duurtijd
Hoe?
• Wie?
• Keuze bewindvoerder:
• voorkeur door meerderjarige bekwame persoon (door
verklaring bij vrederechter of notaris)
• Voorkeur door familiale bewindvoerder voor wann hij niet
meer kan (nieuwe tav verlengd MJ)
• geen voorkeur: in principe uit de familiale kring of personen
die instaan voor dagelijkse zorg (buurvrouw)
• Voorwaarde: belangeloos
• laatste optie: prof. bewindvoerder
• Normaal persoon = goederen, maar kan geschieden
• Voor persoon 1 tenzij ouders, voor goederen meerdere
• Niet: bestuurs of personeelsleden instelling beschermde
persoon of ontzet uit OG
Hoe?
• Opdracht bewindvoerder:
• Bijstand of vertegenwoordiging
• Bijstand: initiatief van te beschermen persoon, maar voorafgaande
schriftelijke toestemming (soms mee ondertekenen: aankoop
onroerend goed, afsluiten hypotheek)
• Vertegenwoordiging: enkel bewindvoerder kan rechtsgeldig handeling
stellen maar betrekt
• Betrekt beschermde persoon waar mogelijk (overleg)
• Uitz.: lijst met zware aandoeningen (goederen)
• Overleg vertrouwenspersoon
• Uitgebreide verslagplicht (minder bij ouders)/ rekenschap
• Cf. website fod justitie voor modellen
• Beginselen respecteren zoals vastgelegd door beschermde
persoon in voorafgaande wilsverklaringen, volmacht etc.
• Vb. uit gedrag verleden blijkt dat BP jaarlijks sponsorticket school kocht
dan kan bewindvoerder dit ook op geoorloofde wijze verder blijven
doen
• Bezoldiging: 3% inkomsten, onkosten, bijzondere activiteiten
Hoe?
• Wie?
• Keuze vertrouwenspersoon (bemiddelaar):
•
•
•
•
•
meestal niet verplicht
voorkeur
iemand die vertrouwen geniet
meerdere is mogelijk
ook bij ouders bewindvoerders (progressief afstand nemen?)
– neutrale/onafhankelijke persoon (niet tot in tweede graad)
•
•
•
•
vrijwillige opdracht
ondersteuning bewindvoerder
“tolk” beschermde persoon
toezicht
Hoe?
• Kennisgeving
• In BS: vermelding dat er gerechtelijke
bescherming is, doch niet inhoud (itt Ned)
• Itt voorheen dus geen algemene volmacht
maar op basis van checklist “maatwerk”
• Evolutief
• Om inzicht te krijgen in bevoegdheden
bewindvoerder moet men dus contact
opnemen met bewindvoerder of VG
Gevolgen
• Stel een handeling in strijd met regels
bewind
• Nietigheid
• Niet geacht te hebben bestaan
• Relatief:
• Door beschermde persoon of door bewindvoerder
• In functie van het belang van de beschermde
persoon
• Benadeling: nietigheid
• Geen benadeling: bevestigen van handeling
(rechtszekerheid)
Overgangsbepalingen
• Inwerkingtreding – overgangsrecht
• 1 september 2014
• Bestaande statuten kunnen steeds worden omgezet
• Oud voorlopig bewind: omzetting in bewind over goederen na 2
jaar na in werking treden
• Gerechtelijke onbekwaamverklaring en verlengde
minderjarigheid: omzetting in bewind over persoon en goederen
5 jaar na in werking treden
• Bijstand door een gerechtelijk raadsman: uitdoving na 5 jaar na
in werking treden, indien geen bewind gevorderd
Overgangsbepalingen
• Zelf vragen of ambtshalve voor 1
september 2019
• Anders van rechtswege met verst
strekkende bescherming
(goederen/personen)
• Evaluatie binnen de twee jaar (voor 1
september 2021)
III.
Evaluatie
Besluit
• Voordeel
• Maatwerk
• Tav individu
• Praktijk zal nog moeten uitwijzen hoe VR hiermee omgaan
• Lijsten?
• Mogelijkheid tot voorafgaand kenbaar maken van voorkeur
bewindvoerder en vertrouwenspersoon
• Autonomie stimuleren (cf. niet meer ouderlijk gezag maar
onder bewind)
• Nadeel
• Eenvoud?
• Praktische bezwaren
• Hoe kenbaar maken? BS?
• Eenvoudig?
Vragen?