Vastgoed

Moreel Beraad
in het
Sociaal Domein
De transformatie van de sociale rechtsstaat als
moreel leerproces van het lokaal bestuur
Peggy Burke en Ruud H.C. Meij
Transities in het sociaal domein
Transities
Kansen1
Risico’s
De Jeugdwet
Economy of scope
Schaal nadelen
De WMO 2015
Doelmatige uitvoering
Verschillen in kwaliteit
De Participatiewet
en niveau van
voorzieningen
1 Sociaal
Cultureel Planbureau, Decentralisaties in het sociaal domein, 2013
De hervorming van de sociale
rechtstaat
Van…
Naar…
Kern…
Compensatiebeginsel
Eigen kracht
De andere overheid
Recht op zorg
Buurtkracht
Nieuw sociaal contract
Zorgende overheid
Zelfredzaamheid
De lerende overheid
Denken in producten
Minder afhankelijk van
Ongetemde problemen
overheid
Morele dilemma’s en ongetemde
problemen…
Hoog
Onzekerheid ten aanzien van doelen
Vragen om:
 Lerend organiseren
Ongetemde
problemen
 Organiserend leren
 Moreel leren
Getemde
problemen
Laag
Hoog
Onzekerheid ten aanzien van methoden
Morele dilemma’s in het sociaal domein
 Welke morele dilemma’s, vragen over (de transities in) het sociaal domein houden u bezig?
 De Jeugdwet
 …
 WMO 2015
 …
 De Participatieswet
 …
Er staat wat op het spel
John Rawls1
“Rechtvaardigheid is de eerste deugd van sociale instituties, zoals waarheid dat is van
denksystemen. Een theorie, hoe elegant en bondig ook, moet worden verworpen of
herzien als ze onwaar is; evenzo moeten wetten en instituties, hoe efficiënt en goed
geregeld ze ook zijn, worden hervormd of afgeschaft als ze onrechtvaardig zijn. … Als
eerste deugden van menselijke activiteiten zijn waarheid en rechtvaardigheid
onvoorwaardelijk.”
John Rawls, Een theorie van rechtvaardigheid, 1971
Moreel beraad in het sociaal domein
 Handelen: Een handeling is moreel juist als hij voldoende rekening houdt met de
rechten, belangen en wensen van alle betrokkenen.
 Organisatie: Een organisatie is integer als hij recht doet aan de mensen en
organisaties met wie en voor wie hij werkt.
 Inrichting: Om dat te bewerkstelligen richt de organisatie een werkend moreel
leerproces en een zorgvuldige handhavingspraktijk in.
John Rawls, Een theorie van rechtvaardigheid, 1971
Moreel leren in het sociaal domein
 Moreel beraad
 Versterkt de morele oordeelskracht in het sociaal domein
 Integere organisaties
 … de basis voor integere organisaties in het sociaal domein
 Rechtvaardige instituties
 … het fundament voor de rechtvaardigheid van het sociaal domein
Van moreel beraad naar lokaal beleid
Moreel
Oordelen
Beleid
Voor het
Sociaal Domein
Moreel
Beraad
Morele Kennis
Moresprududenti
e
Moreel Handvest
De rol van het lokale bestuur
 Monitoren
 Zorg dat er een moreel leerproces in het sociaal domein plaats vindt
 Kennis ontwikkelen
 Verzamel en bewerk de uitkomsten van het morele leerproces
 Beleid maken
 Gebruik de morele kennis voor het vormen van beleid moreel domein
Wat kunt u doen?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Agendering, onderzoek en voorbereiding
Geef ambtena(a)ren de taak om het moreel leerproces in het
sociaal domein te onderzoeken en te monitoren.
Onderzoek of moreel beraad in het sociale domein (sociale
wijkteams, sociale dienst etc.) aanwezig is.
Begin met gesprekken en planning voor de invoering van
moreel beraad in het sociaal domein.
Verzamel de belangrijkste en gewichtigste morele kwesties in
het sociale domein die nu reeds bekend zijn.
Onderzoek of burgers betrokken zijn bij morele vragen in het
sociaal domein.
Stel een ‘morele agenda’ op.
Beleidsvorming
Zorg voor een periodieke verslaglegging van de resultaten van
het moreel beraad c.q. morele beraden.
Neem een hoofdstuk ‘Belangrijke morele vraagstukken’ op in
de beleidscyclus sociaal domein en draag zorg voor publieke
verantwoording over morele ontwikkeling in het sociaal
domein aan de raad en voor burgers.
Maar een lijst van morele gevaren samenhangend met de
transities in het sociaal domein.
Stel een ondergrens vast ten aanzien van rechten van burgers
in het sociaal domein en laat deze vaststellen door de raad.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Deskundigheid
Zorg intern voor opleiding in morele deskundigheid van
ambtenaren betrokken bij het sociaal domein.
Stimuleer betrokken organisaties tot opleiding morele
deskundigheid voor medewerkers werkzaam in het sociaal
domein.
Maak deskundigheid moreel beraad/moreel leerproces tot
criterium bij aanbesteding.
Sluit contracten af met externe deskundigen ter
ondersteuning van het morele leerproces in het sociale
domein.
Organisatie
Organiseer het moreel beraad sociaal domein in de eigen
organisatie.
Neem moreel beraad sociaal domein op in prestatie
afspraken en maak het onderdeel van functionerings-,
contract en evaluatie-gesprekken.
Richt een adviesbureau (aandachtfunctionaris) in dat kan
ondersteunen bij moreel beraad en zware morele
vraagstukken.
Richt een moresprudentiesysteem in, en verzamel casuïstiek.
Begin te werken aan een moreel handvest voor het sociale
domein.
Het plan en de planning
Agendering, voorbereiding
Deskundigheid
Beleidsvorming
Organisatie
Resultaat
Resultaat
Resultaat
Resultaat
•
•
•
•
•
Reeds aanwezig kennis over
moreel beraad in het sociale
domein is bekend.
Met stakeholders bestaan
afspraken over de invoering
van een moreel leerproces
in het sociaal domein.
•
•
Alle betrokken (interne en
externe) medewerkers
beschikken over voldoende
morele deskundigheid.
Deskundigheid moreel
beraad maakt deel uit van
de aanbesteding.
Er zijn contracten met
externe deskundigen
afgesloten ter
ondersteuning van het
morele leerproces.
•
•
•
Het moreel beraad sociaal
domein vindt geregeld in de
eigen organisatie plaats.
Het moreel beraad maakt
deel uit van functionerings-,
contract en
evaluatiegesprekken.
Er is een adviesbureau of
functionaris die moreel
beraad ondersteunt.
Er is een werkend
moresprudentiesysteem.
•
•
•
Er wordt periodiek verslag
gedaan van het moreel
leerproces sociaal domein.
Het morele leerproces
maakt deel uit van de
beleidscyclus en publieke
verantwoording.
Er is een shortlist van
morele gevaren in het
sociale domein.
De 0-grens ten aanzien van
het sociale domein is door
de raad vastgesteld.
Gefaseerde ontwikkeling van het morele leerproces in het sociale domein