oproep pilootprojecten service-learning

SERVICE-LEARNING
DIENST ONDERWIJSPROFESSIONALISERING EN –ONDERSTEUNING
KAPELDREEF 62
3001 HEVERLEE
OPROEP PILOOTPROJECTEN SERVICE-LEARNING
Service-learning:
Dienen , reflecteren , leren
Hoe maken we onze studenten vertrouwd met de wereld buiten de vier muren van de
klaslokalen, en hoe helpen we hen om empathie te voelen met kwetsbare groepen in
onze samenleving? Hoe kunnen we studenten opleiden die kritisch en geëngageerd,
bewust en bewogen in het leven staan?
Service-learning is een unieke onderwijsvorm waarin ‘dienen’, ‘reflecteren’ en
‘leren’ centraal staan. Studenten dienen de maatschappij door zich te engageren
voor een bepaalde gemeenschap of doelgroep. Ze reflecteren daarbij op een
gestructureerde wijze over hun ervaringen, en aldus leren ze op academisch,
maatschappelijk en persoonlijk vlak.
Service-learning draagt bij tot de brede persoonsvorming van de studenten. Deze
pedagogie zet niet alleen op academische vorming, maar ook op de ontwikkeling
van sociale en persoonlijke vaardigheden. Dit geeft studenten kansen om te groeien
tot verantwoordelijke en kritische burgers.
Wil je aan de slag met deze onderwijsvorm?
Dien een voorstel tot pilootproject in en ontvang pedagogische, logistieke en (een
kleine) financiële ondersteuning.
Dit document is opgebouwd uit drie delen:
1. Service-learning: wat, hoe en waarom?
2. Pilootprojecten en ondersteuning: wat en hoe?
3. Het aanvraagformulier voor projecten
1
SERVICE-LEARNING
DIENST ONDERWIJSPROFESSIONALISERING EN –ONDERSTEUNING
KAPELDREEF 62
3001 HEVERLEE
1. Service-learning: wat, hoe en waarom?
Service-learning is een vorm van ervaringsgericht leren waarin ‘dienen’, ‘reflecteren’
en ‘leren’ centraal staan. Binnen een opleidingsonderdeel leveren studenten een
maatschappelijke bijdrage aan een bepaalde gemeenschap of doelgroep (dienen), en
door middel van kritische reflectie (reflecteren) worden bepaalde leerinhouden en
vaardigheden verworven, en bredere vormingsdoelen nagestreefd (leren).
Deze onderwijsvorm sluit nauw aan bij de opdrachtverklaring en onderwijsvisie
van de KU Leuven, die vertrekt van een mens- en wereldbeeld dat beklemtoont dat
elke mens een sociaal wezen is dat steeds in relatie staat tot de wereld en de ander(en).1
Dit komt onder meer tot uiting in de aandacht voor de volledige persoon van de
student en de interactie van student en academische gemeenschap met de samenleving.
Belangrijke elementen hierin zijn “begeestering, betrokkenheid op de zaak,
engagement, besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid, uitgesproken
aandacht voor het relationele en volgehouden, reflectieve zorg voor de wijze waarop
men zich ten aanzien van anderen en ten aanzien van concrete kwesties verhoudt.”2
Deze elementen kunnen ontplooid worden binnen een kwaliteitsvol service-learning
programma.3
Service-learning verbindt academische
maatschappelijk engagement:
studie,
praktische
ervaring
en
1
In Gosselink, R. & D. Pollefeyt, “Visie en beleidsplan onderwijs en studenten 2014-2017”, p. 8.
“Naar een inspirerend academisch onderwijs” (Aanzet tot een onderwijsvisie, PPW), in Gosselink, R. & D. Pollefeyt,
“Onderwijs en studenten: visie en beleidsplan 2014-2017”, p. 15. (http://www.kuleuven.be/onderwijs/visie-enbeleid/bestanden/beleidsplan)
3
Het onderwijsbeleid geeft hiertoe een aanzet in de vorm van erkenning van sociaal geëngageerde programma’s en
activiteiten die bijdragen tot de ontwikkeling van “persoonlijke en sociale verantwoordelijkheidszin” (Operationeel Doel
17). In Gosselink, R. & D. Pollefeyt, “Visie en beleidsplan onderwijs en studenten 2014-2017”, p. 35.
2
2
SERVICE-LEARNING
DIENST ONDERWIJSPROFESSIONALISERING EN –ONDERSTEUNING
KAPELDREEF 62
3001 HEVERLEE
Service-learning gaat verder dan vrijwilligerswerk omdat er een
doelbewuste koppeling is met het curriculum (of een deel daarvan). Het is ook meer
dan burgerschapseducatie, gezien het gaat over een praktische ervaring. Servicelearning gaat eveneens verder dan de meeste stages, omdat maatschappelijke
dienstverlening en leren een gelijkwaardige plaats innemen (terwijl de insteek bij een
stage competentieverwerving en carrièreontwikkeling van de student is).
Een kwaliteitsvol service-learning vak houdt de volgende elementen in:
Kritische reflectie om tot leren te komen
In het service-learning vak krijgen ‘dienen’ en ‘leren’ een evenwaardige plaats en de
koppeling tussen beide gebeurt via gestructureerde en goed begeleide kritische
reflectie. De reflectie verbindt de academische inhoud, de persoonlijke ervaring en de
maatschappelijke inzichten en betrokkenheid. Een service-learning vak is een
academisch vak dat geïntegreerd is in het curriculum met overeenstemmende
studiepunten. Het stelt zowel concrete leerdoelen (kennis, vaardigheden, attitudes)
als
bredere
vormingsdoelen
(bv.
maatschappelijk
engagement
en
verantwoordelijkheid, empathie) voorop.
‘Dienen’ in een ‘concrete gemeenschap’
Dienen gaat over een maatschappelijke dienstverlening ten voordele van een
maatschappelijke kwetsbare groep. Deze dienstverlening vindt plaats in een concrete
gemeenschap Deze gemeenschap kan variëren van een bepaalde doelgroep tot
organisatie en geografische eenheid (bv. kansarme buurt).
Het project dient bij voorkeur te vertrekken vanuit de noden zoals geformuleerd door
die gemeenschap, en moet een uitgesproken maatschappelijk doel dienen. Een cruciaal
principe hierbij is wederkerigheid, in die zin dat student en gemeenschap leren van
elkaar en samen bijdragen tot een gemeenschappelijk doel.
Brede persoonsvorming en verantwoordelijk burgerschap
Naast theoretische en praktische vorming gaat in service-learning de aandacht uit naar
sociale en persoonlijke vorming met elementen zoals sociale verantwoordelijkheidszin,
engagement, zelfkennis, dankbaarheid, en omgaan met de ander in diversiteit. Ook de
3
SERVICE-LEARNING
DIENST ONDERWIJSPROFESSIONALISERING EN –ONDERSTEUNING
KAPELDREEF 62
3001 HEVERLEE
‘disciplinary future self’ komt hier aan bod, omdat de student
zichzelf en de gekozen opleiding beschouwt binnen een breder maatschappelijk
kader.4
Bij verantwoordelijk burgerschap worden studenten gestimuleerd om zowel vanuit
hun eigen discipline en openheid ten aanzien van andere disciplines, in interactie met
anderen, bij te dragen tot een duurzame en zorgzame samenleving. Dit omvat
aandacht voor sociale rechtvaardigheid (inzicht in structurele onrechtvaardigheid en
ongelijkheid) en duurzaamheid, de versterking van bereidheid tot solidariteit, en de
ontwikkeling van empathie voor de meest kwetsbaren.
Meer informatie over service-learning vind je op de service-learning website
van de KU Leuven: https://www.kuleuven.be/onderwijs/sl
Met vragen kan je terecht bij: [email protected]
http://www.kuleuven.be/onderwijs/sl
“De KU Leuven leidt op grond van haar traditie personen op die vanuit hun discipline en interdisciplinaire
openheid in interactie met anderen een duurzame, zorgzame en kritische bijdrage kunnen leveren aan de
huidige en toekomstige samenleving” (zie SD 2).
4
4
SERVICE-LEARNING
DIENST ONDERWIJSPROFESSIONALISERING EN –ONDERSTEUNING
KAPELDREEF 62
3001 HEVERLEE
2. Ondersteuning van pilootprojecten
Met het doel om service-learning op een duurzame manier uit te bouwen aan de KU
Leuven wordt van start gegaan met een driejarig programma waarbij minstens 12
pilootprojecten ontwikkeld zullen worden. Per academiejaar worden vier (of meer)
projecten aanvaard. De pilootprojecten kunnen zowel nieuwe vakken zijn als een
herwerking van een bestaand vak of een onderdeel ervan (OPO’s of OLA’s).
De pilootprojecten krijgen ondersteuning op onderwijskundig (de pedagogie van
service-learning en de ontwikkeling van het vak) en logistiek vlak (organisatorische
ondersteuning). Deze ondersteuning wordt geboden door een centraal
aanspreekpunt en service-learning team, bestaande uit projectmedewerkers en
ondersteunende diensten voor studentenbeleid en onderwijsbeleid (DOO). Deze
ondersteuning is zowel individueel, als in groep. Om de interactie en peer learning
tussen de verschillende projecten en geïnteresseerden te bevorderen, werken we actief
samen in een lerend netwerk, waarbij de verschillende betrokkenen ervaring en
knowhow uitwisselen, en samen ‘good practices’ ontwikkelen.
Een kleine financiële incentive wordt voorzien om de ontwikkeling van
pilootprojecten aan te moedigen en als waardering voor het engagement dat wordt
aangegaan.
De onderwijskundige ondersteuning gaat over ondersteuning bij de ontwikkeling of
herwerking van een vak tot een service-learning vak. De ondersteuning omvat
aspecten zoals: nadenken over de plaats van service-learning in het curriculum, de
ontwikkeling van leerdoelen en vormingsdoelen, de implementatie van werkvormen,
de begeleiding van reflectie, en de evaluatie van studenten.
De logistieke ondersteuning bevat onder meer een aantal organisatorische aspecten
zoals de uitbouw van een netwerk met mogelijke partnerorganisaties en de
opvolging van vragen rond praktische aspecten zoals contracten, verzekeringen, enz.
De financiële incentive gaat concreet over 3500 euro voor de ontwikkeling van een
nieuw vak, en 1500 euro voor de herwerking van een bestaand vak. De incentives
dienen te worden gebruikt in functie van de ontwikkeling en uitvoering van het
service-learning vak (verplaatsingskosten, een jobstudent die meehelpt aan de
ontwikkeling van het vak, andere werkingskosten, …en niet zozeer voor de aankoop
van computermateriaal).
5
SERVICE-LEARNING
DIENST ONDERWIJSPROFESSIONALISERING EN –ONDERSTEUNING
KAPELDREEF 62
3001 HEVERLEE
3. Aanvraagformulier
Dit aanvraagformulier moet uiterlijk op 15 september 2017, om 16u00 elektronisch
verzonden te worden naar [email protected].
De selectie van de projecten gebeurt door het Bestuurscomité service-learning. Dit
Bestuurscomité bestaat uit de vice-rector Onderwijsbeleid, vice-rector Studentenbeleid,
de Algemeen Beheerder, de projectverantwoordelijke, de academisch
verantwoordelijke en een betrokkene uit de Pedagogische Wetenschappen.
De geselecteerde projecten worden bekendgemaakt in oktober 2017. Interdisciplinaire
projecten worden in het bijzonder aangemoedigd. Complexe maatschappelijke
situaties vereisen immers verschillende perspectieven, en de holistische ervaring van
service-learning biedt een ideale methode om de grenzen van de disciplines te
overschrijden.
Faculteit(en):
Opleiding(en):
Aanvrager(s):
Voorstel project:
Nieuw vak
Beschrijf kort: tentatieve naam en inhoud van het te ontwikkelen vak
Bestaand vak ter herwerking
Beschrijf kort: naam en inhoud bestaande vak (voeg ook de ECTS link in) en
mogelijke aanpassing(en)
6
SERVICE-LEARNING
DIENST ONDERWIJSPROFESSIONALISERING EN –ONDERSTEUNING
KAPELDREEF 62
3001 HEVERLEE
Concretiseer:
Wat zijn mogelijke concrete leerdoelen (kennis, vaardigheden, attitudes) en brede
vormingsdoelen (bv. maatschappelijk engagement en verantwoordelijkheid,
empathie, kritisch beoordelingsvermogen) voor de student?
Concrete leerdoelen:
Brede vormingsdoelen:
Hoe zal je het opleidingsonderdeel uitbouwen of herwerken in lijn met servicelearning? (Hoe zal de dienstverlening eruit zien? Wat zullen de studenten leren? Op
welke manier krijgt reflectie vorm)?
Welke zijn mogelijke partners om mee samen te werken? Beschrijf kort de organisatie
of doelgroep, de missie en de activiteiten
7
SERVICE-LEARNING
DIENST ONDERWIJSPROFESSIONALISERING EN –ONDERSTEUNING
KAPELDREEF 62
3001 HEVERLEE
Wat zijn de voornaamste verwachtingen wat betreft ondersteuning en begeleiding bij
de ontwikkeling en uitvoering van het opleidingsonderdeel?
8