Een succesvol holebi en transgenderbeleid op school

Een succesvol holebi en transgenderbeleid op school
31 mei 2013
Kaj Poelman
Programma
Inleiding
Terminologie
Ontwikkelen van seksuele identiteit
Leefwereld van holebi’s en transgenders, schoolcontext
Een succesvol schoolbeleid
Inleiding
Çavaria?
“Çavaria inspireert, stimuleert en ondersteunt
verenigingen en individuen die opkomen voor een
brede kijk op seksuele oriëntatie, genderexpressie
en genderidentiteit. Ze streeft het welzijn na en
komt op voor de rechten van homo's, lesbiennes,
bi's en transgenders in alle aspecten van het
dagelijkse leven.“
Inleiding
Akkoord / Niet Akkoord
• Het kan als een mannelijke leerling met make up naar school
komt.
• Meisjes van mijn klas zijn, door hun cultuur , voorbestemd om
kinderen te krijgen en voor hun man te zorgen. Hen motiveren
om verder te studeren heeft toch geen zin.
• Een leerlinge die zich stoerder gedraagt is meestal lesbisch.
• Een vrouwelijke jongen die uitgelachen wordt, zou ik aanraden
zich wat mannelijker te gedragen.
• Als een leerling, Boris, liever als Barbara wil aangesproken
worden, dan mag dat op mijn school
Waarom met het thema aan
de slag?
3 redenen
maatschappelijke realiteit
holebi’s als kwetsbare (jongeren)groep
houding van jongeren t.a.v. homoseksualiteit
Waarom met het thema aan
de slag?
Context 2:
Mentale Gezondheid
“de leerlingen kunnen zich uiten over en gaan
respectvol om met vriendschap, verliefdheid,
seksuele identiteit en geaardheid, seksuele
gevoelens en gedrag”
Programma
Inleiding
Terminologie
Ontwikkelen van seksuele identiteit
Leefwereld van holebi’s en transgenders, schoolcontext
Een succesvol schoolbeleid
Seksuele Identiteit: 4 componenten
Seksuele Identiteit: 4 componenten
Seksuele oriëntatie: de Kinsey
schaal
Transgender
Travestie
Transgenderisme
Transseksualiteit
www.genderindeblender.be
Seksuele oriëntatie (Laumann)
Definitie en invulling van seksuele oriëntatie heel erg cultureel
bepaald en tijdsgebonden!
Gevoelens
Gedrag
Zelfbenoeming
Seksuele oriëntatie
bij meisjes minder categoriek
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Programma
Inleiding
Terminologie
Ontwikkelen van seksuele identiteit
Leefwereld van holebi’s en transgenders, schoolcontext
Een succesvol schoolbeleid
Ontwikkelen seksuele identiteit
Invloed van heteronormativiteit, gendernormen en
homonegativiteit in de omgeving
• traditioneel vs. modern
• impact van religie en cultuur
Geïnternaliseerde homonegativiteit , zelfaanvaarding
Internalisering van attitudes / verwachtingen
42,6 % ♀ is het eens of helemaal eens met de stelling dat hun
holebi-zijn hen soms in verlegenheid brengt
37,5 % ♀ maakt zich zorgen over het feit dat hun gedrag als
'typisch lesbisch of biseksueel' zou kunnen gezien worden
Invloed homofobie
Moderne homonegativiteit
Traditionele homonegativiteit
 Impliciet
 Ziekte
 Sociale wenselijkheid
 Zonde
 “Waarom moeten homo’s dat
altijd zo laten zien?”
 Verbonden met geloof
 Radicaal
 “Ik heb er geen probleem mee,
maar ze moeten van mijn lijf
blijven”
 Homo als scheldwoord /
omgangswoord
 Expliciet
Ontwikkelen seksuele identiteit
Zichtbaarheidsmanagement
• “de strategie die men hanteert om al dan niet
openlijk uiting te geven aan een seksuele
voorkeur”
• lage zichtbaarheid: meer interne stressoren
• hoge zichtbaarheid: meer externe stressoren
Discriminatiemanagement
• vermijdingsgedrag
• ondergaan
• over discriminatie-ervaring praten met
bepaalde personen
• de discriminatie aankaarten bij de daders
en/of oversten.
Programma
Inleiding
Terminologie
Ontwikkelen van seksuele identiteit
Leefwereld van holebi’s en transgenders, schoolcontext
Een succesvol schoolbeleid
Schoolomgeving:
genderopvattingen
Onderzoek Dewaele (2009) naar het discours van jongeren (2009),
Attitudes ten aanzien van genderrollen

♀ progressiever dan ♂; holebi-jongeren progressiever dan heterojongeren
 40% van de ♂ (en 26% van de ♀) stoort zich aan jongens die zich
‘meisjesachtig’ gedragen.
 31 % van de ♂ (en 20 % van de ♀) stoort zich aan meisjes die zich
‘jongensachtig’ gedragen
 7% van de ♂ (en 2 % van de ♀) vindt dat het voor iedereen het beste is
als de man de beslissingen neemt in het gezin.
Schoolomgeving: genderopvattingen
“Lesbiennes zijn manwjiven”
“Homo’s zijn giechelende janetten met een slap handje”
“Bij homo of lesbische koppels neemt de ene partner de rol van ‘de
vrouw’ en de andere partner de rol van ‘de man’ op.”
“Travestieten zijn allemaal homo”
“Jongens die met poppen spelen zijn allemaal homo”
“Een meisje opgevoed door 2 vaders, dat kan toch niet!”
“Homo’s, lesbiennes, travestieten, dat is iets Westers. Dat kennen wij niet
bij ons.”
Schoolomgeving: openheid
holebi- en transgender jongeren
Coming-out
• laag op school
• tav vrienden: holebi-jongeren: 85% open,
transgenderjongeren: 32% open
• lesbische en bi meisjes < bi-jongens < homojongens
• voor sommige jongeren geen optie!
“Coming In”
• 65 % van de holebi-jongeren
vindt het moeilijk om een band te vormen
met andere holebi’s
• Belangrijk voor allochtone holebi’s en trans
Schoolomgeving: holebi-jongeren
Onderzoek Dewaele (2008) naar schoolloopbaan bij 4300
jongeren (12-21)

11% van de holebi-jongeren wordt vaak tot heel vaak
uitgescholden of belachelijk gemaakt; tegenover 5% van de
heterojongeren

Deviant gedrag
homojongens < bi-jongens en hetero jongens
lesbische meisjes > heteromeisjes

Schoolprestaties
heterojongens < heteromeisjes, bij holebi’s net omgekeerd
Schoolomgeving: holebi-jongeren
Holebi-jongeren meer kwetsbaar voor depressie
Specifieke klachten meisjes: depressie, automutilatie, suïcide
“56,6 % geeft aan minstens één keer ernstig te hebben gedacht om
een einde aan hun leven te maken. 14,5 % heeft minstens 1
suïcidepoging achter de rug” Welebi, 2009
CFR Gezondheidsenquête: respectievelijk 17,1 % en 1,0 %
“Hmm, hoh ja… puur uit u slecht voelen en allez, als ik daar nu op terugkijk vond ik
dat heel stom van mezelf hé,
maar dat moment zelf voelt ge u zo slecht en wilt ge, ja… dat gevoel laten weggaan
en zoiets stoms doen helpt en
dat was echt wel … op dat moment was dat echt wel omdat ik niet tevreden was
met mezelf en het feit dat ik
anders was, dus dat was echt wel puur uit holebi zijn.” (Lies)
Schoolomgeving:
transgenderjongeren
Druk van peers → genderconform gedrag
Gendernonconform gedrag is minder acceptabel dan
homoseksualiteit
Transjongeren: 64% jongens en 44% meisjes ondervond
pesterijen:
Verbaal en fysiek geweld, kritiek op uiterlijk, gedrag,
of ideeën, belachelijk gemaakt of genegeerd worden,…
vnl. door medeleerlingen!
Zichtbaarheid!
Welzijn: risicofactoren
Meemaken van discriminatie
43 % van de meisjes werd minstens één keer
geconfronteerd met verbaal of psychisch geweld
Toen was ik nog maar net samen met mijn vriendin en
dan liepen wij echt gewoon hand in hand over de Meir en
dan kwam er iemand aan ons vragen ‘euh, wilt ge dat
thuis doen, ik heb mijn kinderen bij’. Ik wist echt niet wat
er gebeurde…. (Margot)
Eenzaamheid!!
(geen rolmodel in ouders vgl allochtone jongeren)
Welzijn: succesfactoren
Positieve reactie van de ouders
Een positieve schoolomgeving
Verbondenheid met holebivrienden en holebi- en
transgemeenschap
Hoger Onderwijs
Invloed van bewustwording en coming-out proces
• mentaal sterker en weerbaarder
• meer zelfvertrouwen
• meer mensenkennis
Programma
Inleiding
Terminologie
Ontwikkelen van seksuele identiteit
Leefwereld van holebi’s en transgenders, schoolcontext
Een succesvol schoolbeleid. (schoolcultuur, en praktijktips)
Casus: Houding van de leerkracht
Anja is leerkracht biologie. Anja is
zelf lesbisch, dus kan best
meepraten over het holebithema.
Op school is ze er open over, ook
ten aanzien van de leerlingen. Ze
probeert het stereotype beeld van
homo’s
en
lesbiennes
te
doorbreken. Zelf is ze heel
vrouwelijk en in haar lessen vertelt
ze dat homomannen helemaal niet
‘vrouwelijker’ zijn dan heteromannen. Ze geeft ook aan dat de
Belgian Lesbian and Gay Pride
(jaarlijkse optocht in Brussel) een
verkeerd beeld geeft van holebi’s.
Ben is leerkracht Nederlands en
Engels. Ben is openlijk homo.
Meestal hoeft hij het zelfs niet te
vertellen.
Het is het eerste wat de leerlingen
hem altijd vragen. Ze gaan er van
uit dat hij homo is door zijn
vrouwelijke expressie. Hij is het
aanspreekpunt
voor
holebileerlingen en grijpt elke kans
om het thema in zijn les te
betrekken. Elk jaar roept hij de
leerlingen op om naar de Belgian
Lesbian and Gay Pride te komen,
om holebi’s te steunen.
Wie is het beste op weg naar een holebivriendelijke school?
Schoolculturen
(bron: "Het doet hier alles" Frits Prior)
Schoolculturen
Schoolcultuur 1. Geen probleem op jouw school?
Hoeveel leerlingen zijn openlijk
holebi?
En hoeveel leerkrachten?
Het is niet omdat je de problemen niet
opmerkt, dat ze er niet zijn. Deze
aanpak biedt weinig garanties voor
echte veiligheid op school. Misschien
zijn er talrijke leerlingen die hulp nodig
hebben, zonder dat iemand dat
opmerkt.
Schoolculturen
Schoolcultuur 2. Consequentie als oplossing?
Consequent omgaan met regels
en maatregelen, heeft een
positieve invloed.
In een antidiscriminatiecode kan je ook
holebi’s en transgenders opnemen.
Wel bestaat het gevaar dat seksuele
identiteit als een minder belangrijk
thema beschouwd wordt.
Schoolculturen
Schoolcultuur 3. Inspraak en betrokkenheid
Een holebi- en transgenderbeleid
opstellen is de eerste stap, maar
is onvoldoende als niemand dat
beleid kent. Leerlingen moeten
weten waar ze terecht kunnen
met vragen over dit thema.
Ouders moeten weten dat discriminatie
op school niet getolereerd wordt.
Sommige scholen richtten een
werkgroep op met afgevaardigden uit
het lerarenkorps, de directie,
ouderraad en de leerlingen zelf.
Schoolculturen
Schoolcultuur 3. Inspraak en betrokkenheid
Schoolculturen
Schoolcultuur 4. Samenhorigheid als bescherming
In grotere scholen is dit minder
evident.
Praktijktip 1
Ken jezelf
Hoe kijk ik zelf naar seksuele identiteit
Wat zijn mijn persoonlijke opvattingen?
Heb ik voldoende kennis over het onderwerp?
Voel ik me comfortabel bij het onderwerp?
“Ik vond het erg moeilijk om een les te geven over het holebien transgenderthema. Ik had altijd het gevoel dat ik er te
weinig van wist en probeerde het thema daarom wat te
vermijden. Door een vorming te volgen durf ik het thema wel te
behandelen, en als ik niet kan antwoorden op vragen van mijn
leerlingen weet ik waar ik het samen met de klas kan
opzoeken.”
Praktijktip 2
Zichtbaarheid creëren
Laat zien dat je als school open staat
voor het thema.
“Toen we als school voor het
eerst de regenboogvlag
ophingen tijdens IDAHO
kregen we veel vragen van
leerlingen, voor ons was dit
een uitstekend moment om
het thema in de klassen
bespreekbaar te maken.”
Praktijktip 3
Schoolregelement
Neem seksuele oriëntatie en genderexpressie
op in het schoolreglement
“Onze school neemt aan de
start van elk schooljaar het
schoolreglement door met de
leerlingen. Doordat holebi’s en
transgenders opgenomen zijn
in dit regelement weet elke
leerling dat wij pestgedrag op
basis van seksuele
geaardheid of gender
expressie niet tolereren.”
Praktijktip 4
Vakoverschrijdend
Behandel het holebi- en (trans)gender thema in alle lessen
door een indirecte benadering
“Als leerkracht wiskunde
probeer ik bij mijn
vraagstellingen kritisch te
kijken naar de voorbeelden die
ik gebruik. Twee vrouwen
kunnen ook een hypotheek
aanvragen en de vrouw kan
ook een belastingbrief invullen
voor haar man.”
Praktijktip 5
De lerarenkamer
Als je een veilig holebi en transgender klimaat op school
wil creëren voor de leerlingen dan moet dit voor het
personeel ook het geval zijn.
Kunnen leerkrachten hun coming-out doen
indien ze dit zelf willen?
Zou een leerkracht ondersteuning krijgen
tijdens een eventuele transitie?
Stuur nooit aan naar een
coming out!
Praktijktip 6
Ouders/Verzorgers
Wees consequent bij reacties van ouders/verzorgers
Praten over holebiseksualiteit en
transgender op school kan bij sommige
ouders/verzorgers reacties losmaken
Zorg er voor dat iemand
binnen het team of directie
tijd vrij maken voor een
gesprek..
Het beleid van de
onderwijskoepel kan
steun bieden
Directie en Team moeten
elkaar vertrouwen en steunen
in consequente en eenduidige
reacties.
Beroep je op het schoolregelement
en achter het pedagogisch project
van de school
Doorverwijzing
Verenigingen: reguliere verenigingen + verenigingen LGBT
en etnisch culturele minderheden.
www.cavaria.be/verenigingen
Doorverwijzing
Bellen – mailen – chatten
1000 oproepen/jaar
Thema’s (opvang)
• Verliefdheid – Seksuele Identiteit -- Aanvaarding -Coming-out – Relaties
Bereikbaarheid
• maandag en donderdag van 18.30u tot
21.30u
• woensdag van 15.30u tot 21.30u
• chatten op maandag en woensdag van 18.30u tot
21.30u
• mailen via [email protected]
Brochures en educatief materiaal
www.cavaria.be/onderwijs
www.genderindeblender.be
www.genderindeklas.be
www.seksuelevorming.be
www.allesovergay.nl
www.iedereenisanders.nl
Boeken en links: kruispunt
Ella vzw: www.ellavzw.be
Merhaba: www.merhaba.be
Vragen?
[email protected]