Oefenopgaven zintuigen vwo 5

Zintuigen en regeling vwo 5
November 2015
R = reproductie, T = toepassing, I = inzicht
Gehoorschade
Gehoorschade ontstaat doordat de trilharen in het binnenoor beschadigd raken. Dit kan het
gevolg zijn van het ouder worden, dat is natuurlijke slijtage. Maar trilharen beschadigen ook
door te veel blootstelling aan harde geluiden.
Vanaf 80 decibel kan geluid schadelijk zijn. De trilharen raken overbelast door de geluidsdruk
en gaan kapot. Dat kan in een keer gebeuren als het geluid erg hard is, maar gebeurt ook als
je te vaak of langdurig aan hard geluid wordt blootgesteld. Wat is te hard?
Als de trilharen beschadigd zijn geven ze geen informatie meer door, waardoor je slechter
hoort, of ze geven de verkeerde informatie door, zoals een piep of ruis. De bekende piep in
je oren na het uitgaan is een eerste teken van gehoorschade en kan overgaan in een
blijvende piep of ruis, dat heet tinnitus.
Ook kun je overgevoelig worden voor bepaalde geluiden, dat heet hyperacusis. Andere
vormen van gehoorschade zijn distortie, dan hoor je geluiden vervormd, en diplacusis, dan
hoor je met beide oren geluiden verschillend.
1. In het gehoorzintuig liggen twee typen
mechanoreceptoren. Welke twee zijn dit? Leg de
algemene werking van mechanoreceptoren uit op
celniveau. Gebruik hierbij afbeelding 1. (R en T)
2. Welke zintuigcellen liggen vooraan in het
slakkenhuis, die voor hoge tonen of die voor lage
tonen. Verklaar je antwoord. (I)
In een omgeving met een geluidssterkte van 80 dB
mag je op regelmatige basis maximaal 8 uur
vertoeven. Bij een verdubbeling van geluidssterkte
gaat de tijd dat je in deze omgeving aanwezig mag zijn
met de helft omlaag.
In een kroeg of discotheek met harde muziek of tijdens
een concert worden veelal geluidssterktes gehaald van
meer dan 100 dB.
3. Hoe lang kun je op regelmatige basis (eens per
week) in een kroeg aanwezig zijn waar muziek
wordt gedraaid met een geluidssterkte van 101
dB? (T)
Wanneer je met in-ear oordopjes luistert naar muziek
Figuur 1: haarcel gehoor.
op je telefoon en iemand kan ze horen op een afstand
van 2 meter, dan is de geluidssterkte al snel boven de
90 dB.
4. Bereken hoe lang je op regelmatige basis naar een Ipod op deze geluidssterkte kan
luisteren zonder gehoorschade op te lopen. Ga uit van 92 dB. (T)
5. Beredeneer waarom gehoorschade een steeds groter probleem wordt voor de werkende
Nederlandse bevolking. (I)
Lees het onderstaande artikel.
6. Geldt het probleem van gehoorschade ook voor jou? Waarom en wat kun je / ga je er
aan doen?
'Een kwart van de jonge mensen heeft gehoorschade'
Een kwart van de Nederlandse jongeren tussen de 12 en 25 jaar heeft waarschijnlijk
gehoorschade. Dat concluderen onderzoekers van het Academisch Medisch Centrum
Amsterdam (AMC) op basis van de resultaten van de online zelftesten Oorcheck en
Hoorscan.
Tijdens zo'n test krijg je een aantal simpele woorden te horen, met meer of minder ruis op de
achtergrond. Zo wordt gemeten hoeveel je in een rumoerige omgeving kan verstaan. Een
van de eerste signalen van gehoorschade is dat het lastig is om mensen te begrijpen als er
veel achtergrondgeluid is.
Tussen 2010 en 2014 deden meer dan 300.000 mensen zo'n online hoortest. Een slechte
uitslag geeft een indicatie dat je gehoorschade hebt, maar je moet dan nog wel langs een
arts om het zeker te weten.
Gezondheidsprobleem
Het goede nieuws is dat het aantal jongeren met een slechte testscore de afgelopen
jaren niet is gestegen. Het slechte nieuws is dat het nog altijd om een grote groep
gaat. Volgens de Nationale Hoorstichting duiden de cijfers op "een structureel en omvangrijk
gezondheidsprobleem".
"We maken ons zorgen over de lange termijn", zegt Wouter Dreschler, hoogleraar audiologie
bij het AMC. "Gehoorverlies heeft juist consequenties op de momenten dat het gezellig is."
Gehoorschade loop je op als je vaak en lang naar hard geluid luistert. Daardoor is er kans op
slechthorendheid of overgevoeligheid voor geluid. Ook kan je last krijgen van tinnitus:
piepende en fluitende tonen in je oor. Gehoorschade is vaak niet meer terug te draaien.
Grote boosdoeners zijn harde muziek luisteren via je koptelefoon óf tijdens het uitgaan. Een
mp3-speler op maximaal niveau kan een geluid produceren van 105 decibel. Ook het geluid
in clubs en kroegen is vaak te hard (104 tot 112 decibel).
Volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zou je niet langer dan
vier minuten per dag naar zulk hard geluid moeten luisteren, maar toch staan we vaak een
stuk langer in de kroeg of discotheek.
Wanneer is geluid nog veilig?
8 uur luisteren naar 85 dB (in een auto)
2,5 uur luisteren naar 90 dB (een grasmaaier)
47 minuten luisteren naar 95 dB (een motor)
15 minuten luisteren naar 100 dB (een autotoeter of een ondergrondse trein)
4 minuten luisteren naar 105 dB (een mp3-speler op maximaal volume)
28 seconden naar 115 dB (een luid rockconcert)
9 seconden luisteren 120 dB (naar een vuvuzela of sirene)
Bron: Wereldgezondheidsorganisatie
De Nationale Hoorstichting vindt al langer dat de politiek meer aandacht moet besteden aan
gehoorschade. Die oproep doet de stichting opnieuw naar aanleiding van deze cijfers.
"Gehoorschade heeft een leven lang impact op het welzijn, de leerprestaties en het
arbeidsperspectief van jongeren", zegt directeur Laura van Deelen. "Er moet nu echt een
landelijk actieplan tegen gehoorschade komen."
Dat idee wordt binnenkort misschien ook werkelijkheid. Staatssecretaris Martin van
Rijn overweegt namelijk een wettelijk maximum-geluidsniveau. Hij sprak vorig jaar al met
horeca-ondernemers en festivalorganisatoren om geluidsschade te beperken. Over een paar
weken krijgt Van Rijn te horen of dat resultaat heeft.
(NOS op 3, 2015)
7. Bekijk figuur 2. Welk overkoepelend patroon zie
je? (beantwoord op celniveau) Vergelijk ook met
figuur 1. (T)
Inktvissen hebben vrijwel dezelfde bouw van het oog
als mensen. Echter, bij inktvissen liggen de
zintuigcellen en sensorische zenuwcellen andersom.
8. Leg uit waarom inktvissen geen blinde vlek
hebben en mensen wel. (I)
9. Welk deel van het oog zorgt voor de grootste
lichtbreking? (R)
Wanneer je lenzen hebt, moet je lensvloeistof
gebruiken bij het indoen van deze lenzen.
10. Waaraan moet de lensvloeistof voldoen om veilig
in het oog te kunnen worden gebruikt? Waarom
kan gesteriliseerd (demi)water niet worden
gebruikt als vervanging?
11. Leg uit waarom je geen scherp beeld ziet van iets
op grote afstand wanneer je bijziend bent. Geef
aan hoe je dit kunt corrigeren. (R)
In je staafjes heb je zogenaamd staafjesrood
(rhodopsine), dit bestaat uit een eiwit (opsine) en een
pigment (retinal). Wanneer er licht op dit pigment valt,
verandert deze van vorm en laat het los van het eiwit.
Dit zorgt voor een verandering van
membraanpotentiaal. Dit levert een actiepotentiaal
op.
12. Teken een cel met daarin het bovenstaande
proces aangegeven. Gebruik de figuren 1 en 2
als bron. (I)
Thomas van P. loopt vanuit een donkere ruimte het
licht in.
13. Beschrijf op orgaanniveau wat er met zijn
netvlies, hersenen, iris en zijn pupil gebeurt
wanneer hij het felle licht inloopt. (T)
Figuur 2: smaakzintuigcellen