OVER HYPERVENTILATIE

bvba
blankenbergse steenweg 178 , 8000 brugge
tel: 050/31 55 01
fax: 050/31 83 05
e-mail: [email protected]
dr lieve callewaert
dr ann cleeren
dr hanne cloetens
dr niek vervaeck
dr stern bossier (haio)
OVER HYPERVENTILATIE
Hyperventilatie wil zeggen: een te snelle en/of een te diepe ademhaling. Hyperventilatie heeft dus iets te maken
met ademhaling.
Wat is ademhaling? Door middel van de borstkas en de buikspieren ademen wij lucht in en uit de longen. Door
de longen wordt de zuurstof uit de ingeademde lucht opgenomen, in het bloed
opgelost en van daar uit vervoerd naar de plaatsen waar dit nodig is. Als afvalproduct produceert het lichaam
koolzuurgas. Dit koolzuurgas wordt door de longen uit het bloed gehaald en via de longen ademen wij dit
koolzuurgas uit.
Toelichting
Als u hard loopt, gaat u vlugger ademhalen. Dit is nodig omdat u meer zuurstof verbruikt en meer afvalproduct koolzuurgas - maakt. Om dit tekort aan zuurstof en teveel aan koolzuurgas op te heffen gaat u vlugger en dieper
ademen. Als u erg hard loopt, staat u zelfs nadat u gestopt bent nog even te hijgen. U doet dit omdat u nog niet
genoeg zuurstof in uw lichaam hebt. Bovendien is er ook nog teveel koolzuurgas in uw lichaam. In de regel hebt
u de normale toestand vrij snel weer bereikt en kunt u weer normaal gaan ademen.
Verschijnselen
Wat gebeurt er nu als u te diep en/of te vlug ademt wanneer u geen zware lichamelijke inspanning doet? U krijgt
dan natuurlijk teveel zuurstof in het lichaam. Dat kan in geen enkel opzicht kwaad. Ook daalt door de versnelde
en verdiepte ademhaling de hoeveelheid koolzuurgas in het lichaam. Dit kan ook geen kwaad, maar leidt wel tot
een aantal verschijnselen als: benauwd gevoel, kortademigheid, prop in de keel, droge mond, strak gevoel rond
de mond, prikkelingen in handen en voeten, krampen in de handen, gevoel dat handen en voeten opgeblazen
zijn, duizeligheid, licht gevoel in het hoofd, slecht zien, het idee dat alles er anders uit ziet, gevoel van
onwerkelijkheid, anders klinkende geluiden, waas voor de ogen, klam gevoel, het idee flauw te vallen, een slap
gevoel in de knieën het idee gek te worden, de angst om dood te gaan, ...
Deze lijst kan nog met heel veel andere verschijnselen worden uitgebreid. Al deze klachten zult u zeker niet
hebben maar een aantal ervan zal u wel herkennen. Een aantal van deze klachten samen wordt het
hyperventilatie-syndroom genoemd. Hyperventilatie betekent dus een versnelde en/of verdiepte ademhaling.
Syndroom betekent een verzameling van klachten.
Behandeling
Na de voorafgaande uitleg zal het u duidelijk zijn wat u tegen dergelijke hyperventilatie-aanvallen kan doen:
namelijk langzaam en oppervlakkig ademhalen. Dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Wanneer u in paniek
bent en u voelt zich benauwd, zelfs al is er geen enkel gevaar, dan schiet u weinig op met het advies: 'langzaam
en oppervlakkig ademen'.
U kan beginnen met een noodmaatregel. Wanneer u een plastic zakje min of meer afsluitend rondom uw neus en
mond houdt, zult u daarin het uitgeademde koolzuur opvangen en dit vervolgens weer inademen. Op dit moment
komt de hoeveelheid koolzuurgas vrij snel, binnen een of anderhalve minuut, weer op peil. Wanneer u dus een
hyperventilatie-aanval hebt moet u een plastic zakje afsluitend voor neus en mond houden. Als u hierin kalm uiten inademt stijgt de hoeveelheid koolzuurgas in het lichaam waardoor een groot deel van de klachten spoedig
verdwijnt.
Soms vraagt de huisarts u een proef te doen: gedurende 3 minuten diep en snel gaan ademen. Hierbij is het nuttig
op twee dingen te wijzen:
1. wanneer u thuis of elders een aanval krijgt zal u veelal niet merken dat u zucht. Misschien ademt u
maar net even te diep en te vlug. Een half uur net even te diep en te vlug ademen brengt hetzelfde
effect teweeg als drie minuten flink diep en snel ademen.
2. de situatie waarin u zich bij de huisarts bevindt maakt dat u minder in paniek raakt. Hierdoor zullen
veel verschijnselen zoals zweten, hartkloppingen en zeker angst nu minder of niet optreden.
Wanneer een aantal verschijnselen, die u herkent, zich wel voordoen, dan zal de huisarts u vragen een plastic
zakje voor mond en neus te houden en hierin gedurende 1 minuut heel kalm en oppervlakkig uit- en in te
ademen. U zal merken dat de klachten snel verdwijnen. U moet er vooral goed op letten met welke
verschijnselen een aanval begint, dan kan u daar snel op reageren.
Het plastic zakje nochtans is een noodmaatregel. Ademhalingsgymnastiek is, wanneer u die machtig bent, een
beter en effectiever middel. Dat kan op de volgende manier: u gaat op een stoel zitten en probeert alleen met uw
buik te ademen. U kunt dit het best controleren door uw handen op de buik te houden.
U voelt dan de ademhaling. Eventueel kan u iemand anders laten toekijken of u toch niet uw borstkas gebruikt
om te ademen. Wanneer dit een beetje lukt gaat u volgend tempo aanhouden: inademen - 2 - 3, uitademen - 5 - 6
- 7 - 8 - 9, in - 2 - 3, uit - 5 - 6 - 7 - 8, enzovoort.
Per tel neemt u ruim een seconde. Het langzaam uitademen kost veelal de meeste moeite. U kunt dit het beste
doen door bij elke tel een beetje lucht te laten ontsnappen. U hebt nu als het ware een drievoudige controle
-
u denkt bewust bij de ademhaling na.
u voelt de ademhaling doordat u met de handen uw buik vast houdt.
u hoort uw eigen uitademing doordat u hoorbaar met kleine schokjes uitademt.
In het begin is het belangrijk deze vorm van ademhaling twee keer per dag vijftien minuten te oefenen. Deze
manier van ademhalings-gymnastiek werd gekozen omdat u hem ook in gezelschap kunt toepassen, zoals op het
werk, in de kerk, enz.
Hoe het komt dat u hyperventileert is lang niet altijd gemakkelijk na te gaan. U kent zonder enige twijfel beelden
van spannende films waar mensen in angst zitten. Als u goed toekijkt zal u altijd zien dat deze mensen vlug en
diep ademhalen.
Angst is kennelijk een belangrijke oorzaak van hyperventilatie. Boosheid op mensen uit uw omgeving, vooral als
u die niet kan of durft te uiten, kan ook een belangrijke factor zijn.
Als uw klachten van hyperventilatie verminderd zijn kan u hier misschien eens over denken.
Nog een praktisch punt. Met name bij mensen die al langer hyperventilatie hebben treden de klachten nogal eens
op na inspanning. Nadat ze zich ingespannen hebben gaan ze te lang door met vlug en diep ademen. Hou hier
dus rekening mee.
Een aantal mensen die hyperventileren hebben ook klachten over aërofagie, wat luchthappen betekent. Omdat u
misschien wel eens het gevoel hebt een prop in de keel te hebben of om andere redenen, slikt u lucht in. Deze
lucht blijft gevangen zitten door slijm dat zich in de maag bevindt. Hierdoor blaast de maag zich op en krijgt u
een gespannen gevoel onder het borstbeen of links in de bovenbuik. Vaak vermindert dit gevoel als men een boer
laat. Soms drukt deze opgeblazen maag tegen het middenrif waardoor het hart wat tegen de borstkas wordt
aangedrukt. Zo krijgt u het gevoel hartkloppingen te hebben.
Een onschuldig verschijnsel dus als u weet wat er aan de hand is. Als u dit niet weet kan u er zich erg bezorgd
over maken en deze angst op zich kan een aanval uitlokken. Deze cirkel doorbreken is dan ook uiterst belangrijk.
Naar een uitgave van het Nederlands Huisartsen Instituut, Utrecht.