B en W nummer 11 - Gemeente Leiden

Pagina
1/15
B en W. nr. 13.1170 d.d. 17-12-2013
Onderwerp
Scenariokeuze voor afbouw chemische onkruidbestrijding
Besluiten:
1. per 1 januari 2014 de chemische onkruidbestrijding gebiedsgericht geleidelijk af te
bouwen en hierbij het voornemen uit te spreken om te kiezen voor scenario 3 (Situatie
Specifieke Aanpak) zoals beschreven in Memo scenario’s afbouw chemische
onkruidbestrijding op verhardingen;
2. voornemens te zijn per 1 januari 2016 volledig te stoppen met de chemische
onkruidbestrijding;
3. Stedelijk Beheer, in samenwerking met DZB en de afdeling Werk en Inkomen, op te
dragen een business case op te stellen en hierin scenario 3 verder uit te werken voor wat
betreft financiële consequenties en uitvoerbaarheid. De business case zal half april 2014
gereed zijn waarna definitieve besluitvorming plaatsvindt over de wijze van
onkruidbestrijding zonder inzet van chemische middelen.
Behoudens advies van de c ommissie
Perssamenvatting: Naar aanleiding van het voorgenomen landelijk verbod op het
professioneel gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen op verhardingen in 2018 en de
motie van de raad met de vraag te stoppen met chemische onkruidbestrijding heeft de
gemeente een onderzoek gedaan naar alternatieve methoden van niet-chemische
onkruidbestrijdingen en de financiële consequenties. De gemeente zal het gebruik van
chemische onkruidbestrijding geleidelijk afbouwen. Per 1 januari 2014 zal als eerste gestopt
worden met Roundup in de binnenstad en als alternatief zal een combinatie van (machinaal)
vegen, borstelen en bosmaaiers worden ingezet.
De gemeente zal uiterlijk 2016 stoppen met chemische onkruidbestrijding.
Pagina
2/15
Aan
Van
De raadscommissie L&B
Frank de Wit
Doorkiesnummer
Onderwerp
Datum
Scenario’s afbouw chemische onkruidbestrijding op verhardingen
10-09-2013
Achtergrond
In juni jl. heeft het College de Raad per brief geïnformeerd over onderzoek dat is gedaan naar
alternatieven voor chemische onkruidbestrijding op verhardingen en de vervolgstappen voor
Leiden. Het College wil het gebruik van chemische onkruidbestrijding op verhardingen
beëindigen omdat er onduidelijkheid bestaat over de risico’s van dit gebruik en wil zoeken
naar alternatieven. Daarbij geldt als voorwaarde dat eventuele nieuwe
onkruidbestrijdingstechnieken budgettair neutraal zijn en het huidige beeldkwaliteit/
niveauaanduiding CROW B behalen. (Deze niveauaanduiding staat voor: er groeit een kleine
hoeveelheid laag onkruid, er is een matige algengroei en/of natuurlijk afval. Rondom
obstakels is gemaaid).
De Raad heeft in een motie (11 juli/ M130064) aan het College verzocht in principe in 2014 te
stoppen met chemisch onkruidbestrijding en daartoe uiterlijk 1 november de alternatieven en
financiële consequenties aan de commissie Leefbaarheid en Bereikbaarheid voor te leggen.
Landelijke ontwikkelingen
In een motie van de Tweede Kamer van 13 september 2011 (Grashoff) wordt de regering
verzocht ‘een verbod in te stellen voor gebruik van glyfosaat voor niet-commerciële
doeleinden’. Beoogd doel is bescherming van de volksgezondheid en van het
oppervlaktewater waaruit drinkwater wordt bereid. De staatssecretaris van Infrastructuur en
Milieu heeft in november 2012 de Tweede Kamer meegedeeld eerst te laten onderzoeken of
een eventueel verbod van chemische technieken ‘technisch haalbaar en financieel
betaalbaar’ is.
Zij heeft daartoe een opdracht verstrekt tot onderzoek naar alle feitelijke informatie over de
diverse onkruidbestrijdingsmethoden- en technieken, de hieraan verbonden kosten, de
milieueffecten van de technieken, effectiviteit op het onkruid etc. Onlangs (14 mei 2013) is het
resultaat van de landelijke rapportage naar de Tweede Kamer gestuurd.
De rapportage omvat de nota Gezonde Groei, Duurzame oogst. Deze nota geeft onder
andere invulling aan de motie Grashoff (verbod glyfosaat). Hiervoor heeft het kabinet twee
onderzoeken
Laten doen: Inventarisatie onkruidbestrijding op verhardingen’(Tauw) en Omstreden
bestrijding, een review van IVAM’s LCA-quickscan vergelijking onkruidbestrijdingsmethoden’.
Het voornemen is om vanaf 2018 het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen
(waaronder glyfosaat) voor onkruidbestrijding op verhardingen in de openbare ruimte,
behoudens enkele uitzonderingen, te verbieden.1 juli jl. is de nota besproken in de Tweede
Kamer. Tijdens deze bespreking is een motie ingediend (van de leden Ouwehand en
Schouw). Deze motie verzoekt de regering de ingangsdatum van het voorgenomen verbod op
het professioneel gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen op verhardingen te stellen op
Pagina
3/15
2015. De staatssecretaris heeft toegezegd de motie middels een brief voor 1 september te
behandelen. Op dit moment is deze brief nog niet verschenen.
2
Methode
Dit memo geeft een overzicht van de verschillende onkruidbestrijdingsmethoden en technieken gericht op de situatie in de gemeente Leiden. Om te beslissen welke andere
methoden/ technieken mogelijk zijn om het onkruid in Leiden te bestrijden is naast literatuur
onderzoek ook naar de ervaringen van andere gemeenten gevraagd. Het memo sluit af met
de conclusies en aanbevelingen.
3
Gemeente Leiden: huidige manier onkruidbestrijding op
verhardingen
Leiden maakt gebruik van een combinatie van methoden en technieken, te weten:
Borstelen, gebruik van bosmaaiers, het handmatig verwijderen en sinds 2003, chemische
onkruidbestrijding met glyfosaat. Dit gebeurt via de DOB-richtlijnen (Duurzaam
Onkruidbeheer).
Binnen DOB worden verschillende bestrijdingsmethoden (mechanisch, thermisch of
chemisch) gecombineerd ingezet. Alleen voor het gebruik van chemische middelen geeft
DOB specifieke beperkingen: deze moeten plaatsvinden onder certificering. Om zo goed
mogelijk toezicht te kunnen houden op een correcte toepassing van glyfosaat heeft Leiden
zich in 2009 aangemeld voor certificering. Sinds 2009 vind er jaarlijks een audit plaats door
SGS, een door de overheid aangewezen keuringsinstantie. Tot op heden voldoet Leiden aan
de gestelde eisen en wordt jaarlijks de certificering verlengd. Met de standaard chemische
bestrijding wordt gemiddeld een goed resultaat gehaald met 2 werkrondes per jaar.
Het totaal areaal elementenverharding in Leiden is 7.160.918 m2. Voor 65% ( 4.654.597 m2)
van het areaal wordt de chemische onkruidbestrijdingsmethode toegepast.
Het budget (2013) voor de chemische onkruidbestrijding van de gemeente Leiden is €
183.069. Dit komt overeen met ca. 0,04 cent per m2.
Literatuuronderzoek
Het onderzoek: Inventarisatie onkruidbestrijding op verhardingen’(Tauw) en Omstreden
bestrijding, is uitgevoerd aan de hand van 2 web enquêtes onder gemeenten (77 responses)
en aannemers (94 responses). Daarnaast zijn interviews gehouden met verschillende
gemeenten, aannemers en stakeholders. Dit onderzoek verschaft een overzicht van
bestaande methoden en technieken van onkruidbestrijding; geeft aan wat de theoretisch
berekende kosten zijn van de verschillende methoden en technieken en bepalingen van de
effectiviteit van de verschillende methoden en technieken.
Als basis voor de theoretisch berekende kosten is het rapport Kosten onkruidbeheer op
verhardingen, Rapport 432, Plant research internationaal gehanteerd. Tabel 2 geeft de
verschillende prijzen/kosten voor het realiseren van een beeldkwaliteit B op verhardingen
voor verschillende onkruidbestrijdingstechnieken.
Er bestaan verschillende methoden en technieken van onkruidbestrijding. Naast chemische
onkruidbestrijdingen zijn er 7 bestaande en beproefde niet- chemische methoden en
technieken van onkruidbestrijding. Zodoende zijn er minimaal 7 scenario’s van methoden en
Pagina
4/15
technieken onkruidbestrijding mogelijk voor de gemeente Leiden. Onderstaand volgt een
opsomming van deze methodes, de voor- en nadelen en een inschatting van de kosten voor
de gemeente Leiden.
Chemisch
Bij chemische bestrijding wordt de plant in contact gebracht met stoffen die er voor zorgen dat
de plant afsterft. Er kan onderscheid worden gemaakt in de toediening. Zo zijn er wortel- of
bodemherbiciden en bladherbiciden en werking zoals systemisch (het middel wordt door de
plant opgenomen) en contactwerking (het middel doodt na contact met de plant of delen
ervan).
- Systemisch herbiciden (Roundup, alleen m.b.v. DOB)
- Contact herbiciden (er is een beperkt aantal contact herbiciden op de markt/ zeer
beperkte ervaringen)
Volgens de algemene gebruiksvoorschriften van het college voor de toelating van
gewasbeschermingsmiddelen (Ctgb) is het gebruik van RoundUp uitsluitend toegestaan
onder certificaat volgens de ‘criteria voor toepassing van onkruidbestrijdingsmiddelen op
basis van glyfosaat op verhardingen van de Barometer duurzaam terreinbeheer’. Het
certificatiesysteem volgens de Barometer duurzaam terreinbeheer voorziet in criteria voor de
toepassing van glyfosaat op verhardingen. Deze criteria zijn gebaseerd op de DOB-criteria
(Duurzaam Onkruidbeheer). Deze criteria gaan onder meer in op registratie, plekken waar
wel of niet mag worden gespoten en de hoeveelheid glyfosaat die mag worden toegepast.




Voordelen:
- Doodt de plant in zijn geheel
- Geschikt voor alle beeldkwaliteitsniveaus
- Kan gemakkelijk op lastig bereikbare plaatsen komen
Nadelen:
- Spuitlicentie nodig om bestrijdingsmiddelen te mogen spuiten
- Certificering nodig om glyfosaat te mogen toepassen
- Door afspoeling komt glyfosaat in het oppervlaktewater terecht
- Er zijn nu 21 onkruidsoorten die ongevoelig lijken voor glyfosaat en dat aantal
neemt toe
- De oppervlakte van de te beheren verharding moet exact bekend zijn om de
dosering te bepalen en te controleren
- Er moet een boekhouding worden bijgehouden door zowel het toepassen als de
beheerder
- Risico’s voor mens en milieu
Frequentie voor beeldkwaliteit B: 2-3 keer per jaar
Theoretisch berekende kosten voor de gemeente Leiden: € 0,04 per m2 x 4.654.597
m2 (65% van het totaal areaal) = € 186.184, de werkelijke kosten voor 2013
bedragen € 183.069 (prijspeil 2013)
Niet-chemisch
Er is een verdeling gemaakt in thermische en mechanische methoden/technieken.
Heet water
Thermische onkruidbestrijding is gebaseerd op het overbrengen van energie op de plant,
waarbij de celstructuur wordt vernietigd. Oppervlaktewater is één van de beste
Pagina
5/15
energiedragers die in de natuur vrij voor handen is. Deze techniek is op alle verhardingen
inzetbaar. Bij regen is deze methode minder effectief.




Voordelen:
- Onkruid wordt na verloop van tijd tot in de wortel gedood
- Afhankelijk van het systeem zijn er nauwelijks emissies
- Planten worden niet ongevoelig voor deze behandeling
- Geen risico voor mens en milieu
Nadelen:
- Afhankelijk van het systeem een gemiddeld tot hoog energiegebruik (CO2)
- Plantenresten blijven op straat achter
- Doordat relatief veel water wordt meegenomen is het gewicht van de apparatuur
hoog waardoor de bestrating kan beschadigen
- Doodt in eerste instantie alleen de bovengrondse delen van het onkruid
Frequentie beeldkwaliteit B: 3-4 keer per jaar
Theoretisch berekende kosten voor gemeente Leiden: € 0,22 x 4.654.597 m2 =
€ 1.024.011
Stoom
Een variant op heet water is het gebruik maken van stoom. De stoom wordt onder hoge druk
en bij een temperatuur van 120 – 140°C op de plant gespoten, zonder dat naastliggende
planten worden aangetast. Op de plant wordt de stoom omgevormd naar heet water dat de
plant vernielt. De plant raakt gestrest als gevolg van beschadigde cellen, spreekt zijn
wortelreserves aan en sterft zo met wortel en al uit. Bij hoge windsnelheden is deze methode
minder geschikt.

Voordelen:
- Lager watergebruik mogelijk dan bij de heet water techniek
- Planten worden niet ongevoelig voor deze behandeling
- Doodt de plant na een aantal herhalingen van tijd tot tijd van binnen door
uitputting
- Geen risico voor mens en milieu

Nadelen:
- Apparatuur moet gekeurd worden
- Hoog energiegebruik (CO2)
- Doodt alleen de bovengrondse delen van het onkruid


Frequentie voor beeldkwaliteit B: 4-6 keer per jaar
Theoretisch berekende kosten voor gemeente Leiden: € 0,13 x 4.654.597 m2 =
€ 605.098
Hete lucht
Hete lucht werkt door middel van hete luchtcirculatie van 370°C. Door deze te richten op
ongewenste vegetatie barsten de bladcellen open, waardoor het vocht er uit treedt en eiwitten
stollen. Het gevolg is dat het onkruid verwelkt, bruin wordt en afsterft. Bijkomend voordeel is
dat deze hitte behandeling ook preventief werkt doordat aanwezige onkruidzaden in de
luchtcirculatie worden opgenomen en hun kiemkracht verliezen. Deze methode werkt slecht
bij veel wind en als het heeft geregend.
Pagina
6/15




Voordelen:
- Doodt de plant na een aantal herhalingen van binnen uit door uitputting
- Planten worden niet ongevoelig voor deze behandeling
- Geen risico voor mens en milieu
Nadelen:
- De plant blijft na behandeling aanwezig zodat niet direct een schoon beeld
ontstaat
- Doodt alleen de bovengrondse delen van het onkruid
- Bepaalde planten kunnen vrij veel warmte verdragen en worden slechts weinig
beschadigd
Frequentie voor beeldkwaliteit B: 6-8 keer per jaar
Theoretisch berekende kosten voor gemeente Leiden: € 0,15 x 4.654.597 m2 =
€ 698.190
Branden
Men heeft twee soorten onkruidbranders. De stootbrander richt de vlam recht naar beneden,
waardoor men met een hoge temperatuur het onkruid te lijf gaat. De infraroodbrander richt de
vlam omhoog en verhit een plaat of een metalen rooster. De weerkaatste infraroodstralen en
de warme lucht zorgen voor een onkruid dodend effect. Deze techniek is op alle verhardingen
toepasbaar en bij een niet te grote hoeveelheid onkruid. Onkruidzaden worden eveneens
gedood.




Voordelen:
- Bovengrondse delen worden direct verwijderd door verbranding
- Planten worden niet ongevoelig voor deze behandeling
- Geen risico voor mens en milieu
Nadelen:
- Gevaar voor smelten van straatmeubilair en of asfalt
- Minder effectief bij vochtig weer
- Hoog energiegebruik (CO2)
- Doodt alleen de bovengrondse delen van onkruid
Frequentie voor beeldkwaliteit B: 6-8 keer per jaar
Theoretisch berekende kosten voor gemeente Leiden: € 0,14 x 4.654.597 m2 =
€ 651.643
Handmatig verwijderen, wieden
Onkruiden kunnen handmatig worden verwijderd. Dit gebeurt met een schoffel of een
voegenkrabber. Met handmatig verwijderen kan onkruid op moeilijk bereikbare plaatsen
worden bestreden. Deze methode kan altijd worden ingezet.



Voordelen:
- Kan overal komen
- Nauwelijks milieubelasting
- Inzet mogelijk van medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt
- Geschikt voor alle (beeld)kwaliteitsniveaus
Nadelen:
- Zeer veel menskracht (capaciteit) nodig in een beperkte periode van het jaar
Frequentie voor beeldkwaliteit B: 3-4 (vooralsnog gelijk aan de methode borstelen)
Pagina
7/15

Theoretisch berekende kosten voor gemeente Leiden: € 0,22 x 4.654.597 m2 =
€ 1.024.011 (dit is een grove schatting)
Maaien met een bosmaaier
Het onkruid wordt verwijderd met een snel ronddraaiende draad. De bosmaaier wordt meestal
aangedreven door een benzinemotor. In de praktijk wordt de bosmaaier vooral ingezet om
lastig te bereiken plaatsen van onkruid te ontdoen of op plaatsen waar een sterke
onkruidgroet is en dit beperkt wordt bestreden.




Voordelen:
- Kan overal komen
- Gering energiegebruik
- Geschikt voor elk beeldkwaliteitsniveaus
Nadelen:
- Snelle hergroei van plant
- Kan leiden tot geluidsoverlast
- Kan leiden tot lichamelijke klachten bij gebruiker (trillen/geluid)
- Veel menskracht (capaciteit) nodig in een beperkte periode van het jaar
- Relatief veel uitstoot van stof
- Kan steentjes en andere kleine voorwerpen uitschieten
Frequentie voor beeldkwaliteit B: 3-4 keer per jaar
Theoretisch berekende kosten voor gemeente Leiden: € 0,22 x 4.654.597 m2 =
€ 1.024.011 (dit is een grove schatting)
Borstelen, gevolgd door vegen
Borstelmachines kunnen afhankelijk van de borstel die wordt gebruikt ook onkruid
verwijderen. Het onkruid wordt dan net boven de verharding afgesneden. Op vele plaatsen
worden door de gemeente borstelmachines ingezet als preventieve maatregel. Door
regelmatig het zand van verhardingen te verwijderen worden de kiem- en groeiplaatsen voor
het onkruid weggehaald. Een onkruidborstel werkt effectief en het resultaat is onmiddellijk
zichtbaar.




Voordelen:
- Grote capaciteit
- Vrijwel overal toe te passen
- Kan gecombineerd worden met de normale veeggangen
- Na werkgang ziet het er meteen schoon uit
- Geschikt voor alle beeldkwaliteitsniveaus
Nadelen:
- Uitstoot naar de lucht (stof, metaaldeeltjes)
- Doodt alleen de bovengrondse delen van het onkruid
- Mogelijke beschadiging van verharding en straatmeubilair en auto’s
Frequentie voor beeldkwaliteit B: 3-4 keer per jaar
Theoretisch berekende kosten voor gemeente Leiden: € 0,13 x 4.654.597 m2 =
€ 605.098
Pagina
8/15
Onkruidbestrijding in de praktijk
5.2
Bestaande situatie bij andere gemeenten
Om na te gaan of bestaande methoden en technieken of een combinatie daarvan geschikt is
voor Leiden is gekeken welke methoden en technieken er wordt gebruik door andere
gemeenten in Nederland. De bijlage geeft een overzicht.
De frequentie van de toe te passen methode/ techniek en de daarmee gepaard gaande
kosten loopt sterk uiteen. De kosten worden met name veroorzaakt door: de aanschaf dure
apparatuur/ machines e.d., de benodigde menskracht per ronde en het aantal rondes per
jaar.
Voor de bestrijding van onkruid door middel van glyfosaat zijn over het algemeen slechts
twee rondes per jaar nodig. Met niet-chemische methoden en technieken is over het
algemeen vier tot zes rondes per jaar nodig. Ook de jarenlange ervaring van gemeenten die
niet chemisch bestrijden toont aan dat onkruid te beheersen is zonder het gebruik van
glyfosaat. Doordat de frequentie van het niet-chemisch onkruidbeheer hoger is, betekent dit
echter ook dat de kosten van het onkruidbeheer toenemen indien het kwaliteitsniveau B
gehaald moet worden.
Zoals beschreven kent elk van de bestaande methoden en technieken zijn voor- en nadelen.
Alle methoden en technieken hebben eveneens negatieve milieueffecten. Een uitzondering
hierop is het handmatig verwijderen van onkruid.
Een inzet gebaseerd basis van slechts één methode of techniek is niet effectief en efficiënt,
de oplossing ligt in het ‘slim’ combineren van verschillende technieken.
5.2
Overstap naar niet-chemische onkruidbestrijding
De gemeenteraad heeft een motie aangenomen (motie M130064/28) waarin de raad het
college verzoekt in principe 2014 te stoppen met chemische onkruidbestrijding en daartoe de
alternatieven en de financiële consequenties uiterlijk 1 november 2013 aan de Commissie
Leefbaarheid en Bereikbaarheid voor te leggen.
Zoals al eerder aangegeven hanteert Leiden momenteel een combinatie van bestaande
methoden en technieken. Het gewenste beeldkwaliteitsniveau is met deze combinatie van
methoden en technieken binnen de vastgestelde budgetten haalbaar.
De motie heeft als consequentie dat één onderdeel van de huidige combinatie van technieken
en methoden, te weten het toepassen van chemische onkruidbestrijding via de DOBrichtlijnen niet meer toegepast kan worden. En dat betekent dat een andere methode of
techniek hiervoor in de plaats zal moeten komen wil Leiden dezelfde beeldkwaliteit halen.
Tevens is een landelijk verbod te verwachten vanaf 2018.
Conclusies en aanbevelingen onkruidbestrijding gemeente Leiden
Pagina
9/15
Er wordt veel onderzoek gedaan naar de bestaande onkruidbestrijdingsmethoden en
technieken. De resultaten en theoretisch berekende kosten lopen sterk uiteen.
Een theoretische doorvertaling van bestaande kostencijfers (CROW publicatie 258,
Onkruidbeheer op Verhardingen) laat zien dat voor gemeenten en bedrijven de kosten van
onkruidbeheer op verhardingen als gevolg van het verbod op het gebruik van glyfosaat
toenemen met ca. € 100 miljoen per jaar (bron Wageningen UR, Duurzaam onkruidbeheer op
verhardingen).
Geconcludeerd kan worden dat de theoretisch berekende kosten substantieel stijgen als de
gemeente Leiden over gaat naar een niet-chemische methode van onkruidbestrijding. De
theoretisch berekende meerkosten variëren van ca. € 418.914 tot € 837.827 (0,4 – 0,8% van
€ 100 miljoen).
Hieronder worden 3 scenario’s kort beschreven:
1. Nul-optie
De wijze van onkruidbestrijding blijft zoals deze is. De gemeente Leiden heeft
momenteel een combinatie van verschillende methoden en technieken van
onkruidbestrijding: mechanische en chemische onkruidbestrijding (DOB). Aangezien
het gebruik van glyfosaat in 2018 verboden zal worden, kan de gemeente doorgaan
met deze methode van onkruidbestrijding en aansluiten op het landelijke verbod van
2018.
Financiële consequenties: tot 2018 budgettair neutraal.
2. Afbouw
Het gebruik van chemische onkruidbestrijding geleidelijk afbouwen.
Voorgesteld wordt om per 1 januari 2014 te stoppen met DOB in de binnenstad en
Roomburg (waterwingebied waar SB nog nauwelijks glyfosaat toepast) en als
alternatief een combinatie van (machinaal) vegen, borstelen en bosmaaiers in te
zetten. Door het intensieve gebruik van de binnenstad is hier relatief weinig onkruid
aanwezig. Bovendien is het gebruik van glyfosaat door de dichte bebouwing en vele
grachten hier minder effectief.
Aan het eind van 2014 kan deze werkwijze geëvalueerd worden en op grond van de
resultaten en de (meer) kosten kan besloten worden over de verdere uitrol hiervan.
Parallel aan dit traject kunnen een tweetal gebieden worden aangewezen waarbij
aannemers wordt gevraagd om op alternatieve wijze en met inzet van WSWmedewerkers en uitkeringsgerechtigden op basis van een beeldbestek de
onkruidbestrijding uit te voeren. Onder voorwaarden staat het hun hierbij vrij om zelf
te bepalen welke (combinatie van) niet-chemische methoden ze toepassen, hoe
vaak en op welke manier. Eind 2014 kunnen de werkwijzen in de deze gebieden
worden geëvalueerd, en in combinatie met de ervaringen in de binnenstad, kan een
besluit worden genomen over de verdere invoering van alternatieve methoden en
technieken in Leiden.
In dit scenario zal de onkruidbestrijding vanaf 1 januari 2014 verder worden
afgebouwd en stopt de gemeente uiterlijk per 2016 met chemische onkruidbestrijding.
Volgens een theoretische berekening met indicatieve waarden zullen de financiële
consequenties van dit scenario ca. € 418.914 tot € 837.827 bedragen.
Pagina
10/15
3. Situatie specifieke aanpak
Net als het vorige scenario wordt de chemische onkruidbestrijding in 2014 geleidelijk
afgebouwd. Voorgesteld wordt om per 1 januari 2014 te stoppen met DOB in de
binnenstad en Roomburg. Daarnaast is het voorstel een nieuwe methode c.q.
techniek voor onkruidbestrijding te gaan ontwikkelen. Deze nieuw te ontwikkelen
methode is een combinatie van een arbeidsintensieve werkwijze met moderne
hulpmiddelen. Zoals al door Stedelijk Beheer is toegepast bij het verwijderen van het
zwerfvuil in de binnenstad en winkelcentra. Medewerkers van SB maken hier gebruik
van een elektrisch aangedreven stofzuiger (Gluton). In Nederland is nog geen
bestaande
methode voorhanden die aan vorenstaande wens kan voldoen. In dit scenario zou men de
benodigde menskracht voor een deel willen invullen met WSW-medewerkers en
uitkeringsgerechtigden die in de gemeente Leiden woonachtig zijn. Wanneer er voor dit
scenario wordt gekozen zal er in samenwerking met de DZB een business case worden
uitgewerkt.
In dit scenario zal de onkruidbestrijding vanaf 1 januari 2014 verder worden afgebouwd en
stopt de gemeente uiterlijk per 2016 met chemische onkruidbestrijding.
Volgens een theoretische berekening met indicatieve waarden zullen de financiële
consequenties van dit scenario ca. € 418.914 tot € 837.827 bedragen. Waarbij het streven
zou zijn om een deel van de kosten te dekken uit bestaande middelen.
Samenvattend
Scenario 1 (Nul-optie) De wijze van onkruidbestrijding blijft onveranderd tot het landelijk
verbod ingaat in 2018.
Scenario 2 (Afbouw) De chemische onkruidbestrijding wordt per 1 januari 2014 geleidelijke
afgebouwd. Binnen bepaalde gebieden en onder bepaalde voorwaarden wordt aan
aannemers gevraagd om op een alternatieve manier onkruid te bestrijden, mogelijk met de
inzet van WSW-medewerkers en uitkeringsgerechtigden.
Scenario 3 (Situatie specifieke aanpak) De chemische onkruidbestrijding wordt per 1 januari
2014 geleidelijke afgebouwd. Er wordt een nieuwe methode voor onkruidbestrijding
ontwikkeld naar het voorbeeld van het verwijderen van zwerfvuil met de Gluton (elektrisch
aangedreven stofzuiger). Onderdeel van deze methode is de inzet van WSW-medewerkers
en uitkeringsgerechtigden die in Leiden woonachtig zijn. Hiervoor moet een business case
worden uitgewerkt in samenwerking met DZB.
Vervolg
De chemische onkruidbestrijding zal in 2014 verder worden afgebouwd. Uiterlijk in 2016 zal
de gemeente stoppen met de chemische onkruidbestrijding. Dit is ruim voor het te
verwachten landelijke verbod van 2018.
Naar verwachting zal het college voor het einde van 2013 een definitief besluit nemen over de
scenariokeuze.
Pagina
11/15
Pagina
12/15
Bijlage
Andere gemeenten
Alphen aan de Rijn
Gemeente Alphen aan den Rijn gebruikt al sinds 1992 geen chemische bestrijdingsmiddelen
voor de onkruidbeheersing in beplanting en op verharding in de openbare ruimte. De
verharding wordt geborsteld, gebrand en/of behandeld met heet water, de beplanting wordt
geschoffeld.
De gemeente Alphen aan de Rijn laat de onkruidbestrijding via aanbesteding doen door
bedrijf Groen aannemingsbedrijf Punt B.V. De gemeente Leiden heeft een verkennend
gesprek gehad met dit bedrijf. Zie verkenning markt onkruidbestrijding.
Zoetermeer
Heeft als methode van onkruidbestrijding een combinatie van borstelen en hele lucht. .De
onkruidbestrijding wordt gedaan door Signa Terra. In Zoetermeer worden WSW-medewerkers
ingezet bij de onkruidbestrijding.
De gemeente Leiden heeft ook met Signa Terra een verkennend gesprek gevoerd. Zie
verkenning markt onkruidbestrijding.
Delft
Delft is twee jaar geleden gestopt met ‘Duurzaam Onkruid Beheer-methode’ en overgestapt
op WAVE. Bij deze aanpak werd het onkruid op verharde delen chemisch en met kokend
water bestreden. Later is de gemeente Delft overgestapt op bestrijding met hete lucht,
wegens de hoge kosten van WAVE.
Delft heeft de onkruidbestrijding uitbesteed aan het SW-bedrijf. Volgens Delft is het voordeel
daarvan dat de kosten hierdoor redelijk blijven. Het nadeel is dat het type werk misschien iets
te specialistisch is voor een SW-medewerker, waardoor de beeldkwaliteit niet altijd gehaald
wordt.
De ervaring van Delft is dat bestrijding op verharding met hete lucht gemiddeld 5 tot 6 keer
per jaar uitgevoerd moet worden. Op halfverharding zijn gemiddeld 8-10 rondes nodig.
Haarlem
Het onkruid in Haarlem werd tot en met vorig jaar bestreden met chemische middelen.
Haarlem is eind vorig jaar te gestopt met de toepassing van chemische middelen. Dit jaar
heeft de gemeente ervoor gekozen het onkruid handmatig en machinaal te bestrijden door
het inzetten van borstelmachines en machines die werken met hete lucht en heet water.
Als gevolg van de afschaffing van de chemische bestrijding, kan op een aantal plekken in de
stad meer onkruid staan dan voorheen het geval was. Het alternatief is namelijk duurder en er
is onvoldoende budget beschikbaar om deze intensieve methode in de hele stad uit te
voeren. Het onkruid wordt bestreden op plekken waar dit van belang is voor de
(verkeers)veiligheid en bij winkelcentra, openbare gebouwen en toeristische trekpleisters.
Omdat de gemeente het onkruid niet in de hele stad kan bestrijden, doet de gemeente ook
een beroep op inwoners om zelf in de eigen woonomgeving bij te dragen aan het verwijderen
van onkruid. Voor de manier waarop in de toekomst, vanaf 2014, het onkruid bestreden
wordt, zijn momenteel plannen in de maak.
Vlaardingen
Pagina
13/15
In Vlaardingen wordt een proef gedaan met een combinatie van branden en vegen. De
behandeling wordt met een frequentie van 5 keer per jaar uitgevoerd. Het blijkt dat de
ontwikkeling van onkruid hierdoor goed wordt teruggedrongen. Na vier jaar kan de dubbele
oppervlakte voor dezelfde prijs worden uitgevoerd.
Terneuzen
Selectspray, oftewel DOB methode.
Met een infrarooddetector wordt de aanwezigheid van groen bepaald: alleen op die plek
wordt gespoten (glyfosaat). Met monitoring en visuele controle wordt het aantal spuitbeurten
gereduceerd.
Terneuzen heeft de onkruidbestrijding uitbesteed aan de sociale werkplaats. De
medewerkers zijn opgeleid door de gemeente.
Baarn, Soest en Zeist
Maken gebruik van de WAVE-methode. In bepaalde gemeenten werd voorheen geborsteld.
Nadelen borstelen: van borstelen slijt de bestrating: bovendien gaat er geen enkele
preventieve werking van uit. Van Waven wel. Als men enkele jaren bezig is met Wave zal
men duidelijk merken dat de onkruidgroei fors zal verminderen, Na een jaar of drie is het
resultaat goed te zien.
De gemeente werkt op basis van beeldkwaliteit: bestrijding ongeveer 3 á 4 keer per jaar
Als het regent kan je geen onkruid bestrijden. Het hete water (ongeveer 108 Celsius) werkt
niet goed als er koude regendruppels op de ondergrond liggen.
Een nadeel is bovendien is dat de machines voor Wave kostbaar zijn.
Pagina
14/15
Verkenning markt onkruidbestrijding
Aannemingsbedrijf Punt BV
Er is een verkennend gesprek geweest met het Groen aannemingsbedrijf Punt B.V. Dit bedrijf
verzorgt de onkruidbestrijding van onder andere de gemeente Alphen aan de Rijn.
Als alternatief voor gif, ontwikkelde het bedrijf in de afgelopen jaren de Punt Methode die
uitgaat van de juiste machine, op de juiste plek, en op de juiste tijd door de verschillende
bestrijdingstechnieken (kantensteken, branden, borstelen en heet water) slim te combineren,
bereiken ze hetzelfde resultaat als met herbiciden”, Zodoende heeft het bedrijf zelf machines
ontwikkeld en werken ze met de methodes BLUE GREEN en RED GREEN
BLUE GREEN is een methode om CO2-neutraal onkruid te bestrijden met behulp van heet
water.
Punt verwarmt het water met afvalhout. Punt heeft twee biomassa installaties op het terrein
staan. Een voor het gebouw, en een om 20.000 liter water te verwarmen tot 98 graden. Het te
verwarmen water wordt uit de spoorsloot achter het bedrijf in een geïsoleerde container
gepompt. De biomassa installatie brengt het water (vaak ’s nachts) op temperatuur.
Vervolgens wordt de container met bijna kokend water per vrachtauto vervoerd naar de wijk
waarin het onkruid moet worden bestreden. De trailer biedt naast de container ook plaats aan
twee elektrische voertuigen. De container wordt op een locatie neergezet. De wagentjes
tappen er hun water uit en brengen dit op het onkruid.
Probleem van alle gangbare heetwatermachines is dat ze niet zoveel water kunnen
meenemen omdat ze anders te zwaar worden voor het trottoir. Daarom zijn de ontwikkelde
machines van Punt allemaal gemaakt om zo efficiënt mogelijk met water om te gaan.
Het is mogelijk dat medewerkers van een SW-bedrijf kunnen de voertuigen besturen. Punt
verzorgt de opleidingen.
Maar de onkruidbestrijding via BLUE GREEN werkt niet afdoende: onkruid bestrijden met
kokend water is met name geschikt voor obstakels en kleine oppervlakten. Daarom heeft
Punt een vergelijkbare CO2- neutrale methode om onkruid te bestrijden voor de grote
oppervlakten, te weten RED GREEN
RED GREEN is een systeem van werken waarbij eveneens biomassa verbrand wordt. Met de
daarbij vrijkomende warme verbrandingsgassen bestrijden ze het onkruid.
De combinatie van BLUE GREEN en RED GREEN maakt onkruidbestrijding bijna CO2
neutraal, stil, goedkoop, simpel. De bestuurders van deze voertuigen komen uit het sociale
vangnet.
Een ander voordeel van dit systeem is dat de kosten van het gras steken verdwijnen: de
machines doen dit namelijk al. Bovendien is er minder inzet van de veegmachines nodig
omdat de machines van Punt het afval van onkruid al meenemen.
Signa Terra
Signa Terra gebruikt bij de onkruidbestrijding de methode hete lucht. Deze methode wordt
gecombineerd met borstelen. Signa Terra verzorgt onder ander de onkruidbestrijding van
Zoetermeer.
Signa Terra werkt met SW-medewerkers: ze verzorgen tevens een opleiding. Wel geeft Signa
Terra aan dat het aantal SW-medewerkers dat mee kan werken beperkt is omdat het bedrijf
anders alleen bezig is met opleiden en niet meer toekomt tot het werk. Ongeveer 10-15% van
het werk kan gedaan worden door SW-medewerkers,
Pagina
15/15
Retouradres: Postbus 9100, 2300 PC Leiden
Gemeente Leiden
Bezoekadres Stadhuis
Aan de leden van de commissie Leefbaarheid en
Bereikbaarheid
Stadhuisplein 1
Postadres Postbus 9100
2300 PC Leiden
Telefoon 14071
E-mail [email protected]
Website www.leiden.nl/gemeente
Datum
Ons kenmerk
Onderwerp
10 september 2013
DIV-2013-10432
Contactpersoon M.E. Timmer
Doorkiesnummer 7793
scenario’s afbouw chemische onkruidbestrijding op
verhardingen
Geachte leden van de commissie Leefbaarheid en Bereikbaarheid,
Op 25 juni jl. bent u per brief geïnformeerd over de bestuurlijke wens te stoppen met de
chemische onkruidbestrijding op verhardingen omdat er onduidelijkheid bestaat over de
risico’s van de chemische onkruidbestrijding. In de brief staat het voornemen om u in het
eerste kwartaal van 2014 verschillende scenario’s van alternatieve onkruidbestrijding aan
te bieden waarbij eventuele combinaties van methoden en bijbehorende kosten nader
worden uitgewerkt.
De motie ‘Snel einde Roundup’ die is aangenomen in de raadvergadering van 11 juli 2013
verzoekt om deze scenario’s dit jaar nog aan uw commissie voor te leggen. Bijgevoegd
memo bevat verschillende alternatieven voor chemisch onkruidbestrijding op
verhardingen en de financiële consequenties van deze alternatieven op hoofdlijnen.
In de commissievergadering van 12 september a.s. kunt u naar aanleiding van een korte
presentatie over onkruidbestrijding indien gewenst nog nadere vragen stellen of
suggesties meegeven over dit onderwerp.
Hoogachtend,
F.J. de Wit,
Wethouder Onderwijs, Sport en Milieu