Colostoma - Jessa Ziekenhuis

Stomazorg
Colostoma
A5_Brochure_Colostoma.indd 1
21/11/12 14:26
2
A5_Brochure_Colostoma.indd 2
21/11/12 14:26
Welkom
Jaarlijks krijgen in België honderden personen een ingreep waarbij een permanente of
tijdelijke stoma wordt aangelegd. Voor velen is deze operatie van levensbelang. Voor
anderen is het de oplossing tegen ziektes die de werking van het darmstelsel verstoren.
Wat ook de reden is, iedereen die een stoma moet krijgen, heeft hierover veel vragen.
Met deze infobrochure proberen we een deel van deze vragen te beantwoorden. De informatie die u vooraf van uw behandelende arts kreeg, kunt u daarna nog eens op een
rijtje zetten. Let wel: deze brochure is niet volledig. Heeft u nog vragen of bedenkingen
na het doornemen ervan, dan kan u altijd terecht bij uw arts, stomaverpleegkundige of
het verplegend personeel van de ziekenhuisafdeling waar u verblijft.
We staan altijd open voor uw vragen, stel ze ons dus gerust.
Welkom
A5_Brochure_Colostoma.indd 3
3
21/11/12 14:26
Inhoudstafel
1. Wat is een colostoma?
5
2. Werking van het darmstelsel
6
3. Soorten colostoma’s
8
4. De ingreep
4.1 Preoperatief (voor de operatie)
4.2 Na de operatie
5. De verzorging van de stoma
5.1 Soorten opvangsystemen
9
9
10
11
11
5.2 Bijkomende verzorgingsmaterialen hij huidproblemen
12
5.3 Stomaverzorging op de afdeling
13
5.4Verzorgingsmethode
14
Eendelig systeem
15
Tweedelig systeem
17
5.5 Enkele tips en aandachtspunten bij de stomaverzorging
6. Dagelijks leven met een colostoma
20
22
6.1 Aanpak van problemen rond geurhinder
22
6.2Beroep
22
6.3Kleding
22
6.4Voedingstips
23
6.5Sport
26
6.6Vakantie
26
6.7 Seksualiteitsbeleving en vruchtbaarheid
27
6.8 Sociale contacten
27
7.Colonirrigatie
28
8. Verzorgingssystemen en vergoedingen
29
9.Zelfhulpgroepen
30
9.Ontslaggebeuren
30
10. Persoonlijke notities
31
4
Inhoudstafel
A5_Brochure_Colostoma.indd 4
21/11/12 14:26
1. Wat is een colostoma?
Een colostoma is de uitmonding van de dikke darm op de buikwand.
Het normale verloop van de darm wordt onderbroken en een uiteinde wordt aan de
buikwand vastgehecht. Dit vormt een knop die roze van kleur is en varieert in grootte,
namelijk van anderhalve tot enkele centimeters diameter en van enkele millimeters tot
enkele centimeters dikte. Na de operatie zal alle stoelgang langs die opening het lichaam
verlaten.
Wat is een colostoma?
A5_Brochure_Colostoma.indd 5
5
21/11/12 14:26
2. Werking van het darmstelsel
slokdarm
lever
maag
galblaas
alvleesklier
dikke darm
dunne darm
anus
Op bovenstaande figuur ziet u de belangrijkste delen van het darmstelsel:
In de dunne darm (+/- 3 m lang) gebeurt de opname van belangrijke voedingsstoffen
zoals vitamines, mineralen, eiwitten, vetten en suikers. Alle voedselresten die niet
opgenomen worden in de dunne darm gaan verder naar de dikke darm.
De dikke darm, ook wel colon genoemd (+/- 1,5 m lang), heeft 2 belangrijke functies.
Enerzijds wordt er water onttrokken aan de zich vormende stoelgang. Anderzijds is
deze darm een stapelplaats van stoelgang totdat er ontlastingsdrang is. Vermits de
stoelgang pas ter hoogte van de dikke darm wordt ingedikt, is de ontlasting ter hoogte
van het colostoma vast of mals.
6
Werking van het darmstelsel
A5_Brochure_Colostoma.indd 6
21/11/12 14:26
colon
(dikke darm)
colon transversum
dwarsliggend gedeelte
ileum
(dunne darm)
colon ascendens
opstijgend gedeelte
caecum
blinde darm
colon descendens
dalend gedeelte
appendix
colon sigmoideum
s-vormig gedeelte
rectum
endeldarm
anus
Aan de dikke darm kunnen we diverse delen onderscheiden:
1. een stijgend deel (colon ascendens),
2. een dwars deel (colon transversum),
3. een dalend deel (colon descendens),
4. een S-vormig deel (colon sigmoideum) en
5. endeldarm (rectum).
Wanneer u een drang tot ontlasting heeft, gaat de stoelgang doorheen de S-vormige
darm naar de endeldarm en via de anus naar buiten.
Een spier in de anus (=anale sfincter) laat u toe controle uit te oefenen op uw ontlasting.
Werking van het darmstelsel
A5_Brochure_Colostoma.indd 7
7
21/11/12 14:26
3 Soorten colostoma’s
Een colostoma kan op elk niveau van de dikke darm aangelegd worden. De medische
reden bepaalt de plaats van aanleg en of de stoma van tijdelijke of definitieve aard is.
3.1 Plaats van aanleg
Een stoma op het stijgend deel (colon ascendens) produceert vloeibare stoelgang.
Het opvangzakje is dan ledigbaar.
Een stoma op het dwarse deel (colon transversum) produceert een halfzachte of brijachtige stoelgang. Naargelang de ontlasting wordt een gesloten of ledigbaar opvangzakje
gebruikt.
Bij een stoma op het s-vormige deel (colon sigmoideum) en het dalend deel (colon descendens) is de stomaproductie zacht of vast. Als er geen gebruik wordt gemaakt van
irrigatie of spoeling plaatst men een gesloten opvangsysteem.
3.2 Een stoma: tijdelijk of definitief
Een tijdelijke stoma wordt aangelegd om bijvoorbeeld een ‘ziek’ deel van de dikke darm
te laten rusten of om de lager gelegen darmgedeelten te laten genezen. Een tijdelijke
stoma kan enkellloops of dubbelloops zijn. De enkelloopse stoma is eindstandig en produceert de ontlasting die van hogerop komt. De dubbelloopse stoma heeft 2 openingen.
Uit de bovenste opening komt ook ontlasting terwijl uit de andere opening enkel slijmen
komen. Deze slijmen, die geproduceerd worden in het uitgesloten darmgedeelte, kunnen
indikken en drang voor ontlasting geven. Het slijm kan bruingeel of grijs zijn en soms
onaangenaam ruiken.
Een permanente of definitieve colostoma wordt steeds enkelloops of eindstandig aangelegd en de aanvoerende darmlis wordt ingehecht in de buikwand. Hierbij wordt meestal de natuurlijke anus verwijderd en de bilnaad gesloten.
8
Soorten colostoma’s
A5_Brochure_Colostoma.indd 8
21/11/12 14:26
4 De ingreep
4.1 Preoperatief (voor de operatie)
Onderzoeken
Ter voorbereiding van de ingreep ondergaat u een aantal onderzoeken. Op advies van de
arts wordt een elektrocardiogram van het hart genomen, een bloedonderzoek en/of een
röntgenfoto van de longen.
Preoperatieve consultatie bij de stomaverpleegkundige
Indien de aanleg van een stoma voorzien wordt, gaat u preoperatief op consultatie bij
de stomaverpleegkundige. De stomaverpleegkundige geeft uitleg over de gewijzigde
leefsituatie en over gebruikelijke/beschikbare stomamaterialen. Het is ook mogelijk om
een proefzakje te dragen om enerzijds te wennen aan de nieuwe situatie en om anderzijds al een idee te krijgen over de beste stomalokatie. De stomaverpleegkundige en/of
chirurg bepalen voor de uiteindelijke ingreep wat de beste plaats is voor de aanleg van
de stoma, rekening houdend met de lichaamsbouw, huidplooien en gewoonten in het
dragen van kleding.
Darmvoorbereiding
Voor bepaalde ingrepen wordt de dag voor de operatie gestart met de darmvoorbereiding.
Bezoek van de anesthesist en behandelende chirurg
De anesthesist is de arts die de verdoving toedient en controleert tijdens de operatie.
Indien aangewezen komt hij of zij bij u langs op de kamer voor een voorbereidend gesprek. Zit u nog met vragen, stel ze gerust. Ook uw behandelende arts of chirurg bezoekt
u voor de ingreep.
Andere voorbereidingen en aandachtspunten
De avond voor de ingreep reinigt en scheert de verpleegkundige, indien nodig, de
operatiestreek. U kan zich nadien nog douchen.
U moet nuchter blijven vanaf middernacht voor uw operatie.
De ingreep
A5_Brochure_Colostoma.indd 9
9
21/11/12 14:26
4.2 Na de operatie
De eerste dagen
Na de operatie verblijft u eerst enkele uren in de ontwaakruimte, daarna keert u terug
naar de afdeling. Het eten en drinken wordt zo snel mogelijk hervat. De eerste dagen
wordt u door de verpleegkundige geholpen bij uw toilet. Ook de stoma- en wondverzorging gebeurt door het verplegend personeel.
De volgende dagen
Na enkele dagen kan u zelf steeds meer doen. U zal geleidelijk aan door de verpleegkundigen ook bij de stomazorg worden betrokken. Ze leren u een goede verzorgingstechniek
aan. Indien u dit wenst, betrekken we uw partner of kinderen bij het verzorgingsproces.
10
De ingreep
A5_Brochure_Colostoma.indd 10
21/11/12 14:26
5 De verzorging van de stoma
5.1 Soorten opvangsystemen
De laatste jaren zijn er steeds betere producten op de markt die patiënten met een stoma
de nodige veiligheid en comfort bieden. De belangrijkste vereisten van het materiaal zijn
stevigheid, discretie en huidbescherming. Tijdens de verzorgingen van uw stoma krijgt u
meer inzicht in de verschillende systemen en materialen.
Er zijn twee soorten opvangsystemen: een eendelig en een tweedelig systeem. Het verschil tussen beide systemen is eenvoudig:
Een eendelig systeem bestaat uit één geheel waarbij de huidplaat en het zakje aan
elkaar vastzitten. Het wordt dus in zijn geheel aangebracht en verwijderd. Een eendelig systeem moet dagelijks vervangen worden.
Een tweedelig systeem bevat twee onderdelen: de huidbeschermende plaat die rond
de stoma gekleefd wordt en een bijhorend verwisselbaar stomazakje. De plaat kan
twee tot drie dagen ter plaatse blijven. Het opvangzakje vervangt u tot 2xdaags.
Huidplaat /stomaplaat + stomazakje = tweedelig systeem
Het opvangzakje van een colostoma is gesloten. Wanneer het zakje voor 3/4 vol is, moet
het vervangen worden. Het is doorschijnend
of huidkleurig. Het opvangzakje is ook voorzien van een gas- en geurfilter. Deze filter
Huidplaat en stomazakje
vormen één geheel
= eendelig systeem
De verzorging van de stoma
A5_Brochure_Colostoma.indd 11
neutraliseert de gassen en zorgt ervoor dat
het zakje niet opbolt. In geval van diarree kan
u een ledigbaar zakje gebruiken.
11
21/11/12 14:26
5.2 Bijkomende verzorgingsmaterialen bij huidproblemen
Problemen aan de huid rond de stoma kunnen al direct na de operatie ontstaan maar
soms ook na maanden en zelfs jaren. Dit kan onder andere te maken hebben met medicatiegebruik, huidpigmentatie, huidtype, radiotherapie,… Om die huidirritaties rond de
stoma zo goed mogelijk te behandelen zijn er diverse verzorgingsproducten beschikbaar
zoals pasta, poeder, beschermende film of spray en steungordels.
Pasta
De pasta vult plooien en oneffenheden in de huid op. Sommige pasta’s bevatten
alcohol in verdunning en kunnen enkel in vorm gebracht worden indien ze voldoende
uitgedroogd worden.
Poeder
Poeder verzorgt en geneest vochtige huidirritatie. Let wel: te veel poeder zorgt ervoor
dat de huidplaat niet kleeft. Laat eerst het poeder intrekken in de geïrriteerde vochtige
huid rond de stoma. Met een haardroger kan je overtollig poeder weg blazen.
Beschermende film of spray
Dit geeft een zeer dun beschermlaagje op een niet-geïrriteerde huid (Cavilon®).
Steungordels
Een steungordel sluit rechtstreeks aan op het opvangsysteem zodat dit ondersteund
wordt. Een steungordel is niet noodzakelijk, maar bezorgt een niet te onderschatten
veiligheidsgevoel.
12
De verzorging van de stoma
A5_Brochure_Colostoma.indd 12
21/11/12 14:26
5.3 Stomaverzorging op de afdeling
In de eerste dagen na de ingreep nemen de verpleegkundigen de verzorging van de
stoma voor hun rekening. Met het hernemen van de darmactiviteit, start ook de stomaproductie en kondigen de eerste verzorgingsmomenten zich aan. Terwijl de verpleegkundigen uw stoma verzorgen, is het goed om al eens mee te kijken om zo te wennen aan
de stoma. Stapsgewijs begeleiden de stomaverpleegkundigen en de verpleegkundigen
van de afdeling u hierbij. Iedereen zal steeds voor u klaar staan om bijkomende uitleg en
tips te geven. Blijf dus zeker niet met vragen zitten. Door het aanleren van de stomazorg
proberen we een zo groot mogelijke zelfzorg te bereiken bij het ontslag. De thuisverpleegkundige begeleidt u hierbij verder.
De verzorging van de stoma
A5_Brochure_Colostoma.indd 13
13
21/11/12 14:26
5.4 Verzorgingsmethode
A Opvangzakje ledigen
Benodigdheden
water;
toiletpapier of zachte zakdoekjes (type Kleenex®);
toilet;
eventueel een beschermdoekje;
eventueel een maatbeker;
eventueel een stoel;
Werkwijze
Zet u voor of langs het toilet op een stoel.
Hou het zakje boven het toilet of een maatbeker.
Maak de velcrosluiting los en rol het zakje af.
Laat de stoelgang uit het zakje lopen in het toilet of de maatbeker.
Reinig en droog het uiteinde van het zakje met wat water en toiletpapier/
papieren zakdoekjes.
Maak de velcrosluiting opnieuw vast.
Het is ook mogelijk het zakje al zittend op het toilet te ledigen.
14
Ledigen opvangzakje eendelig en tweedelig systeem
A5_Brochure_Colostoma.indd 14
21/11/12 14:26
Eendelig systeem
B Verwijderen en aanbrengen van een nieuw opvangzakje
Benodigdheden
washandje;
eventueel neutrale zeep (bv. Sunlight®, Lactacyd®);
handdoek;
waskom;
lauw water;
eventueel een beschermdoekje;
afvalzakje;
zacht toiletpapier of zachte zakdoekjes;
eendelig opvangmateriaal;
gebogen schaartje;
spiegeltje;
paskaartje/malletje.
Werkwijze
Leg al de benodigdheden binnen handbereik.
Ledig het opvangzakje zoals hierboven beschreven.
Doe lauw water in de wastafel of in een waskom.
Plaats eventueel een stoel voor de wastafel wanneer u niet wilt blijven rechtstaan voor de verzorging.
Zorg ervoor dat u nauwgezet alles kan volgen in een grote spiegel.
Open het afvalzakje.
Verwijder het opvangzakje van boven naar beneden door eerst de bovenste
hoekranden van de plaat voorzichtig los te maken.
Hou een beetje toiletpapier bij de hand voor de opvang van eventuele stoelgangproductie bij het verwijderen van het materiaal.
Plooi het opvangzakje dicht met de kleefranden van de plaat.
Wikkel het opvangzakje in een stuk papier en gooi het in het afvalzakje.
Verwijder de stoelgangresten rond de stoma met zacht toiletpapier of zachte
zakdoekjes.
Was de omgeving van de stoma met lauw water en een zachte neutrale zeep.
Spoel de huid goed na met lauw water om alle zeepresten te verwijderen.
Verzorgingsmethode eendelig systeem
A5_Brochure_Colostoma.indd 15
15
21/11/12 14:26
Verwijder eventuele kleefresten (Remove®, Niltac®spray).
Spoel de huid terug goed na met lauw water.
Inspecteer de stomaopening. Controleer de huid rondom de stoma op roodheid,
irritatie, pijn en zwelling. Maak eventueel gebruik van een spiegeltje (vooral
voor de onderrand van de stoma).
Neem het juiste ileostomazakje en knip de juiste stomadiameter uit met een
paskaartje/malletje.
Sluit de velcrosluiting.
Verwijder de zelfklevende beschermlaag.
Span de huid op met een hand.
Breng het nieuwe opvangzakje aan met de andere hand, van onder naar boven.
Let op de positie van de sluiting van het stomazakje (recht naar beneden of
schuin).
Masseer de huidplaat met twee vingers, van binnen (rond de stoma) naar buiten (randen van de huidplaat). Maak daarbij ronde bewegingen.
Hou gedurende enkele minuten beide handen op het zakje. Door de warmte
kleeft het opvangsysteem beter.
16
Verzorgingsmethode eendelig systeem
A5_Brochure_Colostoma.indd 16
21/11/12 14:26
Tweedelig systeem
A Verwijderen en vervangen van opvangzakje
Benodigdheden
eventueel een beschermdoekje;
afvalzakje;
zacht toiletpapier of zachte zakdoekjes (type Kleenex®);
nieuw opvangzakje;
(eventueel) een bevestigingsgordel;
spiegeltje.
Werkwijze
Maak het opvangzakje leeg (zoals hierboven beschreven).
Doe lauw water in de wastafel of in een waskom.
Leg alle benodigdheden binnen handbereik.
Zorg ervoor dat u nauwgezet alles kunt volgen in een grote spiegel.
Open het afvalzakje voor gebruik.
Verwijder het opvangzakje van boven naar beneden.
Gooi dit daarna in het afvalzakje.
Verwijder de stoelgangresten rond de stoma met zacht toiletpapier of zachte
zakdoekjes.
Sluit het opvangzakje en breng aan van onder naar boven.
Controleer of alles goed vastzit door aan de onderkant van het stomazakje te
trekken.
Verzorgingsmethode tweedelig systeem
A5_Brochure_Colostoma.indd 17
17
21/11/12 14:26
B Verwijderen en aanbrengen van nieuwe huidplaat en opvangzakje
Benodigdheden
washandje;
eventueel neutrale zeep (bv. Sunlight®, Lactacyd®);
zachte handdoek;
lauw water in wastafel of waskom;
eventueel beschermdoekje;
afvalzakje;
zacht toiletpapier of zachte zakdoekjes;
paskaartje/malletje;
opvangzakje en huidplaat;
hulpmiddel voor verwijderen van kleefresten;
(eventueel) een steungordeltje;
schaartje met gebogen punt;
spiegeltje.
Werkwijze:
Maak het opvangzakje leeg (zoals hierboven beschreven).
Doe lauw water in de wastafel of in een waskom.
Leg alle benodigdheden binnen handbereik.
Controleer of het nieuwe opvangzakje op de plaatring past.
Kent u de stomadiameter dan kan u de huidplaat op voorhand voorknippen.
Warm de huidplaat op in de hand.
Zorg ervoor dat u nauwgezet alles kunt volgen in een grote spiegel.
Verwijder de plaat en het opvangzakje zoals eerder beschreven. Maak de
bovenste hoekranden van de huidplaat voorzichtig los en verwijder deze van
boven naar onder met één hand. Met de andere hand ondersteunt u de huid
tijdens het verwijderen.
Hou een beetje toiletpapier bij de hand voor de opvang van eventuele stoelgangproductie (of voorzie een tandheelkundig tamponnetje) bij het verwijderen van het opvangmateriaal.
Doe alles in het afvalzakje.
18
Verzorgingsmethode tweedelig systeem
A5_Brochure_Colostoma.indd 18
21/11/12 14:26
Reinig de stoma en de huid rondom met zacht toiletpapier of zachte zakdoekjes en was met water en eventueel een neutrale zeep.
Spoel de zeepresten goed af en droog de huid al deppend (niet wrijven!).
Verwijder eventuele kleefresten (Remove®,Niltac®spray).
Inspecteer de stomaopening. Controleer de huid rondom de stoma op roodheid,
irritatie, pijn en zwelling. Gebruik eventueel een spiegeltje voor de inspectie
van de onderrand van de stoma.
Knip de juiste opening in de huidplaat indien dit nog niet gebeurd is.
Verwarm de huidplaat even tussen beide handen.
Verwijder de beschermende kleefstrook van de achterzijde van de huidplaat.
Span de huid op met de ene hand zodat de stoma goed zichtbaar wordt en
breng de nieuwe huidplaat aan met de andere hand van onder naar boven.
Breng het opvangzakje van onder naar boven aan op de huidplaat.
Maak de velcrosluiting terug vast.
Controleer of alles goed vastzit door het zakje even naar beneden te trekken.
Breng zo nodig een steungordeltje aan.
Verzorgingsmethode tweedelig systeem
A5_Brochure_Colostoma.indd 19
19
21/11/12 14:26
5.5 Enkele tips en aandachtspunten bij de stomaverzorging
Aandachtspunten rond huidverzorging
Inspecteer dagelijks de huid rond de stoma wanneer kleefzakjes noodzakelijk zijn.
Bij jeuk, huidkloven, roodheid, puistjes en blaren is tijdelijk een huidplaat (tweedelig
systeem) aangewezen. Contacteer zeker de stomaverpleegkundige of arts voor bijkomend advies.
Reinig de huid rond de stoma zo veel mogelijk met water. Bij gebruik van zeep is een
neutrale zeep (niet geparfumeerd) zoals Sunlight® of Lactacyd® aangewezen.
Dep de huid droog en vermijd ‘droog’ wrijven. Probeer eventueel een haardroger met
koele lucht om na te drogen.
Verwijder steeds zeer voorzichtig de kleefzijde van het stomamateriaal van de huid.
Houd de huid voldoende tegen met de ene hand terwijl u de andere hand gebruikt om
het zakje los te maken.
Het is erg belangrijk dat u de juiste stomadiameter uit de huidplaat knipt. Zo niet komt
de plaat makkelijk los en kan de omgevende huid geïrriteerd raken.
Verwijder hardnekkige kleefresten van de kleefplaat nooit met alcohol of ether. De
huid droogt hierdoor uit en kan beschadigd worden. Achtergebleven kleefstoffen niet
weg wrijven. Gebruik andere middelen zoals ‘removerdoekjes’ (bv. Remove tissues,
firma Smith and Nephew®)
Knip de haren rond de stoma zo kort mogelijk met een schaartje. Gebruik liever geen
scheermesjes omdat deze gemakkelijk wondjes veroorzaken.
Breng zo weinig mogelijk producten aan op de huid rond de stoma. Bij een te grote
huidgevoeligheid gebruikt u best huidbeschermende films (bv. Cavilon®, Skin-prep®,
Silesse®, Prep®doekjes).
Algemene tips en aandachtspunten
Prik nooit gaatjes in het opvangzakje om overtollige gassen te verwijderen.
Verzorg uw stoma best ’s ochtends of voor de andere maaltijden. De darmwerking is
dan minder actief.
Het is ook aangeraden om de verzorging aan de wastafel uit te voeren. Gebruik een
spiegel om de handelingen te volgen.
Doe de verzorging staand of rechtop zittend om huidplooien te voorkomen.
20
Enkele tips en aandachtspunten bij stomaverzorging
A5_Brochure_Colostoma.indd 20
21/11/12 14:26
Bewaar het beschermlaagje van de kleefplaat. Gebruik dit geknipt beschermlaagje als
patroon voor een volgende verzorging.
De eerste maanden na de ingreep kan de vorm van de stoma veranderen waardoor u
het paskaartje meer moet gebruiken wanneer u uw stoma gaat verzorgen. Het eventueel voorknippen van de plaat is afgeraden. Op lange termijn neemt de stoma een vaste
vorm aan.
Bewaar het opvangmateriaal op een koele en droge plek (niet in de koelkast).
Controleer regelmatig de hoeveelheid materiaal. Neem contact met de materiaalverstrekker wanneer u aan de laatste doos platen of zakjes begint.
Een bad of douche nemen met het zakje is mogelijk omdat het waterbestendig is. Na
het douchen of baden blijft het stomazakje nog een tijdje vochtig. Vervang het zakje
daarom best na het douchen of bad. Dit geeft u ongetwijfeld een prettiger gevoel.
Een goede voorverwarmde huidplaat kleeft beter. U kan deze plaat eventjes tussen de
handen of met een haardroger opwarmen.
Enkele tips en aandachtspunten bij stomaverzorging
A5_Brochure_Colostoma.indd 21
21
21/11/12 14:26
6 Dagelijks leven met een colostoma
6.1 Aanpak van problemen rond geur- en gasvorming
In principe mag u alleen geur waarnemen bij het vervangen van het opvangzakje. Alle
colostomazakjes zijn voorzien van een geurfilter (koolstof) zodat gassen gefilterd worden en de geur geneutraliseerd wordt. Merkt u toch geurtjes, controleer dan eerst uw
bevestigingssysteem. Ook bepaalde voedingsmiddelen kunnen het geurprobleem doen
toenemen (zie verder). De gasproductie kan soms erg toenemen door het slikken van
lucht tijdens het eten. Ook bepaalde voedingsmiddelen zijn verantwoordelijk voor de
toename van gasproductie (zie verder).
Bij een tweedelig systeem kan u het opbollen van het zakje oplossen door het opvangzakje van de huidplaat los te maken en zo de gassen uit te drukken.
6.2Beroep
Een colostoma vormt normaal geen belemmering voor het uitoefenen van de meeste
beroepen. Zware arbeid (zoals veel heffen en rekbewegingen) kan wel problemen geven.
Eventueel dient er naar aangepast werk gezocht te worden. Dit kan besproken worden
met uw behandelende arts of de bedrijfsarts van uw firma of werkgever.
6.3Kleding
De aanwezigheid van een stoma vraagt geen speciale kledij. Let er wel op dat u geen te
strakke kledij ter hoogte van de stoma draagt (bv. knellende riem, strakke broek).
Verstel de autogordel zo dat hij niet op de stoma drukt.
6.4Voedingstips
Wanneer u naar huis gaat, kan u rekenen op nuttige voedingsadviezen van de diëtist(e)
van het ziekenhuis. Hij/zij staat steeds open voor uw vragen. Het is belangrijk deze voedingsadviezen te volgen. Zo vermijdt u best bepaalde voedingsmiddelen die geurhinder
of verstoppen veroorzaken.
22
Dagelijks leven met een colostoma
A5_Brochure_Colostoma.indd 22
21/11/12 14:26
Algemene voedingstips:
Eet gezond voedsel en varieer voldoende.
Eet kleinere maaltijden op vaste tijdstippen. Voor het slapengaan kan u nog een kleine
hoeveelheid eten.
Eet slechts kleine hoeveelheden voedingsmiddelen waarvan u weet of vermoedt dat
ze hinder kunnen veroorzaken.
Eet rustig en kauw goed op de voeding. Zorg dat uw gebit altijd in orde is.
Drink voldoende (1,5 tot 2 l/dag).
Om de bewegingen van de darmen te stimuleren is het belangrijk voldoende voedingsvezels te gebruiken. Een andere functie van de voedingsvezels is het binden van
water waardoor de ontlasting vaster wordt. Voedingsmiddelen die veel vezels bevatten zijn: donkere broodsoorten, fruit, groenten, … Als u niet gewend bent vezelrijke
voeding te gebruiken, is het belangrijk dat u geleidelijk opstart met het gebruik van
vezels. Uw darmen moeten hieraan wennen.
Eet regelmatig natuuryoghurt om een goede darmflora te bevorderen.
Op de volgende pagina’s zijn een aantal specifieke aandachtspunten met betrekking tot
voeding samengevat.
Dagelijks leven met een colostoma
A5_Brochure_Colostoma.indd 23
23
21/11/12 14:26
Geur toename door:
asperges, gebakken champignons,
bonen, broccoli, kolen, eieren,
vette vis, look, ajuin, pepers,
sterk gekruide gerechten,
vit. B tabletten
Diarree door:
rauw fruit, zware bieren,
pruimen, sterke kruiden, vetrijke
en te vezelrijke maaltijden,
fel gesuikerde voedingsmiddelen (softijs)
24
Geur afname door:
tomatensap, botermelk,
sinaasappelsap,
aardbeiensap, peterselie
Diarree minderen door:
droge voeding: toast, beschuit
en koek, bananen, witte rijst,
yoghurt, bosbessensap,
appelsap, geraspte appel,
rijstwater, wortelen,
indikkingsmiddelen
toevoegen aan
soep (bv. tapioca),
suikerhoudende
producten te
mijden
Voedingstips
A5_Brochure_Colostoma.indd 24
21/11/12 14:26
Gasvorming door:
alcohol- en koolzuurhoudende
dranken, melk, bonen, soja,
koolsoorten, champignons,
erwten, komkommer, noten,
ajuin, radijzen, scherpe
kruiden,
nieuwe aardappelen,
kauwgom.
Voedsel dat verstoppende
werking kan tegengaan:
geschild fruit,
gestoofde groenten en fruit
(bv. appelmoes),
warme dranken (koffie, thee),
water, vers fruit, vers geperst
fruit (bv. sinaasappelsap),
pitten verwijderen uit fruit.
Verkleuring stoelgang
door:
asperges, (rode) biet,
ijzerpreparaten of
vitaminen (medicatie),
tomatensaus, spinazie,
aardbeien,
bosbessensap.
Onthou dat bovenstaande voedingsadviezen vooral gelden als leidraad. U verdraagt misschien bepaalde voedingsmiddelen beter dan
iemand anders. Denk dus vooral niet dat u bovengenoemde producten
helemaal niet meer mag eten. U ondervindt vlug welke producten
u niet verdraagt en dus best matigt.
Voedingstips
A5_Brochure_Colostoma.indd 25
25
21/11/12 14:26
6.5 Sport
Na uw herstelperiode kunt u de meeste sporten terug beoefenen. Sporten met veel lichamelijk contact (zoals gevechtssporten) vermijdt u best. Hetzelfde geldt voor rekbewegingen en krachtige buikspieroefeningen. Jonge patiënten nemen vaak hun beoefende
sport terug op. Oudere patiënten verkiezen zwemmen, wandelen, fietsen, vissen,… Koud
water kan bij het zwemmen een prikkel tot ontlasting geven. Er bestaan hulpmiddelen
voor het beoefenen van sport zoals elastische bandages, stretchbroekjes, gordeltjes en
mini-activiteitszakjes.
6.6Vakantie
Een stomadrager mag tot 5 kg extra bagage meenemen op vliegtuigreizen. Naar het
buitenland neemt u best voldoende opvangzakjes mee. Houd uw verzorgingsbenodigdheden steeds bij in uw handtas of handbagage. Het is best de opvangzakjes te verdelen
over verschillende koffers, voor het geval uw bagage verloren gaat. Vraag eventueel na
bij de fabrikant of er stomamateriaal beschikbaar is in het land van bestemming.
Handbagage
washandje en handdoek;
zeep (neutrale zeep bv. Sunlight®, Lactacyd®);
klein flesje water;
verbandstof (niet steriele gaaskompressen 8 x 10 cm);
papieren zakdoekjes;
hygiënisch zakje;
het door u gebruikte stomamateriaal (eendelig/tweedelig);
1 reservezakje en eventueel een pasklare huidplaat.
Let erop dat het stomamateriaal niet te lang blootgesteld wordt aan hoge temperaturen (bv. autovakantie, tropische bestemming). De stomaplaat kan dan vervormen en niet
meer goed werken. Bewaar het materiaal daarom op een koelere plek. Omwille van de aftekening zijn donkere badpakken voor dames meer geschikt dan lichte badpakken. Voor
mannen zijn zwemshorts een goed alternatief voor de strakke zwemslip.
26
Sport - Vakantie
A5_Brochure_Colostoma.indd 26
21/11/12 14:26
6.7 Seksualiteitsbeleving en vruchtbaarheid
Seksualiteitsbeleving vraagt door de stoma-aanleg een zekere aanpassing omdat de
stoma op de buik te zien is. Betrek daarom de partner in het verzorgingsgebeuren. Wees
eerlijk over gevoelens en praat erover met elkaar. Vraag raad aan uw specialist wanneer u hierbij samen problemen ondervindt. Natuurlijk is een goede seksuele beleving
niet alleen afhankelijk van psychische factoren. Het lichamelijk herstel en het evenwicht
moeten eerst herwonnen zijn.
Bij vrouwen
De ingreep heeft geen invloed op de structuur van de schede.
Er kunnen eventuele plasproblemen optreden (ophouden van urine).
Kinderen krijgen is in principe geen enkel probleem.
Na een zwangerschap kan een verandering van de stoma optreden (bv. uitstulping)
zodat een aanpassing van het stomamateriaal noodzakelijk is.
Bij mannen
Soms zijn er problemen bij het behouden van de erectie en het bereiken van een orgasme. Ga tijdig naar uw huisarts of de chirurg wanneer u deze problemen ondervindt.
Spreek er al over tijdens de stomaraadpleging.
6.8 Sociale contacten
Door de stoma en de aanpassing hieraan gaat u uw lichaam anders ervaren. Gun uzelf
zeker in de beginperiode voldoende tijd om te wennen aan heel wat nieuwe dingen.
Probeer gevoelens niet te ontwijken en onderhoud zo veel mogelijk sociale contacten.
Bent u er na een tijd klaar voor en vindt u het nodig, praat er dan over met uw familie en
vrienden. Voor vele stomadragers kan het bemoedigend en verhelderend zijn om samen
te komen met lotgenoten. Zo bestaan er zelfhulpgroepen voor stomapatiënten. Indien
u al voor de operatie iemand van deze zelfhulpgroep wilt contacteren, bespreek dit dan
met uw arts of stomaverpleegkundige.
Seksualiteitsbeleving en vruchtbaarheid - Sociale contacten
A5_Brochure_Colostoma.indd 27
27
21/11/12 14:26
7Colonirrigatie
Spoeling van de darm of colonirrigatie is het ledigen van de dikke darm via de stoma.
Dit mag gebeuren na overleg met de behandelende arts. Het principe is eenvoudig. Er
wordt een hoeveelheid lauw water in de stoma gebracht via een speciale conus (trechter). Dit activeert de darm om zich te ledigen. De stoelgang verlaat het lichaam samen
met het ingebrachte water. Na het spoelen bent u gemiddeld 24 tot 48 uren vrij van
stoelgang. De stoma kan dan bedekt worden met een kleine stomacap of een stomaplug
in de stoma.
Irrigatie geeft tal van voordelen
een onbeperkte en verbeterde bewegingsvrijheid,
een verhoogd verzorgingscomfort,
vermindering van gas-en geurvorming en minder geluidshinder door flatulentie.
De stomaverpleegkundige kan u hierover meer uitleg geven.
Het aanleren van colonirrigatie gebeurt op de stomaraadpleging.
stomacap
28
Colonirrigatie
A5_Brochure_Colostoma.indd 28
21/11/12 14:26
8 Verzorgingssystemen en vergoedingen
Er zijn diverse producten op de markt voor stomaverzorging. Terugbetaling van het
stomamateriaal is mogelijk als u aangesloten bent bij een ziekenfonds en bij een verzekering voor grote en kleine risico’s. De mutualiteiten betalen de meest gebruikte verzorgingsproducten terug via het derdebetalerssysteem.
Bij het gebruik van stomamateriaal onderscheiden we:
eendelige systemen,
tweedelige systemen,
toebehoren (indien nodig).
De voorziene terugbetaling (dotatie) per 01/01/2011 geldt voor:
Eendelig systeem
90 open afvloeizakjes met sluiting / 3 maanden
Tweedelig
systeem
90 open zakjes met sluiting / 3 maanden
35 platen /3 maanden of zo nood aan convex
45 platen / 3 maanden
Toebehoren
Colonirrigatie
beschermpasta 120g / 3 maanden
beschermpoeder 55g / 6 maanden
regelbare bevestigingsgordel: 1 stuk / 6 maanden
1 flacon beschermfilm bv. Cavilon®/ 3 maanden
1 set / 6 maanden + 30 spoelzakken / 3 maanden
+ 180 mini-caps
of 90 kleefzakjes + 90 stomacaps
Bepaalde hulpmiddelen voor stomazorg zoals katoenen overtrekhoesjes, een schaartje,
hygiënische wegwerpzakjes en bepaalde sprays vallen niet onder de dotatie of worden
niet terugbetaald. De stomaverpleegkundige en uw bandagist houden u op de hoogte.
Sommige gemeenten voorzien extra vuilzakken mits voorschrift. Vraag dit na bij de sociale dienst van uw gemeente.
Verzorgingssystemen en vergoedingen
A5_Brochure_Colostoma.indd 29
29
21/11/12 14:26
9 Zelfhulpgroepen
Voor vele patiënten is steun en bemoediging binnen een stomaclub een echte hulp.
STOMA-ILCO Hasselt
Vandersmissen Maggy
Kermtstraat 237, 3512 Kermt
TEL: 011 59 29 17
E-mail: [email protected]
Website: http://www.stomailco.be
Stoma-Ilco wil stomapatiënten bijstaan om ze te helpen hun normaal leven te hernelen. Ze doen dit door het geven van informatie over de stomaverzorging en door sociale
en psychologische begeleiding aan te bieden.
10Ontslaggebeuren
Uw behandelende arts geeft met een ontslagbrief de nodige informatie over uw ingreep
en eventuele nazorg aan uw huisarts. U krijgt de nodige voorschriften i.v.m. thuisverpleging en medicatie. Een controleraadpleging wordt vastgelegd bij de chirurg en de stomaverpleegkundige.
Binnen de stomaconsultatie verstrekt de stomaverpleegkundige adviezen omtrent verzorging, medicatie, voeding, terugbetalingsmodaliteiten, nieuwe tendenzen in de stomazorg.
De stomaverpleegkundigen van het Jessa Ziekenhuis zijn telefonisch te bereiken via:
Campus Salvator: tel. 011 28 97 07
Campus Virga Jesse: tel. 011 30 90 44 of via de afsprakenbalie, 011 30 98 90
Neem contact met de stomaverpleegkundige bij één van de volgende problemen:
huidirritatie,
frequente lekkageproblemen,
bloedverlies langsheen de stoma,
30
Zelfhulpgroepen - ontslaggebeuren
A5_Brochure_Colostoma.indd 30
21/11/12 14:26
wijziging in het ontlastingspatroon,
zwelling van de huid rond de stoma,
de stoma komt niet meer naar buiten, is niet meer zichtbaar op de huid,
bij pijn rond de stoma.
Voor verdere informatie over eventuele vergoedingen of tegemoetkomingen kan u terecht bij de sociale dienst van het OCMW van uw gemeente. Bespreek met de sociale
dienst van het ziekenhuis eventueel de mogelijkheid tot hulp aan huis, maaltijdbedeling
in de eerste maanden na de hospitalisatie.
11Persoonlijke notities
Deze ruimte is voorzien voor uw vragen en bemerkingen. Noteer ze hier zodat u ze later
kan bespreken met uw arts, stomaverpleegkundige, het verplegend personeel op de afdeling, de sociale dienst, de diëtiste,...
Persoonlijke notities
A5_Brochure_Colostoma.indd 31
31
21/11/12 14:26
vzw Jessa Ziekenhuis
Salvatorstraat 20
3500 Hasselt
[email protected]
www.jessazh.be
A5_Brochure_Colostoma.indd 32
10570
Contactgegevens:
consultatie campus Salvator:
011 28 97 07
consultatie campus Virga Jesse: 011 30 90 44
afsprakenbalie:
011 30 98 90
21/11/12 14:26