De tijd van de Renaissance

De tijd van de
Renaisance
Renaissance.
Val van Byzantium
Schoonheid en Waardigheid
Pausen en Protestantisme
Magiërs (Faust)
Renaissance
• Giorgio Vasari 15111574, Florence, was
schilder en architect uit
de Italiaanse renaissance
en een van de eerste
kunsthistorici.
•
Giorgio Vasari gebruikt de
term “renaisssance” in een
voorwoord op zijn Vite (1000
bl. 200 levens; 1550)
waarmee hij een
wederopbloei van de cultuur
van de klassieke oudheid
bedoelt.
•
Begint met: Giotto .Cimabu
•
(Kopen? E 295 bol. com)
Fresco, Cappella degli Scrovegni, Padua
Giotto di Bondone, omsstreeks. 1330
Sonde Giotto:1985/86 Halley (tot op 600km) (hel)
Staatkundige Situatie
Het Westen(Italië)
Het Oosten (Byzantium)
• De Situatie in de twee gebieden:
• Italië vele kleine rijkjes,
stadstaten, maar grote welvaart
en tintelende nieuwe tijd.
• Byzantium, een groots verleden,
nu een ineen geschrompeld
keizerrijk, angstig om komende
catastrophe.
Cosimo de' Medici de Oude
(1389 1464)
•
Hij ging zeer genereus om
met zijn enorme fortuin
en gaf enorme bedragen
uit aan de verfraaiing van
de stad, allerlei goede
doelen en aan de
bevordering van kunst en
cultuur. Dit optreden
bezorgde hem grote
populariteit.
• Bekende kunstenaars die
hij begunstigde waren
onder andere Fra
Angelico, Michel Angelo
en Filippo Brunelleschi.
Hij begon de beroemde
Medicibibliotheek.
• Cosimo streefde naar een
machts evenwicht tussen
Florence, Milaan,Venetië
en ging buitenlandse
invloeden tegen.
Byzantium Johannes VIII Palaiologos
1392-1448
Twee onoplosbare problemen:
• enerzijds de Turkse expansie,
anderzijds de hereniging met de
westerse kerk van Rome.
•
De Turken bleken onstuitbaar in
Thessaloniki en Morea
(1444/1448).
• De pogingen tot toenadering met
Rome, liepen in 1439 op het
Concilie van Florence uit op een
kerkelijke verzoening.
•
Een belangrijke rol werd daarbij
gespeeld door de orthodoxe
aartsbisschoppen Bessarion (van
Nicea) en Isidorus (van KiëvMoskou).
• In het Byzantijnse Rijk zelf werd
de verzoening echter totaal
genegeerd.
•
Het "Rijk" was overigens reeds
gereduceerd tot de hoofdstad en
haar onmiddellijke omgeving, en
“Mystras“.
Kapel Magiërs Florence
Door Benozzo Gozzoli
(Goudsmid + Ghiberti)
Georgios Gemistos
(Plethon)
•
•
•
•
•
Plethon in De Optocht van de
Magiërs. Florence, kapel Medici,
En zelf portret van
Benozzo Gozzoli
(1420-1497)
Georgios Gemistos (Constantinopel,
ca. 1355 - Mystras, ca. 1454,
bijgenaamd Pletho(n), was een
vooraanstaande Byzantijnse geleerde
en neoplatonistische filosoof.
Zijn bewondering voor Plato bracht
hem ook in moeilijkheden met de
autoriteiten.
Op de gezegende leeftijd van 83 jaar
vergezelde hij in 1438 keizer Johannes
Palaeologus naar Italië als één van de
zes leden van de van de Byzantijnse
delegatie. Onder de leden bevond zich
ook zijn leerling Johannes Bessarion
én zijn aartsrivaal Georgios Scholarios.
Het concilie leek te slagen,
Veruit zijn meest bekende leerling was
Johannes Bessarion, die zo belangrijk
was voor de Renaissance (
Humanisme) in Italië-
Concilie van FerraraFlorence
•
•
•
•
De Byzantijnse keizer Johannes VIII
Palaeologus zag zich genoodzaakt
hulp te zoeken in het Westen naar
aanleiding van de veroveringen door
de Turken.
De Byzantijnen verklaarden zich
bereid om als tegenprestatie over de
hereniging tussen de Griekse en de
Latijnse Kerken te onderhandelen.
Deze besprekingen werden gevoerd
op het concilie in Ferrara-Florence.
1438
Men kwam langzamerhand tot
overeenstemming over de principiële
verschilpunten tussen de beide
Kerken: de voortkomst van de H.
Geest, (filioque)
In 1439 kwam dat Herenigingsdecreet tot
stand.
•
•
•
•
Cardinal Giuliano Cesarini en
Aartsbischop Bessarion va Nicaea lazen in
Latijn en Grieks het Herenigingsdecreet.
Bij hun terugkeer in Constantinopel werden
de keizer en de bisschoppen echter als
verraders ontvangen.
De patriarchen van Jeruzalem, Antiochië
en Alexandrië wezen de hereniging in 1443
af.
(Tien jaar later viel Constantinopel!)
Ottomaanse Rijk
Turkse kant:
Varna 1444
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Murad had regering overgedragen aan 12 jarige zoon. Ondanks vredesverdrag sluiten
de christenen onderling verdragen om aan te vallen.
Murad II terug.
Ondanks de blokkade van de Bosporus en het spervuur door de Venetianen, stak
Murad II met het leger de Bosporus over.
De slag
Een gemengd christelijk leger, dat vooral uit Hongaren en Polen
bestond, maar ook Bourgondiërs, Engelsen, Tsjechen, Pauselijke
ridders, Bosniërs, Kroaten, Bulgaren, Roemenen en Roethenen
vochten op 11 november tegen het kleinere Osmaanse leger.
De Hongaren waren goed bewapend en de beloofde hulp uit
Walachije en Constantinopel kwam ook opdagen.
Anderzijds kon de beloofde steun van de Albanezen onder
Skanderbeg het slagveld niet bereiken, omdat zij door de
Serviërs van George Branković (tevens Murad's schoonvader)
werd onderschept.
De kruisvaarders leden ondanks hun numerieke aantal een
verpletterende nederlaag door het Osmaanse leger.
Deze slag eindigde met de dood van aanvoerder Wladislav,
koning van Polen.
Vanaf deze nederlaag hadden de Turken de overhand in Zuidoost
Europa.
Situatie Istanboel rond 1453
Keizer Constantijn XI Palaeolagos vocht zich dood bij de val van Constatinopel.
Mehmet II nam Constatinopel in en verklaarde de Hagia Sofia tot moskee en
Constantinopel tot hoofdstad Turkse Rijk.
Patriarchaat behouden!! (Gennadios II Scholarios)
Basilios Bessarion 1403
1472
•
Na zijn deelname aan het
Herenigingsconcilie van Ferrara en
Florence (van 1438 tot 1445) vestigde
hij zich blijvend in Italië, waar hij tot
de Rooms-katholieke Kerk overging en
het tot kardinaal-diaken bracht.
•
Hij maakte de Italiaanse geleerden
beter bekend met de Griekse
wetenschap, onder meer door het
vervaardigen van Latijnse vertalingen
van Griekse auteurs, en werd zo een
leidinggevende figuur in de
ontwikkeling van het westerse
Humanisme.
•
(Humanisme is de naam gegeven aan
de intellectuele, literaire en
wetenschappelijke beweging van de
veertiende tot de zestiende eeuw, die
elke vorm van kennis wilde baseren op
de literatuur en cultuur van de
oudheid.)
Marsilio Ficino I, (19 okt.
1433 - 1 okt.1499)
•
•
•
•
Marsilio Ficino door
Leonardo da Vinci
Humanist en astroloog. Hij stond mede
aan de basis van het neoplatonisme en
onderhield contacten met nagenoeg
iedere vooraanstaande academicus en
schrijver uit zijn tijd.
Marsilio Ficino's belangrijkste werk was
zijn verhandeling over de onsterfelijkheid
van de ziel, Theologia Platonica de
immortalitate animae. (1482)
Door zijn enthousiasme voor
herontdekkingen uit de klassieke oudheid
ontwikkelde hij een grote belangstelling
voor astrologie, conflict met de Roomskatholieke Kerk. In 1489 werd hij voor
paus Innocentius VIII van ketterij
beschuldigd.
Deze eeuw, als was het een gouden
tijdperk, heeft de vrije kunsten die
welhaast uitgestorven waren, hersteld:
letterkunde, dichtkunst, retoriek,
schilderkunst, beeldhouwkunst,
architectuur, muziek... deze eeuw schijnt
de astrologie vervolmaakt te hebben!
Marsilio Ficino II, (19
okt. 1433 - 1 okt. 1499)
•
•
•
Ficino's vader was een arts die
Cosimo de' Medici
als beschermheer had. Deze
laatste nam Ficino op in
zijn hofhouding en werd ook
Ficino's levenslange
beschermheer. Cosimo de' Medici
benoemde Ficino als privé-leraar
voor zijn kleinzoon Lorenzo de'
Medici. Daarnaast waren
ook Giovanni Pico della
Mirandola enAngelo
Poliziano leerlingen van Ficino.
In 1492 verkondigde Ficino
Deze eeuw, als was het een
gouden tijdperk, heeft de vrije
kunsten, die welhaast
uitgestorven waren, hersteld:
letterkunde, dichtkunst, retoriek,
schilderkunst, beeldhouwkunst,
architectuur, muziek... deze eeuw
schijnt de astrologie vervolmaakt
te hebben.
Marsilio Ficino geschilderd door
Domenico Ghirlandaio
Rede over de Menselijke
Waardigheid: Carmen de pace
•
•
•
•
Pico della Mirandola (1463-1494) laat God
tot Adam zeggen:
'Jij bent aan geen enkele beperking
onderworpen. Jij zult voor jezelf je natuur
bepalen naar je eigen vrije wil waaraan ik
je heb toevertrouwd (...) Ik heb je niet
hemels en niet aards, niet sterfelijk en niet
onsterfelijk gemaakt. Als vrij en soeverein
kunstenaar moet jij als het ware je eigen
beeldhouwer zijn en jezelf uitbeelden in de
vorm die je verkiest. Je kunt ontaarden in
de lagere vormen, de dierlijke, maar je
kunt ook door eigen wilsbesluit herboren
worden in de hogere vormen, die goddelijk
zijn.‘
Pico heeft een ruime opvatting over filosofie.
Die beperkt zich niet tot de Griekse en
scholastieke meesters, maar omvat ook de
mystieke systemen, zoals die gestalte krijgen
in de leer van Zarathoestra, de Delfische en
Chaldeeuwse orakels, en in de kabbala.
( blz 83 “Rede”) Er zijn twee soorten van
Magie. De verkeerde berust op het werk en de
invloed van demonen. (FAUST)
Lorenzo I, il Magnifico
(1 januari 1449 – 8 april 1492)
• Hij zette het beleid van
zijn grootvader Cosimo
voort. Hij wist de steun
van de gewone bevolking
te winnen door de
invoering van een gunstig
belastingstelsel en de
bevordering van welvaart.
• De adel was echter tegen
hem gekant vanwege zijn
tirannieke optreden tegen
hen, waarbij hij spionage
en liquidaties niet uit de
weg ging.
• 1478 moord aanslag op
hem (de Pazzi’s).
• Na zijn dood volgt zijn
zoon op ( Piero de’
Medici) er ontstaat een
onstabiele situatie.
Astrologie en magie
•
•
In navolging van Gemistos
Plethon probeerde Ficino het
christendom en het platonisme te
verenigen. Ook schrijft hij: “Deze
eeuw schijnt de astrologie te
vervolmaken”
1474 schreef hij: De Christiana
religione = Rechtvaardiging van
cristendom.
•
“Het christendom is een natuurlijke,
redelijke religie, die men uit filosofisch
oogpunt kan accepteren.”
•
Onsterfelijkheid van de ziel. 1482
•
Pico overleed onder mysterieuze
omstandigheden. Het gerucht ging dat hij op
bevel van Lorenzo’s zoon en opvolger, Piero de’
Medici, was vergiftigd vanwege zijn omgang
met Savoranola. Uit forensisch onderzoek in
2007 blijkt dat Pico waarschijnlijk inderdaad is
vergiftigd met arsenicum.
Angelo Poliziano
Angelus Politianus (1454- 1494)
kwam al op jeugdige leeftijd
naar Florence. Hij was een
vriend van Pico en van
Lorenzo de' Medici. Deze
stelde hem aan tot leraar van
zijn zoons Piero en Giovanni.
In 1480 werd hij benoemd tot
hoogleraar Grieks en Latijn.
Latijnstalige werken van zijn
hand zijn lyrisch-didactische
en erotische gedichten,
Hij was bevriend met Pico en
werd als deze vergiftigd
(1494).
Angelo stierf snel. Maar Pico
worstelde meer dan een
maand met de dood.
Reuchlin, Pforzheim, 29 januari
1455 – Stuttgart, 30 juni 1522
•
•
•
•
•
Pforzheim, 1455 – Stuttgart, 1522 •
Duits filosoof en humanist, Latijn,
Hebreeuws, geldt als een van de •
spectaculairste denkers uit zijn tijd
Hij was een Duits filosoof en humanist en
had in Italië kennis gemaakt met Poliziano.
Hij geldt als een van de spectaculairste
denkers uit zijn tijd vooral in Duitsland. Zijn
werk uit 1506 versterkte de studie van het
Hebreeuws in het westen.
Reuchlin kreeg ruzie met een zekere
Pfefferkorn die “Handspiegel wider und
gegen die Juden” geschreven had en de
Joodse boeken wilde verbranden.
Die kreeg steun van de inquisiteur Jacob
Hoogstraaten.
Reuchlin verdedigde zich in een pamflet
“Augenspiegel” (1511)jdkd
Deze strijd gaat tien jaar op en neer tot bij de
paus.
Het is een teken van de onrust op filosofisch
en godsdienstig gebied.
Dit is de tijd en de regio van Faust
Silent Witness! -
•
U kent die detective serie Silent
witness wel, denk ik.
Silvano Vinceti,
Had de leiding bij het onderzoek naar
de dood van Pico, 500 jaar
geleden. Hij zei: De moordenaars
kwamen uit Pico's directe
omgeving
• Lorenzo was gecharmeerd van
Pico’s persoonlijkheid.
• Pico was befaamd om zijn
geheugen en kennis van het
Grieks, Hebreeuws Aramees en
Arabisch.
• Zijn vriendschap met Girolamo
Savonarola, werd hem
waarschijnlijk fataal’
• De forensische wetenschhappers
nemen aan dat Piero de ‘Medici(!)
opdracht tot zijn dood gegeven
heeft.
Fra Angelico 1395 1455
•
Eigenlijk verdiende elke
schilder in de 15de eeuw zijn
brood met het uitbeelden van
gewijde onderwerpen. Geen
enkele schilderde ze evenwel
met de diepe overtuiging en
het geloof van Fra Angelico.
Hij schilderde zijn Bijbelse
visioenen in zachte,
engelachtige pasteltonen, zo
helder en doorschijnend dat
ze wel waar moesten zijn.
Toch was de vriendelijke
broeder artistiek niet
wereldvreemd. In zijn
techniek vinden we
verschillende nieuwigheden
terug die zijn tijdgenoten ook
toepasten. Begraven 1450 in
Santa Maria Sopra Minerva
Sixtus IV
(Francesco della Rovere)
•
•
•
•
•
•
1471-1484.
Een geleerd man, beroemd,
men zou goeds verwachten.
Met Sixtus IV begint de
reeks pausen die zich zelf
bevoordeelden ten koste van
hun priesterlijke ambt.
Nepotisme ( benoeming
eerste kardinalen twee
neven) en zucht naar weelde
en rijkdom gaat voor alles.
De kerk voegen zij grote
schade toe.
kunsten worden bevorderd,
de ene paus wil de andere
overtreffen.
De bouw van de Sixtijnse
kapel begon door en voor
hem.
Sixtijnse kapel
•
•
•
•
•
Deze kapel is bekend als de locatie van pauselijke conclaven
hier vindt de pauskeuze plaats. Het is ook de pauselijke
hofkapel. Daar vonden de belangrijkste liturgische vieringen
plaats ten behoeve van het pauselijk hof, dat ten tijde van paus
Sixtus IV in de late 15de eeuw ongeveer 200 mensen omvatte,
onder wie geestelijken en onderscheiden leken.
De huidige kapel werd ontworpen (door Baccio Pontelli) voor paus
Sixtus IV, naar wie hij is genoemd, en werd tussen 1473 en 1481
gebouwd (onder toezicht van Giovannino Dolci).
Na de voltooiing ervan werd de kapel versierd met fresco's van
een aantal van de beroemdste kunstenaars van de hoogrenaissance, waaronder Botticelli en vooral Michelangelo.
De eerste mis werd gehouden op 9 augustus 1483; ze werd
opgedragen aan de Hemelvaart van de Heilige Maagd.
De Sixtijnse Kapel heeft haar functie als pauselijke hofkapel tot
op heden behouden en hier vinden dan ook de belangrijkste
liturgische vieringen plaats, tenzij de paus op reis is.
Sixtijnse Kapel
Michel Angelo
1508
1534
•
•
•
Ottomaanse aanval op
Otranto
1480
Na de verovering van de
stad werden alle
mannelijke inwoners van
de stad bijeengedreven.
Aartsbisschop Stefano
Agricoli en anderen
werden gedood in de
kathedraal, die nu als stal
werd gebruikt.
Op 14 augustus werden
800 burgers die
weigerden zich tot de
islam te bekeren naar de
Minerva-heuvel (colle
della Minerva) gebracht
In Rome vreesde men dat de stad hetzelfde lot
en daar onthoofd.
zou treffen als Constantinopel. Er waren plannen
In 1481 werd de stad
tot evacuatie en paus Sixtus IV herhaalde zijn
weer heroverd
oproep uit 1471 tot een kruistocht: Italiaanse
stadstaten, Hongarije en Frankrijk stuurden
hulptroepen naar koning Ferdinand I van Napels.
Innocentius VIII 1484
1492
•
•
•
•
•
•
Rome was nog maar net op de hoogte van
de dood van Sixtus IV of de hel brak los.
De opgekropte haat, na een jarenlange
dictatuur van woekeraars, kwam tot
uitbarsting. De Colonna’s en de Orsini’s
profiteerden van de onlusten om opnieuw
hun eigen oorlog te beginnen.
Innocentius VIII als een compromis tot
paus gekozen is zwak en corrupt.
Het boek van de humanist Pico della
Mirandola ´De dignitate hominis´
wordt veroordeeld (1486) het wereld
congres van filosofen verboden.
Paus is woedend over verweerschrift
van Pico, Pico vlucht naar frankrijk!
Paus Innocentius VIII geeft ook fiat voor:
de heksenvervolging 1484.
Daardoor lijkt het alsof dat ook geldt voor
de Malleus maleficarum, De Heksenhamer
van Kramer.
Aexander VI, De Borgia
Paus (1492 tot 1503.)
•
•
•
•
•
•
•
"De nieuwe paus is kardinaal Alexander
VI, Rodrigo Borgia de Valencia. We zijn
gered.“
•
De paus bepaalde na de ontdekking van Amerika dat alles ten
westen van een bepaalde lijn (480 km van Kaapverdië)
toebehoorde aan Castilië, en alles ten oosten daarvan aan
Portugal.
In het verdrag van Tordesillas stemde Castilië ermee in dat deze
lijn naar het westen werd verlegd (1770 km van Kaapverdië).
•
Pinturichio Sixt Kap. Opstanding
Op 6 augustus 1492 begon in de Sixtijnse Kapel het conclaaf,
dat Rodrigo Borgia koos als opvolger van paus Innocentius
VIII.
Borgia beloofde kardinaal Ascanio Maria Sforza als
vicekanselier aan te stellen en schonk hem zijn paleis met alles
erop en eraan,
kardinaal Giovanni Battista Orsini gaf hij de steden Monticelli
en Soriano,
aan kardinaal Giovanni Michiel het bisdom Portus,
aan Scelfatano de stad Nepi.
Van de 23 kiezers weigerden vijf de steekpenningen.
Borgia
•
•
•
•
•
•
•
•
•
All vlug bleek zijn passie om zijn verwanten ten koste van de kerk en
zijn naburen te verrijken. Hiervoor schuwde hij geen enkel middel.
Lucrezia’s huwelijken bekend!?
Zijn zoon Cesare ( 16 jaar student in Pisa) werd aartsbisschop van
Valencia. Zijn neef Giovanno Kreeg een kardinaals hoed; voor
anderen stal hij uit de pauselijke beneficiën en van het koninkrijk
Napels.
Hierdoor kwam hij in conflict met Ferdinand of Aragon, die ook
koning van Napels was.
Daarop nam Alexander wraak door een alliantie aan te gaan met de
vijanden van Ferdinand
Milan, Venetië, en de paus vormde een liga tegen Napels (April 25,
1493)
Ferdinand wil hulp van Spanje maar Isabella moet goede maatjes
blijven met de paus, want ze wil de zegen van de “kerk” op de
Spaanse inbezitneming van de nieuwe gebieden.
Beide partijen problemen: juli 1493 weer vrede.
Ondanks pracht en praal aan het pauselijk hof werd het leven in de
stad met de dag erbarmelijker.
Lucrezia Borgia
•
•
•
•
door Bartolomeo Veneziano
Net als haar beruchte broer Cesare Borgia,
was Lucrezia een buitenechtelijk kind van
Alexander VI en Vannozza dei Cattanei.
Op haar dertiende werd ze uitgehuwelijkt
aan Giovanni Sforza van de machtige
Milanese Sforza-familie. Haar echtgenoot
was twee keer zo oud als zij en labiel. Zij
protesteerde dan ook niet toen Alexander
VI het huwelijk liet ontbinden. (Officieel
wegens impotentie.)
In 1498 huwde zij met Alfonso prins van
Salerno en hertog van Bisceglie zoon van
koning Alfons II van Napels. Deze werd in
1500 op bevel van haar broer Cesare
gewurgd.
In 1501 huwde ze met Alfonso d'Este, de
toekomstige hertog van Ferrara een man
die bezeten was door wapentuig en
bordeelbezoeken. Zij wist Ferrara op te
werken van een desolate plaats te midden
van de moerassen tot één der voornaamste
Europese kunststeden. .lkZe stierf in het
kraambed, bij de geboorte van haar
achtste kind.
Florence
•
•
•
•
•
Na de dood van Lorenzo ( 1492)
wordt de politieke situatie in
Florence onzeker.
Toen koning Karel VIII in 1494
Italië binnentrok leken de
voorspellingen van Savonarola uit
te komen.
De bevelhebber van Florence, Piero
de'Medici was besluiteloos, de Stad
Florence onverdedigbaar en
capituleerde.
De burgers verdreven Piero
de’Medici op 9 november 1494 met
zijn aanhang naar Venetië en sloten
vrede met Karel VIII die de stad
verliet na driemaal door Savonarola
te zijn gewaarschuwd.
Savonarola krijgt nu de macht.
Girolamo Savonarola
•
•
1452 -1498
In de carnavalstijd van 1497 riep Savonarola de mensen van Florence op om alle ijdelheden
(sieraden, schilderstukken, feestkleding, pruiken, speelkaarten en speeltafels) te verbranden op
de Piazza della Signoria Daar werd gevolg aan gegeven. Dit werd herhaald in de carnavalstijd
van 1498 toen ook boeken en schilderwerken in vlammen opgingen.
Na twee misoogsten van graan met als mogelijk gevolg hongersnood, zonnen de partijen op een
moordaanslag. Toen op hemelvaartsdag 1497 Savonarola op weg was naar de Dom, probeerde
de tegenpartij hem te doden, maar Savonarol had een te grote groep om zich heen. Ze
probeerden tegen het einde van de preek door veel lawaai te maken paniek te zaaien onder de
luisteraars in de Dom, maar Savonarol bleef koelbloedig en de aanslag mislukte.
•
•
De aanslag mislukte.
Savonarol liet toen de schuldigen onthoofden. Hij wordt te streng gevonden. Hij
wordt door de oude machthebbers gevangen en gemarteld en tot de brandstapel
veroordeeld.
•
Een getuige, schreef dat de verbranding een paar uur duurde, waarbij de
beulen de as een aantal keer omwoelden en met nieuw hout bedekten,
zodat aanwezige vroegere aanhangers van Savonarola niet in staat zouden
zijn stoffelijke resten te bemachtigen die dan als relieken bewaard zouden
blijven. De as van het vuur in de Arno verstrooid.
Laatste Avondmaal
Leonardo da Vinci 1498
• Fresco. Refter van het Santa Maria delle
Grazie, een dominicaner klooster in Milaan.
. "Zij keken elkaar aan, onzeker, wie hij bedoelde",
Julius II Giuliano della
Rovere
1503 1513
•
•
•
•
•
•
Giuliano wilde het voorbeeld van
zijn oom( Sixtus IV) volgen.
Om dat doel te bereiken, trachtte
hij de andere kardinalen te
overtuigen hem te kiezen tijdens
de vier conclaven volgend op de
dood van Sixtus IV in 1484. Zijn
grootste tegenstander was de
Spaanse kardinaal Rodrigo de
Borja y Borja, beter bekend als
Rodrigo Borgia, die in 1492 tot
paus Alexander VI gekozen werd.
Door simonie, verkoop van
kerkelke ambten, werd Giuliano
uiteindelijk eind oktober 1503 tot
paus gekozen. ( Trok grote kunstenaars
aan: Michel Angelo en Bramante.)
Op religieus-politiek gebied
probeerde hij een schisma in de
kerk te voorkomen door het
bijeenroepen van het Vijfde
Lateraans Concilie.
Bijeengeroepen door Julius II en
door paus Leo X bekrachtigd.
1512 1517. Luther 31 oct. 1517
Schepping Adam, door
Michel Angelo,s 1525
ek
Stanze di Raffaello in het
Apostolisch Paleis
1511
•
•
•
`… zijn vier kamers in het publieke
gedeelte van het paleis, die bekend
zijn geworden door de fresco’s van
Rafaël Santi en zijn
assistenten/leerlingen. De opdracht
voor de decoratie van deze kamers
werd rond 1508 gegeven aan de
kunstenaar door paus JuliusII.
Hiermee wilde Julius II de pauselijke
vertrekken van zijn voorganger paus
Alexander VI qua grandeur
overtreffen. In 1531 was het hele
project voltooid.
Rafaël’s eerste fresco, de School van
Athene, liet een grote indruk na bij
paus Julius II, die daarop besloot de
kunstenaar de supervisie te geven over
alle decoraties. Op 4 oktober 1509
werd hij benoemd tot ‘’scriptor
brevium’’, wat garant stond voor een
jaargeld maar hem tevens tot pauselijk
hoveling maakte.
Apocalyptische ruiters, Dürer
(1498)
Toen het Lam een van
de zegelen geopend
had:
• En ik zag, en zie, een wit
paard, en die daarop zat,
had een boog
• een ander paard ging uit,
dat rood was; die daarop
zat, werd macht gegeven
den vrede te nemen van
de aarde
• een zwart paard, en die
daarop zat, had een
weegschaal in zijn hand.
• een vaal paard, en die
daarop zat, zijn naam was
[de] dood;
Perzische Magiër.
Kleizegel.
•
•
•
Magie:
De vermeende kunst van het
manipuleren van de werkelijkheid
vanuit de gedachte dat men in
contact kan treden met het
bovennatuurlijke door middel van
rituelen en bezweringen.
Een van de functies van magie in
premoderne maatschappijen was het
ongewone duiding te geven of om een
houvast te bieden in een onzekere
wereld.
•
Faust is inmiddels geboren, ongeveer
1480.
•
Maar we gaan het eerst over Luther
hebben.
• Magie
1510 Luther reist naar
Rome
•
•
•
•
•
Luther bezoekt in 1510/1511 Rome. Als
vertrouweling van Johann von Staupitz,
het hoofd van de Augustijner kloosterorde,
moet hij daar een strijd, in de orde
ontstaan, door de Romeinse curie beslecht
krijgen.
Tijdens deze reis ziet Luther veel wat hem
onaangenaam is, maar hij komt nog niet
negatief tegenover paus en kerk te staan.
Er was eens een jood, …
die zich wilde laten dopen, maar
voorzichtigheidshalve eerst naar Rome
gaat. De plaatselijke priester doet er alles
aan om dit te voorkomen, maar hij gaat
toch. Na het bezoek aan de hoofdstad van
het Christendom zegt de jood: ‘Nu zal ik
graag de God van de christenen
aanbidden, want Hij is zeer geduldig; als
Hij zóveel schelmerij en boevenstreken in
Rome kan verdragen, dan ook alle zonden
en gebreken van de wereld’. Een andere
versie van dit verhaal laat de jood zeggen:
‘Als de kerk nog steeds bestaat, ondanks
zo’n goddeloze leiding, moet de kerk wel
een werk van God zijn’.
Julius II zal niets van hem
gehoord hebben.
1513 - 1521
•
•
•
•
Hij kreeg als lid van het geslacht De' Medici
een humanistische opvoeding, wat in die tijd
betekende dat hij geesteswetenschappen
bestudeerde en was voorbestemd voor een
carrière in de kerk.
Hij besteedde weinig aandacht aan het reeds
lopende Vijfde Lateraans Concilie De
belangstelling die hij van huis uit had
meegekregen voor kunst en literatuur speelde
een grotere rol in zijn leven.
Hij verstrekte opdrachten aan Rafael en
Michelangelo
Ook breidde hij de collectie van de Vaticaanse
Bibliotheek aanzienlijk uit.
• In 1521 werd Luther
geëxcommuniceerd
door paus Leo X.
Luther
•
Op 31 oktober 1517 werden
Luthers 95 stellingen
gepubliceerd als reactie tegen
de aflaatverkoop van Johann
Tetzel, Dominicanenpriester.
•
Luther was namelijk
geconfronteerd geweest met
mensen die hun zonden kwamen
biechten en daarna hun aflaten
brief lieten zien.
Na de biecht bepaalt de priester de
penitentie (de straf). Die was met
zo’n brief afgekocht.
• Op 23 augustus 1518 vaardigde
paus Leo X een breve uit, gericht
aan de verantwoordelijke
kardinaal Thomas Cajetanus, om
Luther als notoire ketter te
dagvaarden.
•
In de presentatie over De Historische Faust
zullen we het nog over Luther hebben.
Lof der Zotheid
•
•
•
•
•
In 1506 vertrok Erasmus voor
drie jaar naar Italië. Op de
terugweg (richting Engeland)
schreef hij zijn Lof der Zotheid.
Door uit te gaan van een zot als
spreker kon hij in deze
declamatio de spot drijven met
dwaasheden van de mens en
misstanden van die tijd.
Fel is hij over de aflaten.
Maar kind van zijn tijd:
Erasmus was bereid geweest om
het Oude Testament op te geven
als heilig boek, als hij daarmee
de invloed van het jodendom had
kunnen indammen.
Maarten Luther ging op dit punt
veel verder.
Hans Holbeidn de jongere
Erasmus, Lof der
Zotheid
• Het dichtst bij hun geluk komen zij, die zich gewoonlijk
religieuzen en monniken noemen: beide benamingen zijn
geheel onjuist, omdat niet alleen een aanzienlijk gedeelte
van hen verre van religieus is, maar men hen ook meer
dan andere menschen op alle plaatsen aantreft. Ik ben
overtuigd, dat nergens ellendiger wezens zouden
bestaan, als ik hun niet in veel opzichten te hulp kwam.
Want ofschoon allen dit slag van menschen zoozeer
verfoeien, dat ook een toevallige ontmoeting vast voor
een slecht voorteeken doorgaat, koesteren zij in hun
eigenliefde van zichzelf toch de hoogste gedachten.
Vooreerst achten zij het een bewijs van de hoogste
vroomheid, als zij zich zoo ver houden van alle
wetenschap, dat zij zelfs niet kunnen lezen. Voorts als zij
hun psalmen, die zij wel tellen, maar niet begrijpen, met
hun ezelsstemmen in de kerken uitbalken, dan gelooven
zij de ooren der heiligen hoogst aangenaam te streelen.
Adrianus VI 1522-1523
•
•
•
•
De onbekende Adrianus, niet
aanwezig bij het conclaaf, werd in
1522 verkozen tot paus, in de elfde
stemronde! De Nederlander
Adrianus, zoon van een timmerman,
zou hoofd van de Katholieke Kerk
worden.
In Italië waren diverse oorlogjes
uitgebroken en er werd overal
geplunderd. Over de paus wist men
in Rome nog weinig. Hij zou een
zeer streng man zijn die als
basisprincipe nooit meer dan één
beneficie aan een persoon zou
geven.
Dit viel natuurlijk niet in goede
aarde bij de wereldse kardinalen.
Waarschijnlijk is Adrianus vergiftigd.
De paus krijgt wel hulp ..
•
Johannes Eck, een collega van
Luther in Wittenberg. De twee
hadden in 1519 al de degens met
elkaar gekruist tijdens een
openbaar dispuut in Leipzig over
het gezag van de paus. Johannes
Eck heeft zich ook daarna
onderscheiden als een van
Luthers meest geduchte
tegenstanders. Hij is een
belangrijke geestverwant, die
overigens pas in maart 1523 in
Rome zal arriveren om het
pauselijk team van theologen te
versterken.
Natuurlijk probeert Adrianus ook
om Desiderius Erasmus, de prins
van de humanisten, over te halen
naar Rome te komen of zich ten
minste vanuit zijn Zwitserse
woonplaats Bazel in klare termen
tegen Luther uit te spreken.
•
•
Op 1 augustus 1522 had
Desiderius Erasmus vanuit zijn
woonplaats Bazel een rijkelijk
late gelukwens aan Adrianus
gestuurd bij diens verkiezing tot
nieuwe opperherder van de
katholieken.
“Deze storm in het mensdom
vereist absoluut een stuurman
van uw kaliber.”
Een lid van de’ Medici
•
•
•
Door aanvankelijk Frans I van
Frankrijk te steunen in
de Italiaanse Oorlog van 15211526, tot grote ergernis
van Karel V, trachtte de nieuwe
paus de Spaanse druk op Italië
tegen te gaan, hetgeen echter
totaal mislukte.
Na de Franse nederlaag in
de Slag bij Pavia en de
gevangenneming van Frans I
zocht hij de bescherming van de
keizer om zich vervolgens weer
aan te sluiten bij de Liga van
Cognac (1526, een militair
bondgenootschap met Frankrijk,
Milaan, Venetië, en Florence)
tégen de keizer. Dit leidde tot de
inneming en een door de keizer
onbedoelde plundering van
Rome (6 mei 1527)
Il Sacco di Roma
Na Adrianus: het oude!
Clemens VII
•
•
•
•
•
•
•
Plundering van Rome(6 mei 1527) door
de keizerlijke troepen.
Paus Clemens vluchtte naar
de Engelenburcht, maar moest zich
uiteindelijk gewonnen geven en werd
gevangengenomen.
De paus kwam pas vrij na de
uitdrukkelijke belofte van neutraliteit
in het Habsburgs-Franse conflict,
verliet de verwoeste stad en vestigde
zich eerst in Orvieto en daarna
in Viterbo.
De verzoening met Karel V en diens
keizerkroning in 1530 was slechts een
schijnvrede.
Clemens VII was grotendeels
verantwoordelijk voor de sterke
verspreiding van de Reformatie in de
noordelijke Europese landen.
Door zijn afwachtende en diplomatieke
houding, en zijn categorische
weigering om op verzoek van de keizer
een algemeen concilie bijeen te
roepen, verknoeide de paus een
mogelijkheid de verzoening tussen de
Kerk en de Reformatie te realiseren.
•Paus Clemens VII op latere leefti
•, (Sebastiano del Piombo)
Opdracht van Clemens VII. 1534 etc. Michel Angelo