POETRY SLAM Bron: WIKIPEDIA De Vrije Encyclopedie

POETRY SLAM12
Een poetry slam (naar Engels to slam = smijten, slaan) of poëzieslag is een moderne
vorm van voordracht van poëzie. Enkele zogenaamde slamdichters, kortweg "slammers",
gaan tijdens een poetry slam op een podium (meestal in een café) een wedstrijd met
elkaar aan. Binnen een bepaalde tijd en in een bepaald aantal rondes dragen de dichters
hun gedichten voor. Het publiek en/of een jury bepalen welke slamdichter de beste is.
Het is een combinatie van een aantal disciplines, een aantal kunstvormen: voordracht,
dichtkunst en performance. Echter poetry slam verschilt daardoor ook van dichter tot
dichter, wat het zowel uniek als ook lastig te kwalificeren maakt. Sommige dichters
leggen juist de nadruk op de poëzie en hun teksten, anderen op de voordracht en weer
anderen leggen de nadruk op ritmiek. Deze ritmische dichters worden soms ook
slamdichters of poetry slammers genoemd.
Bij het slamdichten maakt de dichter gebruik van intonatie, ritme en lichaamstaal. Vaak
worden de gedichten uit het hoofd voorgedragen. Een slamgedicht wordt meestal
gekarakteriseerd door toegankelijkheid, humor en een energieke stroom van woorden,
waardoor het soms enigszins op rappen lijkt - maar vaak ook niet. De diversiteit is groot.
Bij poetry slam is de kwaliteit van voordracht in elk geval even belangrijk als de inhoud.
Kenmerkend voor een poetry slam is dat de dichters maar een beperkte tijd hebben en
dat hun optreden zowel door een kritische jury als het publiek wordt beoordeeld.
Uiteindelijk heeft ook het publiek een grote stem in wie er gaat winnen, aangezien zij met
applaus, of briefjes een favoriet naar de volgende ronde kunnen stemmen. Een poetry
slam is het beste voor te stellen als een 'stand up' voor dichters, waarbij de dichter maar
een beperkte tijd krijgt om zijn 'ding' te doen. Poetry slams zijn populair vanwege de
ongedwongen sfeer en de laagdrempeligheid en het idee dat je een avondje uit bent
geweest en tevens iets leuks cultureels hebt gedaan. Daarom zijn de poetry slams erg
divers en interessant.
De deelname aan poetry slams is doorgaans open. Niet alleen de pur sang slamdichters,
maar ook traditioneel ingestelde dichters kunnen meedoen; iedereen is welkom. De
selectie gebeurt pas achteraf, op basis van de voordracht, door het stemmende publiek.
Er vindt dus een continue kwaliteitsselectie plaats. Het grote verschil met het regulaire
literaire circuit, is dat deze selectie puur op basis van de voordracht plaatsvindt.
Bron: WIKIPEDIA De Vrije Encyclopedie
DOC. Ter voorbereiding van dagvoorzitter Theo Wijnen, VVSG, studiedag OOG VOOR KWALITEIT:
VISUALISEREN VAN KWALITEITSZORG, Park Inn hotel , 26 mei 2016 te Leuven (www.vvsg.be)
1
2
VVSG/THEO WIJNEN/DIENST ORGANISATIEONTWIKKELING/26 MEI 2016
1
Geschiedenis
Poetry slam is afkomstig uit de Verenigde Staten, waar het ontstond vanuit het idee dat
dichtkunst meer moest gaan leven bij het grote publiek. In de jaren 1970 was het Marc
Smith die in Chicago de eerste poetry slam organiseerde. Hij gaf het publiek de kans om
haar mening te laten geven, wellicht het belangrijkste aspect van de poëzieslag, en liet
de dichters het als boksers, compleet met bokshandschoenen, tegen elkaar opnemen.
Hieruit ontwikkelde de wedstrijdvorm van poetry slam, waarbij het publiek mocht
stemmen, en werd het publiek aangemoedigd om luidkeels te reageren op gedichten.
Eind jaren 90 begon poetry slam over te waaien naar Europa. In Duitsland is poetry slam
inmiddels een televisiefenomeen. Ook in Frankrijk bestaat een actieve slambeweging. In
Nederland worden sinds 1998 poetry slams gehouden.
Nederland
In Nederland kwam het fenomeen pas echt op gang in 1998 door de initiatieven van het
Nijmeegse Wintertuin en het Amsterdamse Festina Lente. Van Festina Lente stamt ook
de Nederlandse vertaling van het Engelse poetry slam: poëzieslag. Andere podia
volgden snel, bijvoorbeeld Slamersfoort in Amersfoort en Dichter Bij Jou in Leiden. De
uitgangspunten van deze podia waren gelijk: poëzie, de dichters en het publiek dichter bij
elkaar te brengen en het publiek heeft ook een stem erin in wie wint.
Na een snelle groei in de populariteit van poetry slam in de beginjaren kwam een
terugval in 2005. Sindsdien is het aantal slams weer flink aan het groeien, tot ongeveer
20 regionale poetry slams in 2009. Sinds 2002 wordt er een jaarlijks Nederlands
Kampioenschap Poetry Slam georganiseerd.
Er zijn enkele opvallende verschillen tussen de manier waarop in Nederlands wordt
geslamd, en landen zoals Duitsland of de VS. In de eerste plaats wordt in Nederland
vaak met deskundigenjury's gewerkt, terwijl in het buitenland publieksjury's de norm zijn.
Vaak dragen Nederlandse slamdichters meerdere korte gedichten in een ronde voor,
terwijl internationaal de gewoonte is om 1 (lang) gedicht per ronde voor te dragen. In de
derde plaats is het Nederlands publiek doorgaans stil tijdens de voordrachten, terwijl in
de VS en Duitsland gebruikelijk is om goedkeuring en afkeuring voortdurend hardop te
laten blijken. Samenvattend wijken de Nederlandse slams minder af van conventionele
poëzie-evenementen; soms vormt het wedstrijdelement het enige verschil, en kan de
slamdichter evengoed als een conventionele dichter gezien worden. Nederland kent ook
veel slamdichters die de overstap naar het "papieren" circuit maken door de publicatie
van een dichtbundel bij een erkende uitgever.
2
Poetry slam vs publicatie
Het literaire tijdschrift vormde voor dichters lange tijd het belangrijkste opstapje naar een
boekpublicatie. Tegenwoordig vervult de poetry slam even vaak deze rol. Een groot
aantal slamdichters heeft - na een start op het podium - een bundel uitgebracht bij een
uitgever. Slamdichters die zijn doorgebroken in het reguliere circuit, stoppen vaak met
poetry slam.
3
RAP (muziekstijl)
Rappen
De term rappen (ook gebruikt als emceeing,[ MC-ing, spitting, of simpelweg rijmen)
verwijst naar het "op een ritmische wijze zingen van een (rijmende) tekst". Rappen
verschilt van spoken word in die zin dat het wordt uitgevoerd tijdens een beat.
Rap is één van de hoofdelementen van de hiphop- en reggaecultuur, maar het
verschijnsel op zich was al eeuwen bekend. De muziekstijl komt ook voor in alternatieve
rock, zoals in nummers van Cake en de Red Hot Chili Peppers.
Rap kan worden uitgevoerd met of zonder begeleiding. Stilistisch voor de stijl is een
balans tussen spraak, proza, poëzie en zang. Het gebruik van het woord om "snel
spraak" te beschrijven, dateert al van voor het ontstaan van het genre en betekent
oorspronkelijk "slaan". Het woord werd gebruikt in het Brits-Engels ("zeggen") sinds de
16e eeuw en vervormde snel van betekenis naarmate de opkomst van het AfroAmerikaans Engels ("praten"), vanaf 1960. Vandaag de dag zijn de termen "rap" en
"rappen" zijn zo nauw verbonden met hiphopmuziek, dat veel termen door elkaar worden
gebruikt.
Rap betekent in etymologische zin "snel lezen" of "snel gesproken". De term is een
afkorting van het Engelse repartee (gevatheid).
Ontstaan
Begin jaren tachtig ontstaat in de New Yorkse wijk The Bronx langzaamaan de
muziekstijl hiphop. Vaak is er sprake van een DJ die met behulp van twee platenspelers
stukjes muziek van platen draait en die uitgekiend samenvoegt tot een nieuwe
compositie. Een zogenaamde Master of Ceremonies (de MC) houdt daarbij het publiek
bezig door erbij te rappen. Het is hier dat de praatgezongen zangstijl voor het eerst rap
wordt genoemd.
Met de komst van de slaven naar de Verenigde Staten kwam ook de muziek van de
slaven mee naar Amerika. Tijdens het werken van de slaven op de plantages
begeleidden zij zichzelf vaak met zang. Toen de slavernij werd afgeschaft konden de
voormalige slaven zich “vrijer” bewegen, maar er was alsnog steeds sprake van
discriminatie: De donkere mensen werden nog erg onderdrukt in hun bestaan. Het werd
hen bijvoorbeeld nog steeds verboden om van openbare gelegenheden gebruik te
maken en een aantal beroepen mochten ze niet uitvoeren, wat betekende dat zij
overwegend slecht betaald werk verrichten. Ook na de afschaffing van de slavernij
verkeerde de zwarte mensen nog steeds in armoedige omstandigheden. Een oplossing
voor deze armoede was voor sommigen het op straat vertonen van hun kunsten. Muziek
was voor de donkere mensen een uitgesproken manier om zich te uiten.
4
Onderscheidend van hiphop
Rap is een bepaalde zangstijl, die vooral wordt toegepast in de hiphop. Zo vaak zelfs, dat
velen hiphop met rap verwarren. Rap is echter een manier van spreken met ritmische
intonatie die veel ouder is dan hiphop zelf. Het rappen is al terug te vinden bij de griots,
de Afrikaanse versie van de middeleeuwse troubadour - verhalenverteller en
straatmuzikant. Rap is vooral een verschijnsel binnen de zwarte muziek.
Stijlen
In Nederland en Vlaanderen worden voornamelijk de volgende stijlen verwerkt in
rapnummers.
Urban, een rapstijl die zich vasthoudt aan de basis van hiphop (de zogenaamde hiphoproots). De teksten zijn maatschappijkritisch en creëren een beeld van de straatcultuur.
Deze stijl wordt vooral aangetroffen in de achterstandswijken van met name de Randstad
(Amsterdam, Rotterdam, Amersfoort, Den Haag en Utrecht).
Een tweede stijl is de kurversrap. In deze muziekstijl wordt de nadruk niet zozeer gelegd
op de boodschap van de tekst als op de woorden zelf, vaak met een laconieke
benadering. De rapper baseert zich vooral op dubbelzinnige teksten en opvallende
woordcombinaties, die vaak in punchlines verwerkt worden. In Vlaanderen wordt vooral
deze stijl gebruikt.
Grime maakt zich kenbaar door schokkende teksten op een duistere beat. De rapper
baseert zich op pure emoties en gebruikt diepe metaforen om het gewenste, slechte
(maar aantrekkelijke) beeld te creëren. De structuur is vaak los en rauw. Deze stijl begint
langzamerhand te groeien in Nederland.
G-funk ontstond voor het grootste gedeelte door oude funknummers trager af te spelen.
De muziek bevat meerdere synthesizerpartijen, en kenmerkend voor het genre zijn
voorts de trage, hypnotiserende drums, een zware bas, vrouwelijke achtergrondvocalen,
talkboxvocalen, samples uit oude p-funknummers en een hoge tussen de tonen glijdende
keyboardmelodie.
Freestyle-rap, op spontane wijze 'uitspugen' van raps. Strikt genomen zijn dit nieuwe
teksten, die de rapper terplekke verzint en die over elk willekeurig onderwerp kunnen
gaan. Vaak zal een rapper ook een rhyme echter ook een freestyle noemen, terwijl hij
deze al eerder geschreven had, maar die voor het eerst wil proberen met publiek erbij.
Wanneer rappers elkaar proberen af te troeven met hun rapteksten, spreekt men van
vocale gevechten, ook bekend als MC-Battles.
Gospel rap, vorm van hiphopmuziek waarin christelijke thema's worden gebruikt om het
geloof tot uitdrukking te brengen en om het geloof over te brengen.
5
Screwed & chopped, een muziekstijl waarbij voornamelijk hiphopliedjes vertraagd
worden afgespeeld (screw) en worden bewerkt met verschillende draaitafel technieken
waaronder het overslaan en herhalen van beats (chop). Het werd als eerste gebruikt in
de jaren negentig in Houston, Texas door de hiphop-legende DJ Screw.
Hardcore rap, stroming binnen de hiphop die zich kenmerkt door harde, compromisloze
teksten en zware beats. Door het compromisloze karakter en het vaak grove taalgebruik
wordt hardcore rap, zeker in de dagprogrammering, meestal geweerd door de grotere,
commerciële radio- en televisiezenders.
Horrorcore, subgenre van horrorpunk.
Miami bass, type hiphop dat populair was in de jaren tachtig en negentig, bekend door
het gebruik van de aangehouden Roland TR-808-kick drum, iets hoger dancetempo, en
vaak seksueel expliciete teksten.
Invloeden in Europa
Rap is ontwikkeld in de Verenigde Staten. Gezien de gemeenschappelijk taal ligt de
doorbraak in het Verenigd Koninkrijk het meest voor de hand. Stereo MC's, The
Brotherhood, Blade, Mark B en Tricky waren in de jaren negentig de voornaamste
artiesten in de Britse rapcultuur, terwijl de laatste jaren vooral rond Big Dada, een
sublabel van Ninja Tune, een sterke lichting ontstond, met artiesten als New Flesh For
Old, Gamma, Ty en Roots Manuva.
Op het Europese vasteland is voornamelijk Frankrijk geïnteresseerd in de stroming. MC
Solaar behoort tot de top, evenals Soon E MC en Alliance Ethnik. Ondertussen heerst er
in Frankrijk een strijd tussen de hardcore-hiphopgroep van het noordelijke Parijs en het
zuidelijke Marseille: Suprême NTM en Assassin enerzijds en het IAM-collectief en Fonky
Family anderzijds. De eigenheid van Franse rap wordt onderstreept door het typerende
rappen, wat met geen enkel land vergelijkbaar is.
In de Benelux was dat veelal niet het geval: Nederlandse- en Belgische rappers traden
soms in het Engels op. Zo kwam Engelstalige rap uit België in het begin van de jaren
negentig van de hand van Rhyme Cut Core en Krewcial. In Nederland vond rap al in de
tweede helft van de jaren tachtig een voedingsbodem, met onder andere Born Free MC,
All Star Fresh, Extince en DAMN. In de jaren negentig volgde artiesten als DJ Dcs, ELife, Postmen, Sonny D en Cilvaringz. Deze laatstgenoemde rapper zei het volgende:
"Niet alleen kan ik me in het Engels beter uiten, zo kan ik mij n woorden ook bij een
breder publiek brengen en makkelijker met andere mensen samenwerken". Deze
uitspraak werd onderstreept na een succesvolle samenwerking met de Wu-Tang
Clan.[11]
6
Nederhop
Toch is er een typerende groep van Nederlandse rappers. In Nederland brak de rap
midden jaren tachtig door in de hitlijsten met Amerikaanse bands als Rock Steady Crew
en Run-D.M.C. Het Nederlandse duo MC Miker G & DJ Sven had in 1986 een hit met de
Holiday Rap. In datzelfde jaar bracht de Utrechtse band De Neus de eerste
Nederlandstalige rap uit, Tien Tegen Een Dat Hij Jansen Heet. Osdorp Posse was in
Nederland de eerste nederhop-groep en had in 2000 een hit met 'Origineel Amsterdams'.
Vanaf de late jaren negentig nam dergelijke nederhop een vlucht met onder anderen
Extince, Spookrijders, Def Rhymz, Brainpower en Raymzter. Platenlabels als Djax en
Top Notch hadden een grote invloed op de cultuur. Brainpower had een hit met
Dansplaat.
Rond het begin van de eenentwintigste eeuw was het Nederlandse rapcircuit uitgebreid.
Hieronder een kort overzicht van een aantal toonaangevende Nederlandstalige rappers.
7