eerste versie - NXDOMAIN(.nl)

De zin van het leven
Door Anja Jansen
Waarom is het universum ontstaan? Wat was er vóór het universum? Waarom bestaat er
leven? Waarom is het universum zoals het is, en niet compleet anders? Dit zijn enkele
voorbeelden van vragen die de mensheid al eeuwenlang bezighouden. Met het boek “The
Goldilocks enigma – Why is the universe just right for life?” probeert de schrijver, Paul
Davies, een antwoord te geven op deze fundamentele vragen.
Professor Paul Davies is een theoretische natuurkundige en astrofysicus met een grote
belangstelling voor het ontstaan en de evolutie van het leven. Recentelijk is hij ook werkzaam in de
astrobiologie, een onderzoeksrichting waarin wordt gezocht naar buitenaards leven. Paul Davies
heeft een lijst van meer dan twintig boeken en een groot aantal publicaties op zijn naam staan en
heeft ook enkele televisieseries gemaakt. Hij heeft meerdere prijzen voor de
wetenschapscommunicatie ontvangen en een prijs voor de wetenschappelijke benadering van
religie.
Met dit boek tracht Paul Davies uit te leggen waarom het universum ‘precies goed’ lijkt te zijn voor
het leven, wat hij het “Goldilocks enigma” noemt, naar het sprookje van Goudhaartje en de drie
beren. Het boek is opgebouwd uit twee delen; in het eerste deel wordt ingegaan op de
belangrijkste natuurkundige ontdekkingen van de geschiedenis die een mogelijk antwoord kunnen
geven op deze vraag. Het tweede deel gaat in op de filosofische vraag over wat nu precies de rol
van het leven is in het universum.
In het eerste gedeelte van het boek legt Paul Davies op een interessante en begrijpelijke wijze uit
hoe de natuurwetten werken en hoe het universum is ontstaan. Hij legt uit wat er door middel van
de kwantummechanica en deeltjesversnellers uit te vinden is over het begin van het universum.
Hoe belangrijk de krachten in de kernen van atomen zijn voor hoe het universum er nu uitziet. Hij
vertelt over de elementaire deeltjes en krachten en hoe de ideeën daarover zijn geëvolueerd
gedurende de geschiedenis. Hij vraagt zich af of er een ‘theorie voor alles’ gaat komen, een
samensmelting van de relativiteitstheorie en de kwantummechanica, wat momenteel de grootste
uitdaging is voor natuurkundigen. Ook speculeert Paul Davies over de mogelijke eindes van het
universum, en hij verteld dat we nog veel dingen, zoals het ontstaan en de werking van antizwaartekracht, nog niet volledig begrijpen.
Het tweede gedeelte van het boek is meer speculatief. Dit deel gaat vooral over de rol van het
leven en net name het bewustzijn in het universum. Uit het voorgaande deel is al gebleken dat de
mogelijkheid van leven afhangt van de natuurwetten. Als deze wetten iets anders waren geweest,
was het leven zoals wij dat kennen niet mogelijk geweest. Natuurlijk zouden wij dat niet kunnen
navertellen, dus het is onvermijdelijk dat het universum zoals wij dat kennen het leven kan
ondersteunen, hoe klein de kans daarop ook mag zijn. Het is mogelijk dat als de ‘theorie van alles’
eenmaal is ontdekt, blijkt dat een universum helemaal niet anders kan ontwikkelen zoals het onze.
Maar het is ook mogelijk dat ons universum niet de enige is; dat er talloze andere universums zijn
(zowel werkelijke als virtuele), buiten het onze. Een andere mogelijkheid is dat de natuurwetten zo
perfect zijn voor het leven omdat ze daarvoor zijn ontworpen. Als laatste mogelijkheid wordt
besproken dat het universum gestuurd wordt door het leven en het bewustzijn, en als het ware
zichzelf creëert. Paul Davies laat al deze verschillende theorieën de revue passeren, en licht
iedere theorie goed toe, zonder zijn eigen mening op te dringen. Dit naar mijn mening een van de
belangrijkste voorwaarden voor een goed wetenschappelijk boek, en dit boek voldoet daar prima
aan; het zet de lezer aan tot nadenken.
Ondanks dat de materie waarover het boek gaat vrij complex is, heet Paul Davies het op een leuke
en interessante wijze weten uit te leggen. De manier waarop hij stap voor stap theorieën uitlegt en
deze regelmatig direct daarna weer weerlegt of nuanceert, maakt het verhaal spannend om te
lezen. Ook is er af en toe humor gebruikt, spaarzaam weliswaar, maar te veel humor zou de
geloofwaardigheid van het boek waarschijnlijk aantasten. Het gebruik van geniale afkortingen zoals
CRAP (Completely Ridiculous Anthropic Principle) maken je zeker aan het lachen. Het
speculatieve deel van het boek is her en der wel erg filosofisch en vergezocht, maar ook daar is
door het gebruik van onder andere overdreven beschrijvingen humor in gebracht.
Toen ik begon met lezen van dit boek vreesde ik het ergste; een verhaal over intelligent design of
een schepper of iets dergelijks. De ondertitel van het boek gaf mij die impressie: “why is the
universe just right for life”; als bioloog hou je je immers bezig met de vraag “why is life just right for
the universe”, en dat antwoord is duidelijk: de evolutie, een proces dat al snel wordt onderschat.
De vraag waarom het universum geschikt is voor leven zou suggereren dat het universum
specifiek ontworpen is om leven te kunnen ondersteunen. Deze theorie is wel voorbijgekomen in
dit boek, maar dit is gelukkig slechts één van de vele besproken theorieën.
Paul Davies, The Goldilocks Enigma - Why Is The Universe Just Right For Life?
Penguin Books Ltd (UK Edition), 2006.
Hardcover, 360 pagina's, geïllustreerd, € 35,99.
ISBN10: 0713998830
ISBN13: 9780713998832