Trends in cultuurparticipatie

TRENDS IN INTERNATIONAAL
VERGELIJKEND PERSPECTIEF
Inleiding
• Huidig Participatiebeleid
in Vlaanderen
– Beleidsnota Cultuur
2000-2004
– Participatiedecreet
– UiTPas
– Burgerkabinet
• Focus:
Verbreding van participatie
• Participatiesurveys
– 2003
– 2009
– 2014
• Doel:
‘Monitoring’ van
participatie
Inleiding
• Waarom Trends in participatie?
Bourdieu (1979): Cultuurparticipatie als cultureel kapitaal
Peterson (1992): Opkomst van de ‘Culturele Omnivoor’
DiMaggio (2004): Meltdownscenario?
-Dalende trends in participatie
-Vergrijzing van het publiek
-Minder interesse bij hoger opgeleiden
-Concurrentie van ‘nieuwe’ media
-…
Overzicht
1. Participatie in de VS
1.
Meltdown scenario
2. Participatie in Europa
1.
2.
3.
Denemarken
Nederland
Eurobarometer
3. Participatie in Vlaanderen
1.
2.
3.
4.
Trends
Trends in detail
Trends in de breedte
Focus op concerten
Trends in Participatie
VERENIGDE STATEN
NATIONAL ENDOWMENT FOR THE ARTS
Participatie in de VS
• National endowment for the arts 1982-2002
• Daling: Podiumkunsten, klassieke concerten, musicals,
erfgoed
• Sterkere daling bij jongeren
• Opleidingseffecten blijven stabiel
• Musea en Jazz: lichte stijging
• Opera: stabiel
• Pop en rock: geen informatie
‘Indications for a meltdown scenario’ (DiMaggio, 2004)
Participatie in de VS
2003-2012
1,05
1
0,95
0,9
0,85
0,8
0,75
0,7
0,65
0,6
2003
2008
2012
Non Musical Plays
Musical Plays
Jazz
Classical music
Opera
Ballet
Other Dance
Art Museums
Parks and monuments
-Daling voor alle
activiteiten
-Sterkere daling bij
jongeren
-Sterkere daling bij
hoger opgeleiden
-Stijging gebruik
multimedia
Dus: Meltdown
scenario
Index (2003=1)
Trends in Participatie
EUROPA
Trends in Europa
• Lange termijn trends
– Denemarken (1987-2004)
– Nederland (1983 – 2007)
• Korte termijn trends
– Eurobarometer (2007-2013)
Denemarken
70
60
50
40
30
20
10
0
1987
1993
Theatres (including opera, musical, ballet)
Museums other than art museums
Rhythmical concerts
Libraries
1998
2004
Art exhibitions / museums
Classical concerts
Cinemas
Reading fictional literature on a weekly basis
Nederland
70
60
50
40
30
20
10
0
1983
1995
Toneel (beroeps en amateur)
Ballet
Klassieke muziek
Musea
Boeken lezen
1999
2003
Beroepstoneel
Cabaret
Popmuziek
Monumenten
2007
Nederland
Bron: Vinken & IJdens, De slag om de vrije tijd. In: IJdens & Knol (Eds.), Zicht op Actieve cultuurparticipatie 2014, LKCA
Participatie in Europa
Ballet, Dans of Opera
Theater
Bibliotheek
Concert
Museum of Galerij
Historisch monument of site
Cinema
Boek lezen
Cultuurprogramma op TV of Radio
0
10
2007
Bron: Eurobarometer 2013
20
30
2013
40
50
60
70
80
90
Participatie in Europa
Croatia (28)
4
Belgium (16)
4
UK (4)
8
44
15
7
Vlaanderen
in Europa:
44
47
34
19
53
Theater 11
21
Concert 13
Netherlands (3)
9
Denmark (2)
25
10
50
26
Bioscoop 11
16
47
17
Lezen
18
Musea
9
Erfgoed 13
Sweden (1)
16
0
10
27
20
30
Very High
49
40
High
50
Medium
60
Low
8
70
80
90
100
Trends in Participatie
VLAANDEREN
TRENDS
Stabiel
Amateurkunsten
Erfgoed
Theater, dans
Kunstmusea en tentoonstellingen
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Dalers
Musical, show,circus…
Bioscoopbezoek
Films bekeken thuis
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Stijgers
Niet klassieke concerten
Klassieke concerten
Lezen van romans/dichtbundels
Andere musea en tentoonstellingen
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Trends in Participatie
VLAANDEREN
GENERATIE, LEEFTIJD EN OPLEIDINGSNIVEAU
Multivariate analyse
Geslacht
Cultuurparticipatie van de ouders
Kinderen jonger dan 12
1
Woonplaats
Diploma
Periode
Generatie
2
Leeftijd
3
Diploma*periode
Trends in Vlaanderen
Evoluties in cultuurdeelname: Trends over generaties en
opleidingen heen
Evolutie opleidingseffect
Geen evoluties
Uitzondering: Bioscoopbezoek
Leeftijd versus generatie-invloeden
• Leeftijdseffect = effect van ouder worden
• Generatie-effect = effect van behoren tot verschillende generaties opgegroeid
in een andere sociale, economische, historische en culturele context
Meting leeftijden
2014
99
94
89
84
79
74
69
64
59
54
49
44
39
34
29
24
19
14
9
2009
94
89
84
79
74
69
64
59
54
49
44
39
34
29
24
19
14
9
4
2004
89
84
79
74
69
64
59
54
49
44
39
34
29
24
19
14
9
4
gebj.
1915 1920 1925 1930 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005
generatie geboren voor 1946
generatie geboren tussen
1946 en 1974
generatie geboren vanaf 1975
Generatie effecten
(zonder controle leeftijd)
Na 1975
14
14
14
Concert klassiek
Kunstmusea
Erfgoed
niet kunstmusea
Podium (theater, dans)
Podium (show, musical)
Concert niet klassiek
Bioscoop
2014
2009
2003
0,37 ***
0,54 ***
0,67 ***
0,68 ***
0,69 ***
1,32 ***
2,05 ***
1975 en 1945
39
35
29
2014
69
2009
64
2003
58
1
1
1
1
1
1
1
Generatie effecten
Na 1975
14
14
14
Concert klassiek
Kunstmusea
Erfgoed
niet kunstmusea
Podium (theater, dans)
Podium (show, musical)
Concert niet klassiek
Bioscoop
2014
2009
2003
0,57 *
0,74 *
1975 - 1945
39
35
29
2014
69
2009
64
2003
58
1
1
0,80 *
1
1,32 ***
1
Trends in Participatie
VLAANDEREN
PARTICIPATIEBREEDTE
Particpatiebreedte
Podium (dans
theater)
Podium (show,
musical)
Concert
(klassieke
muziek)
Erfgoed
Bioscoop
Concert (ander)
Musea (kunst)
Musea (ander)
Participatiebreedte
Podium (dans
theater)
Concert
(klassieke
muziek)
1
2
Podium (show,
musical)
Erfgoed
3
Exclusieve participant:
1 of 2 activiteiten
Bioscoop
Concert (ander)
Musea (kunst)
Musea (ander)
Brede participant:
3 of meer activiteiten
Participatiebreedte
• Participatie aan verschillende soorten activiteiten
UK
Finland
Nederland
Vlaanderen (2004)
Luxemburg
Zweden
Denemarken
0
•
Bron: Eurobarometer 2001
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
Participatiebreedte
2004
2009
2014
14 tot 34
2,27
2,60
2,51
35 tot 64
2,03
2,12
2,11
65 plus
1,05
1,23
1,37
Totaal
1,91
2,08
2,05
Participatiebreedte
0,5
0,45
0,4
0,35
0,3
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
Geen
Exclusief
2004
2009
Breed
2014
Participatiebreedte
35 tot 64
14 tot 34
3,24
3,02
3
1,99
2009
Geen HO
4
4
3,5
3,5
3
3
2,5
2,5
2
2
1,5
1,5
1
1
0,5
0,5
0
0
1,92
1,53
2004
65 plus
2014
HO
2004
2009
Geen HO
2014
HO
2004
2009
Geen HO
2014
HO
Participatiebreedte
1 tot 2 activiteiten
3 of meer activiteiten
2004
2009
2014
2004
2009
2014
erfgoed
31%
43%
31%
85%
86%
81%
Bioscoop
49%
35%
42%
71%
70%
66%
podium (Theater, dans)
22%
21%
20%
65%
61%
61%
podium (musical, show)
25%
22%
20%
65%
63%
58%
Musea (ander)
3%
6%
10%
49%
44%
49%
Musea (kunst)
5%
5%
7%
55%
44%
48%
concert (pop, rock)
5%
7%
12%
25%
34%
43%
concert (klassiek)
2%
2%
3%
18%
16%
19%
Participatiebreedte
1 tot 2 activiteiten
3 of meer activiteiten
2004
2009
2014
2004
2009
2014
erfgoed
31%
43%
31%
85%
86%
81%
Bioscoop
49%
35%
42%
71%
70%
66%
podium (Theater, dans)
22%
21%
20%
65%
61%
61%
podium (musical, show)
25%
22%
20%
65%
63%
58%
Musea (ander)
3%
6%
10%
49%
44%
49%
Musea (kunst)
5%
5%
7%
55%
44%
48%
concert (pop, rock)
5%
7%
12%
25%
34%
43%
concert (klassiek)
2%
2%
3%
18%
16%
19%
Trends in Vlaanderen
Cultuurcentra
Clubcircuit
Eefje De Visser
79%
Kurt Vile
82%
Clouseau
53%
Gotthard
32%
Trends in internationaal vergelijkend perspectief
• Geen meltdown scenario
• Participatie blijft vrij stabiel
• Gemiddeld aantal activiteiten per persoon neemt toe
• Bij jongere generaties daalt de opleidingskloof
• Andere’ concerten worden steeds belangrijker in het
participatieprofiel
Maar:
• Opleidingseffecten blijven onveranderd bij aparte
activiteiten
• Generatie effecten voor ‘canonieke’ cultuurvormen
TRENDS IN INTERNATIONAAL
VERGELIJKEND PERSPECTIEF
Ontwikkelingen in
smaakpatronen
Koen van Eijck
Erasmus Universiteit Rotterdam
Participatietrends in Nederland
cijfers afkomstig uit Cultuurindex 2005-2013, zie Boekman 105
2005
2007
2009
2011
2013
Aantal bezoeken vrije sector producten
100
102
90
80
71
Aantal bezoeken voorstellingen (podiumkunsten)
100
105
106
104
96
Gemiddeld bereik canonieke podiumkunsten (klassieke muziek, opera, toneel, ballet)
100
98
100
99
91
Gemiddeld bereik populaire podiumkunsten (popconcert, musical, film, cabaret)
100
103
106
105
104
Gebruik openbare bibliotheken (uitleningen+digitale content)
100
98
85
97
86
Aantal leden openbare bibliotheken
100
99
100
99
96
Aantal bezoeken musea
100
105
112
118
135
Aantal bezoeken bioscoop
100
112
132
149
150
Opvallende trends en verschillen tussen
Vlaanderen en Nederland
•
•
•
•
•
•
•
•
VLAANDEREN:
Legitieme podiumkunsten
stabiel
populaire podiumkunsten dalen
licht
Niet-klass. concerten stijgen
Lezen stijgt (tussen ‘04 en ‘09)
•
•
Musea stabiel, meer incidenteel
bezoek
Bioscoopbezoek daalt licht,
minder frequente bezoekers
Meer incidenteel bezoek;
versnippering?
•
Bibliotheekgebruik daalt gestaag
door (leestijd ook)
Museumbezoek stijgt
•
Bioscoopbezoek stijgt
•
•
NEDERLAND:
legitieme podiumkunsten
omlaag
populaire podiumkunsten
omhoog (incl. concerten)
Smaakbreedte / diversiteit
•
•
•
•
De omnivoor zal in Vlaanderen wat langer rondwaren dan in
Nederland
De omnivoor als overgangsfiguur naar een tijdperk waarin horizontale
verschillen belangrijker zijn dan verticale statusgrenzen?
Participatiebreedte zoals hier gepresenteerd is niet per sé hoog+laag,
maar duidt wel op diversiteit (vgl. meer incidenteel bezoek)
In Nederland vonden Van Eijck & Kraaykamp onder jongere
generaties een toename van voraciousness maar afname van
omnivoriteit (gemeten als combi hoog-laag)
Doortrekken dominante trends
•
1
•
•
Cultuur die online / via media tot consument komt zal een
grotere rol spelen en kan mensen op de been brengen
Netflix, Spotify etc.
Maar ook: popconcerten zijn afhankelijk van media-populariteit,
theaters haken aan bij film- en tv-successen
•
• verblockbusterisering
Eerder wederzijdse stimulans dan verdringing (hoewel bioscoop in
Vlaanderen….)
Doortrekken dominante trends
•
•
•
2
Bekende kanalen of formats brengen steeds meer diversiteit en
legitimiteit
“Kwaliteitsseries” via kabel, reality-tv over klassiek orkest,
toenemende differentiatie in popmuziek
Meer populaire, informele gebruikscontext
Doortrekken dominante trends
•
•
•
•
3
Evenementisering maakt aanbod urgent en aanlokkelijk
Blijvende groei & succes festivals, blockbusters in bioscoop en
museum
Legitieme cultuur gaat mee in marketing- en presentatiepraktijken
van de aandachtseconomie
Voortgezette grensvervaging