Beeldend werkproces Inleiding Tijdens mijn beeldend werkproces

Inleiding
Tijdens mijn beeldend werkproces heb ik me eerst bezig gehouden met videomapping. Ik was er
helemaal van overtuigd dat ik hier graag iets mee wilde maken. Mijn onderwerp ‘iets is niet wat
het lijkt’ leek me leuk om in deze techniek toe te passen. Met videomapping zijn dingen als snel
niet wat je denk dat het is. Na weken aan de slag te zijn geweest met de programma’s die je nodig
hebt om te kunnen videomappen en het bedenken van een beeld om te videomappen, liep ik helemaal
vast.
Ik stelde mijn onderwerp bij tot ‘vooroordelen’ en dacht hierop verder. Mensen die al
projecterend van gedaante verwisselen. Een jong meisje veranderd in een oude mevrouw en die
veranderd langzaam weer in een gothic. Mijn hoofd bleef maar bij de videomapping waardoor ik
weer vast liep in mijn werk. Doordat ik tegen het feit aan liep dat de programma’s te ingewikkeld
waren kwam ik niet verder. Ik besloot om voorlopig eerst van het videomappen af te stappen.
Over mijn onderwerp ‘vooroordelen’ was ik heel enthousiast dus daarop ben ik verder gaan denken.
Wat zijn vooroordelen? Waar komen vooroordelen vandaan? Wat zijn de gevolgen van vooroordelen?
Over wie hebben wij eigenlijk vooroordelen? Kunnen we vooroordelen ook voorkomen? Deze vragen
worden in mijn proces beantwoord en op de antwoorden van deze vragen heb ik verder gedacht en heb
ik mijn start gemaakt met fotografie en film.
In het eerste gedeelte van mijn verslag vind je printscreens met daarbij toegevoegd een link naar
een website. Dit komt doordat het eerste gedeelte van mijn beeldend werkproces vooral digitaal
was. Hierdoor besloot ik om alles via een website te doen. Naarmate ik verder in mijn beeldend
werkproces kwam was hier geen sprake meer van en leek het me overzichtelijk om alles in 1 verslag
te plaatsen, vandaar dat het eerste gedeelte voornamelijk bestaat uit foto’s en links.
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_onderzoek.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_beeldmateriaal.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_krantenartikel.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_ideeen.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_planvanaanpak.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_bronnenonderzoek.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_materiaal.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_programma.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_motionfoto.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_motionslide.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_photoshop.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/videomapping_photoshop2.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/gedaanteverwisseling.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/gedaanteverwisseling.html
http://www.daniquefleur.nl/daniquefleur/gedaanteverwisseling_voorbeeld.html
Vooroordelen
Wat zijn vooroordelen?
Een vooroordeel is een mening die niet op feiten is gebaseerd. Een vooroordeel is meestal een
mening over iemand of een groep mensen. Het gaat bijvoorbeeld over één kenmerk van een
stereotype. Vaak zijn vooroordelen (het resultaat van) veralgemeningen. Voorbeelden van
vooroordelen zijn: 'alle Duitsers hebben bierbuiken', 'Belgen zijn dom', 'Nederlanders zijn
krenterig' of 'dikke mensen zijn gezellig'.
Vooroordelen zijn een menselijk hulpmiddel om een grote stroom aan informatie in pakketten op te
slaan in het geheugen. Het is onmogelijk om alle informatie die tot iemand komt individueel te
verwerken, daarom worden groepen vaak aan één kenmerk gekoppeld.
Waar komen vooroordelen vandaan?
Iedereen is verschillend, maar er bestaan ook veel overeenkomsten tussen mensen. Mensen worden
vaak in groepen ingedeeld aan de hand van zulke overeenkomsten. Voor het spraakgebruik is het wel
gemakkelijk, om over zwarten, blanken, Marokkanen, Turken, Surinamers, Nederlanders, christenen,
Hindoes, moslims of niet-gelovigen te spreken. Maar het heeft wel nadelen, wanneer mensen niet in
de eerste plaats als één persoon (individu) worden gezien, maar als groep. Er ontstaan beelden,
ideeën en meningen over groepen die een hardnekkig bestaan kunnen leiden, zelfs wanneer ze niet
kloppen of maar voor een deel van de leden van die groep opgaan.
Van veel beelden, ideeën en meningen die in het verleden zijn ontstaan, zien mensen nu de onzin
in. Zoals het idee dat blanken slim zijn en zwarten dom. Of dat alle Nederlanders op klompen
lopen of wiet roken.
Wat zijn de gevolgen van vooroordelen?
Het hebben van vooroordelen heeft ook negatieve gevolgen. Het is moeilijk om boven deze
vooroordelen te staan en het kan negatieve gevolgen hebben op de manier waarop iemand met mensen
omgaat. Als mensen op basis van deze vooroordelen worden achtergesteld, is er sprake van
discriminatie.
Vooroordelen zijn hardnekkig en als een bepaalde groep eenmaal een etiket heeft gekregen dan is
het moeilijk dit te veranderen.
Over wie hebben wij eigenlijk vooroordelen?
Bijna alle mensen hebben wel vooroordelen over mensen uit andere groepen. Nederlanders over
Marokkanen, Marokkanen over Nederlanders, Turken over Surinamers, Surinamers over Turken,
enzovoorts, enzovoorts. Vooroordelen zijn echter niet alleen gebaseerd op afkomst. Over
verschillen tussen vrouwen en mannen en tussen homoseksuelen en heteroseksuelen bestaan ook veel
vooroordelen.
Kunnen we vooroordelen voorkomen?
Tal van onderzoeken maken duidelijk dat er een direct verband is tussen de waardering voor de
eigen culturele identiteit en het respect waar we anderen mee tegemoet treden. Intercultureel
onderwijs zou gericht moeten zijn op het bevestigen van de identiteit van leerlingen. Alle
kinderen mogen trots zijn op hun huidskleur en hun geschiedenis, ook al vertoont deze
geschiedenis donkere kanten. Juist vanuit een sterk identiteitsbesef kunnen mensen hun cultuur
relativeren en met andere mensen samenleven. Het onderwijs en het jeugd- en jongerenwerk kunnen
de negatieve vooroordelen de wereld niet uitbannen. Wel kan een belangrijke bijdrage geleverd
worden aan een manier van denken en handelen, die gericht is op een grotere mate van
gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. Van begeleiders wordt verwacht dat zij een
onderwijsklimaat scheppen waarin leerlingen bevestigd worden in hun persoonlijke identiteit. Op
deze wijze kunnen in het onderwijs waarden verhelderd worden zodat de multiculturele samenleving
aan kwaliteit wint.
Discriminatie
De negatieve gevolgen van vooroordelen leiden tot discriminatie. Discriminatie is het ongelijk
behandelen van mensen op basis van kenmerken die er helemaal niet toe doen, zoals afkomst,
huidskleur, sekse en seksuele voorkeur. Deze kenmerken zeggen immers niets over de capaciteiten
van mensen.
Als iemand als koerier geen baan krijgt omdat hij of zij geen rijbewijs heeft, is dat volkomen
terecht. Tenminste, als het niet om een baan als fietskoerier gaat. Maar als iemand niet wordt
aangenomen omdat hij of zij zwart, vrouw of homo is, dan is er sprake van discriminatie. Vaak
spelen vooroordelen hierbij een rol.
Het verschil met vooroordelen is, dat het bij discriminatie niet alleen gaat om gedachten en
ideeën, maar vooral ook om wat gedaan en gezegd wordt. Discriminatie heeft alles te maken met
gedrag en uitlatingen in de omgang met anderen.
Waarom discrimineren wij?
Dat is een lastige vraag, omdat het heel moeilijk te onderzoeken is wat mensen beweegt om anderen
te benadelen of uit te sluiten. Mensen kunnen verschillende redenen hebben, bewust of onbewust,
om te discrimineren. Waarschijnlijk hebben angst voor het onbekende en onzekerheid hier veel mee
te maken.
Sommige mensen ervaren andere groepen, die bijvoorbeeld een andere huidskleur, religie of cultuur
hebben dan zijzelf, als een bedreiging. Ze zien andere groepen als concurrentie, bijvoorbeeld bij
het vinden van een baan, een woning of een opleiding. Jaloezie kan daarbij een rol spelen.
Mensen vrezen soms ook dat hun eigen cultuur minder belangrijk wordt of verandert door de invloed
van andere groepen. Eigenlijk is dat raar, want culturen veranderen sowieso voortdurend. Wat tien
jaar geleden nog heel gewoon was, vind je nu vaak vreemd of ouderwets.
Discriminerend gedrag kan ook voortkomen uit de behoefte zich af te zetten tegen andere groepen.
Met name jongeren zijn vaak op zoek naar hun eigen identiteit. Wie ben ik? Waar hoor ik bij? Veel
jongeren, maar ook volwassen, zoeken de ‘bescherming’ van een groep: het is prettig om ergens bij
te horen. Om nog eens extra te benadrukken bij welke groep ze horen, zetten ze zich af tegen
andere groepen. Er ontstaat een sfeer van ‘wij’ en ‘zij’. Waarbij ‘wij’ staat voor alles wat goed
is en ‘zij’ voor wat niet deugt. Deze negatieve sfeer kan, zeker als er ook vooroordelen zijn ten
opzichte van de andere groep, leiden tot discriminatie.
Wat soms ook meespeelt, is het ‘zondebok’-principe. Mensen vinden het vaak makkelijk om anderen
de schuld te geven van dingen die fout gaan. Van de achteruitgang van de wijk of hoge
werkloosheid bijvoorbeeld. Het meest voor de hand liggend is dan om de schuld te geven aan mensen
over wie je al een negatief beeld of vooroordelen hebt, of mensen die tot een minderheidsgroep
behoren en zich moeilijk kunnen verweren. Dit versterkt het ‘wij tegen zij’-gevoel.
Werkproces
Wat mij altijd opvalt in de maatschappijk is dat mensen vaak een oordeel over iemand klaar hebben
voordat ze weten wie diegene precies is, een vooroordeel dus. Het leek me interessant om iets
maken waardoor mensen even met hun neus op de feiten worden gedrukt, waardoor hun ogen worden
geopend en ze gaan nadenken over wat er gebeurt in de maatschappij.
De gedaanteverwisselingen waar ik
buurt. Ik moet alleen uitgaan van
veranderd steeds, maar het blijft
hebben, en over de tweede persoon
al eerder mee bezig was geweest kwamen bij dit idee in de
1 persoon die veranderd van uiterlijk. Je ziet 1 persoon, deze
dezelfde persoon. Je kunt over de eerste persoon een mening
weer een andere mening, maar het zijn beide dezelfde persoon.
Ik moest denken aan een kunstenaar waarvan ik ooit een tentoonstelling had gezien, ‘Mark
Wallinger’. Een maatschappij kritische kunstenaar die zich in 1 van zijn werken ook bezig houd
met vooroordelen. Bij de tentoonstelling was ik erg onder de indruk van zijn werk ‘passport
control’, waarin hij 6 foto’s van zichzelf heeft geëxposeerd en stuk voor stuk heeft voorzien van
details met viltstift.
Een ander kunstenaarsduo die mij inspireerden zijn Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek die
samenwerkten voor hun project exactitudes. Ze lieten zich inspireren door mensen met aparte
kledingcodes van verschillende groeperingen. Van deze mensen maakten zij een fotoreeks, die
tentoonstelde in de plaats waar ze mensen ook gefotografeers hebben, Rotterdam.
Door deze kunstenaars kreeg ik het idee om me bezig te houden met fotografie. Ik besloot om
iemand te fotograferen en deze persoon steeds een ander uiterlijk te geven.
Kunstenaars
Mark Wallinger
Britse schilder, beeldhouwer en videokunstenaar, geboren in 1959 te Chigwell (Essex). Woont en
werkt in London en Berlijn.
Mark Wallinger studeerde af aan het Loughton College in 1978. Vervolgens vervolmaakte hij zich in
Londen zowel aan de Chelsea School of Art als aan het Goldsmiths's College. Hij volgde met succes
het Deutscher Akademischer Austausch Dienst Artists Programme in Berlijn. In 1998 ontving hij de
Henry Moore Fellowship aan de British School in Rome.
1993 neemt deel aan "Young British Artists II show" van Charles Saatchi.
1997 neemt deel aan Sensation expostitie in de Royal Academy.
2000 Retrospectief "Credo" in de Tate gallery, Liverpool.
De speelsheid waarmee Wallinger de wereld om hem heen gebruikt en toont in zijn kunst zorgt er
voor dat het werk toegankelijk is zonder dat het voorspelbaar wordt. Door soms slechts kleine
aanpassingen op bestaand materiaal toe te passen, het spelen met taal en gebruik van (lichte)
ironie weet de kunstenaar steeds weer te verassen. Hij speelt met onzichtbare grenzen en
onbewuste verwachtingspatronen. Het oeuvre van de kunstenaar is inmiddels niet gering, en ook de
oudere werken zoals Passport Control uit 1988 misstaan niet in de huidige maatschappelijke
context. En dat is misschien de grootste kracht van deze kunstenaar: dat zelfs nadat hij zijn
'teken' heeft achtergelaten, het werk steeds weer nieuwe urgentie en betekenissen vindt.
Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek
Fotograaf Ari Versluis (*1961) en styliste Ellie Uyttenbroek (*1965) uit Rotterdam werken sinds
oktober 1994 samen. Gedreven door hun gemeenschappelijke interesse voor de opvallende
kledingcodes van verschillende groeperingen in de samenleving, hebben zij de afgelopen vier jaar
26 van deze identiteitsgroepen systematisch in beeld gebracht. Deze series, die elk uit twaalf
portretten bestaan, worden nu tentoongesteld in de fotogalerie van de Kunsthal Rotterdam.
Versluis & Uyttenbroek noemen hun series "Exactitudes", wat een samentrekking is van de woorden
"exact" en "attitudes". Het heterogene, multi-culturele straatbeeld van Rotterdam is de grote
inspiratiebron voor Versluis & Uyttenbroek. De meeste geportretteerden zijn dan ook letterlijk
"van straat geplukt": Gabberinnetjes, Skaters, Marokkies, Kabo's, Allah's Girls en Zwervers.
Andere types werden aangesproken op de voor hun specifieke plekken: bodybuilders in de
sportschool, portiers voor de nachtclub, young executives op het lyceum, supporters bij een
wedstrijd, en game boys thuis bij hun ouders. Naar meisjes met een subtiele tatoeage, oudere
vrouwen met paarsblauw geverfd haar, en blanken met een rastakapsel moesten Versluis &
Uyttenbroek wat langer en uitgebreider zoeken om minstens twaalf treffende representanten van
elke groepering naast elkaar te kunnen zetten.
Door deze kunstenaars kreeg ik het idee om een persoon te gaan fotograferen en deze steeds in een
andere gedaante op de foto te zetten.
Mark Wallinger ‘pasport control’
Ari Versluis en
Ellie Uytenbroek ‘ecactitudes’
Door deze kustenaars kreeg ik het idee om me te richten op fotografie. Ik ben uitgegaan van 1
persoon en heb deze steeds met een ander uiterlijk gefotografeerd, zoals mijn eerder omschreven
idee.
Tijdens het fotograferen van het eerste model ‘Judith’ heb ik ook video-opnames gemaakt. Dit heb
ik gedaan om de buitenwereld te laten zien hoe alles in scene is gezet en hoe de personages van
uiterlijk veranderden. Uit deze opname wil ik een aantal belangrijke stukken halen en sommige
delen versneld afspelen. Als de video ondersteuning bied aan de foto’s dan wil ik deze in de
ruimte waar ik de foto’s wil tentoonstellen afspelen.
Toen ik de foto’s van Judith af had besloot ik om nog meer vrouwen te fotograferen met een ander
uiterlijk dan Judith, maar wel weer in dezelfde personages. Dit leek me een nog meer verhelderend
beeld geven van het gemak waarop een uiterlijk te veranderen is en dus eigenlijk niks zegt over
de persoon die je ziet.
Al deze foto’s wil ik graag projecteren. Door midden van 4 beamers (voor elke persoon 1 beamer),
waarvan elke beamer 4 foto’s van die persoon projecteert. Of de foto’s naast elkaar moeten of
juist tegenover elkaar in 1 lokaal wil ik nog onderzoeken. Dit ga ik doen door het in miniatuur
te maken.
Ook wil ik nog bekijken of het, het mooist is om de foto’s van dezelfde personen bij elkaar te
doen (dus alle 4 de foto’s van Judith) of de foto’s van dezelfde personages (alle gothicmeisjes
bij elkaar).
Voorkeur voor tentoonstellen
Omdat het hier eigenlijk gaat om ‘kleding maakt de man’, dezelfde persoon trekt 4 keer wat anders
aan en op basis van deze tekens trekken mensen conclusies en hebben zij vooroordelen, kies ik
ervoor om alle personen en onderwerpen door elkaar te gooien en niet bewust geselecteerd op te
hangen.
Met deze manier van tentoonstellen wil ik bereiken dat mensen die naar de wand vol foto’s kijken
in eerste instantie geen samenhang zien tussen de personen. Ze kijken naar de foto’s en zien
allemaal mensen, als moslim, secretaresse, gooische meid en gothic. Bij Deze personen hebben
mensen misschien wel hun eigen gedachtes (het moslim meisje moet een hoofddoek dragen en mag van
haar vader of man waarschijnlijk niet gewoon over straat). Wat ze niet zien is dat het moslim
meisje dezelfde persoon is als de 3 andere personages.
Hiermee wil ik aantonen hoe makkelijk het is om iemand van uiterlijk te veranderen en wat voor
ander beeld je daar als toeschouwer doorkrijgt. Dit zegt meteen dat het niet terecht is om
vooroordelen over iemand te hebben op basis van uiterlijk, omdat de persoon niet perse van binnen
is zoals het van buiten lijkt.
Om de toeschouwer er nog wel heel bewust van te maken dat ze vier keer naar dezelfde persoon
kijken, plaats ik onder de zestien foto’s van A4 formaat nog eens 4 A4,tjes met daarop per
persoon de vier onderwerpen.
Moslim Judith
Secretaresse Grietine
Gothic Anouk
Gothic Grietine
Moslim Anouk
Secretaresse Annemarije Gooische Judith
Gooische Anouk
Moslim Grietine
Secretaresse Judith
Gothic Annemarije
Secretaresse Anouk
Gothic Judith
Moslim Annemarije
Gooische Grietine
Moslim
secretaresse Moslim
Judith
Gooische
secretaresse Moslim
annemarije
gothic Gooische
Gooische Annemarije
secretaresse Moslim
Grietine
gothic Gooische
secretaresse
Anouk
gothic Gooische
gothic
De onderste rij foto’s bestaan uit 4 foto’s op 1 papier. Deze plaats ik bewust bij de
tentoonstelling om mensen duidelijk te maken dat ze elke keer met dezelfde personen te maken
hebben gehad. De foto’s zijn kleiner en krijgen hierdoor de uitstraling van een pasfoto. Dit heb
ik bewust gedaan omdat pasfoto’s te vinden op onder andere paspoorten, weer te maken hebben met
identiteit.
Ik hoop dat mijn idee duidelijk naar voren komt in mijn tentoonstelling en dat mensen bewust
worden van het beeld waar ze naar kijken.
Conclusie
Na een start in de videomapping, dat niet wou lukken door de moeilijke programma’s die daar bij
kwamen kijken, heb ik uiteindelijk, door me goed te verdiepen in het onderwerp, mijn weg gevonden
in de fotografie.
Door middel van foto’s probeer ik mijn onderwerp: vooroordelen en mijn standpunt: mensen moeten
niet zo snel een oordeel over iemand hebben op basis van uiterlijk, duidelijk te maken.
Tijdens het proces ben ik tegen aan aantal dingen aangelopen die mijn werk op dat moment
stagneerden:
- geen kennis van ingewikkelde programma’s
- niet duidelijk wat mijn onderwerp is
- niet weten wat ik met mijn werk naar de buitenwereld uit wil stralen
Door elke keer goed na te denken over de dingen waarin ik vastliep en me uiteindelijk alleen nog
maar te focussen op het onderwerp en niet meer op de techniek kwam ik steeds een beetje verder.
Door mezelf vragen te stellen over het onderwerp en me af te vragen wat ik duidelijk wil maken
met mijn werk, ben ik uiteindelijk tot mijn eindwerk gekomen.
Toen ik eenmaal voor mezelf door had wat mijn werk moest zijn en uit moest stralen, ging het
uitvoeren ervan een stuk sneller. Alleen over de manier van tentoonstellen moest nog nagedacht
worden, maar ook daar was ik uiteindelijk snel over uit. Mensen moeten naar een muur kijken en
zich afvragen wat er te zien is op de foto’s. Door naar de foto’s te kijken vormen mensen over
elke persoon op de foto een mening, terwijl ze elke keer (waarschijnlijk niet wetend) naar
dezelfde personen kijken. In de laatste rij van de muur maakt de toeschouwer kennis met de vier
verschillende personen van de zestien foto’s. Waardoor de toeschouwer zelf de conclusie kan
trekken dat de personen waarover ze daarvoor een mening hebben gehad elke keer dezelfde personen
zijn geweest.
Tot nu toe ben ik heel tevreden met het resultaat en ik hoop dat de tentoonstelling van de foto’s
daadwerkelijk overbrengt wat ik graag over wil brengen.
Bronnen
-
http://mistermotley.nl/Expo_s/2011/12/22/Mark_Wallinger_in_De_Pont/
http://www.art1.nl/artikel/10123-Vooroordelen_discriminatie_en_racisme
http://nl.wikipedia.org/wiki/Vooroordeel
http://www.vredeseducatie.nl/doolhof/vooroordelen.htm
http://www.kunsthal.nl/22-521-Ari-Versluis-Ellie-Uyttenbroek.html
http://www.exactitudes.com/