Herinneren en herkennen door getuigen

Uitdagingen voor Justitie
Universiteit Derde Leeftijd Leuven vzw
12 oktober 2013
Blik op Justitie vanuit
de Hoge Raad voor
de Justitie
Taken van de Raad
• Opgericht in 2000 (Octopushervorming 1998)
• Selectie, benoeming en bevordering van magistraten
(openbaar ministerie en zetel, tem Hof van Cassatie: niet
Grondwettelijk Hof en Raad van State)
• Directieven voor de opleiding van magistraten
• Controle op de werking van de rechterlijke organisatie
o Audit
o Bijzonder onderzoek
o Klachtenbehandeling
• Advies over de werking van de RO
Samenstelling en organisatie
• 44 leden
• Dubbele pariteit: ½ NL, 1/2de magistraat
• Magistraten verkozen door peers; niet-magistraten
(advocaten, professoren en anderen) voorgedragen door
senaat
• 4 koppige leiding (gekozen door de 44) en Algemene
Vergadering
• 4 commissies
o Benoemings- en aanwijzingscommissie (Nl/Fr)
o Advies- en onderzoekscommissie (Nl/Fr)
1. Het recht en de
rechterlijke organisatie
onder druk?
1.1. Het recht onder druk?
• Doel van het recht:
o
o
o
Reguleert het ‘samen leven’ (normatief systeem)
Voorkomen dat het sociale weefsel wordt ontrafeld door angst voor de
ander
Sociale vrede en rust; brengt orde; voorspelbaarheid
• Niet gericht om problemen in al hun complexiteit op te
lossen of om aan alle individuele noden te voldoen
• Wetten > noodzakelijke verhoudingen
o
Relatie tussen burgers, burgers-overheid, machten
• Collectieve belang primeert
• Ideaal: rechter spreekt recht = laatste woord
o
“zodat partijen verder kunnen” samenleven
• MAAR: huidige samenleving is sterk veranderd
o
Wetenschappelijke en technologische (r)evolutie
• Grote verscheidenheid en complexiteit van intermenselijke relaties
o
We kunnen ons leven naar ‘eigen smaak’ vormgeven
• Keuzemogelijkheden > gevoel van maakbaarheid
o
Meer mogelijkheden maar ook meer risico’s en bedreigingen
• Mondig, ‘van alles meteen op de hoogte’
o
Nood aan controleerbaarheid
• Explosie van wetten in alle rechtstakken en op verschillende
wetgevende niveau’s
•
•
•
•
Internationaal
Europees (bv. Salduz)
Federaal
Gewesten (bv. milieu, ruimtelijke ordening, onderwijs)
• Explosie van en rechtsprekende instanties
•
•
Internationaal (Internationaal Strafhof in Den Haag)
•
•
Federaal (Raad voor Vreemdelingenbetwistingen)
Europees (Hof voor de Rechten van de Mens, Straatsburg; Europees Hof,
Luxemburg
Gewesten (Raad voor examenbetwistingen; Hoge Raad voor het
Handhavingsbeleid)
• Beiden nog versterkt door profileringsdrang van politici
• Zelfs professionelen vinden hun weg in de wetgeving niet meer nog
los van de vele interne tegenstrijdigheden, laat staan de burger!
• --> Nood aan fundamentele hervorming (kreet is meer dan 30
jaar oud; verschillende pogingen mislukten tot hiertoe; nu
nieuw project herziening strafwet en strafprocedure)
1.2. De rechterlijke organisatie onder
druk?
• Men komt meer in contact met justitie
• Meer berichtgeving over werking van justitie
Justitie onderhevig aan normen van burgers om
functioneren van organisatie en producten te evalueren

Snelheid, communicatie, klantgerichtheid, inspraak, transparantie &
beschikbaarheid
Oorspronkelijk rechtssysteem niet gebouwd om zo te
functioneren

Trage besluitvorming & gebrekkige communicatie voornaamste klachten
• proportioneel teveel magistraten per aantal inwoners, en
de output die we genereren. Denemarken 6.9 magistraten
per 100.000 inwoners, Frankrijk 9.1, Italië 10.2, Zweden
11.3, Luxemburg 13.2 en België 15.3. (België besteedt
jaarlijks 572 miljoen euro aan wedden voor zijn
magistraten en gerechtspersoneel, Nederland maar 510
miljoen voor een land met 50% meer inwoners, met
grotere geografische spreiding en met een outputratio die
dubbel zo hoog
• Nood aan rationalisering (standaardisatie en digitalisering)
van de werkprocessen
• “Laatste woord” van rechter is niet langer “laatste woord”
Men legt zich minder gemakkelijk neer bij een beslissing die niet spoort
met de eigen analyse van het conflict (niet betaling van boetes ….)
 Nood aan een fundamentele hervorming?
o Coherent met doelstelling die het recht in onze huidige
maatschappij moet vervullen?
o Rekening houden met nieuwe eisen van burgers?
1.3. Hervormingsplannen van de
regering
• Actueel budget: Het justitiebudget steeg van 750 miljoen euro in 1993
over 1,35 miljard in 2005 naar 1,82 miljard in 2012 maar ontkomt niet
veel langer aan verdere besparingen
• Meer autonomie in het beheer van de RO door de magistratuur en het
ondersteunende personeel
• Van centraal (oiv Franse bewind in 18de eeuw) naar decentraal?
• Flexibiliseren van personeelsstatuut (o.m mobiliteit –
onafhankelijkheid
• Vereenvoudigen en schaalvergroting (provincie als niveau)
• PRINCIPES OK MAAR IN OPERATIONALISERING VEEL TOEGEVINGEN
ALLERHANDE DIE HYPOTHEEK OP DE REALISATIE VAN DE DOELSTELLINGEN
KAN VORMEN (bv. arbeidsrechtbanken, toch zeer sterk centraal
georganiseerd beheer via colleges van zetel en openbaar ministerie; verschil
tussen samenstelling colleges en de korpschefs die in leiding zijn ….
2. Procedurele
rechtvaardigheid en
congruentie: tijdelijk
kussen tegen verdere
verzuring
Procedurele rechtvaardigheid (T. Tyler)
• “faire procedure als stootkussen”
o
o
Aandacht voor factoren die bijdragen tot de beoordeling van
een proces als fair, leiden ertoe dat mensen vonnissen
accepteren ook al ligt het niet in de lijn van het eigenbelang
4 factoren:
•
•
•
•
Betrokkenheid/participatie
Geloofwaardigheid van autoriteiten
Neutraliteit
Respectvolle behandeling die de persoon in zijn waarde laat
• Betrokkenheid/participatie
o
= het krijgen van inspraak in het zoeken naar oplossingen
voor problemen
• partijen moeten worden gehoord
• hun visie op de zaak uitdrukken
• overtuigd zijn dat dit ook effectief in overweging zal worden genomen
• Gepercipieerde geloofwaardigheid van
autoriteiten
o
o
= inschatting van motieven van verantwoordelijke autoriteit
Afgeleid uit:
•
•
•
•
Welwillendheid
Zorgzaamheid
Bekommernis voor belangen en noden van de partijen
Overwegen van argumenten door partijen aangebracht
• Neutraliteit
o
o
o
Onpartijdige regels (!)
Uniforme procedures
Objectieve, op feiten gebaseerde beslissing
• Persoonlijke waarden van beslisser mogen geen rol spelen
• Rechter moet dus over zijn interpretaties reflecteren en aftoetsen bij
collega’s
• Waardige en respectvolle behandeling
o
Elementaire beleefdheidsvormen
• Makkelijkst te realiseren
o
informatie
• Vaak kleine dingen: bv. wachttijd na aanmelding
• Factoren van PJ zijn geen objectieve elementen
o
Hangt af van de perceptie!
• Zelfs als uitkomst negatief is, kunnen mensen zich fair
behandeld voelen

PJ biedt een ‘CUSHION OF SUPPORT’ tegen negatieve uitkomsten
• Sterk gevoel van PJ
o
o
o
Meer tevredenheid
Meer vertrouwen in de legitimiteit van autoriteiten
Voorwaarde is wel gevoel van gemeenschap
“Congruentie als voorwaarde voor
communicatie”
o
“Congruentie als voorwaarde voor communicatie”
• Niet-defensieve houding
• Zicht op eigen sterkte en zwaktes & het aanvaarden ervan
• Belang van intervisie, supervisie en bijscholing
Transparante communicatie (geen façade voorhouden)
Vertrouwen in justitie
Dank voor uw aandacht en vragen