Therapeutische aferese

Sanquin hanteert de
grondbeginselen van het
internationale Rode Kruis
Therapeutische
aferese
Sanquin
Postbus 9892
1006 AN Amsterdam
Telefoon Medische Donoradministratie
0800 - 4050010 (gratis)
www.sanquin.nl
PR00.108.F.SQ / 003-2016 / BY722
Informatie voor patiënten
2 |
Therapeutische
aferese
Informatie voor patiënten
Als in uw bloed afwijkende waardes
zijn gemeten, kan dit betekenen dat
u een (therapeutische) aferese moet
ondergaan. Daarbij wordt het bloed
gescheiden en wordt het deel van
het bloed dat klachten veroorzaakt
vervangen of verwijderd. Het kan gaan
om plasma- of rodebloedcelwisselingen,
maar ook om verwijdering van rode
of witte bloedcellen of bloedplaatjes.
Plasma
Plasma is de vloeistof in het bloed waarin de bloedcellen
circuleren. Bij sommige ziekten vervoert het plasma
schadelijke stoffen of wordt in het plasma te veel eiwit
geproduceerd, waardoor het bloed stroperig wordt. Bij een
plasmawisseling (therapeutic plasma exchange of TPE)
wordt het plasma met de ziekmakende stof uit het lichaam
verwijderd en vervangen door donorplasma of een
plasmavervangingsmiddel.
Rode bloedcellen
In deze brochure
Rode bloedcellen (erytrocyten) zorgen voor het vervoer
Plasma
3
De procedure
5
Ongemakken en mogelijke bijwerkingen
6
Wat moet u doen?
7
Tot slot
7
van zuurstof en koolzuur door het lichaam. Ze bevatten
hemoglobine, een ijzerrijk eiwit. Bij bepaalde ziekten zijn
er te veel rode bloedcellen aanwezig, waardoor het bloed
stroperig wordt en stollingsproblemen kunnen ontstaan.
Bij andere ziekten, zoals hemochromatose, wordt te veel
ijzer uit de voeding opgenomen en raakt het bloed verzadigd
met ijzer. Bij beide ziektebeelden is het mogelijk via een
aferese een deel van de rode bloedcellen te verwijderen.
Hemochromatosepatiënten die liever een gewone bloed­
afname ondergaan, kunnen de folder ‘IJzerstapeling en
therapeutische bloedafname’ van ­Sanquin raadplegen.
Therapeutische aferese | 5
4 |
Wanneer rode bloedcellen een afwijkende vorm of grootte
De procedure
hebben, kunnen ze het lichaam niet goed van zuurstof
De aferese wordt uitgevoerd met behulp van een aferese­
voorzien. De afwijkende cellen kunnen verstoppingen en
machine, die de bloedbestanddelen scheidt. Via een naald
weefselschade veroorzaken. Bij een rodebloedcelwisseling
in de elleboogplooi gaat het bloed naar de machine.
(erytrocytaferese of RBC-wisseling) worden de afwijkende
De overtollige of afwijkende cellen worden verwijderd
rode bloedcellen vervangen door gezonde rode bloedcellen
en de resterende bloeddelen, zo nodig aangevuld met
van een donor. Zo kan verdere weefselschade snel
een vervangingsvloeistof, worden via de andere arm
voorkomen worden.
­teruggegeven. Bij sommige aferesemachines gebeurt het
afnemen en teruggeven via dezelfde naald. Om stolling
Witte bloedcellen
van het bloed in de machine te voorkomen, wordt bij de
Witte bloedcellen (leukocyten) zorgen voor de afweer tegen
afnamenaald een antistollingsmiddel (citraat) toegevoegd.
infecties. Als er te veel witte bloedcellen in het bloed
Een deel hiervan wordt samen met het te verwijderen
aanwezig zijn (leukocytose), wordt het bloed stroperig en
bloedbestanddeel in een zak opgevangen.
kunnen verstoppingen in de bloedvaten ontstaan. Bij een
leukocytaferese worden de overtollige witte bloedcellen snel
Als er een grote hoeveelheid aan bloedbestanddelen
verwijderd. Medicijnen kunnen vervolgens de verhoogde
afgenomen moet worden, wordt het bloedvolume in het
aanmaak van witte bloedcellen verhinderen.
lichaam gelijk gehouden door een vloeistof toe te voegen.
Meestal is dat fysiologisch zout (water met mineralen) of
Bloedplaatjes
albumine, een vloeistof die eiwitten bevat. Soms wordt
Bloedplaatjes (trombocyten) zijn de bloedcellen die zorgen
donor­plasma als vervangingsmiddel gebruikt, bijvoorbeeld
voor de bloedstolling. Als er te veel bloedplaatjes in het
als een plasmawisseling dagelijks plaatsvindt of als in het
bloed aanwezig zijn (trombocytose) werken de bloedplaatjes
plasma van de patiënt een belangrijk stollingseiwit ontbreekt.
niet goed en wordt de bloedstolling verstoord. Er kunnen
dan bloedpropjes gevormd worden of juist bloedingen
Bij elke behandeling wordt de machine opgebouwd met
ontstaan. Met een trombocytaferese is het mogelijk de
een steriele wegwerpset. Alleen deze set komt in contact
overtollige bloedplaatjes snel te verwijderen. Daarnaast
met uw bloed. Na gebruik worden de set en de naalden
kunnen medicijnen de verhoogde aanmaak van
weggegooid.
bloedplaatjes tegengaan.
De duur van de aferesebehandeling is afhankelijk van het
bloedbestanddeel dat verwijderd wordt. Een rodebloedcel­
verwijdering duurt meestal twintig tot veertig minuten.
De andere procedures kunnen meerdere uren in beslag
nemen. De arts bepaalt hoe vaak de behandeling moet
worden herhaald en hoe snel de patiënt na de aferese weer
naar huis mag.
Therapeutische aferese | 7
6 |
Ongemakken en mogelijke bijwerkingen
Wat moet u doen?
U hoeft voor deze procedure niet nuchter te blijven of te
•Het aanprikken van het bloedvat in de elleboogplooi met
stoppen met uw medicatie. De medicijnen die in uw plasma
een naald kan een beetje pijnlijk zijn. Er kan een kleine
aanwezig zijn worden ook gewisseld, zodat het soms nodig
blauwe plek ontstaan op de prikplaats.
is deze medicijnen pas te nemen na de afereseprocedure.
•De naalden moeten gedurende de hele procedure blijven
Raadpleeg hiervoor uw behandelend arts.
zitten. U moet de arm met de afnamenaald zo stil mogelijk
houden. Als het mogelijk is om een flexibele naald in de
Het is handig als u net voor het begin van de procedure het
teruggave-arm te plaatsen, kunt u die arm wel bewegen.
toilet bezoekt en als u gemakkelijk zittende kleding met korte
•
Sommige patiënten krijgen wat last van het antistollingsmiddel:
ze ervaren een metaalachtige smaak op de tong en lippen
mouwen draagt. Een familielid of kennis mag aanwezig
zijn tijdens de procedure.
of tintelingen in de vingers of tenen. Als dit gebeurt,
kunnen we de procedure aanpassen of een medicijn geven.
•Ook worden patiënten soms een beetje duizelig door
De afereseprocedure wordt door speciaal geschoolde
medewerkers uitgevoerd. Het is erg belangrijk dat u hen
de veranderingen van het bloedvolume of door de
meteen informeert als u last krijgt van bijwerkingen.
vervangingsvloeistof.
Zij kunnen de procedure dan aanpassen en zo nodig
•Als er donorplasma of rode bloedcellen als vervangings­
een arts raadplegen.
vloeistof wordt gebruikt, kunnen er in zeldzame gevallen
allergische of andere transfusiereacties optreden.
•Het is niet vreemd om een beetje moeheid of een koud
gevoel te ervaren na een afereseprocedure.
•Als bloedstroom uit de ader onvoldoende is kan het nodig
Tot slot
Therapeutische aferese is een veilige medische behandeling.
Als u naar aanleiding van deze folder nog vragen heeft,
kunt u terecht bij een van de medewerkers van het
zijn een katheter in de lies te plaatsen via een kleine
Therapeutische-afereseteam van Sanquin Bloedvoorziening
chirurgische ingreep onder lokale verdoving. Dit gebeurt
of bij uw behandelend arts.
echter niet vaak.
•Als u binnen een paar dagen een nieuwe behandeling moet
ondergaan, is het mogelijk dat de flexibele naald of de
lieskatheter in de ader moet blijven. In het laatste geval
moet u in bed blijven liggen.