Workshop - Klimaat voor Ruimte

Workshop ‘Synergie in Klimaat voor Ruimte onderzoek’
6 – 7 juni 2006, Conferentiecentrum Woudschoten, Zeist
Inleiding en doel van de workshop
Het Klimaat voor Ruimte programma loopt formeel sinds 2004. Een groot aantal projecten is intussen van start
gegaan. In veel van deze projecten is de aandacht tot nu toe vooral gericht op het op gang krijgen van het eigen
projectteam en het aanstellen van nieuwe medewerkers. Hoewel deze interne gerichtheid begrijpelijk is, willen we
tijdens de workshop ‘Synergie in Klimaat voor Ruimte onderzoek’ jullie aandacht vragen voor de samenhang in het
KvR programma. Juist die samenhang tussen de projecten maakt ons programma bijzonder. Om de beloften wat
dat betreft waar te maken is ook in deze beginfase al samenwerking noodzakelijk.
Tijdens de workshop staat de wetenschappelijke inhoud centraal: wie gebruiken vergelijkbare
onderzoeksmethodes, hoe kan uitwisseling van data en kennis (bv. scenario’s) plaatsvinden, wie maken gebruik
van dezelfde casus, etc.
In het eerste dagdeel wordt een overzicht van het totale programma gegeven door de themacoördinatoren. Dit is
met name bedoeld voor alle nieuwe medewerkers bij de projecten. Ook recente ontwikkelingen zullen worden
gepresenteerd, onder andere de nieuwe KNMI klimaatscenario’s.
De rest van de workshop bestaat uit een serie sessies waarin samenwerking en (structurele) uitwisseling van
kennis tussen projecten besproken kunnen worden. Voorafgaand aan de workshop is aan de projectleiders
gevraagd aan wat voor sessies behoefte bestond. Met name de projecten die al in de beginfase erg afhankelijk zijn
van andere projecten hebben een eigen sessie gekregen. Er zijn enkele zalen vrijgehouden die door projectleiders
tijdens de workshop kunnen worden gereserveerd voor het geval zich ad hoc nieuwe ideeën ontwikkelen over
samenwerking (in het programma aangegeven met ‘free space’).
In veel KvR projectvoorstellen zijn relaties met andere projecten benoemd. In bijgevoegde afstandentabel zijn al
deze relaties weergegeven. De tabel is niet symmetrisch en dat betekent dat niet bij elk project bekend is in welke
andere projectvoorstellen men is genoemd. In de tabel zijn alleen projectcodes te zien; in het projectenboekje is te
vinden om welke projecten en personen het gaat. Wij willen jullie aanmoedigen om, mede aan de hand van deze
tabel, tijdens de workshop zoveel mogelijk nieuwe contacten te leggen met andere projectleiders en –
medewerkers.
Pavel Kabat
-1-
6 juni 2006
09.30 – 10.00
Ontvangst en registratie
10.00 – 13.00
10.30 – 11.00
Sessie 1
zaal 29
Overzicht van het Klimaat voor Ruimte onderzoek (plenair)
Pavel Kabat
- Doelen van de workshop
- Opzet Klimaat voor Ruimte programma
- Aandacht voor vraagarticulatie stakeholders
Thema 1 Klimaatscenario’s
Bart van den Hurk, Sybren Drijfhout
- Overzicht van de projecten in Thema 1 ‘Klimaatscenario’s’ en de actuele stand van
zaken m.b.t. onderlinge samenhang van projecten
- Special subject: waarom is de Golfstroom zo belangrijk voor het West Europees
klimaat?
- Kort overzicht van de nieuwe KNMI klimaatscenario’s (zie ook Sessie 2a)
11.00 – 11.30
koffie / thee
11.30 – 12.00
Thema 2 Mitigatie
Ronald Hutjes
- Stand van zaken in Thema 2: overzicht van mitigatie projecten en voortgang
- Ook aandacht voor nieuwe projecten wind en bioenergie
Thema 3 Adaptatie
Jeroen Aerts
- Stand van zaken in Thema 3: overzicht van adaptatie projecten en voortgang
- Inclusief A10 Hotspots
Thema 4 Integratie
Tom Kram
- Integratiethema heeft een belangrijke rol in de workshop vanwege vele inputoutputrelaties tussen projecten
- Stand van zaken in Thema 4: overzicht van integratie projecten en voortgang
- Databeheer COM1: wat staat op de rails, wat gaat het betekenen? (zie ook Sessie 8a)
10.00 – 10.30
12.00 – 12.30
12.30 – 13.00
13.00 – 14.00
lunch
14.00 – 15.00
Sessie 2a
Sessies 2a, 2b, 2c, 2d
Klimaatscenario’s: hoe moet je ze gebruiken?
CS7
Bart van den Hurk
Hier bespreken we de logica achter de KNMI’06 klimaatscenario’s en het
streven om deze scenario’s als uitgangspunt voor de diverse KvR
projecten te gebruiken. Informatie-uitwisseling moet plaatsvinden over
de bruikbaarheid van de scenario’s en de vereiste vorm waarin ze
beschikbaar moeten worden gesteld
Themasessie Mitigatie
Sessie 2b
Ronald Hutjes
Sessie 2c
-
ME1 gaat meten, ME5 kan die gegevens gebruiken.
Belangrijk dat ME1 hoort wat ME2 en 3 doen
Relatie energieprojecten ME4 en ME7 en monitoring projecten ME1,
2, 3
- Rol ME6
Free space: ruimte en tijd op 6 – 7 juni te reserveren
-2-
zaal 28
bestemd voor
projecten:
A1, 2, 5, 6, 7, 8,
9, 10, 12
IC2, 3, 5
ME4, 7
CS5, 6, 8
zaal 27
bestemd voor
projecten:
ME1, 2, 3, 4, 5,
6, 7
COM4
zaal 25
Sessie 2d
Jeroen Veraart
Kennisleemten klimaatonderzoek (ARK/Routeplanner)
Drie ministeries (VROM, LNV, V&W) willen via het ARK-programma in
januari 2007 een nationale klimaatagenda opgesteld hebben. Voor de
inventarisatie van de kennisleemtes hebben de BSIK-programma’s het
Routeplannerproject opgestart
15.00 – 15.30
koffie / thee
15.30 – 16.30
Sessie 3a
Sessies 3a, 3b, 3c, 3d
Socio-economische scenario’s
IC11
Frans Berkhout
-
Sessie 3b
Vervolg sessie 2b Themasessie Mitigatie
Ronald Hutjes
Wie gaat wat doen voor bijeenkomst Wetenschappelijk Advies Raad
(WAR) in februari 2007?
Sessie 3c
Free space: ruimte en tijd op 6 - 7 juni te reserveren
Sessie 3d
Jeroen Veraart
Kennisleemten klimaatonderzoek (ARK/Routeplanner)
Vervolg Sessie 2d
16.30 – 17.00
frisdrank
17.00 – 18.00
Sessie 4a
Sessies 4a, 4b, 4c, 4d
Klimaat en landgebruik: integratie adaptatieprojecten
IC3
Marianne KuijpersLinde en Euro
Beinat
-
Sessie 4b
Ronald Hutjes en
Bart van den Hurk
Sessie 4c
CS8
Theo Brandsma
Wat gaat dit project over socio-economische scenario’s opleveren?
Welke scenario’s en/of andere aannames over de toekomst gaan Aprojecten en IC projecten gebruiken?
Presentatie LANDS, waarin de ruimtelijke weerslag van klimaatverandering centraal staat. Dit project integreert de sectorspecifieke
ruimtelijke mitigatie- en adaptatie-maatregelen uit diverse projecten
- Centraal in deze sessie staat wat LANDS voor u kan betekenen en
wat u voor LANDS kunt doen
Biochemie ME projecten in klimaatmodellen
De biochemische ME projecten bestuderen gassen die een rol spelen in
het klimaatsysteem. Worden ME uitkomsten over methaan en de
koolstofcyclus voldoende in de klimaatmodellen meegenomen?
Toepassing klimaat meetreeksen in projecten
-
-
De meetreeksen die CS8 gaat maken zijn een andere manier om
klimaatvariabiliteit mee te nemen naast de klimaatscenario’s van
CS7. Dit kan interessant zijn voor A7 Rivieren, COM6
Natuurkalender en andere effecten- en modelstudies
Kunnen de meetreeksen gebruikt worden voor het calibreren in CS3
en A1?
-3-
zaal 24
A7, 10, 11
IC3, 5
zaal 28
bestemd voor
projecten:
A1, 2, 5, 6, 7, 8,
9, 10, 12
IC2, 3, 5
ME4, 7
CS7
zaal 27
bestemd voor
projecten:
ME1, 2, 3, 4, 5,
6, 7
COM4
zaal 25
zaal 24
zaal 28
bestemd voor
projecten:
A2, 7, 8, 9, 10,
12
ME4, 6, 7
IC2
COM4
zaal 27
bestemd voor
projecten:
ME1, 2, 3
CS2, 3, 4
A6
zaal 25
bestemd voor
projecten:
CS3
A1, 7
COM6
Sessie 4d
Kosten-Baten analyse
VERPLAATST NAAR SESSIE 9A
Ekko van Ierland
IC5
-
18.00 – 19.00
19.00 – 21.00
borrel
diner
Presentatie project IC5
Brainstormen over probabilistische klimaat-verwachtingen in
samenhang met KBA
zaal 24
bestemd voor
projecten:
CS7
ME4, 7
A7
7 juni 2006
09.00 – 09.30
Registratie en ontvangst
09.30 – 11.00
Sessie 5a
Sessies 5a, 5b, 5c, 5d
IC2 Emissiemodelleren: input en output relaties
Tom Kram
IC2
-
Sessie 5b
Jeroen Aerts
Sessie 5c
Pavel Kabat,
Gerbrand Komen,
Bert Holtslag, Bart
van den Hurk
Sessie 5d
Ron Janssen
ME6
Project IC2 gaat niet ruimtelijk modelleren; hoe gaat IC2 informatie
over ruimteclaims aanleveren aan IC3 Lands? Welke inhoud en
methode?
- Hoe verloopt toelevering van IC5 over beoordeling van opties naar
IC2?
- Ook tussen IC2 en ME4 biomassa zijn relaties, bv. samenwerken
met dezelfde actoren in Nederland
In het algemeen zijn er veel relaties tussen IC2 en ME 1, 2, 3; IC2 werkt
met default waarden, moeten we die bijstellen?
Themasessie Adaptatie
In de sessie zullen diverse dwarsverbanden tussen adaptatieprojecten
en andere KvR projecten aan de orde komen:
- Relatie adaptatieprojecten met hotspots A10
- Natuur: Relatie Natuurprojecten A1 en A2, A2 EHS met Lands (zie
ook sessie 4a)
- Rivieren/lokaal waterbeheer: A7 ACER en IC3 Lands (zie ook sessie
4a); A8 Transport met A7 Rijn
- Financiën: A7, A9, IC5
- Kust/Zee: ME7, A6
- Landbouw: Landbouwproject A12
Verbeteren van de toekomstige generatie klimaatmodellen
Een aantal projecten uit de CS-familie heeft als (neven)doelstelling dat
een volgende generatie klimaatmodellen verbeterd zal worden door de
inzichten die er in die projecten worden opgedaan. Deze sessie probeert
zo concreet mogelijk in kaart te brengen hoe die verbeterslag eruit zal
zien. Met welke klimaatmodelgroepen wordt er op welke manier al
samengewerkt of zal er samengewerkt worden?
Casus: Veenweide, polders, water, broeikasgas, adaptatie
-
Han Dolman
ME1
-
ME5: Relatie met andere projecten die in polders kijken, en projecten
die naar waterkwaliteit kijken
ME1: Voor integratie zou je een case studie uit kunnen lichten:
veenweide of adaptatie, water en broeikasgassen (als je alles onder
water zet, hoeveel methaan komt er dan uit?)
Rol IC8
-4-
zaal 28
bestemd voor
projecten:
IC3, 4, 5
ME1, 2, 3, 4
zaal 27
bestemd voor
projecten:
A1, 2, 6, 7, 8, 9,
10, 12
IC3, 5
ME7
COM4
zaal 25
bestemd voor
projecten:
CS1, 2, 3, 4, 5,
6, 8, 9
(ME1, 2,3)
zaal 24
bestemd voor
projecten:
ME1, 2, 3, 5, 6
IC4, 8
A1, 2
11.00 – 11.30
koffie / thee
11.30 – 13.00
Sessie 6a
Sessies 6a, 6b, 6c, 6d
IC8 dialoog: samenwerking met andere projecten
SESSIE VERVALLEN
Matthijs
Hisschemöller
IC8
-
zaal 28
bestemd voor
projecten:
CS7
IC2, 7
ME1, 2, 3, 4, 5,
6
A5, 10
COM4
zaal 27
zaal 25
bestemd voor
projecten:
A6, ME7
Harry Aiking
IvM, André Faaij
Cop-UU, Ruud
van den
Wijngaart MNP
zaal 24
bestemd voor
projecten:
alle CS
projecten
Sessie 6b
Sessie 6c
ME4, IC7, CS7, alle veenweideprojecten (zie ook sessie 5d casus
veenweide) en IC2
- wat kunnen andere projecten aan IC8 hebben? (ME4, A5, ME6)
- in welke casussen wordt samengewerkt?
- wat is de relatie met IC7?
- CS7 en IC2: input relatie?
Free space: ruimte en tijd op 6 - 7 juni nog te reserveren
Hernieuwde impuls duurzame energie
Wolter Elbersen
ME4
-
Sessie 6d
Highlights van de Thema 1 projecten
Bart van den Hurk
Inventarisatie wat de highlights van de CS-projecten zijn die
gepresenteerd worden in bijeenkomst Wetenschappelijk Advies Raad
(WAR) in februari 2007; verschijnen als paper in KvR special issue
13.00 – 14.00
lunch
14.00 – 14.30
Sessie 7
zaal 29
Rol van het Programmabureau Klimaat voor Ruimte (plenair)
Communicatie en procedures
- Algemene zaken zoals communicatie-mogelijkheden bv. KvR nieuwsbrief en website,
publicatiebeleid
- Procedures zoals voortgangsrapportages
Inhoudelijk / wetenschappelijk
- Bijeenkomst Wetenschappelijk Advies Raad (WAR), februari 2007
- Special issue Klimaat voor Ruimte programma
PCCC
- PCCC functioneert als een redactie die wetenschappelijke bevindingen bekend maakt
aan een breed publiek
- Wie zijn het: samenwerkingsverband van 6 wetenschappelijke instituten
- Wat betekent het voor KvR projectleiders: maak er gebruik van als je resultaten extern
wilt communiceren; PCCC hecht veel belang aan wetenschappelijke kwaliteit van
berichtgeving
Kees Dorland e.a.
Pbureau
Pavel Kabat
Jeroen Veraart
Hoe gaan we reageren op de hernieuwde impuls duurzame energie?
Interactie ecologie en windenergie op zee
14.30 – 15.30
Sessie 8a
Sessies 8a, 8b, 8c, 8d
COM1 databeheer: voor wie en door wie
Eric Boom
Hans de Wolf
COM1
Project COM1 Databeheer is met name relevant voor data-intensieve
projecten. Presentatie 1e concept? Project COM1 staat open voor vragen
Dataproducerende projecten:
- CS1: een intensief dataproducerend project, voornaamste partners
zijn NIOZ, IMAU en KNMI
- CS2, CS4, ME1 en ME2: veel dataproductie en er is ook behoefte
om data tussen deze projecten uit te wisselen
-5-
zaal 28
bestemd voor
projecten:
CS1, 2, 3, 4, 8
ME1, 2, 3
A1, 7, 8, 9
IC3
COM4
CS8 (Brandsma): Veel data worden geproduceerd, het tailoren van
de informatie gebeurt in feite in project CS7. Bij CS8 zullen veel
analoge data worden gedigitaliseerd (dagreeksen tot 150 jaar terug);
men zoekt naar een slimme methode om dit arbeidsintensieve werk
te verlichten.
Data vragende projecten
- CS7: belangrijk project in het kader van databehoeften.
- ME3: Heeft sterk geaggreerde data (of inzichten) nodig uit ME1 en
ME2. De data flow is niet zo eenduidig
- CS3 ( Jos van Dam): samenwerking/data uitwisseling met KNMI.
- A1: mogelijkheden tot uitwisseling van data tussen A1 - CS3
(grondwatermodellen)
Vragenuur Programma Bureau
-
Sessie 8b
Kees Dorland en
PB KvR
Sessie 8c
Administratief deel, financiële vragen
Han Dolman / Eddy
Moors ME1
Meten van fluxen boven land en boven water
Sessie 8d
Thema 4 Integratie: interne themasessie
VERPLAATST NAAR SESSIE 9A
Tom Kram
Bijeenkomst Wetenschappelijk Advies Raad (WAR) in februari 2007
bespreken met Thema 4 integratie
15.30 – 16.00
koffie / thee
16.00 – 17.00
Sessie 9a / 8d
Sessie 9a
Thema 4 Integratie: interne themasessie
Tom Kram
Bijeenkomst Wetenschappelijk Advies Raad (WAR) in februari 2007
bespreken met Thema 4 integratie
Kosten-Baten analyse
Rob Dellink
IC5
Water, land, broeikasgas
SESSIE VERVALLEN
-
Presentatie project IC5
Brainstormen over probabilistische klimaat-verwachtingen in
samenhang met KBA
-6-
zaal 27
bestemd voor
projecten:
alle
zaal 25
bestemd voor
projecten:
ME2
A6
zaal 24
bestemd voor
projecten:
alle IC projecten
zaal 24
bestemd voor
projecten:
alle IC projecten
bestemd voor
projecten:
CS7
ME4, 7
A7