Buda-eiland - Stad Kortrijk

THIS
IS
NOT
AN
ISLAND
DOSSIER
budafabriek
DAM 2a kortrijk
Alleen in Kortrijk…
Innovatie, creatie en design: dat zijn de fundamenten waarop
de Kortrijkse regio is gebouwd. Samenwerken en elkaar
versterken zit diep in het dna van elke inwoner. Met de
opening van de Budafabriek – een creatieve co-werkplek
voor ontwerpers, ondernemers, studenten, kunstenaars,
wetenschappers en actieve burgers – voltooit de stad een
ambitieus stadsvernieuwingsproject dat die filosofie perfect
belichaamt.
Kortrijk is met zijn regio een belangrijk economisch centrum in Vlaanderen. Maar ook een stad en regio waar kunstenaars,
ontwerpers en ondernemers het goed met elkaar vinden. Het sterke industriële weefsel in de regio dankt zijn succes aan slimme
ondernemers en creatieve oplossingen op het kruispunt van productie en design. Het is geen toeval dat hier de Biënnale Interieur
plaatsvindt of dat Flanders In Shape, de Vlaamse competentiepool voor productontwikkeling en design, hier zijn thuisbasis heeft.
Creativiteit is ook het devies waarmee het Kortrijkse stadsbestuur een reeks ingrijpende infrastructuurwerken aan de Leie
aangreep als een stadsvernieuwingsproject met de blik op de toekomst. De herontwikkeling van het Buda-eiland, gelegen in
de historische binnenstad, bekleedde daarin een centrale rol. Het was de Italiaanse stedenbouwkundige Bernardo Secchi die
het gebied tussen twee Leie-armen als een plek voor artistieke creatie inkleurde en het Buda-eiland zijn nieuwe bestemming
gaf. Met de steun van de Vlaamse overheid, Europese Unie, publieke instellingen en private partners werd het Buda-eiland
getransformeerd tot een belangrijke culturele hub in de stad, met de Budascoop en de Budatoren als arthouse bioscoop en
creatieve pleisterplaats voor internationaal podiumkunstenaars, en het Broelmuseum als organisator van tentoonstellingen.
De opening van de Budafabriek in de voormalige textielfabriek Desmet-Dejaeghere is het sluitstuk van dit transformatieproces. De
Budafabriek is een economisch-artistiek project dat de kruisbestuiving tussen ondernemers, designers, kunstenaars, studenten en
wetenschappers actief wil bevorderen: een primeur voor Vlaanderen, én een verhaal dat alleen in Kortrijk kon worden geschreven.
Eiland in de stad
Van oudsher is Buda de wijk ten noorden van de oude Leie-arm in Kortrijk. De naam verwijst naar de versterkte Stad
Buda in Hongarije, die in 1686 op de Turken werd heroverd. Toen de Franse generaal Vauban het Kortrijkse eiland eind
17de eeuw liet versterken, bedacht men de wijk met de bijnaam ‘klein Buda’. Later werd de hoofdstraat naar het eiland
genoemd. De Budastraat is een van de oudste straten van de stad.
In de eerste helft van de 20ste eeuw werd een nieuwe Leie-arm gegraven om de scheepvaart meer capaciteit te geven.
Daardoor breidde het Buda-eiland gevoelig uit. Bij het begin van de 21ste eeuw kwam er door het dempen van een oude
Leiebocht een langgerekte strook land bij die omgebouwd werd tot Budapark, dat tijdens de zomer dienst doet als
stadsstrand. Ook de westelijke zijde werd in 2008 uitgebreid met een stadspark dat uitkijkt op de Leie.
In een laatste fase van de Leiewerken worden de kaaimuren van de oude Leie ter hoogte van de Broelkaai verlaagd en
omgebouwd tot een rust- en ontmoetingsplaats in de vorm van een schelp. De verlaging van de Leieboorden geeft het
water terug aan de stad en zijn inwoners: een project met een hoge symboolwaarde én de kroon op een ingrijpende
reeks infrastructuurwerken die de hele stad ten goede komen.
Buda-eiland
Radicale ontmoeting
van kunst en economie
Buda is een verhaal van durf én visie. Een project bedoeld om de trafiek van containerschepen via de Leie te bevorderen,
werd door de stad Kortrijk en de intercommunale Leiedal omgevormd tot een radicaal plan voor stadsvernieuwing. In een
stedenbouwkundige studie en een wetenschappelijke visienota trokken Bruno De Meulder en Rudi Laermans – professoren aan
de K.U.Leuven – voor het Buda-eiland, gelegen tussen de twee Leiearmen, resoluut de kaart van de creatie. Stad Kortrijk had
daar oren naar en renoveerde de infrastructuur op het eiland met het oog op een culturele herbestemming.
Voor de inhoudelijke invulling klopte het stadsbestuur aan bij de lokale culturele actoren. Kunstencentrum Buda – in
2004 ontstaan uit een fusie van de vzw’s Beeldenstorm, Dans in Kortrijk en Limelight – nam als eerste zijn intrek op het eiland
en bouwde Buda uit tot een plaats waar kunstenaars zich thuis voelen. In het kielzog van Buda Kunstencentrum volgden andere
initiatieven. Ook vzw Passerelle, platform voor jonge dans, maakt binnenkort van Buda haar thuisbasis. Sinds juli heeft Designregio
Kortrijk zijn kantoren gevestigd op het Buda-eiland.
Vandaag is Buda de grootste werkplaats voor professionele podiumkunstenaars in ons land. In de Budatoren en de
Budascoop werken jaarlijks ruim 150 artiesten aan grensverleggende producties die op tal van Europese podia worden vertoond.
De Budascoop is een referentie in Vlaanderen voor de andere film en een populair podium voor spraakmakende dans- en
theatervoorstellingen.
Maar de ambities reiken verder. Kortrijk is van oudsher een stad waar creatieven en ondernemers elkaar weten te vinden.
Van bij de start was duidelijk dat Buda die filosofie mee moest uitdragen. Met de opening van de Budafabriek, een stimulerende
ontmoetingsplaats en co-workingspace voor kunstenaars, ondernemers, wetenschappers en studenten, is de cirkel rond. De
Budafabriek is de fabriek van de toekomst, waar een vruchtbare samenwerking tussen mensen uit verschillende disciplines leidt
tot spannende, innovatieve projecten.
“Investeren in kwalitatieve infrastructuur geeft zuurstof aan het leven in de stad. In Kortrijk is dat een
belangrijk aandachtspunt. Wij bieden verenigingen de kans om hun activiteiten te ontplooien in de beste
omstandigheden, tegen een lage prijs. Het gevolg is dat organisaties uit de regio sterk gewaardeerd
worden. Dat bleek eens te meer bij de recente subsidieronde in de cultuursector. Kortrijk staat meer dan
ooit op de kaart als een stad waar creatie floreert.”
Stefaan De Clerck (Burgemeester Kortrijk)
In het Buda-project is het geheel meer dan de som van
de delen. Tijdens grote culturele evenementen maken de
diverse actoren op het eiland joviaal gebruik van elkaars
infrastructuur. Via informele en formele doorgangen
ontstaan er onverwachte relaties en onvermoede
shortcuts tussen de verschillende locaties.
De Budatoren
De oude brouwerijtoren van de familie Tack werd tussen 1994 en 1998 volledig gerenoveerd naar een ontwerp van
Lieven Achtergael en Stéphane Beel. De architecten beslisten om het volume intact te houden, waardoor de variatie
in oppervlaktes per verdieping en de raamopeningen ongewijzigd bleven. De toren kreeg een glazen schil, zodat
behalve de oorspronkelijke constructie ook het karakter van het gebouw bewaard bleef. Vandaag doet de Budatoren
dienst als productiehuis voor professionele podiumkunstenaars. Elke verdieping kreeg een eigen studio, waar dagelijks
verschillende theater- en dansgezelschappen aan nieuwe voorstellingen werken. Bier wordt er al lang niet meer
gebrouwen. Bruisende producties des te meer.
De Budascoop
De Pentascoop werd in 1975 opgericht door de familie Bert (thans Kinepolis-groep) en was het eerste
bioscoopcomplex met vijf zalen in België. Door de bouw van een nieuw cinemacomplex in 1990 aan de rand van
de stad nam het bezoekersaantal geleidelijk af. Het stadsbestuur renoveerde het pand en gaf het in handen van de
Kortrijkse cultuurverenigingen. Kunstencentrum Buda maakte er haar vaste stek van en transformeerde het tot een
ontmoetingsplaats voor film- en podiumliefhebbers. Twee bioscoopzalen werden heringericht als dans- en theaterzalen.
De filmprogrammatie focust op de betere producties uit binnen- en buitenland. Elke avond kan je in Budascoop terecht
voor minstens drie auteursfilms. Het aantal bezoekers blijft jaar na jaar toenemen. Ook de horeca in de buurt geniet mee
van de heropleving.
De Budafabriek
De jongste telg in de Buda-familie is gevestigd in de voormalige textielfabriek Desmet-Dejaeghere, die eind jaren
negentig werd gesloten. Samen met partners uit diverse sectoren ging het Kortrijkse stadsbestuur op zoek naar een
nieuwe bestemming die aansloot bij het unieke dna van de stad. Het gebouw werd gerenoveerd door het vermaarde
architectenbureau 51N4E van Vlaams bouwmeester Peter Swinnen, dat onder meer tekende voor de Lamot-brouwerij in
Mechelen, het Groeningemuseum in Brugge en de C-Minesite in Genk. Het uiteindelijke plan staat bol van de ambitie:
een cluster van werk- en tentoonstellingsruimtes moet bruggen slaan tussen ondernemers, designers, kunstenaars,
studenten en wetenschappers uit de meest uiteenlopende disciplines. Immers… op Buda blijft niemand op zijn eiland
zitten.
Het museum
Het Broelmuseum, ontstaan uit een fusie van het Museum voor Schone Kunsten en het Museum voor Oudheidkunde
en Sierkunst met regionale collecties, profileert zich als conservator van de creatie. In het prachtige 18de eeuwse
herenhuis, de nieuwe vleugel, de Paardenstallen de Oranjerie en de vernieuwde Budafabriek organiseert het museum
tentoonstellingen die de dynamiek van Buda vertalen naar een groot publiek. Het Broelmuseum haalt de banden met
Buda verder aan en evolueert mee tot een volwaardige vierde pijler in het Buda-verhaal.
Alle locaties op Buda kunnen gehuurd worden voor meetings, congressen en evenementen.
Meer info: Autonoom Gemeentebedrijf Buda, Kapucijnenstraat 10, 8500 Kortrijk.
Tel.: 056 27 47 91, Mob.: 0498 90 90 28, e-mail: [email protected]
Budafabriek
De fabriek
van de toekomst
De Budafabriek is een creatieve “ronde tafel” voor mensen met ondernemingszin: studenten, productontwikkelaars,
vormgevers, copywriters, eventmanagers, theatermakers… noem maar op. Wat hen bindt, is de goesting om mee in de pool
te stappen en elkaars projecten te verrijken. Buda investeert niet alleen in eigen infrastructuur, maar ook in een netwerk van
organisaties en bedrijven die hun expertise ter beschikking stellen van de Buda-community. Elke vorm van innovatie ontstaat uit
een intense samenwerking tussen actoren uit diverse disciplines. Wederkerigheid is daarbij het sleutelwoord: ieder moet op zijn
domein sterker worden.
Wie zich in dit profiel herkent, is in de Budafabriek aan het juiste adres. Het is geen co-workingspace in de klassieke zin
van het woord, maar een economisch-artistiek platform voor samenwerking en verbinding. Een batterij aan instrumenten staat
klaar om de wildste ideeën vorm te geven: een 3D-printer, een lasercutter, een thermoformachine, een CNC-frees… En daarrond?
Vooral veel open ruimte! Voor productpresentaties, lezingen, de klas van de toekomst, tentoonstellingen en evenementen.
De Budafabriek is geen gebouw, ook al heeft het vier muren en een dak. Het is een fabric, een weefsel, een netwerk, gestoeld op
drie pijlers: Ontmoeten, Creëren en Delen.
Ontmoeten
Waar meningen verschillen, ontstaat innovatie. Ieder op zijn eiland is niet spannend. Neem nu kunstenaars en ondernemers. Je
kunt ze niet in elkaar veranderen, maar je kunt ze wel rond de tafel brengen. Vaak hebben ze meer met elkaar gemeen dan ze zelf
ooit mogelijk achtten. Daarom is de Budafabriek verweven met het Kortrijkse stadsweefsel. Slimme ideeën ontstaan immers vaak
uit toevallige ontmoetingen. Op het Buda-eiland liggen karaktervolle cafés als Bar Amorse en deDingen dan ook om de hoek. En
er is plaats voor meer...
Smakelijk manifest
Tijdens het openingsweekend pakt de Budafabriek uit met een opmerkelijke stunt. Bezoekers worden uitgenodigd
om hun eigen ingrediënten mee te brengen voor een smaakmakende picknick. Koks en leerlingen van de Hotelschool
Sint-Niklaas bereiden ter plaatse de meest verrassende hapjes en drankjes met wat hen door de deelnemers wordt
aangereikt. Het resultaat is een spannende clash van smaken en texturen en tegelijk een smakelijk manifest van wat de
Budafabriek in petto heeft.
“Noem de Budafabriek gerust het museum van de toekomst. We zijn in deze streek groot geworden met
de vlasindustrie, maar bovenal met het feit dat we daar intelligente dingen mee gedaan hebben. Wie louter
rationeel bezig is, niet meer creëert, is aan het ondergaan. Kunst en economie hebben veel gelijkenissen.
Kunstenaar en ondernemer moeten elkaar kietelen.”
Axel Ronse (Unizo)
Creëren
Buda is de grootste werkplaats voor podiumkunstenaars in Vlaanderen. Dagelijks werken verschillende theater- en
dansgezelschappen in de studio’s en zalen aan nieuwe voorstellingen. ’s Middags zorgen vrijwilligers voor soep, salades en
broodjes. Overnachten doen ze in twee huizen in de stad. Met de start van het Budalab in de Budafabriek, een co-workingzone en
een stimulerend beleid voor creatieve ondernemers schakelt Buda nu een versnelling hoger. Uitgangspunt is de inspirerende clash
tussen kunst en economie: ondernemers én artistieke zielen treden buiten hun vertrouwde cocon en gaan samen op zoek naar
tastbare oplossingen voor elkaars noden. Co-creatie is de nieuwe norm. De Budafabriek komt aan die vraag tegemoet.
Intelligent textiel
Naomi Kerkhove studeerde multimediale vormgeving en is een van de residenten op Buda. Voor de performance Valies
verkende Naomi de mogelijkheden van intelligent textiel: met behulp van sensoren op hun pak interageren de acteurs
met de gefilmde decors, die volledig uit textiel zijn opgebouwd. Voor de uitwerking van dit project ging Naomi te rade bij
Bekintex, producent van intelligent textiel, en Crysalis, een internationaal project rond innovatie in de textielnijverheid.
Dit samengaan van artistieke ambachtelijkheid, ondernemerschap en multimediale spitstechnologie is Buda ten voeten
uit. Tijdens het openingsweekend zijn de 3D-maquettes uit het decor in de Budafabriek te bekijken en speelt Naomi
Kerkhove haar voorstelling in de Budascoop.
“De eindgebruiker stelt andere eisen dan de producent. De eerste wil een duurzaam product, de tweede
wil het zo goedkoop mogelijk. Vroeger was design vooral eenrichtingsverkeer van producent naar
eindgebruiker. Vandaag zien we veeleer een dialoog tussen beide ontstaan. De Budafabriek maakt die
dialoog mogelijk.”
Thomas Lommee (Intrastructures) en Hilde Bouchez (designmanager Budalab)
Delen
Alles wat op Buda gemaakt wordt, komt vroeg of laat voor een publiek. Nu reeds is Buda een hotspot voor film, theater, dans
en exposities. Het is bovendien de vaste thuisbasis voor een aantal voorstellingen uit het programma van de Schouwburg,
voor projecten van Passerelle, concerten tijdens het Festival van Vlaanderen, de festivals NEXT, Buda Vista, Kortrijk Congé…
Daarnaast ontvangt het Broelmuseum op Buda doorheen het jaar jonge beeldende kunstenaars. Ze tonen hun werk in het
museum, de Paardenstallen, de Budatoren of in de openbare ruimte. Met de Budafabriek komt daar nog eens 3000 m2
tentoonstellingsruimte bovenop.
Ventura interieur
Een eerste belangrijke expo in de Budafabriek is het stadsluik van de prestigieuze designbiënnale Interieur in oktober
2012. Naast de traditionele biënnale met gevestigde waarden in Xpo, biedt Interieur in de Kortrijkse binnenstad een
volwaardig platform aan jong en veelbelovend talent uit de designwereld. Ventura Interieur is een spannende spin-off
die zich nestelt in de binnenstad, met de Budafabriek als uitvalsbasis. Back to basics dus, met een festival dat de
Kortrijkzanen meer dan ooit bij het internationale designgebeuren betrekt.
“De stad Kortrijk heeft voor de kunsten een grote inhaalbeweging gemaakt. Mensen zijn heel enthousiast en
op een hoog niveau aan het werk. Daarom ben ik er graag bij betrokken. Er is weer positieve energie. Het
belang van het culturele wordt ingezien en het creatieve wordt gestimuleerd. Ik kan alleen maar dankbaar
zijn voor al het werk dat gedaan werd.”
Catherine De Zegher (curator internationale tentoonstellingen)
Het Budalab
Een eigen stek
voor co-creatie
Hoe zou de wereld eruitzien als iedereen naast een inkjetprinter ook een Star Trek Replicator op z’n bureau had? In
de populaire sciencefictionserie kon dit apparaatje elk gewenst object namaken, van een kopje thee tot een computer. Volgens
professor Neil Gerschenfeld van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) is het niet langer de vraag of dit scenario ooit
werkelijkheid wordt, maar wanneer. “De volgende digitale revolutie is begonnen: die van Personal Fabrication.”
Neil Gerschenfeld ondervond het zelf aan den lijve. Om zijn studenten van het Massachusetts Institute of Technology te leren
omgaan met de apparaten in zijn lab, bedacht hij een cursus ‘How to make (almost) anything’. Maar in plaats van een handvol
technologiestudenten, stonden er plots honderden mensen op de stoep, die smeekten om de cursus te mogen volgen.
Dit waren gewone burgers, gedreven door een gezamenlijk doel: ze wilden iets maken. De ene bouwde een wekker
waarmee je moet worstelen om te bewijzen dat je wakker bent. Een ander maakte een webbrowser voor zijn papegaai. Allemaal
producten die in een klassieke bedrijfsomgeving nooit het daglicht zouden zien. Gerschenfeld trok er zijn lessen uit. Hij verzamelde
een set apparaten van om en bij de 20.000 dollar: eenvoudige versies van de dure toestellen in het praktijklabo. Het eerste Fablab
(Fabrication/Fabulous Laboratory) was een feit.
Vandaag duiken Fablabs overal ter wereld op. In ontwikkelingslanden dienen Fablabs vaak om lokale problemen met lokale
middelen op te lossen. Een melktester bijvoorbeeld, die Indiase boeren in staat stelt om zelf het vetgehalte van hun melk te
meten en zo de prijs te bepalen. Daardoor zijn ze niet langer afhankelijk van de fabriek. In Boston leidt een Fablab jongeren uit
achterstandsbuurten op tot (computer)technisch bekwame vakmensen. De toepassingen van Fablabs zijn vaak heel divers. Maar
allen vertrekken ze vanuit dezelfde filosofie: innovatie is een nauwelijks te voorspellen proces. Door mensen de mogelijkheid te
bieden om te creëren, verander je hen van passieve consumenten in actieve producenten.
In Vlaanderen zijn Fablabs operationeel in Gent, Leuven en Genk. Met de opening van de Budafabriek heeft nu ook
Kortrijk zijn eigen stek voor co-creatie, zij het met een eigen Kortrijks accent en gericht op tastbare resultaten.
Het Budalab is een initiatief van Designregio Kortrijk. Het wordt aangestuurd door een ploeg onder leiding van Steven
Dehollander, CEO van designstudio Pilipili.
Wie is klaar voor De Invasie?
De Invasie is een creatief platform dat jonge ontwerpers uit de meest uiteenlopende disciplines de kans biedt om hun
werk aan een breed publiek te tonen. De beurzen waarmee De Invasie in de Vlaamse steden neerstrijkt, zijn inmiddels
een begrip voor al wie design een warm hart toedraagt. Naast een online shop beschikt De Invasie sinds oktober
2011 over een fysieke hub in Gent. Met de opening van een derde hub in de Budafabriek zet De Invasie opnieuw een
belangrijke stap in zijn Vlaamse veroveringstocht. Initiatiefnemer Pieter Michiels zal de fysieke spot niet alleen bemannen,
maar neemt ook de coördinatie van het Budalab op zich.
… met de blik op de wereld
De Budafabriek is geen nieuwe organisatie. Ook niet zomaar
een gebouw. Het is een bundeling van regionale krachten met
een uitgesproken Vlaams-internationale ambitie. Een netwerk
van partners die zich scharen achter dezelfde filosofie: samen
bereiken we meer. Een overzicht van alle betrokken partijen …
Het Autonoom Gemeentebedrijf (AGB) Buda / Stad Kortrijk
Beheert en verhuurt de culturele infrastructuur op het Buda-eiland en voert een stimulerend beleid voor de werkzame partners.
Engagement: coördinatie van de samenwerking tussen alle partners, gebouwenbeheer, verhuurbeleid, communicatie van alle
activiteiten op Buda. De stad Kortrijk staat in voor de renovatie van de Budafabriek.
Kunstencentrum BUDA
De grootste internationale werkplaats voor podiumkunstenaars in Vlaanderen, festivalorganisator (onder meer Kortrijk Congé en
NEXT) en bioscoop (dagelijks minstens drie vertoningen).
Engagement: verdere uitbouw van de bioscoop, de festivals en de werkplaats op Buda. Programmering van installaties,
performances, expo’s rond beeldcultuur in de Budafabriek.
Designregio Kortrijk
Designregio Kortrijk is een samenwerking tussen Voka, Howest, Stichting Interieur, Intercommunale Leiedal en Stad Kortrijk en
sensibiliseert stad en regio op het vlak van design en productontwikkeling en wil de regio Kortrijk als innovatieve regio op het
gebied van design positioneren.
Engagement: realisatie van het Budalab, organisatie van evenementen, workshops en acties met bedrijven, tentoonstellingen (o.a.
Week v/h Ontwerpen), residenties voor designers.
Broelmuseum Kortrijk
Museum voor beeldende en toegepaste kunst van kunstenaars met een band met Kortrijk. De tijdelijke tentoonstellingen spelen in
op de interactie tussen historische werken en actuele kunst en de wisselwerking tussen kunst, design en technologie.
Engagement: organisatie van tentoonstellingen, workshops en lezingen in de Budafabriek, de Paardenstallen en het Broelmuseum.
Verdere uitbouw van een galeriewerking voor jonge beeldende kunstenaars (voorheen Benedengalerie Schouwburg). Conservator
van de creatie.
Hogeschool West-Vlaanderen (HOWEST)
Sterk groeiende hogeschool in Kortrijk en Brugge met opleidingen multimedia en communicatietechnologie, toegepaste
informatica, industrieel productontwerp, digital design en media, digital arts & entertainment (gaming)…
Engagement: alumni expo, workshops, participatie in lezingen en thema-events, Internationaal Project, Creaweek, Week van het
Ontwerpen, partner van het Budalab.
Flanders In Shape
Vlaamse competentiepool voor productontwikkeling en industrieel design. Samenwerking tussen Industrie Vlaanderen,
dienstverlenende bedrijven, hogescholen en gespecialiseerde kenniscentra. Flanders In Shape stimuleert en adviseert bedrijven
rond productontwikkeling en industrieel design.
Engagement: organisatie van evenementen, workshops en expo’s met best practices van de samenwerking tussen bedrijven,
ontwerpers, kunstenaars en wetenschappers.
Woon en Zorg Heilig Hart
Een dynamische en innovatieve zorgorganisatie op Buda.
Engagement: ad hoc projecten in relatie tot zorg- en kunstensector. Participatie in de renovatie van de Budafabriek.
Intercommunale Leiedal
Intergemeentelijk samenwerkingsverband van dertien gemeenten en steden uit de regio Kortrijk, dat de brede socio-economische
en ruimtelijke ontwikkeling begeleidt.
Engagement: ondersteuning bij de werking van het Budalab, projecten rond urban design, regionale verankering van Buda.
Vzw Arteconomy, Bolwerk, Unizo, Voka, Stichting Interieur, De Invasie & KATHO zijn partners met wie Buda op projectbasis
intensieve samenwerkingstrajecten uitbouwt.