Goethe deel 3 Klassiek Weimar, Wetenschap

Goethe
Weimarer Klassieken
Laatste Universele Genie
• Goethe, 38 jaar
oud, door
Angelica
Kauffman 1787
Na de Italië reis
• 1788 keerde Goethe naar Weimar terug
• Schreef tussen 1813 en 1817 zijn
• Italienische Reise in 2 delen
• Gebaseerd op zijn dagboeken
• Maar verfraaide zijn verhaal sterk
• “Et in Arcadia Ego”
• Na publicatie werd dit het voorbeeld om na te volgen
(zie o.a. Middlemarch van George Elliot)
Tijd van de Wiemarer Klassieken
• Vanaf 1789
• Kort na zijn terugkeer
ontmoette hij de naaister
Christiane Vulpius (1788–
1816)
• Zij werd zijn geliefde
• Pas in 1806 trouwde hij met
haar
Römische Elegien
• 24 gedichten met oorspronkelijke titel “Erotica
Romana”
• Geschreven 1788- 1790
• Verschenen vele voor het eerst in Schiller zijn
tijdschrift “Die Horen”
• Met daarin de beschrijving van zijn liefde voor de
Onbekende Faustina
• Erotiek, seksueel getinte poëzie
• Erotiek en (artistieke) ontwikkeling gaan
samen
• „… indem ich … die Hand leite die Hüften hinab
… Dann versteh ich den Marmor erst recht: ich
… sehe mit fühlendem Aug, fühle mit sehender
Hand.“
Romeinse Elegie 1
• Saget, Steine, mir an, o sprecht, ihr hohen
Paläste!
Straßen, redet ein Wort! Genius, regst du dich
nicht?
Ja, es ist alles beseelt in deinen heiligen Mauern,
Ewige Roma; nur mir schweiget noch alles so still.
O wer flüstert mir zu, an welchem Fenster erblick
ich
Einst das holde Geschöpf, das mich versengend
erquickt?
• 25 december 1789 wordt hun
zoon
• August Walter geboren
• Vier andere kinderen
overleefden het niet
Christiane Vulpius, Zeichnung von Johann
Wolfgang von Goethe
Goethe maakte later nog
een tweede reis naar Italië
Dat was een teleurstelling
Goethe werd mede
verantwoordelijk voor de
universiteit van Jena
Benoemingen als die van
Fichte, Schlegel, Schiller
Weimar moest Klassiek
worden volgens Goethe
• 1792 -1793 Neemt deel aan Veldtochten
tegen Frankrijk
Goethe quarrel depicting a liberty pole
at the border to the short-lived
Republic of Mainz, created under
influence of the French Revolution and
destroyed in the Siege of Mainz in
which Goethe participated
• 1788 ontmoeting met
Schiller
• 1794 begin van de
samenwerking met Schiller
die duurde tot de dood van
Schiller in 1805
• "Homogenialität" ("homogenialiteit")
• Schiller had een tijdschrift “De Horen”waar
Goethe ook in publiceerde
• Goethe en Schiller schreven elkaar 1000
brieven
Klassiek Weimar
• Klassieke vorm en moderne inhoud
• Dus hexameter etc.
• Afwisseling komt ook in Faust voor
• Op aandringen van Schiller voltooide Goethe
Wilhelm Meisters Lehrjahre
• 8 boeken
• In Wilhelm Meisters leerjaren staan de groei en
zelfreflectie centraal van Wilhelm, de zoon van
een burgerlijk zakenman. Hij kiest niet voor het
zakenleven, maar meent zijn leven inhoud te
kunnen geven door zich aan het theater te
wijden.
Wilhelm Meisters Lehrjahre
• 1795 1796
• Bildungsroman (Ontwikkelingsroman)
• Wat zou er zijn gebeurd als Werther niet zijn
fatale en wanhopige zelfmoord had gepleegd
???
Wilhelm Meisters Wanderjahre oder
die Entsagenden
• 1821
• Vervolg
Toneelstukken
• Egmont
• Trorquato Tasso
• Iphigenie, Egmont, Torquato Tasso, en zijn
Reineke Fuchs
Schiller, Wilhelm und
Alexander von
Humboldt und
Goethe in Jena
• Na 1793 weidde Goethe zijn
aandacht voornamelijk aan de
literatuur
• 1823 herstelde hij van een
hartziekte en werd verliefd op
Ulrike von Levetzow (1804 –
1899) maar haar moeder was
tegen
• 1798 Balladen
• O.a.
• Der Zauberlehrling, "Die Braut von Korinth", "Der
Schatzgräber", "Der Gott und die Bajadere".
• Goethe en Friedrich Schiller waren in de tijd dat
Goethe de ballade schreef in een
vriendschappelijke dichterswedstrijd verwikkeld
• 1806 Plundering van Weimar door de
Fransen.
• Ontroerd door haar dappere houding trouwt
Goethe op 19 oktober met Christiane Vulpius.
• 1808 Ontmoeting met Napoleon
• Publicatie van het eerste deel van Faust.
(voltooid in 1806)
• 1821 Wilhelm Meisters Wanderjahre, deels
roman, deels novellen. Het laatste deel van
een serie werken waarin Goethe zijn
pedagogische inzichten te boek stelt.
• Meer anekdotes dan een roman
Mignon (Lieveling)
• Mignon mit den Zügen
der Schauspielerin
Constanze Le Gaye,
Gemälde von Wilhelm
von Schadow, 1828
Schubert
• "An Mignon"
• Mignons Gesang - Kennst du das Land D.321
Johannette Zomer (soprano), Arthur
Schoonderwoerd (fortepiano). On period
instruments.
Mignon I
•
Kennst du das Land, wo die Zitronen
Blühn,
Im dunklen Laub die Gold-Orangen glühn,
Ein sanfter Wind vom blauen Himmel
weht,
Die Myrte still und hoch der Lorbeer steht,
Kennst du es wohl?
Dahin! Dahin,
Möcht ich mit dir, o mein Geliebter, ziehn!
•
Ken je het land waar de citroenen
bloeien,
In donker loof oranjeappels gloeien
Een zoele wind langs blauwe hemel
strijkt,’
Hoog de laurier en stil de mirre prijkt?
Ken je het wel?
Daarheen, daarheen
wil ik op reis, mijn lief, met jou alleen!
Kennst du das Haus? Auf Säulen ruht sein
Dach,
Es glänzt der Saal, es schimmert das
Gemach,
Und Marmorbilder stehn und sehn mich
an:
Was hat man dir, du armes Kind, getan?
Kennst du es wohl?
Dahin! Dahin
Möcht ich mit dir, o mein Beschützer,
•
Ken je het huis? Op zuilen rust het dak,
De zaal is glanzend, licht het oppervlak.
Marmeren beelden staan en zien mij
aan:
Wat hebben ze, arm kind, jou
aangedaan?
Ken je het wel?
Daarheen, daarheen
wil ik op reis, beschermd door jou
alleen!
•
ziehn!
• Kennst du den Berg und seinen
Wolkensteg?
Das Maultier sucht im Nebel
seinen weg,
In Höhlen wohnt der Drachen alte
Brut,
Es stürzt der Fels und über ihn die
Flut,
Kennst du ihn wohl?
Dahin! Dahin
Geht unser Weg! o Vater, laß uns
ziehn!
• Ken je het bergpad steil de
wolken door?
Het muildier klampt zich aan het
mistig spoor.
In grotten huist het oude
draakgebroed.
De rots bezwijkt, verzwolgen door
de vloed.
Ken je het wel?
Daarheen, daarheen
Op weg, o vader, laat ons gaan
meteen!
• Franse tekst
Connais-tu le pays où fleurit l'oranger?
Le pays des fruits d'or et des roses vermeilles,
Où la brise est plus douce et l'oiseau plus léger,
Où dans toute saison butinent les abeilles,
Où rayonne et sourit, comme un bienfait de Dieu,
Un éternel printemps sous un ciel toujours bleu!
Hélas! Que ne puis-je te suivre
Vers ce rivage heureux d'où le sort m'exila!
C'est là! c'est là que je voudrais vivre,
Aimer, aimer et mourir!
Connais-tu la maison où l'on m'attend là-bas?
La salle aux lambris d'or, où des hommes de marbre
M'appellent dans la nuit en me tendant les bras?
Lied der Mignon
• Nur wer die Sehnsucht kennt
• Nur wer die Sehnsucht kennt
Weiß, was ich leide!
Allein und abgetrennt
Von aller Freude,
Seh ich ans Firmament
Nach jener Seite.
• Ach! der mich liebt und kennt,
Ist in der Weite.
Es schwindelt mir, es brennt
Mein Eingeweide.
Nur wer die Sehnsucht kennt
Weiß, was ich leide!
•
•
•
•
•
•
Slechts wie het verlangen kent
Weet van mijn Lijden !
Alleen en afgewend
Van elk verblijden
Xie ik aan ‘t firmament
Naar gene zijde.
•
•
•
•
•
•
Ach! Wie mij lieft en kent
Is in de wijdte.
Ik duizel, voel latent
Iets in me strijden.
Slechts wie het verlangen kent
Weet van mijn lijden!
Mignon
• Mignon is een opera in drie akten van
Ambroise Thomas op een Frans libretto van
Jules Barbier en Michel Carré
• Bron; Goethe's verhaal Wilhelm Meister's
Lehrjahre.
• De eerste uitvoering was in de Opéra Comique
in Parijs in 1866
1776 - 1817
• Leider van het Theater in Weimar
• Spelers waren leden van adel, personeel ,
burgers.
• Enige professionele speelster was Corona
Elisabeth Wilhelmine Schröter
Corona Schröter,
Gemälde von Anton
Graff (1787)
Das alte Hoftheater 1791 Goethe werd directeur
• 1822 Sterft Goethe. Waarschijnlijk aan
hartfalen
• Laatste woorden “Mehr Licht” (Meer licht
Goethe en de Wetenschap
• Morfologie (biologie/ plantenkunde)
• Mineralogie
• Optiek
• Goethe vond dat wanneer de wetenschap te ver
van de mens is losgezongen zij haar nut verliest
• Bij al zijn wetenschappelijke werken staat de
mens en het leven in basis centraal
• Subjectiviteit van de mens
• Goethe kende het werk van Kant en Fichte
• “Fenomenologie” ; filosofische kennis van de
wereld voor zover die zich aan (iemand) ons
openbaart.
Wetenschap
• 1790 Versuch die Metamorphose der
Pflanzen zu erklären
• Mede grondlegger van de Morfologie
• Waarneming; uit het blad komt alles voort
Goethe en de Wetenschap
• Er ontwikkelde zich bij hem het idee dat er in
de oneindige hoeveelheid plantenvormen een
oerplant moest zijn
• “Homologie”
• Je moet een plant en dier als een levend
geheel zien en niet als samenstelling van
onderdelen
Metamorphose der Pflanzen
•
•
•
•
1798
Elegie
Opgedragen aan Christiana Vulpius
Geschreven in hexameter en Pentameter
• Leergedicht
• Ginkgo biloba;
Goethe erstellte von
diesem Gedicht –
unter Hinzufügung
zweier getrockneter
Ginkgo-Blätter –
1815 eine
gesonderte
Reinschriftfassung;
Erstfassung unter
Gingo biloba.
Goethe
• 1784 Goethe ontdekte
zelfstandig het
tussenkaaksbeen n.a.v.
het bestuderen van een
olifantschedel
• (Hij was dus niet de
eerste)
Goethe
• Zorgde ervoor dat de barometer populair
werd
• Hield zich bezig met meteorologie
• Volgens Hegel claimde hij dat er drukverschil
was in een gebied maar ook op verschillende
hoogten
Zur Farbenlehre
• 1810 over de kleurenleer
• Zijn optische
waarnemingen gingen uit
van de mens
• Kleuren is niet alleen iets
fysisch maar ook iets
esthetisch
• Waarneming van kleuren is iets subjectiefs
• Fenomenologisch
• Rudolf Steiner (antroposofie) werd door
Goethe beïnvloed
Mineralogie
• Goethe verzamelde de grootste collectie van
gesteenten in Europa
• 17.800 exemplaren
Goethiet
• Bestudering van mineralen door Goethe
leidde tot de vernoeming van een gesteente
naar hem
• IJzeroxide
Second Goetheanum