Lier - Astronomische Vereniging Wega Tilburg

Astronomische Vereniging WEGA
M42 – Orionnevel 20161128 22:33 – 40 UTC (foto: Wim Holwerda)
website: http://www.wegaastro.nl/
ingeschreven in het verenigingsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 40260323
contributie ingaande op 1 januari:
- voor jongeren tot 18 jaar, studenten (op vertoon van studentenpas) en 65+ers:
het gereduceerde tarief van € 17,50 per jaar
- voor anderen € 25,-- per jaar
Te storten op girorekening van astron. vereniging Wega: NL22 INGB 0003 8761 32
Omslagfoto’s
Voorkant: M42 – Orionnevel 28-11-2016 Canon EOS 40D mod + Skywatcher 80/400 +
Baader contrast booster 4x25 sec + 2x50 sec @ 1000 ISO (foto: Wim Holwerda)
Achterkant: - de maan in de bijschaduw van de aarde (foto: Wim Holwerda)
- spectrum van Wega gefotografeerd door een tralie met 58 lijnen/mm.
- M31 – Andromedanevel, vergelijk eens met de tekening op pag. 5 (foto: Wim Holwerda)
- het Internationale ruimtestation ISS gezien door een telescoop (foto: Wim Holwerda)
Inhoudsopgave.
Voorwoord.
Programma 2016/2017.
Jaarvergadering 10-1-2017.
Het schetsen van waarnemingen.
Juno bij Jupiter.
De ster van Bethlehem.
De gravitatie op aarde.
Astrofotografie.
Nederlandse radioantenne gaat naar de maan.
Museumlezing 14-2-2017: Pluto & New Horizons.
1
2
2
3
6
8
9
14
16
17
Voorwoord.
De donkere dagen voor Kerstmis zijn weer aangebroken en misschien kunnen we dan
extra lang genieten van al het moois aan de nachtelijke hemel. Vaak hebben we in deze
periode een wel aantal heldere nachten. Ik nodig iedereen uit om de waarnemingen die
zijn gedaan, foto’s, tekeningen, een waarnemingsverslag, of wat dan ook de moeite
waard is, op te sturen naar de redactie van het Liertje. Zie in dit verband de prachtige
tekeningen elders in dit Liertje, gemaakt door ons jeugdlid Eduard Mol.
In deze periode van het jaar is het ook altijd een goede gewoonte om even terug te kijken
naar wat er het afgelopen jaar allemaal is gepasseerd en ook een vooruitblik te maken
naar wat er allemaal op stapel staat. Tijdens de jaarvergadering, die op 10 januari a.s. is
gepland, zal e.e.a. ook zeker aan de orde komen.
Astronomisch gezien was het hoogtepunt van het afgelopen jaar natuurlijk de Mercuriusovergang op 9 mei j.l. Deze was voor velen goed waar te nemen en ook in het Liertje is
daar natuurlijk aandacht aan besteed. Verder was de planeet Mars op 22 mei in oppositie
en ondanks de lage hoogte boven de horizon waren er details op het oppervlak te zien.
Ook Saturnus en Jupiter waren mooi waar te nemen en vanaf ongeveer oktober was Venus weer zichtbaar aan de avondhemel. Op 12 januari a.s. zal de grootste schijnbare afstand tot de zon worden bereikt (47°). De maansverduistering van 16 september j.l. in de
bijschaduw stelde niet veel voor. Ook in 2017 staan weer twee van dergelijke verduisteringen op de rol, en wel op 11 februari en 7 augustus. Op 21 augustus is er een totale
zonsverduistering, die alleen zichtbaar is in de VS. In 2017 zijn er ook verschillende bedekkingen door de maan van o.a. de sterren Aldebaran en Regulus.
Verderop in dit Liertje staat het programma voor het komende jaar met zeker weer interessante activiteiten.
Hopelijk valt ook deze Lier weer bij u in de smaak.
Iedereen weer vast een fijne kersttijd gewenst en de beste wensen voor 2017.
Wim
-o-
jaargang 31 nummer 2
1
december 2016
Programma 2016/2017.
Voor de speciale avonden moet men zich uiterlijk ca. een week van te voren opgeven
en deze worden op verschillende plaatsen georganiseerd.
De museumlezingen zijn bedoeld voor een groter publiek en vrij toegankelijk.
Adressen van de activiteiten:
Orion: v. Grevenbrouckstraat 40, Loon op Zand
de Tiendesprong: Gen. de Wetstraat 31, Tilburg
Natuurmuseum Brabant: Spoorlaan, Tilburg.
Mill-Hillcollege: Venneweg 42, Goirle.
datum
tijd
eind dec-16
10-jan-17 20.0022.00
20-jan-17 19.3021.00
14-feb-17 20.0022.00
-feb-17 19.3021.00
7-mrt-17 20.0022.00
-mrt-17 19.3021.00
4-apr-17 20.0022.00
-apr-17 19.3021.00
9-mei-17 20.0022.00
-mei-17 19.3021.00
10-jun-17
-jun-17 19.3021.00
30-jun-17 20.0022.00
activiteit
Sterrenbeeldenwandeling, opgeven bij Berry Hamers
Jaarvergadering en presentatie van waarnemingen van leden
Jongerenbijeenkomst: sterrenfoto’s
locatie
Orion
Natuurmuseum
Brabant
de Tiendesprong
Museumlezing: Pluto & New Horizons door Jos
Loonen
Jongerenbijeenkomst
Natuurmuseum
Brabant
de Tiendesprong
Seniorenbijeenkomst: Rudolf Robben. Het Periodiek systeem
Jongerenbijeenkomst
Natuurmuseum
Brabant
de Tiendesprong
Seniorenbijeenkomst: Ton Spaninks: Leven
Natuurmuseum
Brabant
de Tiendesprong
Jongerenbijeenkomst
Seniorenbijeenkomst:
Jongerenbijeenkomst
Natuurmuseum
Brabant
de Tiendesprong
Excursie
Jongerenbijeenkomst
de Tiendesprong
Avond voor Actieve Amateurs (AAA)
Orion
-o–
Jaarvergadering 10-01-2017.
Beste leden,
Hierbij wordt u van harte uitgenodigd tot het bijwonen van de Jaarvergadering, die wordt
gehouden op dinsdagavond 10 januari 2017 in het Natuurmuseum Brabant aan de Spoorlaan te Tilburg vanaf 20.00 uur. Op het programma staan o.a. de volgende onderdelen
jaargang 31 nummer 2
2
december 2016
Agenda:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
opening en mededelingen
notulen vorige jaarvergadering d.d. 5 januari 2016
ingekomen en ingezonden stukken
jaarverslag 2016
financieel jaarverslag 2016
verslag kascommissie en samenstelling kascommissie 2017
begroting 2017
beleid 2017
bestuursmutaties
extra ingebrachte punten
rondvraag
sluiting
Schema van aftreden bestuursleden 2017 - 2022:
2017
2018
2019
2020
Voorzitter: Berry
x
Secretaris: Jan
x
Penningmeester: Jack
x
x
Bestuurslid 1: Ton
x
x
Bestuurslid 2/
x
Vice-voorzitter: Wim
2021
2022
x
x
x
Zoals in het schema te zien is, zijn Jack en Ton aftreedbaar. Beiden willen hun functie
binnen het bestuur voortzetten. Verder heeft Rudolf Robben toegezegd dat hij interesse
heeft om het bestuur te komen versterken.
Na het officiële gedeelte bestaat er voor iedereen de mogelijkheid om meegebrachte foto’s of waarnemingen te laten zien of op een andere manier in het voetlicht te treden.
Graag vooraf even aan Berry melden wat de bedoeling is i.v.m. de tijd.
-o-
Het schetsen van waarnemingen.
Door Eduard Mol
Tegenwoordig kun je als amateur astronoom met de juiste apparatuur en vaardigheden
hele mooie foto’s maken van de hemellichamen. Maar dat is uiteraard niet altijd zo geweest. De eerste grote astronomen die met telescopen de hemel afspeurden, zoals Galileo Galilei, en Charles Messier, hadden maar één manier om hun waarnemingen vast te
leggen. Door ze te tekenen. Tegenwoordig zijn er dan ook maar weinig mensen die deze
oude techniek beheersen. Precies natekenen wat je door een telescoop ziet valt niet
mee, zeker niet op een koude vochtige nacht, met een rood lampje als enige verlichting.
Sinds 2014 maak ik tekeningen van de hemellichamen die ik door mijn telescoop (een
Newton kijker met een spiegel diameter van 15 cm) observeer. Inmiddels heb ik al zo’n
jaargang 31 nummer 2
3
december 2016
170 tekeningen gemaakt van allerlei objecten: planeten, maankraters, sterrenstelsels,
nevels, dubbelsterren, en nog veel meer. In dit artikel bescrhijf ik vier soorten hemellichamen, waarvan ik zeer geslaagde schetsen heb gemaakt.
De maan
Iedere amateur astronoom die wel
eens met een telescoop in de weer is
kijkt regelmatig naar de maan. Onze
natuurlijke satelliet is het dichtstbijzijnde waarnemingsdoel, en al met
een kleine eenvoudige kijker zijn al
zeer veel details te ontwaren. Op het
schilderij hierboven ziet u de maankrater Pythagoras, die in het rode
vakje ligt op de maanfoto ernaast.
Deze 130 km brede maankrater is weliswaar niet zo heel erg bekend maar wel zeer de
moeite waard om te bekijken, te fotograferen of in mijn geval te schetsen. Het schilderij
dat u hier ziet is in twee stappen gemaakt: tijdens het observeren van de krater is eerst
een potloodschets gemaakt, later is deze overgeschilderd met acrylverf.
Planeten
Behalve de maan zijn ook de planeten
zeer interessante hemellichamen voor de
amateur astronoom. Venus, Mars, Jupiter
en Saturnus zijn gemakkelijk te herkennen
aan de nachtelijke hemel en laten door de
telescoop ook enig detail zien.
Op het schilderij hiernaast ziet u een samenstand van maar liefst drie planeten.
De bovenste stip is Jupiter, de middelste
Venus, en er links onder staat Mars. Deze
samenstand vond in 2015 plaats, de tekening is gemaakt op 27 oktober om half zeven ’s morgens. Ik heb waterverf gebruikt
voor de achtergrond, witte acrylverf voor
jaargang 31 nummer 2
4
december 2016
de drie planeten, en zwarte acrylverf voor de silhouetten van de bomen en het dak op de
voorgrond.
De verste van de zichtbare planeten, Saturnus, is door zijn ring een geweldig object.
Hierboven is een tekening gebaseerd op waarnemingen met een 15 cm Newtonkijker
vanuit de bergen boven Rome (Monti di Tolfa). Links van Saturnus stond een heldere
stip, dit zou Titan kunnen zijn geweest.
Planetaire nevels
Behalve planeten vinden we
aan de nachthemel ook planetaire nevels. Deze objecten
hebben echter niets met planeten te maken, maar zijn zo genoemd door de brits-duitse astronoom William Herschel. Hij
heeft de planeet Uranus, en
vele nevels en sterrenstelsels
ontdekt. Een aantal van de door
hem ontdekte nevels vond hij
op de planeet Uranus lijken,
vanwege hun blauwachtige tint
en ronde vorm. In werkelijkheid
zijn planetaire nevels de uitgestoten buitenste gaslagen van
een stervende ster. Op de tekening ziet u de planetaire nevel
NGC1535 in het sterrebeeld
Eridanus, sommigen noemen
hem ook “Cleopatra’s Eye”.
jaargang 31 nummer 2
5
december 2016
Ik vond het een zeer mooi voorbeeld van een planetaire nevel omdat hij een ringstructuur
vertoont en een groen-blauwe tint heeft. Ook deze tekening is in twee stappen tot stand
gekomen. Eerst heb ik de nevel waargenomen en geschetst met grijs potlood op wit papier. Later heb ik de schets overgetrokken met wit potlood op zwart papier. De sterren
heb ik met witte acrylverf geschilderd, en de nevel is met witte, blauwe en groene potlood
getekend.
Sterrenstelsels
Tenslotte kan de amateur
astronoom
objecten
waarnemen die buiten
onze melkweg liggen, de
sterrenstelsels. Het bekendste voorbeeld, wat
voor amateurastronomen
het mooiste en meest interessante stelsel is, is
het Andromeda stelsel.
Op een afstand van zo’n
2 miljoen lichtjaar is het
het dichtstbijzijnde grote
sterrenstelsel. Vanuit mijn
woonplaats Sleeuwijk is
het Andromedastelsel al
met het blote oog te zien
als een zwak lichtplekje.
Helaas geldt dat niet voor
alle plaatsen in Nederland. Het tekenen van het
Andromeda stelsel kostte
mij twee avonden werk. Iedere ster moest immers precies op de juiste plaats getekend
worden. Op de tekening staan ook twee satelliet stelsels van Andromeda, M32 boven de
linkerhelft van het stelsel, en de zwakkere M110 onderaan de tekening.
-o-
Juno bij Jupiter.
In de lezing van Wil van de Veer en Jan Hermes werd nader
ingegaan op de energie voorziening van Juno. Deze heeft grote zonnepanelen voor de energie voorziening. Het totale vermogen dat geleverd wordt is 440 Watt als ik me goed kan herinneren. Men was verbaasd dat er bij Jupiter nog voldoende
zonlicht was om door middel van zonnepanelen alle instrumenten te voorzien van energie.
We kunnen door een vrij eenvoudige berekening zien wat de
jaargang 31 nummer 2
6
december 2016
zonnekracht is ter hoogte van Jupiter. De zon zelf straalt naar alle kanten (een bolvorm)
een vermogen uit van 3,839*1026 Watt.
In onderstaande formule is:
I de lichtintensiteit in Watt/m2 hier ter plaatse van Jupiter.
L is de zonnekracht deze is 3,839*1026 Watt.
∗ � ∗ � is het boloppervlak waarbij de zon het middelpunt is en D de afstand Zon ~ Jupiter. Deze is 778.000.000 km is 7,78*1011 meter.
Als we deze gegevens invullen in onderstaande formule dan krijgen we:
�=
∗�∗�
=
,
∗�∗ ,
∗
∗
6
= 50,5 watt/m2
De zon straalt op iedere m2 een energie die gelijk is aan 50,5 watt/m2
We zien dat ondanks de afstand er toch nog behoorlijk wat vermogen is te generen. Er
zijn zonnecellen ontwikkeld die een rendement hebben van 44,7% die voor de consument onbetaalbaar zijn maar in ruimtevaart worden toegepast. Deze zonnecellen leveren
dan per m2 dus 22,6 Watt.
Het totale vermogen was 440 watt dus hebben we totaal 19,5 m2 zonnepaneel nodig.
Gezien de diameter van Juno, 20 meter, en de drie armen waarover dit kan worden verdeeld is dit dus mogelijk.
De intensiteit waarde I voor de aarde is overigens 1357 Watt/m2
Gegevens van de zonnecellen heb ik van onderstaande site:
https://www.bespaarbazaar.nl/kenniscentrum/financieel/zonnepanelen-rendement
Groeten,
Rudolf Robben
-ojaargang 31 nummer 2
7
december 2016
De ster van Bethlehem.
Al meer dan 2000 jaar is de ster van Bethlehem, en de drie Koningen, een begrip rond de
kersttijd. Maar wat was nu de ster van Bethlehem, en waren de drie Koningen wel Koningen. Hier een klein verhaal, over de tijd dat onze jaartelling begint.
Om eerlijk te zijn weten we niet eens hoeveel personen naar Bethlehem kwamen. Er zijn
aanwijzingen, dat er meer dan drie waren.
Hoe komen we dan aan drie? Hierbij wordt gewezen naar de Goddelijke Drie-eenheid,
anderen suggereren dat met de drie Wijzen verwezen wordt naar de drie toen bekende
werelddelen Azië, Afrika en Europa.
Zelfs de geschenken zouden een symbolische betekenis hebben. Het goud met het Koningsschap van Christus, wierrook voor Hem als Hogepriester, en Mirre duidt op het
mens zijn. Rond het jaar 500 krijgen de koningen zelfs namen, Balthasar, Caspar en
Melchior. Nu weten we over wie we het hebben. Maar Koningen waren het in geen geval,
met grote zekerheid kunnen we aannemen dat het Priesters waren, tevens geleerden.
We moeten dan ook niet lichtvaardig denken over de kennis die deze mensen hadden. Zij
kenden bij wijze van spreken, elke voor het oog zichtbare ster. Ze deden overdag tempeldiensten, en ’s nachts sterrenkundige waarnemingen. Het waren dus “Wijzen” al zou
priester of astroloog een betere benaming zijn.
Maar wat was nu eigenlijk de “ster van Bethlehem” precies? Deze vraag is niet eenvoudig
te beantwoorden. Volgens het bijbelverhaal gingen de Wijzen uit het oosten op zoek naar
een nieuw geboren Koning, want zij hadden een ster in het westen gezien. Zou het een
komeet (of staartster) zijn geweest? In de oudheid werden deze kometen meestal pas
ontdekt als ze het dichtste punt tot de Zon al genaderd of gepasseerd waren. Dan stond
de komeet in volle glorie aan de ochtend- of avondhemel. Maar toen boezemde een komeet zoveel ontzag in door zijn onverwachte verschijning dat men er heilig van overtuigd
was dat er nare zaken stonden te gebeuren. En er gaat niemand zijn ongeluk tegemoet
en daarom naar onze mening ook de drie Wijzen niet.
De meest aannemelijke verklaring is een samenstand van twee planeten en de ster Regulus van het sterrenbeeld Leeuw. “Jupiter” werd gezien als vader der Goden, Venus
stond voor de Godin van de vruchtbaarheid. Op 17 juni in het jaar 2 voor Christus naderden Jupiter en Venus elkaar tot op 0.04 graden in sterrenbeeld de Leeuw op 7 graden
van de ster Regulus. Zij naderden elkaar zo dicht dat beide planeten niet meer afzonderlijk van elkaar zichtbaar waren. Jupiter en Venus smolten samen tot een indrukwekkende
heldere ster aan de avondhemel. Voor de Wijzen zichtbaar in het westen.
jaargang 31 nummer 2
8
december 2016
Bovendien had Jupiter in de periode daarvoor een drievoudige samenstand met Regulus
en stond de “ster” twee maal stil tijdens de oppositielus.
Het is tegenwoordig vrij simpel om dit soort gebeurtenissen aan de sterrenhemel te reconstrueren m.b.v. astronomische computerprogramma’s zoals Stellarium. Bedenk daarbij wel dat het jaar “nul” nooit heeft bestaan en als we verder terug gaan dan het jaar 1
van onze jaartelling dan moeten we een jaar aftrekken van wat het programma aangeeft.
Wilt u er meer van weten, lees dan het boekje van Henk Nieuwenhuis “De Ster van Bethlehem”.
Berry.
-o-
De gravitatie op aarde.
Rudolf Robben
De gravitatie- of wel de zwaartekracht is een van de vier fundamentele krachten die we
kennen. We onderscheiden:
Soort Kracht
Sterke kernkracht
Elektromagnetische
kracht
Zwakke kernkracht
Zwaartekracht
Omschrijving
Overgebracht door
Houdt protonen en neutronen in Gluonen
de kern bij elkaar
Krachten tussen geladen deeltjes Protonen
Speelt een rol in verval proces- W- en Z bosonen
sen
Houdt materie op grote schaal bij Gravitonen (hypothetisch)
elkaar
De zwaartekracht is een kracht die ieder van ons dagelijks ondervindt. Ga met de trap
naar boven of naar beneden, met de fiets een helling op of af, als we van een stoel
springt, de zwaartekracht is steeds aanwezig en we zijn er zo mee vertrouwd dat we er
niet vaak bij stilstaan. Toch is het een grootheid die moeilijk te bevatten is. Als we op een
weegschaal zouden gaan staan op de maan dan blijkt dat deze maar één zesde aangeeft
van de waarde die we op aarde meten. We hebben vaak genoeg gehoord van zwarte
gaten waar de zwaartekracht zo groot is dat zelfs licht niet kan ontsnappen. De zwaartekracht is een zwakke kracht als we deze vergelijken met deeltjes op kernniveau, maar hij
is wel in het gehele heelal aanwezig!
De kracht die twee lichamen op elkaar uitoefenen is afhankelijk van de grote van deze
massa's en hun afstand. In formulevorm krijgen we:
=
∗
∗
�
F is de aantrekkingskracht tussen de twee lichamen in Newton's
G is de Gravitatieconstante, deze is proefondervindelijk vastgesteld
M1 is de massa van lichaam 1 in kg
jaargang 31 nummer 2
9
december 2016
M2 is de massa van lichaam 2 in kg
r is de hartafstand tussen M1 en M2 in meters
De gravitatieconstante is 6,673*10-11 Nm2/kg2
Bepaling van de Gravitatieconstante
De universele gravitatieconstante G is één van de moeilijkst te bepalen natuurkundige
constanten. Newton gaf deze constante een plaats in de universele gravitatiewet, maar
het zou tot 1798 (71 jaar na de dood van Newton) duren voordat er een eerste meting
van de grootte van deze constante kwam. Deze meting werd uitgevoerd door Lord
Cavendish met een bijzonder instrument, zie onderstaande figuur. Het geeft de meetopstelling weer waarmee Lord Cavendish de constante G heeft gemeten.
In dit instrument hingen twee loden ballen (R) van 158 kg vlakbij twee kleine loden ballen
(D) van 0,73 kg per stuk. De aantrekkingskracht tussen de ballen zorgde voor een kleine
verdraaiing van het instrument die meetbaar was. De kracht die voor deze verdraaiing
zorgde had een grootte van 1,47*10-7 N (ongeveer het gewicht van een korrel zand!). Om
verstoringen te voorkomen stond het instrument in een geheel gesloten ruimte en keek
Cavendish met telescopen door twee kleine openingen (T) om de verdraaiing te meten.
Het doel van het experiment was echter niet om G te bepalen, maar om de dichtheid van
de aarde te meten. Pas 75 jaar na het experiment werd uit de metingen van het experiment de G bepaald op 6,74*10-11 Nm2/kg2, dit is maar 1% afwijkend van de op dit moment bekende waarde. De huidige waarde is nog steeds maar zeker tot op drie cijfers
achter de komma, dit komt o.a. doordat er altijd invloeden zijn van andere voorwerpen in
de omgeving die invloed uitoefenen op de opstelling en omdat de G geen connectie heeft
met andere natuurconstanten, waardoor er geen indirecte manier is om G te bepalen. De
waarden die bepaald worden met hedendaagse experimenten wordt gesteld op 6,673*10-11
Nm2/kg2
De proef opstelling van Cavendish
jaargang 31 nummer 2
10
december 2016
We gaan nu wat rekenen om te zien wat deze formule nu precies inhoudt!
We gaan uit van een paar gegevens die we kunnen vinden op internet en die we nodig
hebben bij de navolgende berekeningen.
De massa van de aarde, deze is 5,9736 * 1024 kg
De massa van de zon, deze is 1,989100*1030 kg
De straal van de aarde, deze is 6,368*106 meter
De gravitatieconstante, deze is 6,673*10-11 Nm2/kg2
Als we een massa nemen van 1 kg en we houden deze iets boven het aardoppervlak met
welke kracht trekt de aarde aan het gewicht en ook het gewicht aan de aarde?
=
∗
∗
�
==>
=
,
∗
−
∗
,
,
∗
∗
6
∗
= 9.8299 Newton.
Ongeveer 9,83 Newton
We zien dat dit de waarde is waarmee we rekenen als we van kg's naar Newton’s gaan.
Omdat de waarde dicht bij de 10 ligt rekenen we hier vaak mee. De afwijking van de
waarde 9,81 komt doordat de aarde niet volmaakt rond is waardoor er verschillen zijn in
de versnellingsconstante op aarde.
Zo is de versnellingsconstante a in Nederland op diverse plaatsen anders. Zie onderstaande figuur.
We zien dat de afstand r een factor is in
de formule die van grote invloed kan zijn.
Dit houdt in dat als we verder van het
aardoppervlak komen de kracht F minder
wordt met het kwadraat van de afstand.
Maar is dit meetbaar?
Valversnelling in Nederland
Ik heb in China een weegschaal gekocht met een maximaal weeggewicht van 50 gram
die de waarde weergeeft in milligrammen. Deze weegschaal zal ongetwijfeld een afwijking hebben met een geijkt meetinstrument máár ik kan verschillen meten op 3 cijfers
achter de komma. In oktober gingen we naar Zuid Duitsland in het Beierse woud waar we
verbleven in Seebachschleife. Vanuit het hotel, dat op een hoogte ligt van 668 meter,
hebben we ook een tocht gemaakt naar de top van de Grote Aber een berg die een
hoogte heeft van 1375 meter. Zodoende kon ik twee metingen doen.
jaargang 31 nummer 2
11
december 2016
Thuis voor vertrek heb ik de weegschaal gekalibreerd
met een bijgeleverd gewichtje van 50 gram en het display gaf na kalibratie keurig deze waarde aan!
De weegschaal gekalibreerd op 50 gram
Ik kon nu dus uitrekenen wat de kracht F is tussen de aarde en het gewicht thuis.
Als we de waarden in de formule zetten krijgen we:
=
∗
∗
�
==>
=
,
∗
−
∗
,
,
∗
∗
∗ ,
6
= 0,491497 Newton.
In het hotel weer met hetzelfde gewicht de kracht gemeten waarmee het gewicht door de aarde werd aangetrokken. Nu bleek de weegschaal nog maar 49,985
gram weer te geven. Zie de foto hiernaast.
Meetwaarde in het hotel op 668 meter
We rekenen nu weer de aantrekkingskracht uit tussen het gewichtje en de aarde maar nu
op een hoogte van 668 meter. De waarde r wordt nu 6.368.668 meter.
De massa blijft gelijk want deze verandert niet wel de kracht F dus moeten we rekenen
met 50 gram! Als we deze waarden in de formule zetten krijgen we:
=
∗
∗
�
==>
=
,
∗
−
∗
,
.
∗
.
∗ ,
= 0,491394 Newton.
Op de Grote Aber, hoogte 1375 meter, bleek dat 49.974 gram te zijn.
Zie onderstaande foto.
Meetwaarde op de Grote Aber op 1374 meter
jaargang 31 nummer 2
12
december 2016
Als we de hoogte van de Aber in de formule zetten krijgen we voor r = 6.369.375 meter.
De kracht waarop het gewicht door de aarde wordt aangetrokken is nu:
=
∗
∗
�
==>
=
,
∗
−
∗
,
.
∗
.
∗ ,
= 0,491285 Newton.
Als we alle gevonden en berekende waarden in een tabel zetten krijgen we het navolgende overzicht:
Thuis
Hotel
Grote Aber
Gemeten waarde in grammen
50.000 gr
49.985 gr
49.974 gr
Berekende waarden in Newtons
0,491497 Newton
0,491394 Newton
0,491285 Newton
Als we nu de verschillen nemen kunnen we het percentage berekenen en bezien wat de
afwijkingen zijn.
Verschil
Thuis~Hotel
Thuis~Grote Aber
In mg
15 mg
26 mg
%
0,030
0,052
In mN
0,103 mN
0,212 mN
%
0,021
0,043
We zien dat er een procentuele afwijking zit tussen de gemeten waarde en de berekende
waarde. De oorzaak van deze afwijking is o.a.:
 De kwaliteit van het meetinstrument (kosten 20 euro).
 Temperatuurverschillen.
 Meting op de berg is buiten gedaan in wind en kou.
 Alles moet precies waterpas staan.
 Ik ben uitgegaan van een volledige ronde aarde maar dit is dus niet.
Bij thuiskomst weer het gewicht op de weegschaal gezet en ook nu verscheen de waarde
van 50 gram op het display.
Om te bezien wat 15 mg is, de afwijking thuis met het
hotel, heb ik een rijstkorrel op de weegschaal gelegd!
Deze weegt 18 milligram!
Een rijstkorrel op de weegschaal
We zien dus dat de afstand tussen twee massa's invloed heeft op de aantrekkingskracht
tussen deze beide massa's. De verschillen zijn zeer klein maar als de afstand tussen de
twee massa's genoeg is, is het dus meetbaar.
jaargang 31 nummer 2
13
december 2016
Gedachten experiment
Stel we zouden kunnen staan op een neutronenster. We gaan uit dat deze een gewicht
heeft van 3 zonmassa's en een straal heeft van 10 km. We zouden op de neutronenster
van een bankje springen dat een hoogte (s) heeft van 1 meter.
Wat zijn dan de gevolgen voor de persoon die springt?
De valversnelling (a) op de neutronenster is � =
∗
M
�
De massa M is 3 zonmassa's is 3*1,989100*1030 kg = 5,96 8*1030 kg ≈ 6*1030 kg.
De straal r is 10 km = 10.000 meter.
Versnelling � =
∗
�
=
,
Afgelegde weg s= a.t2 ==> 1=
t=√ ∗
−
∗
−
∗
∗
.
*4*1012) * t2 ==> t2=
= 7,07 *10-7 sec
= 4*1012 m/sec2.
∗ ∗
= 5*10-13 sec
De snelheid waarmee je echter land op de neutronengrond is gelijk aan:
v=a*t ==> (4*1012)* (7,07*10-7)= 2.828.427 m/sec
Dit is ongeveer 10,2 miljoen km/uur!
Gegevens over gravitatie en de kentallen van de aarde en de zon komen van Wikipedia.
-o-
Astrofotografie.
Patrick Duis
IC342 is een magnitude 9.1 sterrenstelsel in Camelopardalis. Het sterrenstelsel ligt nabij
de galactische equator waar stofwolken het moeilijk maken om het object waar te nemen,
zowel voor professionele als amateur astronomen.
Toch kan het vrij eenvoudig worden bekeken in een verrekijker.
Door de stofwolken is het moelijk om de exacte afstand te bepalen, moderne schattingen
zijn 7-11 miljoen lichtjaar.
Het sterenstelsel is een van de helderste twee sterrenstelsels van de IC342/Maffei group,
een sterrenstelsel clusters die het dichtstbij de lokale groep staat.
Het sterrenstelsel is door William Frederick Denning ontdekt in 1895. Denning was een
amateur astronoom die aanzienlijk succes bereikte met zijn ontdekkingen. Hij was autodidactisch.
Eerst dacht Edwin Hubble dat dit sterrenstelsel ook tot de lokale groep behoorde, maar
later kwam vast te staan dat dit niet het geval was.
In 1935 stelde Harlow Shapley dat dit sterrenstelsel het op twee na grootste sterrenstelsel kwa schijnbare afmeting dat toen bekend was,
jaargang 31 nummer 2
14
december 2016
Alleen de Andromedanevel (M31) en het driekhoek sterrenstelsel (M33) waren groter.
Telescoop: Intes Mk67 op Astrosystems.nl montering
Camera: ASI174MM cooled @ -35C
Autoguiding: off axis met Lodestar SXV/PHD2.6
Reducer: Intes Micro 0.6x
Filters: Baader UV/IR block 1.25"
Belichting: 26x 600s L, darks, flat, bias.
Acquisitie & pre-processing: Nebulosity4
Post-processing: PixInsight & Photoshop CS6
Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/IC_342
-oOproep om een 3-tal kometen te fotograferen voor professionele doeleinden.
http://www.skyandtelescope.com/observing/worldwide-4p-comet-campaign-needs-your-photos/
jaargang 31 nummer 2
15
december 2016
Nederlandse radioantenne gaat naar de maan.
Onderzoekers van de Radboud Universiteit, ASTRON en het Delftse bedrijf ISIS ontwikkelen een
instrument dat in 2018 op een Chinese satelliet
meereist naar een plek achter de maan. Met het
instrument willen sterrenkundigen radiostraling
meten van de eerste sterren en sterrenstelsels
die direct na de oerknal zijn gevormd.
Het Netherlands Space Office (NSO) en de Chinese ruimtevaartorganisatie CNSA hebben daarover gisteren in Beijing een samenwerkingsovereenkomst getekend die voortkomt uit een Memorandum Of Understanding (MOU) uit 2015. De antenne op de satelliet
is het eerste Nederlandse wetenschappelijke instrument ooit dat meereist met een Chinese ruimtemissie en opent een nieuw hoofdstuk in de radioastronomie. ‘Dit instrument
zal helpen om antwoorden te vinden op vragen over het ontstaan van het heelal’, zegt
Gert Kruithof van ASTRON. ‘Een nieuwe mijlpaal in de astronomie.’
Achter de maan gaat
de satelliet rond een
vast punt, het zogenaamde tweede Lagrangepunt of L2-punt
van het aarde-maan
systeem, ronddraaien.
Dat punt ligt op 65.000
kilometer
van
de
maan. De satelliet
draait in twee weken
een rondje en zal continu in contact staan
met de aarde waardoor hij dienst kan
doen als communicatiesatelliet met een lander die China voor 2020 in het Aitken Bekken
op de achterkant van de maan hoopt neer te zetten.
Langdurige samenwerking
Radboud-sterrenkundigen Heino Falcke en Marc Klein Wolt zijn de wetenschappelijk adviseurs van het project. Ze werken al jaren naar deze stap toe. ‘Het instrument dat we
gaan maken is de voorloper van een toekomstige radiotelescoop in de ruimte, bijvoorbeeld een LOFAR nabij de maan,’ aldus Klein Wolt, directeur van het Radboud Radio
Lab. ‘Zo’n faciliteit hebben we uiteindelijk nodig om de vorming van de allereerste sterren
en sterrenstelsels in kaart te brengen.’
Albert-Jan Boonstra, programmamanager bij ASTRON legt uit: ‘We gebruiken onze jarenlange ervaring met het bouwen van andere radiotelescopen zoals Westerbork, LOFAR en
de Square Kilometre Array voor dit nieuwe instrument.’ Ruimtevaartbedrijf ISIS zorgt uiteindelijk voor de aansluiting van het instrument op de Chang’e4 satelliet.
jaargang 31 nummer 2
16
december 2016
The far side of the moon
Het meten aan de achterkant van de maan is volgens Falcke belangrijke omdat niet alle
straling door de dampkring heen kan: ‘Radioastronomen bestuderen het heelal met behulp van radiogolven, licht dat wij met het blote oog niet kunnen zien en dat afkomstig is
van bijvoorbeeld sterren en planeten. Hier op aarde kunnen we bijna alle radiostraling uit
het heelal ontvangen, maar het deel onder de 30 MHz wordt geblokkeerd door de dampkring. Juist in die frequenties zit informatie over het vroege heelal.’
Zonnestormen
Een andere taak van de antenne is het meten van het ‘weer’ in de ruimte, oftewel
het space weather. Heftige gebeurtenissen zoals stormen op de zon kunnen hier op aarde de telecommunicatie beïnvloeden. Klein Wolt: ‘Met meer kennis over de invloed van
zulke uitbarstingen op de omgeving, kunnen we dergelijke gebeurtenissen beter voorspellen. Daarnaast willen we sterke radiopulsen van planeten als Jupiter en Saturnus
meten. Zo krijgen we nieuwe informatie over hun draaisnelheid.’
Hemelkaart
Ook wil het team voor het eerste een redelijk nauwkeurige kaart van de hemel maken op
deze lage frequenties. Dat zou, na een paar volledige rotaties van de satelliet en de
maan rondom de aarde, mogelijk zou moeten zijn. Klein Wolt blikt alvast verder vooruit:
‘Hopelijk zal na een jaar of twee aan metingen en data-analyse het signaal vanuit het
vroege heelal langzaam boven komen drijven.’
Bron: Radboud Universiteit 28 juni 2016
Zo moeten de aarde en de
maan er ongeveer uitzien vanuit
de Chinese satelliet in zijn baan
rond het L2-punt van het aardemaan systeem (animatie gemaakt met het gratis programma Celestia).
-o-
Museumlezing 14-2-2017: Pluto & New Horizons.
Op 15 juli 2015 passeerde de Amerikaanse satelliet New Horizons de dwergplaneet Pluto. Het overseinen van de resultaten van die ontmoeting duurde meer dan een jaar. Wat
we tot dan toe alleen maar kenden als een stipje zonder detail werd in die korte tijd tot
een echte wereld, met bergen, kraters, kloven en ijswoestijnen.
In de lezing door Jos Loonen, die voor iedereen te volgen is, maakt u kennis met een
woeste, raadselachtige ijswereld, waarvan we langzamerhand steeds meer begrijpen.
-ojaargang 31 nummer 2
17
december 2016
Op de linker foto wordt de bovenkant van de maan verduisterd door de bijschaduw
(foto Wim Holwerda)
Duidelijk is hier te zien dat een normale
digitale camera veel minder gevoelig is
voor rood licht dan een camera waarbij het
UV/IR blockfilter is verwijderd. Met de
laatste is het door veel nevels uitgezonden
licht veel beter vast te leggen.
M31 – Andromedanevel 7-9-2016 21:52 UTC.
Canon EOS 40D mod. + Skywatcher 80/400.
41 sec @ ISO 1600 (foto: Wim Holwerda).