Darmen en hersenen (deel 2)

GAPS
54
SPORT&FITNESS magazinE
N U M M E R 1 7 9 / 2 015
GAPS
ACHTERGROND
Darmen en hersenen (deel 2)
In het boek van Dr. Natasha Campbell – McBride
staat GAPS centraal. GAPS staat voor Gut and
Psychology Syndrome. In dit boek legt zij de link
tussen het functioneren van je darmen, en met
name je darmflora, en een heel scala aandoeningen
waaronder autisme, ADHD, ADD, dyslexie, dyspraxie,
depressie en schizofrenie.
Tekst Janine Moeken
N U M M E R 1 7 9 / 2 015
SPORT&FITNESS magazine 55
GAPS
I
n de vorige uitgave van Sport & Fitness
Magazine (GAPS; darmen en immuunsysteem; deel 1) hebben we gezien hoe essentieel goede darmflora bacteriën zijn voor de
gezondheid van onze darmen, ons immuunsysteem en voor de opname van voedingsstoffen.
In dit deel gaan we kijken naar wat er mis kan
gaan als er geen of onvoldoende goede darmflora
bacteriën in onze darmen aanwezig zijn.
Hoe zat het ook alweer?
Uit deel 1 kwam naar voren dat de goede darmflora bacteriën essentieel waren om onze darmen
gezond te houden omdat ze een heleboel taken vervullen. De goede darmflora bacteriën fungeren als
een buffer die de één cel dikke darmwandlaag (het
darmepitheel) bekleedt zodat stoffen niet zomaar
door de darmwand het lichaam in kunnen komen.
Tevens verteren de goede darmflora bacteriën een
hoop van ons voedsel waardoor er veel voedingsstoffen beschikbaar zijn voor het darmepitheel
en de cellen van het darmepitheel (enterocyten)
goed doorvoed en sterk zijn. De goede darmflora
bacteriën produceren ook antibiotica-achtige
stoffen die schadelijke bacteriën, schimmels en
virussen onder controle houden. Tot slot houden
goede darmflora bacteriën de hoeveelheid slechte
bacteriën strikt onder controle.
Goede darmbacteriën bedreigt
Het hebben van een goede darmflorapopulatie
lijkt heel normaal, maar dat is het niet. Er zijn
nogal wat bedreigingen voor goede darmflorabacteriën. Met stip op nummer één is antibiotica.
Het is goed dat het er is (anders zouden er veel
mensen sterven aan infecties), maar de gevolgen
van een antibioticakuur zijn funest voor je goede
darmflorabacteriën. Maar ook al heb je geen
antibioticakuren gehad, dan krijg je nog steeds
in een hele lage dosering antibiotica binnen.
Hoe? In de bio-industrie wordt veel antibiotica
gebruikt om grote aantallen dieren die dicht op
elkaar leven ziektevrij te houden. Denk hierbij
aan vee, maar ook gevogelte, kweekvissen en
kweekschelpdieren. Antibiotica komt ook voor
in groente en fruit omdat ze voedingsstoffen uit
de bodem opnemen die vervuild is met antibiotica. En ook het drinkwater is vervuild met
antibiotica. Dus in deze maatschappij ontkom
je niet aan het binnen krijgen van lage doses
antibiotica. Wat het effect is van verschillende
soorten antibiotica op je darmflorabacteriën lees
je in tabel 1. Daarom is het altijd aan te raden
om na een antibioticakuur probiotica (dit zijn
56
SPORT&FITNESS magazinE
N U M M E R 179 / 2 015
goede darmflorabacteriën in poeder of capsulevorm) te nemen. Het aanvullen van goede E.
Coli varianten duurt 1-2 weken, Bifidobacteriën
duurt ongeveer 2-3 weken en Bacteriodes duurt
ongeveer een maand.
Andere bedreigingen
Een andere bedreiging voor je goede darmflorabacteriën is medicijngebruik. Vooral langdurige gebruik van medicijnen kan de darmflora
negatief beïnvloeden. En daar vallen anticonceptiemiddelen (de pil) ook onder, maar denk
ook aan zoiets ‘onschuldigs’ als paracetamol en
ibuprofen. Een andere invloed, zowel positief als
negatief, heeft je voedingspatroon op je darmflora. Een voedingspatroon met veel suiker en
geraffineerde koolhydraten verhoogt het aantal
Candida schimmels, maar ook andere schimmels en opportunistische bacteriën die ons
uiteindelijk ziek kunnen maken. Maar ook een
voedingspatroon hoog in tarwe kan een negatief
effect hebben op de darmflora en kan leiden tot
een spastische darm. Lange periodes van zeer
strenge diëten kunnen de darmflora veranderen.
En naast voeding kunnen ziekte (bijvoorbeeld
een salmonella vergiftiging) een blijvende verandering van onze darmflora tot gevolg hebben.
Teveel stress is nooit goed, en het kan tevens een
negatief effect hebben op je darmflora, net als
alcohol- en drugsgebruik. Tot slot kan een extreem klimaat je darmflora negatief beïnvloeden.
ACHTERGROND
Opportunistische bacteriën
en autisme
en ons ziek maken. De eerste aanwijzing voor een darmflora die uit balans is
betreft darmklachten, ook wel prikkelbare darm syndroom genoemd (PDS) en
in het Engels: Irritable Bowel Syndrome
(IBS). Uit steeds meer onderzoek blijkt
dat de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa ontstaan door een woekering van
opportunistische bacteriën.
liter nog verder afgebroken worden in
de darm) het lichaam binnendringen.
Ook hier reageert het immuunsysteem
weer om dit op te ruimen. Dit zou het
ontstaansmechanisme zijn bij voedselallergieën en –intoleranties. Wanneer de
goede darmflora weer hersteld wordt
zouden voedselallergieën verminderen
en uiteindelijk ook weer verdwijnen.
“Leaky Gut”
Toxinen
populatie van deze bacteriën, waarbij de toxinen die
Uit onderzoek van microbiologen blijkt
dat sommige opportunistische bacteriën
het vermogen hebben (door hun puntige
vorm) om de enterocyten in het darmepitheel ‘uit elkaar te drukken’ waardoor
het minuscule gaatjes in de darmwand
ontstaan. Hierdoor kunnen bacteriën
de bloedbaan binnendringen, en ook de
vaak ‘giftige stoffen’ die de opportunistische bacteriën produceren (bacteriën
moeten ook poepen) kunnen op die manier in onze bloedbaan terecht komen.
Eenmaal in het bloed komt het immuunsysteem van het lichaam op gang
om deze indringers en vreemde stoffen
onschadelijk te maken en op te ruimen.
Echter kunnen door die minuscule gaatjes ook ‘onverteerde stoffen’ (die norma-
Veel opportunistische bacteriën produceren giftige stoffen die we toxinen
(‘bacteriepoep’) noemen. Wanneer de
opportunistische bacteriën de overhand
krijgen en in aantallen toenemen, neemt
de hoeveelheid toxinen ook toe. En
door de ‘leaky gut’ komen die ook in
de bloedbaan terecht waar ze verschillende ziektebeelden veroorzaken. Om
een voorbeeld te noemen: een aantal
opportunistische bacteriefamilies kunnen histamine produceren. Histamine
speelt een rol bij een heleboel processen
in het lichaam, waaronder allergiereacties. Wanneer er grote hoeveelheden
opportunistische bacteriën histamine
geproduceerd kan er een teveel aan
histamine ontstaan waardoor het
deze bacteriën produceren in het bloed terecht komen
Een aantal bacteriën uit de Clostridia familie (opportunistische bacteriën) worden bijna altijd in grote
aantallen gevonden in de ontlasting van kinderen
en volwassenen met autisme, maar niet in die mate
in de ontlasting van hun ‘gezonde’ broers en zussen.
Deze bacteriën komen normaal ook voor in je darmen,
maar hun aantallen zijn erg laag en worden streng
gereguleerd door de goede darmflorabacteriën. Bij
autisme is dit niet het geval en ontstaat er een grote
en door de bloed hersen barrière gaan en zo hun
invloed uitoefenen op het zenuwstelsel en daarmee op
de ontwikkeling en het gedrag. Onderzoek laat zien dat
anti-Clostridia medicijnen autisme en de vertering van
voedsel van autismepatiënten verbetert. Echter deze
medicijnen kunnen vanwege hun bijwerkingen slechts
korte tijd geslikt worden. De Clostridiabacteriën op een
andere manier uitroeien lukt ook niet omdat het een
sporenvormende bacterie is. Dat wil zeggen dat deze
bacteriën zogenaamde endospore vormen. Het is een
survivalmechanisme voor de bacterie. Een spore is als
het ware een cocon waarin het erfelijk materiaal (DNA)
wordt opgeslagen. De spore kan in een rusttoestand
gaan waarbij er geen stofwisseling plaatsvindt. Deze
spore kan wel duizenden jaren bewaard blijven en kan
echt extreme omgevingsinvloeden overleven (droogte,
lage/hoge pH, desinfectiemiddelen, straling, hoge
(100 °C+) en lage temperaturen). Onder gunstige
omstandigheden kan een spore binnen een uur uitgroeien tot een normale bacteriecel. De enige manier
Opportunistische bacteriën
om de Clostridiafamilie onder controle te houden
In zowel deel 1 als deel 2 van GAPS hebben we
het over goede darmflorabacteriën en opportunistische bacteriën. In een gezonde darm hebben
de goede darmflorabacteriën de opportunistische bacteriën goed onder de duim, want zodra
opportunistische bacteriën de overhand krijgen
kunnen ze ons ziek maken. In kleine hoeveelheden kunnen opportunistische bacteriën onder
strikte regie van de goede darmflora wel een
nuttige taak vervullen, namelijk het verteren
van voedsel dat anders niet door ons verteerd
zou kunnen worden (bijvoorbeeld vezels). Ook
helpen deze bacteriën bij het verteren van vetten
door hun rol bij de galzuren in de dunne darm.
Wanneer de populatie opportunistische bacteriën niet meer goed onder controle staan van de
goede darmflorabacteriën (door bovengenoemde
bedreigingen) dan kunnen ze allerlei ziektes veroorzaken. In sommige gevallen kunnen de opportunistische bacteriën door het darmepitheel
dringen en zo in onze bloedbaan terecht komen
in je darmen is door een hele grote populatie goede
darmflorabacteriën.
N U M M E R 179 / 2 015
SPORT&FITNESS magazine 57
GAPS
ACHTERGROND
Verklarende woordenlijst
Je ontkomt tegenwoordig
niet meer aan het binnen
krijgen van antibiotica
Colitis ulcerosa
Colitis ulcerosa is een chronische darmziekte waarbij de dikke
darm ontstoken is. De binnenkant van de darm (het slijmvlies)
wordt rood en zwelt op. Vervolgens kunnen er zweren ontstaan.
De ontsteking beperkt zich tot het slijmvlies van de dikke darm,
maar kan zich wel uitbreiden over de gehele dikke darm. De
klachten en darmproblemen die ontstaan door de ontsteking en
zweren komen regelmatig terug.
Darmepitheel
Het darmepitheel is maar één cellaag dik en zorgt dus voor
de opname van voedingsstoffen uit de darmen en biedt be-
lichaam als het ware ‘op tilt slaat’. De gevolgen zijn
allergieën, chronische lage bloeddruk, loopneus en
overmatige productie van slijm en speeksel, hormonale veranderingen (oorzaak van PSM) en emotionele
schommelingen, slaapstoornissen en verslavingen.
En dat is slechts één van de vele voorbeelden die in
het boek beschreven staan. Dr. Natasha Campbell
– McBride zegt in haar boek dat veel mensen met
GAPS (volwassenen en kinderen) positief testen op
een hoge concentratie opportunistische bacteriën in
hun ontlasting. Daarnaast zijn er vaak minder goede
darmflorabacteriën aanwezig in de ontlasting van
GAPS patiënten. Er is volgens haar ook veel meer
onderzoek nodig in deze regio, omdat er nog maar
heel weinig bekend is over de verschillende bacteriestammen en hun (samen)werking en de toxinen die
ze produceren gekoppeld aan allerlei ziektebeelden.
Daarnaast zijn er ook nog heel weinig bacterie-ontlastingstesten beschikbaar. Complex? Jazeker, maar
een fascinerend onderzoeksveld als je het mij vraagt!
scherming tegen ‘de buitenwereld’ (lees: alles wat zich in onze
darmen bevindt, van onverteerd voedsel tot schimmels tot
schadelijke stoffen).
Dyspraxie
Dyspraxie is een stoornis bij het correct verwerken van informatie. Dit leidt tot moeilijkheden bij de motoriek en motorische
vaardigheden.
Enterocyten
Enterocyten zijn de afzonderlijke cellen die het darmepitheel
vormen.
Galzuren
Galzuren zijn de belangrijkste bestanddelen van de gal, ze
worden in de lever gevormd uit cholesterol. Deze zuren zijn van
belang voor het bevorderen van de vertering van vetten in de
dunne darm.
Prikkelbare darm syndroom
Afgekort PDS. PDS kenmerkt zich met name door buikpijn en
problemen met de ontlasting. Dit kan diarree of juist verstopping zijn en een opgeblazen gevoel. PDS is in principe een chronische aandoening maar het klachtenpatroon kan erg wisselend
zijn. Sommige mensen met PDS hebben continu klachten. Vaak
verergeren de klachten in periodes van stress of drukte. De
klachten kunnen ook een tijd lang helemaal verdwijnen.
PMS
Staat voor premenstrueel syndroom. De symptomen zijn
hoofdpijn, buikpijn, pijnlijke borsten, maar ook prikkelbaarheid,
Connectie darmen – hersenen
In moderne geneeskunde hebben we voor elk deel
van ons lichaam wel een aparte dokter: een cardioloog (hart), longarts, internist (specialist voor interne
organen), keel- neus- en oorarts, enzovoort. Er is ook
zoveel kennis beschikbaar dat geen enkele arts elk
specialisme tot in de puntjes onder de knie kan krijgen. En hierin schuilt ook een mogelijk gevaar: iedere
arts kijkt naar zijn eigen ‘kleine deel’ van het lichaam
en ‘vergeet’ (niet bewust) soms naar het geheel te
kijken, en dan bedoel ik met name de onderlinge samenwerking tussen organen. En dan met name in de
psychiatrie (dokter voor je mentale gesteldheid) doet
vrij weinig met de darmen (spijsvertering, voeding,
darmflorabacteriën). Terwijl veel patiënten met mentale aandoeningen veel last hebben van hun darmen.
Dr. Campbell – McBride schetst in haar boek ook een
scenario dat zeker het verkennen waard is aangezien het huidige systeem van symptoombestrijding
met allerhande medicijnen met nare bijwerkingen
58
SPORT&FITNESS magazinE
N U M M E R 179 / 2 015
angst en agressie. PMS is een groep symptomen die bij ongeveer
25% van de vrouwen vlak voor de menstruatie optreden.
Probiotica
Probiotica zijn dus levende goede bacteriën. Als men probiotica
in voldoende hoeveelheden inneemt dan heeft dit een positief
effect op de gezondheid.
Ziekte van Crohn
De ziekte van Crohn is een chronische ontstekingsziekte van
het maag-darmkanaal. Meestal zijn de dunne en/of dikke darm
ontstoken. Door de ontstekingen vermindert de opname van
sommige voedingsstoffen in de dunne darm. Als gevolg daarvan
kan er sprake zijn van gewichtsverlies en kunnen er tekorten aan
bepaalde voedingsstoffen ontstaan.
in veel gevallen geen genezing met zich meebrengt.
Het scenario is als volgt: doordat er minder goede
darmflorabacteriën aanwezig zijn in de GAPS patienten ‘boren’ opportunistische bacteriën minuscule
gaatjes in onze darmwand. Hierdoor kunnen deze
N U M M E R 179 / 2 015
SPORT&FITNESS magazine 59
GAPS
Opportunistische
bacteriën boren je
darmwand lek!
‘Gestolen’ voedingsstoffen
Effecten van verschillende soorten antibiotica
Groep antibiotica:
Namen:
Effect:
penicillines
Broxil, Augmentin, Amixicilline,
Naast het doden van schadelijke bacteriën pakken zo ook de
Ampicilline en andere soorten die
goede darmflorabacteriën zoals Lactobacillus en Bifidobacte-
eindigen op –cilline.
riën aan. Terwijl opportunistische* bacteriën zoals leden van
de Porteus familie, Streptococci en Staphylococci ongehinderd
blijven
Tetracyclines
Tetracycline, Doxycycline en
Worden vaak langdurig door tieners gebruikt bij hevige acne.
andere soorten die eindigen op
Ze kunnen de eiwitten in de darmwand veranderen en zo kan
-cyclines
een immuunreactie ontstaan tegen de eigen darmwand. Door
En als dat nog niet genoeg is: opportunistische bacteriën zijn ook heel goed in staat om voedingsstoffen te stelen. Er zijn bijvoorbeeld opportunistische
bacteriën die zogenaamd sulfaat reducerend zijn. Ze
‘stelen’ de sulfaten uit onze voeding die ze omzetten
in sulfieten (de meeste hiervan zijn toxisch), waardoor ons lichaam zelf te weinig sulfaten binnenkrijgt
en hier een tekort aan ontstaat. Sulfaten vervullen in
ons lichaam vele functies, om er een paar te noemen:
het helpt het lichaam bij ontgiften en speelt een rol bij
de stofwisseling van neurotransmitter (signaalstof in
de hersenen). Wanneer de opportunistische sulfaat
reducerende bacteriën in aantal flink toenemen
gebruiken ze bijna alle sulfaten die we met onze
voeding binnenkrijgen en ontstaat er in je lichaam
een flink tekort aan deze stof waardoor er allerhande
processen niet meer goed kunnen verlopen, wat weer
tot ziektes kan leiden. En dat is slechts 1 voorbeeld
uit het boek, er zijn heel veel opportunistische bacteriën die elk weer hun ‘eigen voedingsstof stelen’
uit de darmen waardoor er dus een groot tekort aan
essentiële voedingsstoffen kan ontstaan.
ACHTERGROND
op aanhechten. En tot slot (nummer 4) kunnen de
opportunistische bacteriën voedingsstoffen uit de
darminhoud stelen waardoor deze voedingsstoffen
niet meer voor het lichaam beschikbaar zijn en er
grote tekorten aan bepaalde voedingsstoffen kunnen
ontstaan. En deze cocktail aan bacteriën, toxinen,
onverteerde voedselresten en voedingstekorten
zorgen volgens Dr. Campbell – McBride dus mogelijk
voor de enorme diversiteit in ziektebeelden rondom
autisme, AHDH, ADD en schizofrenie.
In deel 3
In deel 1 van GAPS hebben we gezien hoe onze
darmwand behoord te functioneren. En in dit deel
hoe het mis kan gaan als opportunistische bacterien
de overhand krijgen. In deel 3 komt de oplossing aan
de beurt: hoe kun je die darm ‘repareren’ en weer
goed werkend krijgen?
gebruik kunnen schimmels zoals Candida, maar ook bacteriën
Aminoglycosiden
zoals Staphylococci en Clostridia (opportunisten) ongecontro-
Conclusie
leerd grote aantallen aannemen
Als opportunistische bacteriën de overhand krijgen
in je darmen dan krijg je op vier fronten problemen
die allerhande ziekten en gedragsstoornissen met
zich mee kunnen brengen. Ten eerste zijn opportunistische bacteriën in staat om minuscule gaatjes in
de darmwand te ‘boren’ waardoor bacteriën zelf,
maar ook onverteerde voedselbrokken en toxinen het
lichaam binnen kunnen dringen. Dit roept een immuunrespons op in het lichaam. En aangezien deze
situatie vaak over langere tijd zich voordoet moet het
immuunsysteem continu vechten tegen de indringers! Ten tweede kunnen de toxinen die de bacteriën
uitscheiden (en die in de bloedbaan terecht zijn gekomen) vaak door de bloed hersenbarrière dringen en
allerhande ‘schade’ aanrichten in de hersenen. Drie:
voor heel veel nog niet in voldoende mate verteerde
voedselbrokken geldt hetzelfde als voor de toxinen. Ook zij kunnen in de hersenen terecht komen.
Denk aan casomorfine en gluteomorfine (uit melk
en tarwe respectievelijk) die aanhechten op dezelfde
receptoren in de hersenen waar morfine en heroïne
Gentamyacine, Macroliden, en
Deze hebben een desastreus effect op goede darmflorabacte-
andere soorten die eindigen op
riën van de familie E. Coli en Enterococci. Een langdurig gebruik
-mycine
van deze antibiotica kan deze goede darmflorabacteriën zelfs
uitroeien waardoor er meer plaats komt voor ziekmakende
varianten van E. Coli en andere bacterie families.
Antischimmel antibiotica
Nystatine, Amphotericin B, Itraco-
Terwijl ze schimmels doden stimuleren ze de groei van bac-
nazol, enzovoort
teriën van de Proteus familie (opportunist) en ziekmakende
varianten van E. Coli
bacteriën in ons lichaam terecht komen en heeft het
immuunsysteem een enorme taak om deze indringers te verslaan. Tevens kunnen ook de toxinen die
deze opportunistische bacteriën produceren via deze
minuscule gaatjes het lichaam binnendringen en door
de bloed hersenbarrière dringen en zo allerhande
‘schade’ toebrengen aan ons zenuwstelsel en de
werking ervan ( ons gedrag). Daarnaast wordt het
60
SPORT&FITNESS magazinE
N U M M E R 179 / 2 015
voedsel dat we consumeren niet meer goed verteerd
waardoor ook brokken voeding die normaliter niet
door een gezonde darmwand heen kunnen dringen
via die minuscule gaatjes wel in ons lichaam terecht
kunnen komen. Ons immuunsysteem herkent deze
brokken voeding weer als indringers en slaat op tilt
met een mega immuunreactie die wellicht weer de
oorzaak is van het ontstaan van voedselallergieën.
N U M M E R 179 / 2 015
SPORT&FITNESS magazine
61