Voorzien: een herboren traditie - Joost Kingma Consult

Voorzien: een herboren traditie
Een jaar of tien geleden bracht genealogisch onderzoek
naar de familiaire stam en wortels van onze familietak
ons bij de voormalige Kingma State. Een in de 19e eeuw
afgebroken landhuis met ooit zo’n tweehonderd hectare
grond, in de nabijheid van Franeker. Iets wat in onze
familietak niet was overgeleverd. Geen traditie bij ons
dus. Inmiddels zijn we aardig op weg om dit oude
familiebezit nieuw leven in te blazen.
de landeigenaar
Joost Kingma
11
G
rondig historisch onderzoek in het ruim negentien
meter lange archief van deze state bij het Tresoar in
Leeuwarden en in andere bronnen heeft een groot
aantal artikelen over de geschiedenis van het gebouw en zijn
bewoners opgeleverd. Die werden gepubliceerd voor de ruim
honderd donateurs van de Stichting Kingma State in het
daartoe tweemaal per jaar verschijnende familieblad De
Kinkhoorn, vernoemd naar een kenmerkend onderdeel van
het familiewapen.
met maximaal tien wooneenheden met hedendaagse vormgeving gebaseerd op de historische stijl en allure. Een kenmerkend Fries stenen gebouw ‘met ramen en deuren’, zoals onze
landschapsarchitect Michael van Gessel het karakter omschrijft, gegroepeerd rond een beschutte binnenhof.
In 2010 is de start van de (her)bouw voorzien, als de economie een beetje wil meewerken uiteraard. Is er nu sprake van
een nieuwe traditie?
Wat is traditie?
Kingma State als een feniks uit de as?
Sinds drie jaar zijn we weer eigenaar van ruim acht hectare
voormalige familiegrond. En hebben we een samenwerkingsovereenkomst met onze buren, Staatsbosbeheer, die hier een
klein bos van twee hectare bezit. Onze plannen voor herbouw op deze tien hectare zijn in een vergevorderd stadium.
We hebben er stevig draagvlak voor bij de lokale bevolking
en de gemeenteraad. De provincie Fryslân heeft ons nieuwe
landgoed genomineerd als pilot, wat planologische medewerking en financiële steun betekent.
Onze plannen gaan uit van een nieuw statig woongebouw
Ir. J.H. Kingma is een van de initiatiefnemers van de Stichting Kingma State
Letterlijk uit het Latijn (trádere) vertaald betekent traditie:
overlevering.
Eerst maar eens even ‘googlen’. Wikipedia definieert traditie
als ‘een gewoonte die vaak al jaren, eeuwen of millennia leeft
onder een bepaalde bevolkingsgroep. Er zijn vele soorten tradities, zoals doorgeven van bepaald cultureel erfgoed, kennis
en praktijk, herdenkingen van belangrijke mensen uit de geschiedenis, het overleveren van de leermeester op de leerling
van bepaalde kenmerken in een kunststijl.’ Allemaal aardig
van toepassing, dunkt me. Elders vinden we als omschrijving, naast overlevering, ondermeer bezitsoverdracht en
(oude) gewoonte. Ook dat is op onze situatie van toepassing.
Maar eerst nog wat meer over de historie van de state.
oktober 2009 - Nr 5
Aquarel van Kingma State door A. Martin
hovinge”. Verschillende bewoners van de state hebben vooraanstaande functies gehad in het provinciale bestuur of waren Grietman.
Wat gaan we bouwen?
Kingma State ligt op ruim een uur rijden van Amsterdam en
vijftien minuten van Leeuwarden. Op een paar kilometer
westelijk van het landgoed ligt de historische binnenstad van
Franeker.
Je zou het te bouwen complex op hoofdlijnen als een kruising tussen een Friese klassieke state en een Limburgse
hoeve kunnen omschrijven. De uiterlijke verschijningsvorm
van een stenen gebouw als een state met de beschutting van
de binnenplaats van een Limburgse boerderij. En dat op een
hedendaagse manier met modern comfort en duurzaamheid
vormgegeven.
Over de woningen en het parklandschap zegt ontwerper Van
Gessel:
Foto uit het midden van de 19e eeuw van Kingma State
de landeigenaar
Geschiedenis in het kort
oktober 2009 - Nr 5
12
Het terpenlandschap in Noordwest Friesland rond Franeker
werd in de periode van de 15e tot de 18e eeuw gekenmerkt
door een groot aantal statige woningen die het rijke cultuurlandschap een indrukwekkende allure moeten hebben gegeven. Van deze staten resteert er een beperkt aantal.
Vier kilometer ten oosten van Franeker liggen de dorpen
Zweins en Kingmatille. Tussen de beide kernen ligt een ruim
2 hectare groot, bebost terrein. Tot 1864 was hier Kingma
State gelegen.
Wanneer de state werd gebouwd is niet precies bekend, maar
vaststaat dat in 1413 Kinghum al een ‘rechtvoerende’ sate
was. De sate was toen kennelijk eigendom van Sicka Syaerda
uit Franeker, destijds een van de belangrijkste edelen van
Friesland. Hij oefende de rechtspraak uit voor Kinghum. De
oudst bekende bewoner van de sate was Jelle Kinghum, hij
moet omstreeks 1450 geboren zijn. Een van zijn nakomelingen (uit de eerste of tweede volgende generatie) heeft het eigendom van de sate verworven. Daarna is de naam via
King(h)uma veranderd in Kingma. Vanaf ca. 1600 is sprake
van een state.
In de Kerk van Zweins liggen drie grafzerken van
Kingma’s, namelijk van
Inte Jelles Kingma (achterkleinzoon van Jelle Kinghum), van zijn zoon
Saeckle en zijn kleinzoon
Ignatius van Kingma. De
laatste was kolonel in het
leger der Verenigde Nederlanden. Hij overleed in
1700 en was de laatste
Kingma die de state bewoonde. Hij had geen wetIgnatius van Kingma
tige kinderen en liet de
state na aan een zoon van zijn zuster. De laatste bewoner van
de state was Jhr. Julius Matthijs van Beyma thoe Kingma. Hij
overleed in 1847. De state heeft daarna leeg gestaan tot 1864
en is in dat jaar verkocht en afgebroken.
Kort voor de afbraak is door de Leeuwarder tekenmeester Albert Martin een aquarel van de state gemaakt. In deze periode is er ook een foto gemaakt van de state. De
buitenplaats stond bekend als “een zeer schoon gebouw en
De buitenplaats stond bekend als
“een zeer schoon gebouw en hovinge”
“Het huis zou eigentijds moeten zijn. Het gaat immers om
een nieuw buiten op de plaats van een verdwenen state. Zo’n
moderne variant behoeft geenszins koud en kil te zijn. Integendeel. Het gebouw moet de allure van het park weerspiegelen en versterken. Het moet een gebouw zijn van ramen en
deuren. Een rijzig gebouw met een zekere massaliteit en monumentaliteit. Het materiaal waaruit het is opgebouwd moet
warmte en comfort uitstralen en mooi verouderen. Het geheel moet een stoer, zelfbewust en bij voorkeur een Fries karakter hebben. Duurzaamheid is een voorwaarde. Op deze
wijze vormen huis en park één geheel. Bewoners en initiatiefnemers delen samen de zorg voor de omgeving waarin zij
leven. Alleen dan kunnen zij aarden op deze plek en wordt
het hun buiten. Kingma State, een groen anker in het prachtige Friese landschap, open en agrarisch.”
Dat kan er dan in schetsvorm als volgt uitzien:
De groen-blauwe structuur van het nieuwe landgoed met op de
achtergrond in het westen Franeker
(landschapsarchitect Michael van Gessel)
Foto: Henk Bootsma
Zicht op Hidaard
Belangrijk is dat we de toekomstige bewoners
willen laten participeren in het bezit
grond ook voor hen te laten leven. In goede en in minder
goede tijden, want dat hoort bij de overlevering. Belangrijk is
dat we de toekomstige bewoners willen laten participeren in
het bezit. Hoe, dat gaan we nog uitvinden.
De woonvorm op het landgoed is uitermate geschikt voor
een groep gelijkgestemden die een gezamenlijke visie over
kwaliteit en buitenwonen delen. Het beeld is compleet als er
ook nog een gezamenlijke interesse aanwezig is, bijvoorbeeld
voor buitensport of het onderhoud van de stinzentuin.
Er bestaat de mogelijkheid om gebruik te maken van gemeenschappelijke voorzieningen zoals een gastenverblijf en
atelierruimte. Er wordt rekening gehouden met veel ruimte
voor vrijetijdsbesteding en ontspannen buitenleven rond de
woningen.
We zijn op dit moment in gesprek met mogelijke bewoners,
maar willen graag met meer geïnteresseerde bewoners/participanten kennis maken. Actieve, ondernemende en bemiddelde
Nederlanders, geïnteresseerd in buitenwonen, zonder de onmiddellijke nabijheid van stedelijke voorzieningen. Kortom
liefhebbers van het echte platteland, zoals wij in onze brochure schrijven, die toe zijn aan de zogenaamde ‘derde fase’
van hun wooncarrière en graag willen wonen op een herboren traditie in het prachtige Friese terpenlandschap.
•
Ontwerpidee voor een state in carrévorm
(architect Robert van Moorselaar)
Meer informatie over de historie van Kingma State en de stichting
op: www.kingmastate.nl
de landeigenaar
Op welke wijze willen wij nu vormgeven aan de traditie, aan
de overlevering van het verleden naar de toekomst?
Zoals gezegd gebruiken we onze kennis van de historie van
de state als uitgangspunt voor de herbouw in hedendaagse
vorm. De familie bezat geen grond meer ter plaatse toen wij
aan de herbouwplannen begonnen. Dus er viel niets in materiële zin over te dragen vanuit het verleden. Een paar objecten uit het bezit van Ignatius van Kingma, die onder meer in
het Friesch Museum worden bewaard, daargelaten. Die objecten, passend in de opkomst van een ‘eigenerfde’ familie en
vervolgens ook weer de teloorgang van de verworven status,
vormen wel de basis voor het verhaal van de familie dat we
in een toonzaal en informatiepanelen op het landgoed voor
bezoekers en scholieren uit de omgeving zichtbaar en hoorbaar willen overleveren. De resultaten van het historische en
archeologische onderzoek naar restanten van de verdwenen
state zullen hierin worden opgenomen.
Traditioneel geeft een grondbezitter zijn land niet gauw uit
13
oktober 2009 - Nr 5
Traditie vormgeven
handen. In ons geval vertalen wij dat naar een blijvende betrokkenheid van de familie Kingma bij het wel en wee van
het hernieuwde landgoed. De meest waarschijnlijke vorm is
die van (nu nog prille) grondeigenaar, maar we sluiten op dit
moment andere vormen niet uit. Onze kinderen en kleinkinderen willen we graag medebestuurders van het landgoed laten zijn, om zo de hernieuwde band met de traditionele