de samenvatting (word-bestand)

SAMENVATTING -Voordracht Universiteit 3de Leeftijd Leuven , 10 maart 2015
Kunnen wij onze hoge welvaart ( en welzijn ) blijven verdienen?
Dr.ir. U.Vandeurzen, Voorzitter Gimv, Ere-Voorzitter/CEO LMS,
Voorzitter Flanders ‘Make, erevoorzitter VOKA
Inleiding
Onze economie zit in een kramp. Ze groeit al jarenlang bijna niet meer, we halen amper het
peil van vóór de “financieel-economische crisis” van 2008.
De productiviteitsgroei is de jongste jaren fors geslonken, onze internationale
concurrentiekracht erg verzwakt en onze handelsbalans is de laatste 7 jaar in het rood
gedoken. De schuld is opnieuw opgelopen tot meer dan 100% BBP en er zijn geen
voorzieningen getroffen om de oplopende kosten van de vergrijzing op te vangen.
Regeringen zijn verplicht te besparen en terecht worden vragen gesteld bij de
betaalbaarheid van de pensioenen en het in stand houden van de sociale bescherming.
De fundamentele vraag is dan ook hoe we ons concurrentievermogen kunnen herstellen, en
of onze ondernemers en bedrijven überhaupt nog in staat zullen zijn onze hoge welvaart ( en
welzijn ) te blijven financieren in de nabije en verre toekomst.
1. De formidabele sprong voorwaarts in de voorbije 50 jaar
We beseffen wellicht onvoldoende hoe uitzonderlijk de welvaartsprong geweest is de
voorbije 50 jaar. De welvaart uitgedrukt in het BBP per hoofd is in de voorbije halve eeuw
met maar liefst een factor 6 gestegen ! Een verdubbeling van de wereldbevolking van 3 mia
tot 7 mia mensen tezamen met de gestegen levensverwachting hebben gezorgd voor een
forse toename van de actieve bevolking. De tweede factor die bijgedragen heeft tot deze
grote welvaartsprong is de geweldige productiviteitsverbetering, onder meer door de
overgang naar een digitale en globale kenniseconomie.
Deze welvaartsprong is gepaard gegaan met groot technologisch comfort, wereldwijde
mobiliteit en connectiviteit. In Vlaanderen is er bovendien gezorgd voor uitstekend
onderwijs, gezondheidszorg van wereldklasse en uitgebreide welzijnsvoorzieningen. We
behoren daarmee tot de 10% meest welvarende regio’s van de wereld.
Maar vandaag wordt ieder van de 4 pijlers van ons zogenaamd “Rijnlandmodel“
fundamenteel uitgedaagd. Onze democratie worstelt met een gebrek aan lange termijn
leiderschap, de rechtsstaat heeft de digitale revolutie gemist, de rechten en plichten van de
sociale voorzieningen zijn achterhaald, en een te dure overheid met een te lage “ waar voor
ons geld” dienstverlening drukt ontmoedigend zwaar op het concurrentievermogen.
2. Het “ verloren “ decennium
We kennen al jarenlang een gestage daling van de financiële interestvoeten , die nu gezakt
zijn tot historisch lage quasi nultarieven. Dit heeft een gunstig effect gehad op de begroting
door fors dalende interestvergoedingen op de staatsschuld. Deze rentebonus is echter
volledig verloren gegaan aan oplopende uitgaven van de overheden in dit land. De zgn
“primaire” uitgaven zijn sinds 2000 met maar liefst 10% BBP gestegen zodat het
overheidsbeslag van België tot de hoogste behoort bij de OESO landen.
De hoge fiscale druk en de loonkosten die tot de hoogste in de wereld behoren samen met
een te zwakke publieke dienstverlening maken dat ons land systematisch zakt op de
internationale competitiviteitrankings. België behoort NIET meer tot de groep van 20%
aantrekkelijkste investeringsregio’s in de wereld, volgens cijfers van de Wereldbank.
Om ons te “herpakken” zijn dringend structurele hervormingen nodig, zo zeggen alle
internationale instanties. We leven boven onze stand. We verdienen te veel , ja niet alleen
bruto ook netto, berekende de Nationale Bank recent. We werken met te weinig en niet lang
genoeg om onze pensioenen betaalbaar te houden. En 70% van de nieuwe jobs die
gecreëerd worden, zijn betaald door de overheid. Onze economische groei is te laag om
voldoende jobs in de privé sector te creëren.
3. Waar moet economische groei vandaan komen?
De gemiddelde economische groei in de G19 bedroeg de voorbije 50 jaar 3,5% per jaar
volgens berekeningen van McKinsey. Dit soort hoge groeicijfers zijn voor Europa en
Vlaanderen definitief voorbij, laten we daar geen illusies over koesteren.
De demografische prognoses zijn immers duidelijk, het aandeel van de actieve bevolking zit
in Europa op een piek en zal de volgende decennia afnemen. Voor de G19 plus Nigeria wordt
de bijdrage van de toename van de actieve bevolking in de groei van het BBP door McKinsey
geschat op gemiddeld slechts 0,3% per jaar in plaats van 1,7% de voorbije 50 jaar.
De economische groei zal dus vooral moeten komen van een stijging van de productiviteit.
En laat nu net de toename van de productiviteit in Europa en in België de voorbije jaren
stilgevallen zijn…
Hoe kunnen we de productiviteitsgroei opnieuw aanzwengelen? In de voorbije decennia
heeft de automatisering en procesoptimalisatie van onze industrie voor veel
productiviteitsgroei gezorgd. Maar hoe zijn de vooruitzichten?
4. Kan de industrie onze economie nog blijven “trekken”?
In de voorbije 10 jaar is 1 op 3 jobs in de industrie in België verloren gegaan. Het aandeel van
de industrie in het BBP is gezakt tot onder de 15%. In Europa stellen we in veel landen
dezelfde trends vast, behalve in landen zoals Duitsland en Zweden waar de industrie de
voorbije 10 jaar niet alleen heeft stand gehouden maar zelfs in belang licht is toegenomen.
Deze landen kunnen inspireren door een hoog aandeel van high-tech tot medium-tech
industriesectoren, en een beleid dat inzet op innovatie , clustervorming en een sterk
onderwijs met hoge waardering voor technisch en technologisch talent.
Het opnieuw versterken van onze industrie is een must voor het opkrikken van de
productiviteit ( en de economische groei) in de volgende jaren. In de voorbije 20 jaar heeft
de industrie immers een productiviteitsgroei gekend die gemiddeld 3 keer hoger was dan
deze in de dienstensectoren.
De industrie tekent ook voor een zeer groot deel van de export en de innovatie
investeringen in Vlaanderen.
Een versterking van de industrie moet innovatie- en talent gericht zijn, maar zal maar baten
opleveren mits de structurele hervormingen doorgevoerd worden die nodig zijn om de
kostenconcurrentie te herstellen.
5. Succesvol “ ondernemen “, de bron van welvaart en welzijn
Het zal niet gemakkelijk zijn om aan een stagnatie of een afname van onze welvaart te
ontsnappen. De bron van welvaart en welzijn zijn immers groeiende ondernemingen die
competitief zijn op de internationale markten, die onze betalingsbalans ondersteunen en die
in Vlaanderen voor hoogwaardige directe jobs zorgen maar ook voor indirecte ,
ondersteunende tewerkstelling. Creatie van werkgelegenheid is en blijft de sleutel op het
behoud van welvaart.
Het vraagt echter steeds meer kundigheid en inzet van onze ondernemers om ondanks de
concurrentiehandicaps competitief te blijven vanuit Vlaanderen in de hyperconcurrentiele
globale marktomgeving van vandaag, die gekenmerkt wordt door toenemende risico’s en
onzekerheden. Ze kunnen blijven winnen door passie en in te zetten op excellentie. Ze zijn
innovatief en internationaliseren hun bedrijf. Ze verdienen respect en zouden moeten
gekoesterd worden door het beleid en de opiniemakers. Vandaag voelen ze zich veelal
geviseerd , en worden succesvolle serie-ondernemers eerder als target gezien voor allerlei
vermogensbelastingen..
Besluit
De welvaartsgroei zal in de volgende jaren beduidend lager zijn of zelfs stilvallen. België
verliest duidelijk terrein en dreigt weg te vallen uit de kopgroep van rijkste en meest
welvarende OESO landen. We behoren nu al niet meer tot de top 20% aantrekkelijkste
regio’s voor nieuwe investeringen.
Structurele hervormingen in de arbeidsmarkt , in de sociale zekerheid en in de werking van
de overheden zijn dringend en noodzakelijk om het concurrentievermogen te herstellen.
Vlaanderen moet vooral inzetten op de kritische succesvoorwaarden van “Internationaal
Ondernemen” en respect tonen voor moedig en noodzakelijk ondernemerschap.
Zonder uitzonderlijk ondernemerschap is hoge welvaart ( en welzijn) voor de toekomst een
illusie. Maar alles blijft mogelijk..
Referenties :
1. Professor Mark Eyskens: “ De houdbaarheid van de welvaartsstaat . De
onmogelijkheid van het noodzakelijke “, VKW Monografie nr 2, 9/2004.
2. McKinsey Global Institute: “ Can long- term global growth be saved? “
1/2015.
3. McKinsey Global Insitute : “ Manufacturing the future”, 9/2013
4. VOKA Studiedienst :” De Belg krijgt te weinig waar voor zijn geld”, 1/2015
5. Nationale Bank België : Jaarverslag 2014, en Luc Coene in diverse persartikels
6. Economic Outlook 2015 : BNP Paribas Fortis, Petercam.