Internetinformatie, daar moeten we iets mee?!

Hormonale therapie en de
gevolgen bij de man
Erik van Muilekom MANP
verpleegkundig specialist oncologie
Opbouw
•
•
•
•
•
•
Hormoon systeem
Uitscheiding versus Receptor
Schildklier-Carcinoïd-Corticosteroïde
Prostaatkanker
Middelen en bijwerkingen
Interventies medisch/verpleegkundig
Hormonen maken de man
Is dit zo ?????
De perfecte vrouw en man
Zij:
•Is brunette en verpleegster
•Normaal postuur, niet te slank
•Lang haar
•Vriendelijke glimlach
•Seksuele losbandigheid liever
niet
•Haar op plaatsen (oksels)
6 dec http://frontpage.fok.nl/nieuws/71158.
De perfecte vrouw en man
Hij:
•is dokter met kort zwart haar
•gevoel voor humor
•verdient veel geld
•dDraagt een trui
•man die je kan laten lachen
•eigen huis en
•Mannerol, betalen in
restaurant
(6 dec http://frontpage.fok.nl/nieuws/71158. 4000 britten)
Het woord hormoon komt van het Grieks woord
HORMAEIN
dit betekent
AANZETTEN, IN BEWEGING ZETTEN
Hormoon producerende klieren
Hypofyse
Schildklier
Bijschildklier
Zwezerik
Bijnieren
Alvleesklier
Eierstokken
Zaadballen
Afkortingen
• LH-RH (GnRH)-Luteïniserend Hormoon
Releasing Hormoon (Gonadotrofine Releasing
Hormoon)
• LH- Luteïniserend Hormoon
• FSH-Follikel Stimulerend Hormoon
• ACTH-Adrenocorticotroop Hormoon
• TSH-Thyreoïd Stimulerend Hormoon
Hormonaal systeem
LH - RH
Hypothalamus
Hypofyse
ACTH
FSH/LH
Testis
Androgene
Prostaat
Bijnieren
Ovaria
Progestativa - Oestrogenen
Endometrium
TSH
Mamma
Androgene - Kortisol
Lymfatisch weefsel
Schildklier
Hormonale therapie bij kanker
• Hormonen zijn stoffen die de groei en functie van
verschillende organen en weefsels regulieren.
• Ze worden in hormoonklieren geproduceerd en
bereiken hun bestemming via de bloedbaan.
Het domino effect
Algemene principes van
hormonale therapie
1.
Verwijdering of uitschakeling van
een hormoonvormend orgaan =
Ablatief
2.
toediening van hormonen = Additief
3.
toediening van een “anti-hormoon”
Hormonale behandeling bij kanker
• Mammacarcinoom
• Prostaatcarcinoom
• Endometriumcarcinoom
• Leukemie
• Non-Hodgkin Lymfoom
• Carcinoïd
• Schildkliercarcinoom
• Hypofyse-tumoren
Hormoonbehandeling
Schilkliercarcinoom
Carcinoïd
• Meer bij vrouwen
• Incidentie mannen
0,3% alle
kankerpatiënten
(120 † 30 pj),
• Schilklierhormoon
verstoring aanmaak
TSH
• sandostatine
vermindering
klachten
• flushes, diarree
(Visser e.a. (2005), Feiten Fabels over kanker in Nederland, IKC)
Hormoonbehandeling
Corticosteroïden
• behandeling (non)-Hodgkin, leukemie, multipel
myeloom
• samen met chemotherapie
• symptoombestrijding, hersendruk oedeem
• verhogen eetlust, welbevinden
• voorkomen allergische reakties
Hormonale regulatie van de prostaat
• de prostaat is voor groei en functie
afhankelijk testosteron
• testosteron ofwel androgene
(geslachtshormoon)
• testosteron wordt gevormd in de testes ( ±
95%) en in de bijnierschors ( ± 5%)
Hormonale therapie bij
prostaatcarcinoom
• onmogelijkheid chirurgie of
radiotherapie
• gemetastaseerde ziekte
• adjuvant en Neo-adjuvant
Hormonen in de tijd
Orchidectomy
D
E
S
<1940
1940
LHRH
analog
en
1980
LHRH
analogen
Anti
androgenen
MAB
1989
To
eko
mst
LHRH
2004
Antago
n
isten
Hypothalamus
LH-RH
ACTH-RH
Negatief
terugkoppelings
mechanisme
LHRH analogen
Negatief
terugkoppelings
mechanisme
Hypofyse
LH, FSH
ACTH
Anti androgenen
Bijnieren
Testes
Bijnier androgenen
Testosteron
Prostaa
t
Hypothalamus-hypofyse-testes as
Bilaterale orchidectomie
•
•
•
•
•
chirurgische verwijdering van de testis
Irreversibel
psychologische belasting door “castratie’
kapsel blijft intakt
verminderd libido/erectiele disfunctie
LH - RH hormoon analogen
• Suprefact®,
Lucrin®/Eligard®,
Zoladex®
• onderhuidse injecties
• twee weken van te
voren starten met b.v.
Casodex/Flutamide
ter voorkoming van
“FLARE”
Bijwerkingen LH-RH analogen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
opvliegers (60-80%)
verminderd libido (70-85%)
erectiele disfunctie
verandering van de
stemming, somberheid
gewichtstoename
Literatuurbronnen zijn niet
consistent in het percentage en
lichaamsbeharing
tijdstip optreden bijwerkingen
opvliegers
gynaecomastie (3% – 15%)
osteoporose (5%)
Anti Androgenen
• Androcur® Drogenil®
Casodex®
• Anadron®
• tablet
• tijdelijke of langdurige
combinatie met LHRH analogen
• Steroïdale en
• non steroïdale
Bijwerkingen anti androgenen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
haarverlies
Literatuurbronnen zijn niet
consistent in het percentage en
diarree
tijdstip optreden bijwerkingen
misselijkheid
licht donker adaptatie probleem
visus klachten
gynaecomastie (5-60%)
gevoelige borsten
opvliegers
droge huid
Afhankelijk van het middel
Gynaecomastie
Overige middelen
• magestrolacetaat Megace®
– Niet in nederland geregistreerd
• corticosteroïden
• estramustinefosfaat Estracyt®
• 2e lijn ??
Behandelmethoden
• MAB complete androgeenblokkade
– Nog geen evidence
• intermiterende hormonale behandeling
– Nog geen evidence
• onttrekkingseffect bij antiandrogenen
– tijdelijk 30% respons
Hormoon refractair prostaatcarcinoom
HRPC
• 12-33 maanden effect
• PSA stijging > 50% laagst gemeten
waarden HRPC
Verpleegkundige diagnosen
• kennistekort t.a.v. hormonale therapie
• verstoord lichaamsbeeld door de therapie
(opvliegers, gynaecomastie, vermoeidheid,
seksualiteit)
• kennistekort t.a.v. bijwerkingen van de
therapie (opvliegers, diarree, flair,
misselijkheid etc.)
• angst
Interventies
• gynaecomastie-eenmalig RT, chirurgie
• pijnlijke borsten-dragen hemd, tepelbescherming
• opvliegers-informeren, androcur,medicatie in
onderzoek(Prozac ®, Seroxat ®, Neurontin ®,
Catapresan ®), vermijden warme/koude
wisselingen, omkleden
• stemmingswisselingen-informatie oorzaken, dag
structuur, medicamenten
• osteoporose-beweging, drinken, bisfosfonaat
Interventies
Libido vermindering/erectiele disfunctie
•
•
•
•
•
•
•
Praten, praten, praten
Is het een probleem?
Viagra®,Cialis®, Levitra®
Vacuüm therapie
Alprostadil (MUSE ®)
Caverject papavarine
Penis implantaten
Erectiele disfunctie
Erectiele disfunctie
www.handboekprostaatcarcinoom.nl
Presentatie
downloaden
Afsluiting