(JOODSE) GENEALOGIE

(JOODSE)
GENEALOGIE
Jan R. Cirpka
Agenda
•Inleiding
•Zoeken en vinden
•Specifiek Joods
•Verdere speurtocht
Wat is genealogie ?
• Grieks woord
• γενεά (genea) – afkomst, afstamming
• λόγος (logos) – wetenschap, kennis
• Voorouder of wel stamboomonderzoek
• Gebaseerd op feiten
• gedocumenteerd
• bronnen
Afkomst en joods zijn
• Afkomst is belangrijk voor een volk
• Tenach kent vele stambomen
Adam – Avraham – Jakov (allemaal in Bereshit)
• Levi – Mosje (Bamidbar & Sh’mot)
• Boaz – Salomon - David (Ruth)
•
Stamboom van Mosje
Invoering van de Burgelijke Stand
• 1811 gevolg overheersing onder Napoleon Bonaparte
• Gemeentelijk register voor
• Geboortes
• Huwelijken
• Overlijden
• Verplichting van een achternaam
• Veelal digitaal ontsloten www.wiewaswie.nl
Zoeken en vinden
Eijkpunten voor een tijdslijn
• Geboorte
• Huwelijk (zo relevant)
• Overlijden
*
♀
*
*
x
o
o
x
o
♂
*
x
Denk aan tijdspannen:
geboorte <-> huwelijk
huwelijk en geboorte kind
geboorte <-> overlijden
Gevolgen openbaarheid
• Wat weet jij van je grootouders?
• Geboorte, Huwelijk en overlijdensdata
• Achternaam van partner
• Alle voornamen
• Plaatsen (of regio’s) van Geboorte, Huwelijk, Overlijden
Mijn stamboom als voorbeeld
Geboorteakte
openbaar
wiewaswie.nl
Volgende stappen
1)
Trouwakte, vaak in het
zelfde decennium, maar
meestal in geboorte-/woonplaats vrouw
2)
Overlijdensaktes, vaak in
dezelfde stad, maar zoeken
over een grote periode
3)
Bevolkingsregister in
dezelfde stad, maar vaak
niet online
En hoe nu
verder ?
Zoeken in wiewaswie.nl
Twee huwelijken ?
Huwelijk
overgrootouders
Geboorte van
mijn
grootmoeder
Huwelijksaktes wiewaswie.nl
• Gegevens voor bruid en
bruidegom
• Bepaal op basis van
leeftijd geboortejaar ± 1
jaar
• Kijk in geboorteregister
van de geboorteplaats
• Controlleer achternaam
moeder
De daadwerkelijke akte
Wat je nooit digitaal zult krijgen
Getuigen, vaak
familieleden
Handtekeningen
Nog niet alles staat in wiewaswie.nl
• Voorbeeld Overlijden van Keetje Schellevis
• Fysiek bij het archief of microfiches bij het Centraal
Bureau voor Genealogie in Den Haag
• Stap 1: Via 10 jaren tafels (index van namen in deze 10
jaren) aktenummer bepalen
• Stap 2: Akte op basis van nummer opzoeken
• Vrijwel altijd krijg je de echte akte niet in handen, maar
werk je met microfiches
Voorbeeld 10 jaren tafel
… en de akte zelf
Aangifte bij overlijden
vaak door bekende
Specifiek Joods
Besnijdenis en Choppe
• Besnijdenissen warden door de mohel in zijn boekje
genoteerd
• Besnijdenisboekjes zijn slechts beperkt bewaard
gebleven, maar wel veelal gedigitaliseerd
• Belangrijk voor onderzoek voor 1811
• Van meijses voor 1811 is heel weinig te achterhalen
• Enkele huwelijksregisters zijn ook bewaard gebleven
• Let wel: moeilijk te lezen, alleen Joodse naam
Grafsteen
• www.stenenarchief.nl
• Voorbeeld Keetje Schellevis
• Steen op de joodse
begraafplaats in Wassenaar
• ‫ פט‬staat als afkorting voor ‘po
tmoena’ of wel ‘hier ligt’
• ‫( פנ‬po nikbar or po nitman )
kom je ook tegen
Wat je zeker niet online vindt
• Ketoeba, de joodse
huwelijksakte
• Vaak standaard voor-gedrukte
(Aramese) tekst
• Nederlands gebruik om
‫“רב‬Rabi” bij de man te
gebruiken
• Hebreeuwse voornamen
kunnen afwijken van de
Burgerlijke Stand:
Keetje hete Kila
Familiebezit
Geboortes en overlijden
aangetekend in de sidoer
Naamsaaneming 1811
• Sefardische Joden
•
Al zeer oude Spaans-Portugese achternamen
•
Mendes Da Costa, Sarphatie, Lopez Cardoso, Texeira de Mattos, Peres,
Spinosa,…
• Asjkenazim
Meer welvarende Asjkenazim families hadden al vaak achternaam
• Komend uit Oostenrijkse gebieden met verduitste achternaam
•
•
•
Namen met Poolse en Russische herkomst
•
•
Davids, Salomons, Jacobs, Abraham, Benjamin, Mozes, Noach,…
Beroepsnaam als achternaam
•
•
Polak, Lipschitz, Moskowitz,…
Vadersnaam als achternaam
•
•
Weiss, Weisman, Stern, Zack, Schwartz, Gross, Rosenthal,…
Klerenkoper, Diamant, Goudsmid, Boekbinder, Drukker,…
Plaats van herkomst of vestiging
•
Hamburg, van Praag, Coevorden, Kleef, van Raalte ,…
Joodse bronnen
• https://www.joodsmonument.nl/ - slachtoffers van de
shoa
• Nederlandse Kring voor Joodse Genealogie
http://www.nljewgen.org
• met o.a. verwijzingen naar Joods leven in steden per
provincie
• JewishGen international databases
http://www.jewishgen.org/databases
• Online afschriften http://www.dutchjewry.org
Verdere speurtocht
Deel je stamboom?
• www.geni.com
•
website met Israelisch know-how waarop veel
stambomen gepubliceerd staan
• www.familysearch.org
• website van de Mormonen met veel scans
• Ook opslag van eigen stamboom mogelijk
• Let dan wel op wat je wel en niet openbaar wilt maken
• Premium diensten kosten geld
• Een stamboom gooi je niet weg … dus wederkerende kosten
Hoe leefden mij voorouders
• Kranten
• Nieuw Israelitisch Weekblad – vanaf 4 augustus 1865 online
beschikbaar
• Vanaf ca. 1900 zie je emancipatie van Joodse bevolking en ook
reacties in andere kranten
• Collectie van het JHM
• Foto’s, documenten (zoals paspoorten)
• Boeken, vaak lokaal uitgegeven, zoals
• Joods leven in Bronkhorst, Steenderen, Brummen
• Joodse Gemeente te Zutphen
• Het oude volk, Kroniek van joods leven in de Achterhoek
kranten.kb.nl
Het Vaderland van 26 feb 1921
Het Vaderland van 13 jul 1920
Nieuw Israelitisch weekblad
van 12 oct 1923
En ook dit
2 januari 1925
En zes jaar later trouwt zijn
enige dochter een niet Jood …
Verder terug in de tijd
Tips
• Gebruik een genealogieprogramma
• Leg altijd de vindplaats vast
• Nakijken als je later (niet) passende informatie ontvangt
• Maak foto’s van aktes
• Ook van microfiche, mag in de meeste archieven
• Geef de foto’s een naam met systeem
• Denk aan spelfouten
• Bijvoorbeeld “Kets” als voornaam, en “de Vries” als achternaam
• Levi of Levie, Moses of Mozes, …
• Andere genealogieën zijn zeer waardevol, maar zonder
bronvermelding slechts beperkt te vertrouwen!
Nog meer links …
• http://genealogie.joods.net/ - Basiscursus Genalogie van Crescas
• http://www.joodserfgoedrotterdam.nl/ en
http://www.joodserfgoedamsterdam.nl/ -Joodse sporen in beide
steden
• https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/genealogie/,
http://www.stadsarchief.rotterdam.nl/thema/mensen,
http://genealogiedomein.nl/ (Achterhoek) en
https://www.stadsarchiefdeventer.nl/ (inclusief krant)
•Vragen?